Μεταπτυχιακή Διατριβή Συμμετοχή μαθητών προσχολικής ηλικίας σε πραγματικά και σε ψηφιακά διαδραστικά παιχνίδια άσκησης ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ ΕΙΡΗΝΗ Επιβλέπων: ρ. ΘΑΡΡΕΝΟΣ ΜΠΡΑΤΙΤΣΗΣ Φλώρινα, 2014
- 1 -
Μεταπτυχιακή ιατριβή Συμμετοχή μαθητών προσχολικής ηλικίας σε πραγματικά και σε ψηφιακά διαδραστικά παιχνίδια άσκησης της Ειρήνης Παπαχρήστου Α. Μ. 5051 Μεταπτυχιακή διατριβή που υποβάλλεται στο καθηγητικό σώμα για τη μερική εκπλήρωση των υποχρεώσεων απόκτησης του μεταπτυχιακού τίτλου του ιαπανεπιστημιακού - ιατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Γνωστική και Κινητική Ανάπτυξη» της Παιδαγωγικής Σχολής Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Παν/μίου υτικής Μακεδονίας και του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Αριστοτέλειου Παν/μίου Θεσσαλονίκης. ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Επιβλέπων: Α μέλος τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής Β μέλος τριμελούς συμβουλευτικής επιτροπής ΘΑΡΡΕΝΟΣ ΜΠΡΑΤΙΤΣΗΣ Επίκουρος Καθηγητής Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Πανεπιστήμιο υτικής Μακεδονίας ΤΣΑΠΑΚΙ ΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Πανεπιστήμιο υτικής Μακεδονίας ΦΑΧΑΝΤΙ ΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Αναπληρωτής Καθηγητής Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών Πανεπιστήμιο υτικής Μακεδονίας Φλώρινα, 2014-2 -
AΦΙΕΡΩΣΗ Στους γονείς μου - 3 -
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... - 8 - ΠΕΡΙΛΗΨΗ... - 9 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ I... - 12 - ΕΙΣΑΓΩΓΗ... - 12-1.1 Καθορισμός του Ερευνητικού Προβλήματος... - 12-1.2 Σκοπός της εργασίας... - 16-1.3 Στατιστικές Υποθέσεις... - 16-1.4 Οριοθετήσεις... - 17-1.5 Εννοιολογική ιασαφήνιση βασικών όρων... - 17-1.6 Η καινοτομία της έρευνας... - 18-1.7 Σημασία της έρευνας - Χρησιμότητα των αποτελεσμάτων... - 18-1.8 Περιορισμοί της έρευνας... - 19-1.9 Βιβλιογραφία... - 20 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ II... - 21 - ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ... - 21-2.1 Προσχολική εκπαίδευση Κινητικό Παιχνίδι - Φυσική Αγωγή... - 21-2.2 H γενιά του διαδικτύου και τα ψηφιακά αλληλεπιδραστικά παιχνίδια.. - 28-2.3 Συναισθηματική Ευεξία και Συμμετοχή ως Μεταβλητές Ποιότητας του Εκπαιδευτικού πλαισίου - Η Έννοια της Συμμετοχής... - 33-2.4 Βιβλιογραφική ανασκόπηση σε σύγχρονες έρευνες σχετικές με τα διαδραστικά παιχνίδια άσκησης (exergames)... - 37 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ III... - 44 - ΜΕΘΟ ΟΣ ΚΑΙ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ... - 44-3.1 Συμμετέχοντες... - 44-3.2 Τα εργαλεία της έρευνας... - 44-3.3. Χρονοδιάγραμμα... - 56-3.4 Η προκαταρκτική έρευνα... - 58-3.5 Σχεδιασμός _ ιαδικασία της έρευνας... - 58-3.6 Αξιοπιστία και εγκυρότητα της έρευνας... - 62 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV... - 64-4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ... - 64 - - 4 -
4.1 Ευρήματα από την Κλίμακα Παρατήρησης Συμμετοχής του Leuven και την Βιντεοσκόπηση... - 64-4.2 Ανάλυση δεδομένων συνεντεύξεων μαθητών... - 75 - ΚΕΦΑΛΑΙΟ V... - 86-5. ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... - 86-5.1 Συζήτηση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων της έρευνας... - 86 - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... - 96 - ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... - 103 - - Η Κλίμακα Παρατήρησης της Συμμετοχής για μικρά παιδιά... - 103 - - Ερωτήσεις Ημιδομημένης Συνέντευξης Μαθητών... - 107 - - 5 -
