E π A π π ª π ÔÌ Î È ÂÈÙÔ ÚÁ ÙÔ K ÙÙ ÚÔ B Û ÏË M ÚÌ Ú M Ú ÌappleÚÔappleÔ ÏÔ M ÚÌ Ú TfiÌÔ A' K ÙÙ ÚÈÎ BÈÔÏÔÁ
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας Πρόγραµµα Σπουδών ΣΠOY EΣ ΣTIΣ ΦYΣIKEΣ EΠIΣTHMEΣ Θεµατική Ενότητα ΟΜΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ KΥΤΤΑΡΟΥ Τόµος A' Kυτταρική Bιολογία BΑΣΙΛΗΣ MΑΡΜΑΡΑΣ Καθηγητής Τµήµατος Bιολογίας MΑΡΙΑ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ MΑΡΜΑΡΑ Eπίκ. Καθηγήτρια Τµήµατος Bιολογίας ΠATPA 2000
ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Σχολή Θετικών Επιστηµών και Τεχνολογίας Πρόγραµµα Σπουδών ΣΠΟΥ ΕΣ ΣΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Θεµατική Ενότητα OMH KAI ΛEITOYPΓIA TOY KYTTAPOY Τόµος A' Kυτταρική Bιολογία Συγγραφή BAΣIΛHΣ MAPMAPAΣ Καθηγητής Τµήµατος Bιολογίας MAPIA ΛAMΠPOΠOYΛOY MAPMAPA Eπίκ. Kαθηγήτρια Τµήµατος Bιολογίας Ακαδηµαϊκός Υπεύθυνος για την επιστηµονική επιµέλεια του τόµου BAΣIΛHΣ MAPMAPAΣ Καθηγητής Τµήµατος Bιολογίας Επιµέλεια στη µέθοδο της εκπαίδευσης από απόσταση MAPIA POZITA TΣEΛEΠH Γλωσσική Επιµέλεια ΛOYΪZA MΠANTH Καλλιτεχνική Επιµέλεια, Σελιδοποίηση TYPORAMA Συντονισµός ανάπτυξης εκπαιδευτικού υλικού και γενική επιµέλεια των εκδόσεων ΟΜΑ Α ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΕΡΓΟΥ ΕΑΠ / 1997 1999 ISBN: 960 538 023 4 Kωδικός Έκδοσης: ΦYE 31/1 Copyright 1999 για την Ελλάδα και όλο τον κόσµο ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Οδός Παπαφλέσσα & Υψηλάντη, 26222 Πάτρα Τηλ: (0610) 314094, 314206 Φαξ: (0610) 317244 Σύµφωνα µε το Ν. 2121/1993, απαγορεύεται η συνολική ή αποσπασµατική αναδηµοσίευση του Βιβλίου αυτού ή η αναπαραγωγή του µε οποιοδήποτε µέσο, χωρίς την άδεια του εκδότη.
ÂÚÈ fiìâó K º π 1 Ú ÙË ÙÙ ÚÈÎ ÚÁ ÓˆÛË Î È ÂÈÙÔ ÚÁ Έννοιες κλειδιά, Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 11 1.1 Η Ποικιλότητα της Ζωής... 13 1.2 Οι Ιοί... 16 1.3 Προκαρυωτικό Ευκαρυωτικό Κύτταρο: Οµοιότητες και ιαφορές... 23 1.4 Η Μοριακή Οργάνωση των Κυττάρων... 32 Σύνοψη Kεφαλαίου... 41 Βιβλιογραφία... 41 K º π 2 ÔÌ Î È ÂÈÙÔ ÚÁ ÙË Ï ÛÌ ÙÈÎ ªÂÌ Ú ÓË Έννοιες κλειδιά, Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 43 2.1 Oι Λειτουργίες των Μεµβρανών... 46 2.2 H Mοριακή Σύσταση των Mεµβρανών... 48 2.3 Η Μοριακή Oργάνωση των Mεµβρανών... 53 2.4 H ιαπερατότητα της Mεµβράνης στα Mικροµόρια... 59 Σύνοψη Kεφαλαίου... 65 Βιβλιογραφία... 66 K º π 3 ÙÙ ÚÈÎ ÏÏËÏÂappleÈ Ú ÛÂÈ Έννοιες κλειδιά, Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 67 3.1 ιαφοροποιήσεις της Πλασµατικής Μεµβράνης... 69 3.2 Eξωκυτταρική Ύλη... 77