ΛΙΣΤΑ ΕΙΚΟΝΩΝ ΕΙΚΟΝΑ 1: ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ ΣΤΟ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ 23 ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ (Δ.Ε.Π.Π.Σ. ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟΥ, 2003:610 612) 26 ΕΙΚΟΝΑ 2: Η ΕΠΙΣΗΜΗ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΗΣ NINTENDO WII 30 ΕΙΚΟΝΑ 3: ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ Η.Π.Α. ΤΟ 2012 31 ΕΙΚΟΝΑ 4: Η ΑΠΟΨΗ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΤΩ ΤΩΝ 18 ΓΙΑ ΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ 32 ΕΙΚΟΝΑ 5: Η ΗΛΙΚΙΑ ΠΑΙΚΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ 33 ΕΙΚΟΝΑ 6: ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΥΕΞΙΑ (WELL BEING) ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ (INVOLVEMENT) ΩΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ 34 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΟΙ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ LIS YC 35 ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΟΙ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ LIS YC 36 ΕΙΚΟΝΑ 7: ΤΟ WII ΜΕ ΤΟ REMOTE 45 ΕΙΚΟΝΑ 8: ΟΜΑΔΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ NINTENDO WII 46 ΕΙΚΟΝΑ 9: WII REMOTE PLUS ΚΑΙ NUNCHUK CONTROLLER 47 ΕΙΚΟΝΑ 10: ΜΠΑΡΑ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΚΙΝΗΣΗΣ (WII SENSOR BAR) 47 ΕΙΚΟΝΑ 11: WII SPORTS ΨΗΦΙΑΚΑ ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΑΣΚΗΣΗΣ ΓΙΑ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ. 47 ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΟΙ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ ΤΟΥ NINTENDO WII 48 ΕΙΚΟΝΑ 12: ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ BOWLING 49 ΕΙΚΟΝΑ 13: ΤΟ ΚΡΑΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣ ΣΤΟ BOWLING 50 ΕΙΚΟΝΑ 14: ΠΩΣ ΡΙΧΝΟΥΜΕ ΤΗΝ ΜΠΑΛΑ ΣΤΟ BOWLING ΒΗΜΑ ΒΗΜΑ. 51 ΕΙΚΟΝΑ 15: ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ GOLF 52 ΕΙΚΟΝΑ 16: ΚΑΝΟΝΕΣ BASEBALL 53 ΕΙΚΟΝΑ 17: ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ BASEBALL 54 ΕΙΚΟΝΑ 18: ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ TENNIS 55 ΕΙΚΟΝΑ 19: H ΚΛΙΜΑΚΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΓΙΑ ΜΙΚΡΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ LEUVEN (INVOLVEMENT SCALE FOR YOUNG CHILDREN _ LIS YC (LAEVERS, 1994). 56 ΠΙΝΑΚΑΣ 5: ΤΟ ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 56 ΕΙΚΟΝΑ 20: ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΙ ΦΥΛΟ 64 ΕΙΚΟΝΑ 21: ΕΠΙΛΟΓΗ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ 65 ΕΙΚΟΝΑ 22: ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΨΗΦΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ (ΣΕ ΛΕΠΤΑ ΤΗΣ ΩΡΑΣ) 66 ΕΙΚΟΝΑ 23: ΜΕΣΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΑΓΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ ΣΤΑ ΨΗΦΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ (ΣΕ ΛΕΠΤΑ ΤΗΣ ΩΡΑΣ) 66-6 -
ΕΙΚΟΝΑ 24: ΜΕΣΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΑΓΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΡΙΤΣΙΩΝ ΣΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΕ ΛΕΠΤΑ ΤΗΣ ΩΡΑΣ 67 ΕΙΚΟΝΑ 25: ΜΕΣΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΝΗΠΙΩΝ ΠΡΟΝΗΠΙΩΝ ΣΤΑ ΨΗΦΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ (ΣΕ ΛΕΠΤΑ ΤΗΣ ΩΡΑΣ) 67 ΕΙΚΟΝΑ 26: ΜΕΣΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΝΗΠΙΩΝ ΠΡΟΝΗΠΙΩΝ ΣΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ (ΣΕ ΛΕΠΤΑ ΤΗΣ ΩΡΑΣ) 68 ΕΙΚΟΝΑ 27: ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΥΕΞΙΑΣ ΨΗΦΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ 68 ΕΙΚΟΝΑ 28: ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΥΕΞΙΑΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ 70 ΕΙΚΟΝΑ 29: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΥΕΞΙΑΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΑ ΨΗΦΙΑΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ 70 ΕΙΚΟΝΑ 30: ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΨΗΦΙΑΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ 72 ΕΙΚΟΝΑ 31: ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ 73 ΕΙΚΟΝΑ 32: ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΑ ΨΗΦΙΑΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ 73 ΕΙΚΟΝΑ 33: ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗΣ ΕΥΕΞΙΑΣ ΣΤΑ ΨΗΦΙΑΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ. 74 ΕΙΚΟΝΑ 34: ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΙ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ ΣΤΑ ΨΗΦΙΑΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ. 74 ΕΙΚΟΝΑ 35: ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΨΗΦΙΑΚΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ 76 ΕΙΚΟΝΑ 36: ΚΑΤΟΧΗ ΚΟΝΣΟΛΑΣ ΠΑΙΧΝΙΔΙΩΝ Η ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ 76 ΕΙΚΟΝΑ 37: ΓΝΩΣΗ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ NINTENDO WII 78 ΕΙΚΟΝΑ 38: ΕΡΩΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝ ΕΙΝΑΙ ΕΥΚΟΛΟ Η ΔΥΣΚΟΛΟ ΤΟ NINTENDO WII 79 ΕΙΚΟΝΑ 39: ΕΡΩΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΕΑΝ ΤΟΥΣ ΑΡΕΣΕΙ ΝΑ ΠΑΙΖΟΥΝ NINTENDO WII ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ 80 ΕΙΚΟΝΑ 40: ΕΡΩΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΕΑΝ ΕΧΟΥΝ ΞΑΝΑΠΑΙΞΕΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΠΟΥ ΕΠΕΛΕΞΑΝ 81 ΕΙΚΟΝΑ 41: ΓΝΩΡΙΖΕΙΣ ΠΩΣ ΠΑΙΖΕΤΑΙ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΠΟΥ ΕΠΕΛΕΞΕΣ ΝΑ ΠΑΙΞΕΙΣ; 82 ΕΙΚΟΝΑ 42: ΣΟΥ ΦΑΝΗΚΕ ΕΥΚΟΛΟ Η ΔΥΣΚΟΛΟ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΑΘΛΗΤΙΚΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ; 82 ΕΙΚΟΝΑ 43: ΣΟΥ ΑΡΕΣΕΙ ΝΑ ΠΑΙΖΕΙΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΑΘΛΗΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ; 83 ΕΙΚΟΝΑ 44: ΠΟΙΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΠΡΟΤΙΜΑΣ ΤΕΛΙΚΑ ΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟ Η ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ; 84-7 -
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στο πλαίσιο των υποχρεώσεων απόκτησης του μεταπτυχιακού τίτλου του ιαπανεπιστημιακού - ιατμηματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Γνωστική και Κινητική Ανάπτυξη» της Παιδαγωγικής Σχολής Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Παν/μίου υτικής Μακεδονίας και του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Αριστοτέλειου Παν/μίου Θεσσαλονίκης. Η επίβλεψη της εργασίας έγινε από τον Επίκουρο Καθηγητή της Παιδαγωγικής Σχολής Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Παν/μίου υτικής Μακεδονίας ρ. Θαρρενό Μπράτιτση, τον οποίο και ευχαριστώ θερμά για την επιστημονική του υποστήριξη, καθοδήγηση και εμψύχωση. Ευχαριστώ ακόμη την ρ. Τσαπακίδου Αγγελική, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια της Παιδαγωγικής Σχολής Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Παν/μίου υτικής Μακεδονίας και 2 η επιβλέπουσα της μεταπτυχιακής μου διατριβής και τέλος τον ρ. Φαχαντίδη Νικόλαο, 3 ο επιβλέποντα, Αναπληρωτή Καθηγητή της Παιδαγωγικής Σχολής Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών του Παν/μίου υτικής Μακεδονίας. - 8 -
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Παπαχρήστου Ειρήνη: «Συμμετοχή μαθητών προσχολικής ηλικίας σε πραγματικά και σε ψηφιακά διαδραστικά παιχνίδια άσκησης» (Υπό την επίβλεψη του Επίκουρου Καθηγητή κ. Θαρρενού Μπράτιτση) Ο σκοπός της παρούσας ερευνητικής μελέτης ήταν να εξετάσει τη συμμετοχή των μαθητών μιας τάξης Νηπιαγωγείου σε πραγματικά και σε ψηφιακά αλληλεπιδραστικά παιχνίδια άσκησης παιχνίδια (exergames), ώστε να εντοπιστεί σε ποια από τις δύο κατηγορίες φυσικής δραστηριότητας οι μαθητές συμμετέχουν περισσότερο. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε δημόσιο Ολοήμερο Νηπιαγωγείο της Ελληνικής επαρχίας (δειγματοληψία σκοπιμότητας), όπου φοιτούσαν 12 παιδιά ηλικίας 4 6 ετών (5 αγόρια και 7 κορίτσια) και διήρκεσε μία εβδομάδα. Για τις ανάγκες της έρευνας χρησιμοποιήθηκαν: Κονσόλα βιντεοπαιχνιδιών Nintendo Wii, Χειριστήριο Wii Remote Plus, Μπάρα ανίχνευσης κίνησης, ψηφιακός δίσκος Wii Sports με τέσσερα παιχνίδια (Bowling, Golf, Baseball,Τennis) και εξοπλισμός για τα ίδια κινητικά παιχνίδια που έγιναν στο προαύλιο του σχολείου. Η συγκεκριμένη έρευνα αποτελεί μία Μελέτη Περίπτωσης στην οποία χρησιμοποιήθηκαν η συμμετοχική παρατήρηση, βιντεοσκόπηση, η Κλίμακα Συμμετοχής του Leuven, αλλά και σημειώσεις πεδίου και in sitou (επιτόπου) ημιδομημενες συνεντεύξεις με τους μικρούς μαθητές, ώστε να υπάρξει τριγωνισμός και να συλλεγούν τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά δεδομένα. Τα αποτελέσματα δεν επιβεβαίωσαν όλες τις μηδενικές υποθέσεις της έρευνας. Για την ακρίβεια δεν επιβεβαιώθηκε η 1 η μηδενική υπόθεση σύμφωνα με την οποία η συμμετοχή των μαθητών του Νηπιαγωγείου στα ψηφιακά κινητικά παιχνίδια θα είναι υψηλότερη συγκριτικά με τη συμμετοχή τους στα πραγματικά κινητικά παιχνίδια. Οπότε ισχύει η εναλλακτική της υπόθεση και έτσι η συμμετοχή των μαθητών του Νηπιαγωγείου ήταν υψηλότερη στα πραγματικά κινητικά παιχνίδια. Τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν τις υπόλοιπες μηδενικές υποθέσεις της έρευνας σύμφωνα με τις οποίες, η Συναισθηματική Ευεξία των μαθητών του Νηπιαγωγείου είναι υψηλότερη στα πραγματικά κινητικά παιχνίδια, τα αγόρια έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή στα ψηφιακά κινητικά παιχνίδια, τα προνήπια συμμετέχουν σε μικρότερο βαθμό στα ψηφιακά κινητικά παιχνίδια σε σχέση με τα νήπια και οι ενδείξεις της Λεκτικής ομιλίας και Συνεργασίας είναι υψηλότερες στα πραγματικά παιχνίδια. Λέξεις - Κλειδιά: Προσχολική Εκπαίδευση, Φυσική Αγωγή, Συμμετοχή, Ψηφιακά ιαδραστικά Παιχνίδια Άσκησης - 9 -
ABSTRACT The purpose of this study was to examine the Involvement between real and Technologyassisted sport games (exergames) of 4 to 6 year old children in a Greek public all day kindergarten school in the west of Greece. Twelve healthy participants (7 girls and 5 boys) 4-6 year-old played either real sport games (tennis, bowling, baseball, golf for 5-15 minutes) or Wii Sports tennis, bowling, baseball and golf. They were all Greek speaking of normal development and had no additional needs or disabilities. Observation (The Leuven Involvement Scale for Young Children _ LIS-YC), field notes and semi-structured interviews were used and the participants were filmed whilst engaging in both physical activities. The study found that real sport games involved children higher than Technology-assisted Sport games in the overall rating. Keywords: Early Childhood Εducation, Physical Education, Involvement, Exergames - 10 -
Οι μαθητές μας έχουν αλλάξει ριζικά. Οι μαθητές του σήμερα δεν είναι πλέον οι άνθρωποι που το εκπαιδευτικό μας σύστημα σχεδιάστηκε να διδάξει (Prensky, 2001: 1) - 11 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ I ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Καθορισμός του Ερευνητικού Προβλήματος Σε ένα περιβάλλον που μεταβάλλεται με γρήγορους ρυθμούς σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, το πεδίο της εκπαίδευσης δεν μένει ασφαλώς ανεπηρέαστο. Νέες τάσεις στη μάθηση και εκπαίδευση των μικρών παιδιών αναδύονται συνεχώς και οι εκπαιδευτικοί καλούνται να δημιουργήσουν ελκυστικές συνθήκες μάθησης, αξιοποιώντας εκείνα τα μέσα που κινητοποιούν τους μικρούς μαθητές και καλύπτουν τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους. εν υπάρχει πια καμιά αμφιβολία, και η βιβλιογραφία υποστηρίζει πλήρως την άποψη ότι η προσχολική ηλικία αποτελεί το βασικό στάδιο της ανθρώπινης ανάπτυξης στο οποίο τίθενται οι βάσεις για την σωματική, κοινωνική, νοητική, συναισθηματική, πολιτισμική και εν γένει συνολική ανάπτυξη του παιδιού. Έχει αποδειχθεί ότι η επένδυση σε αυτό το στάδιο της εκπαίδευσης φέρνει μια απόδοση υψηλότερη ακόμη και από την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Όμως, όλες