8 KYTTAPIKH BIO O IA 3.3 Κυτταρική Αναγνώριση και Προσκόλληση... 84 3.4 Κυτταρική Επικοινωνία... 88 Σύνοψη Kεφαλαίου... 99 Βιβλιογραφία... 100 K º π 4 Ô ÙÙ ÚÔappleÏ ÛÌ ÙÈÎfi ÛÙËÌ ªÂÌ Ú ÓÒÓ Έννοιες κλειδιά, Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 101 4.1 Tο Eνδοπλασµατικό ίκτυο... 104 4.2 Tο Σύµπλεγµα Golgi... 109 4.3 Σύνθεση, ιαλογή και Ωρίµανση των Πρωτεϊνών... 111 4.4 Η Μετακίνηση των Πρωτεϊνών διαµέσου του Ενδοµεµβρανικού Συστήµατος γίνεται µε Κυστίδια... 119 4.5 Κυτταρική Πρόσληψη Σωµατιδίων και Μακροµορίων... 128 4.6 Λυοσώµατα και Kυτταρική Πέψη... 135 Σύνοψη Kεφαλαίου... 141 Βιβλιογραφία... 142 K º π 5 A ÙÔ Ó apple Ú ÁfiÌÂÓ K ÙÙ ÚÔappleÏ ÛÌ ÙÈÎ OÚÁ Ó È Έννοιες κλειδιά, Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 143 5.1 Mιτοχόνδρια... 146 5.2 Χλωροπλάστες... 152 5.3 Yπεροξειδιοσώµατα... 159 5.4. Είσοδος Πρωτεϊνών στα Μιτοχόνδρια, Χλωροπλάστες και Υπεροξειδιοσώµατα... 163 Σύνοψη Kεφαλαίου... 166 Βιβλιογραφία... 166
EPIEXOMENA 9 K º π 6 K ÙÙ ÚÔÛÎÂÏÂÙfi K ÙÙ ÚÈÎ ÎÈÓ ÛÂÈ Έννοιες κλειδιά, Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 167 6.1 H Oργάνωση του Kυτταροσκελετού... 169 6.2 Mικροσωληνίσκοι... 172 6.3 Mικροϊνίδια... 178 6.4 Eνδιάµεσα Ινίδια... 185 6.5 H Kίνηση είναι Bασική Kυτταρική Iδιότητα... 188 6.6 Kίνηση Bλεφαρίδων Mαστιγίων... 193 6.7 Kίνηση Κυτταρικών οµών Οργανιδίων... 198 6.8 Mυϊκή Συστολή... 200 6.9 Kίνηση στα µη Mυικά Κύτταρα... 205 Σύνοψη Kεφαλαίου... 209 Βιβλιογραφία... 210 K º π 7 Ú Ó Έννοιες κλειδιά, Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 211 7.1 Η οµή του Πυρήνα... 214 7.2 Xρωµατοσώµατα: Μορφολογικά και Λειτουργικά Χαρακτηριστικά... 219 7.3 Xρωµατοσώµατα: Μοριακή Οργάνωση... 225 7.4 Η υναµική των χρωµατοσωµάτων... 238 Σύνοψη Kεφαλαίου... 243 Βιβλιογραφία... 243 K º π 8 ÙÙ ÚÈÎ ÍËÛË Î È È ÚÂÛË
10 KYTTAPIKH BIO O IA Έννοιες κλειδιά, Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 245 8.1 Kυτταρικός Kύκλος... 247 8.2 Mίτωση... 251 8.3 Κυτταροδιαίρεση... 261 8.4 Μείωση... 265 8.5 H Ρύθµιση του Kυτταρικού Kύκλου... 275 8.6 Έλεγχος του Αριθµού των Κυττάρων και Απόπτωση... 279 8.7 Αµφιγονική Αναπαραγωγή... 282 Σύνοψη Kεφαλαίου... 289 Βιβλιογραφία... 290 Απαντήσεις Aσκήσεων αυτοαξιολόγησης και ανασκόπησης... 291 Γλωσσάριο όρων... 315 Eυρετήριο όρων... 331