οι κοινωνικοοικονομικές και τεχνολογικές αλλαγές των τελευταίων ετών έχουν επιφέρει αντίστοιχες αλλαγές στα χαρακτηριστικά των μαθητών και στον τρόπο που συμμετέχουν στις μαθησιακές εμπειρίες. Νέες προκλήσεις προκύπτουν στην παιδαγωγική σκέψη και ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα σήμερα είναι η αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογικών εργαλείων στη διδακτική πρακτική. Παράλληλα, μία από τις μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο εκπαιδευτικός της προσχολικής εκπαίδευσης είναι να οργανώσει ένα κατάλληλο για μάθηση τεχνολογικό περιβάλλον στην τάξη του και να αξιοποιήσει τα νέα τεχνολογικά μέσα προς όφελος των μαθητών. Είναι χαρακτηριστικό αυτό που σημειώνει ο Tapscott (2011: 219) ( Ο παράγοντας βαρεμάρα δεν είναι κάτι το περίεργο, αν προσέξεις τη μεγάλη διαφορά μεταξύ του τρόπου σκέψης της γενιάς του διαδικτύου και του τρόπου που διδάσκουν οι εκπαιδευτικοί μας. Η γενιά του διαδικτύου δεν είναι ευχαριστημένη όταν στέκεται σιωπηλή και ακούει το λόγο του δασκάλου. Τα παιδιά που μεγάλωσαν σε αυτό το ψηφιακό περιβάλλον θα - 12 -
ήθελαν να συμμετέχουν με απαντήσεις και να εμπλακούν στη συζήτηση με τον δάσκαλο. Θα ήθελαν να έχουν λόγο στη δική τους εκπαίδευση, σχετικά με το τι θα ήθελαν να μάθουν, πότε θα ήθελαν να μάθουν, που και πως). Σήμερα γίνεται αναφορά σε μια νέα γενιά παιδιών με την επωνυμία ψηφιακά παιδιά (Digikids), ψηφιακοί αυτόχθονες - Digital natives, (Prensky, 2001), γενιά του διαδικτύου - Νet generation (Tapscott, 1998, 2009, Oblinger & Oblinger 2005), Generation Y (Jorgensen, 2003; Weiler, 2005; McCrindle, 2006) κτλ. Από την άλλη, το ψηφιακό παιχνίδι κερδίζει συνεχώς όλο και μεγαλύτερο κοινό, ειδικά στις μικρότερες ηλικίες. Τα ψηφιακά διαδραστικά παιχνίδια άσκησης, βελτιώνουν τη φυσική κατάσταση του παίκτη και παρότι δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντικαταστήσουν τα πραγματικά κινητικά παιχνίδια, μπορούν να βοηθήσουν την καθημερινή άσκηση και να κινητοποιήσουν τα παιδιά να ασχοληθούν με την άσκηση και τα κινητικά παιχνίδια σε πραγματικές συνθήκες, ειδικά σήμερα που ο καθιστικός τρόπος ζωής και η παχυσαρκία απειλούν την υγεία τους. Κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών η παχυσαρκία έχει αναδειχθεί ως το κορυφαίο πρόβλημα της δημόσιας υγείας. Το πρόβλημα είναι πιο διαδεδομένο στις αναπτυγμένες χώρες επηρεάζοντας το ίδιο ενήλικες και παιδιά (Troiano and Flegal, 1998). Έρευνες σε ελληνικές αστικές και αγροτικές περιοχές έδειξαν υψηλούς δείκτες παιδικής παχυσαρκίας (δείκτης μάζας σώματος, περίμετρος μέσης προς περίμετρο ισχίων, δερματικές πτυχές). Σε σύγκριση με άλλες χώρες η Ελλάδα βρίσκεται πιο κοντά στις χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας (36% για τα αγόρια, 16% για τα κορίτσια) (Kapantais, Tzotzas, Ioannidis, et al. 2006; Mamalakis, Kafatos, Manios, Anagnostopoulou, Apostolaki, 2000; Panagiotakos, Pitsavos, Chrysohoou, et al, 2004). Τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης των Kyriazi, Rekleiti, Saridi, Beliotis, Toska, Souliotis and Wozniak, (2011) έδειξαν ότι το 1/3 των μαθητών (αγόρια και κορίτσια) της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ηλικίας 6-12 ετών, που πήραν μέρος στη μελέτη, είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το 2009 έως το 2010, σε δείγμα 2374 μαθητών. Για την αντιμετώπιση του φαινομένου της παχυσαρκίας στην παιδική ηλικία, οι παραπάνω ερευνητές προτείνουν την υιοθέτηση καλύτερων διατροφικών συνηθειών και αύξηση της σωματικής δραστηριότητας. Η ανησυχητική λοιπόν αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας οδηγεί στην απαίτηση αντιμετώπισης του φαινομένου ήδη από την προσχολική ηλικία, όπου - 13 -
τέτοιες προσπάθειες μπορούν να αποβούν περισσότερο αποτελεσματικές. Για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας εξάλλου η σωματική δραστηριότητα είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη των βασικών κινητικών δεξιοτήτων ( Fisher, Reilly, Kelly, Montgomery, Williamson, Paton and Grant, 2005). Επιπλέον, η σωματική δραστηριότητα έχει συσχετισθεί και με άλλα μακροπρόθεσμα οφέλη για την υγεία, όπως βελτιωμένη αρτηριακή πίεση, ικανοποιητική χοληστερόλη και αυξημένη οστική πυκνότητα (Binkley & Specker, 2004), μειωμένο άγχος, κατάθλιψη, επιθετικότητα (Mahar, Murphy, Rowe, Golden, Shields & Raedeke, 2006), βελτίωση της προσοχής, αυτοεκτίμηση, καλή διάθεση και κοινωνικές δεξιότητες αλληλεπίδρασης (Burdette & Whitaker, 2005). Καθίσταται επομένως, επιτακτική η ανάγκη να προωθηθεί η σωματική δραστηριότητα των παιδιών της προσχολικής ηλικίας, τόσο για την πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας, όσο και για την εδραίωση υγιεινών συνηθειών σωματικής δραστηριότητας και ομαλής ψυχοσωματικής ανάπτυξης και εξέλιξης. Με βάση αυτό τον προσανατολισμό, θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί κάθε μέσο που τον προάγει. Η αξιοποίηση των διαδραστικών παιχνιδιών άθλησης στο εκπαιδευτικό πλαίσιο και συγκεκριμένα στο πρόγραμμα της Φυσικής Αγωγής του Νηπιαγωγείου, μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη κινητοποίηση τους μαθητές και στην υιοθέτηση εκ μέρους τους περισσότερο υγιών στάσεων ζωής και δια βίου άθλησης. Τα ψηφιακά διαδραστικά κινητικά παιχνίδια χρησιμοποιούνται έως τώρα μόνο στον ιδιωτικό χώρο των χρηστών και όχι στο σχολικό περιβάλλον. Το γεγονός όμως ότι οι μαθητές, από πολύ μικρή ηλικία είναι εξοικειωμένοι με αυτό τον τύπο παιχνιδιών, αποτελεί ένα σημαντικό λόγο για τον οποίο οι εκπαιδευτικοί μπορούν να επιλέξουν να χρησιμοποιήσουν τέτοιες τεχνολογίες, αφού οι μαθητές τις βρίσκουν διασκεδαστικές και αυτό είναι το κίνητρο για να συμμετέχουν σε κινητικές δραστηριότητες (Fogel, Miltenberger, Graves & Koehler, 2010; Krisberg, 2012). Στόχος, σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είναι η αύξηση της καθημερινής σωματικής δραστηριότητας των παιδιών και με αυτό το σκεπτικό καλούνται οι εκπαιδευτικοί να εφεύρουν και να εφαρμόσουν καινοτόμες διδακτικές πρακτικές και στρατηγικές, ώστε να ενθαρρύνουν τα παιδιά να είναι περισσότερο ενεργά σωματικά στην καθημερινότητά τους. - 14 -
Με βάση τα παραπάνω, στην παρούσα ερευνητική εργασία διερευνήθηκε η συμμετοχή των μαθητών προσχολικής ηλικίας σε πραγματικά και σε ψηφιακά διαδραστικά παιχνίδια άσκησης, ώστε να διαπιστωθεί σε ποια από τις δύο κατηγορίες κινητικής δραστηριότητας οι μαθητές συμμετέχουν σε υψηλότερο επίπεδο. Στη συνέχεια περιγράφεται η δομή της εργασίας: Στο Κεφάλαιο I ΕΙΣΑΓΩΓΗ - καθορίζεται το Ερευνητικό Πρόβλημα, ο Σκοπός, οι Ερευνητικές Υποθέσεις, οι Οριοθετήσεις της Έρευνας, ενώ γίνεται Εννοιολογική ιασαφήνιση Βασικών Όρων και περιγράφεται η Καινοτομία της Έρευνας, η Σημασία και η Χρησιμότητα των Αποτελεσμάτων της, οι Περιορισμοί και οι Πηγές της Βιβλιογραφίας. Το Κεφάλαιο II περιέχει την ΑΝΑΣΚΟΠΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ, όπου εξετάζονται οι ενότητες: Προσχολική Εκπαίδευση - Κινητικό Παιχνίδι - Φυσική Αγωγή H Γενιά του ιαδικτύου και τα Ψηφιακά Αλληλεπιδραστικά Παιχνίδια Συναισθηματική Ευεξία και Συμμετοχή ως Μεταβλητές Ποιότητας του Εκπαιδευτικού Πλαισίου - Η Έννοια της Συμμετοχής Βιβλιογραφική Ανασκόπηση σε σύγχρονες έρευνες σχετικές με τα αλληλεπιδραστικά παιχνίδια άσκησης (exergames). Στο Κεφάλαιο III περιγράφεται η ΜΕΘΟ ΟΣ ΚΑΙ Η ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ και ειδικότερα: Οι Συμμετέχοντες Τα Εργαλεία της Έρευνας Το Χρονοδιάγραμμα Η Προκαταρκτική Έρευνα Ο Σχεδιασμός και η ιαδικασία της Έρευνας Η Αξιοπιστία και Εγκυρότητά της και τέλος Η Ανάλυση των εδομένων της Έρευνας. Στο Κεφάλαιο IV αναλύονται τα ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ. Στο Κεφάλαιο V ακολουθεί Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. Ακολουθεί η ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ και η εργασία ολοκληρώνεται με το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ. - 15 -
1.2 Σκοπός της εργασίας Ο σκοπός της παρούσας μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας ήταν να διερευνήσει τη συμμετοχή των μαθητών μιας τάξης Νηπιαγωγείου σε πραγματικά και σε ψηφιακά διαδραστικά παιχνίδια άσκησης, ώστε να εντοπιστεί σε ποια από τις δύο κατηγορίες φυσικής δραστηριότητας οι μαθητές συμμετέχουν περισσότερο. 1.3 Στατιστικές Υποθέσεις α) Μηδενικές Υποθέσεις Ho : μ1 = μ2 1 η : Η συμμετοχή των μαθητών του Νηπιαγωγείου στα ψηφιακά κινητικά παιχνίδια θα είναι υψηλότερη συγκριτικά με τη συμμετοχή τους στα πραγματικά κινητικά παιχνίδια. 2 η : Ο μέσος χρόνος συμμετοχής των μαθητών στα πραγματικά παιχνίδια θα είναι υψηλότερος από τον αντίστοιχο μέσο χρόνο συμμετοχής των μαθητών στα ψηφιακά παιχνίδια. 3 η : Η Συναισθηματική Ευεξία των μαθητών στα πραγματικά παιχνίδια θα είναι υψηλότερη σε σχέση με τα ψηφιακά παιχνίδια. 4 η : Τα αγόρια θα έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή στα ψηφιακά κινητικά παιχνίδια. 5 η : Τα προνήπια θα συμμετέχουν σε μικρότερο βαθμό στα ψηφιακά κινητικά παιχνίδια σε σχέση με τα νήπια. 6 η : Η Λεκτική ομιλία και η Συνεργασία θα είναι υψηλότερες στα πραγματικά παιχνίδια. β) Εναλλακτικές Υποθέσεις Hα: μ1 μ2 1 η : Η συμμετοχή των μαθητών του Νηπιαγωγείου στα ψηφιακά κινητικά παιχνίδια δεν θα είναι υψηλότερη συγκριτικά με τη συμμετοχή τους στα πραγματικά κινητικά παιχνίδια. 2 η : Ο μέσος χρόνος συμμετοχής των μαθητών στα πραγματικά παιχνίδια δεν θα είναι υψηλότερος από τον αντίστοιχο μέσο χρόνο συμμετοχής των μαθητών στα ψηφιακά παιχνίδια. 3 η : Η Συναισθηματική Ευεξία των μαθητών στα πραγματικά παιχνίδια δεν θα είναι υψηλότερη σε σχέση με τα ψηφιακά παιχνίδια - 16 -
4 η : Τα αγόρια δεν θα έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή στα ψηφιακά κινητικά παιχνίδια. 5 η : Τα προνήπια δεν θα συμμετέχουν σε μικρότερο βαθμό στα ψηφιακά κινητικά παιχνίδια σε σχέση με τα νήπια. 6 η : Η Λεκτική ομιλία και η Συνεργασία δεν θα είναι υψηλότερες στα πραγματικά παιχνίδια. 1.4 Οριοθετήσεις Οι μικροί μαθητές (12 συνολικά: 5 αγόρια και 7 κορίτσια) ήταν ηλικίας 4 6 ετών, χωρίς κινητικά ή άλλα προβλήματα υγείας και φοιτούσαν σε δημόσιο νηπιαγωγείο της Θεσπρωτίας. Επιβεβαιώθηκε η μη συμμετοχή των μαθητών σε άλλες αθλητικές δραστηριότητες κατά τη διάρκεια της έρευνας. Όλο το απαραίτητο υλικό για την διεξαγωγή της έρευνας (κονσόλα Nintendo Wii, ψηφιακός δίσκος με ψηφιακά αλληλεπιδραστικά κινητικά παιχνίδια) και εξοπλισμός για τα κινητικά παιχνίδια στο προαύλιο του σχολείου, ανήκαν στην ερευνήτρια, καθώς δεν υπήρχαν στο Νηπιαγωγείο. Κάθε παιδί βιντεοσκοπήθηκε, έπειτα από γραπτή συναίνεση των γονέων, για 5-15 λεπτά στην τάξη κατά τη διάρκεια του ψηφιακού κινητικού παιχνιδιού (Wii Sports) που το ίδιο είχε επιλέξει και για άλλα 5-15 λεπτά στο αντίστοιχο κινητικό παιχνίδι στη σχολική αυλή (π.χ bowling στο Νιntendo Wii, bowling και στο προαύλιο του σχολείου). 1.5 Εννοιολογική Διασαφήνιση βασικών όρων Συμμετοχή: Σύμφωνα με τον Laevers (1993), η «Συμμετοχή» είναι μια διαπιστωμένη κατάσταση που χαρακτηρίζεται από τη συγκέντρωση, την ενέργεια, τη συνεργασία, τη δημιουργικότητα, την έκφραση του προσώπου, τη στάση του σώματος, την επιμονή, την ακρίβεια, το χρόνο αντίδρασης, τις εκφράσεις/γλώσσα και την ικανοποίηση (Bower, Hales,Tate, Rubin & Dianne, 2008; Laevers, 1997). Συμμετοχή υπάρχει όταν ο στόχος/το έργο ανταποκρίνεται στις δυνατότητες του παιδιού και ενεργοποιεί την διερευνητική κίνηση και τη γνωστική προσπάθεια. - 17 -
Ψηφιακό παιχνίδι: Παρέχει οπτική ψηφιακή πληροφορία σε έναν ή περισσότερους χρήστες, δέχεται εισαγωγή δεδομένων από παίκτες, διαχειρίζεται τα δεδομένα αυτά με βάση κάποιους προγραμματισμένους κανόνες και παίζεται: α) σε κονσόλες που συνδέονται με την τηλεόραση, β) σε υπολογιστές, γ) σε φορητές συσκευές (π.χ. κινητά τηλέφωνα) Ψηφιακά διαδραστικά παιχνίδια άσκησης (exergames): Σύγχρονα ψηφιακά διαδραστικά παιχνίδια που επηρεάζουν τη φυσική δραστηριότητα των παιδιών συνδυάζοντας την άσκηση με το παιχνίδι (Sinclair, Hingston & Masek, 2007). Τεχνολογικά υποστηριζόμενη κινητική δραστηριότητα: Πρόκειται για τις τεχνολογίες που μέσω της δημιουργίας εικονικών κόσμων, μπορούν να προκαλέσουν τη συμμετοχή των παιδιών στην κινητική δραστηριότητα. Nintendo Wii: Κονσόλα διαδραστικών ψηφιακών παιχνιδιών. ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι όροι ψηφιακά εικονικά ηλεκτρονικά βίντεο/παιχνίδια χρησιμοποιούνται σε αυτή την εργασία ως συνώνυμοι. 1.6 Η καινοτομία της έρευνας Υπάρχουν διάφορες μελέτες σε σχέση με τη συμμετοχή των μαθητών για να αξιολογηθεί η ποιότητα του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος, αλλά λίγη έρευνα έχει διεξαχθεί για τη συμμετοχή σε σχέση με την κινητική δραστηριότητα των παιδιών (Laevers, 1997). Ειδικά στον Ελλαδικό χώρο δεν έχουν διεξαχθεί έρευνες αναφορικά με τη συμμετοχή παιδιών προσχολικής ηλικίας σε πραγματικά και σε ψηφιακά κινητικά παιχνίδια. 1.7 Σημασία της έρευνας Χρησιμότητα των αποτελεσμάτων Η σωματική δραστηριότητα είναι απαραίτητη στη ζωή των παιδιών καθώς τα βοηθά να αποκτήσουν μια ποικιλία σωματικών και ψυχολογικών δεξιοτήτων (Tucker, 2008). Μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά που έχουν μέτρια έως έντονα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας κατά τη διάρκεια της ζωής τους, είναι λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν άγχος ή κατάθλιψη. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων δεκαετιών η παχυσαρκία έχει αναδειχθεί ως το κορυφαίο πρόβλημα - 18 -
της δημόσιας υγείας, ενώ τα παχύσαρκα παιδιά και οι έφηβοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να παραμείνουν παχύσαρκοι αργότερα ως ενήλικες (Dietz, 1998). Σε ότι αφορά την τεχνολογικά υποστηριζόμενη κινητική δραστηριότητα, υπάρχει αναμφίβολα ένας αυξανόμενος αριθμός των τεχνολογιών εικονικής πραγματικότητας που είναι άμεσα διαθέσιμες και στις οποίες τα παιδιά εκτίθενται καθημερινά (Sanchanta, 2007). Αυτές οι τεχνολογίες μέσω της δημιουργίας εικονικών κόσμων, μπορούν να προκαλέσουν τη συμμετοχή των παιδιών στην κινητική δραστηριότητα. Έρευνες δείχνουν ότι το ηλεκτρονικό ή ψηφιακό αλληλεπιδραστικό παιχνίδι είναι μια χρήσιμη πλατφόρμα για την εμπλοκή και ενθάρρυνση των ατόμων να αυξήσουν τα επίπεδα της σωματικής τους δραστηριότητας, επειδή η σύνδεση της σωματικής άσκησης με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια κάνει την άσκηση διασκεδαστική (Consolvo, Everitt, Smith & Landay, 2006). Όμως και οι γονείς αναγνωρίζουν τις ευκαιρίες που έχουν τα παιδιά τους να συμμετέχουν σε κινητικές δραστηριότητες, ενώ παίζουν ψηφιακά κινητικά παιχνίδια με κονσόλες όπως η Nintendo Wii (Bryant, Akerman, & Drell, 2010). Μία από τις βασικές θέσεις στην εκπαίδευση είναι να αξιοποιούμε τις προηγούμενες εμπειρίες και γνώσεις των παιδιών. Επομένως, στο εκπαιδευτικό πλαίσιο απαιτείται η εφαρμογή νέων τρόπων, μεθόδων και μέσων διδασκαλίας για να προσεγγίσουμε τη γενιά του διαδικτύου και να κάνουμε τη μάθηση περισσότερο ελκυστική και άμεση στα ενδιαφέροντα των μαθητών. Αυτό ακριβώς επιχειρεί να κάνει η παρούσα έρευνα και υπό αυτή την έννοια τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματά της θα είναι χρήσιμα για γονείς, εκπαιδευτικούς, αλλά και για εκείνους που διαμορφώνουν την εκπαιδευτική πολιτική. 1.8 Περιορισμοί της έρευνας Παράγοντες που ίσως επηρέασαν τα αποτελέσματα της έρευνας και εμποδίζουν τη γενίκευση των αποτελεσμάτων είναι οι ακόλουθοι: α) Το δείγμα των συμμετεχόντων ήταν μικρό, ακριβώς λόγω της φύσεως της έρευνας (Μελέτη περίπτωσης) και του όγκου των δεδομένων που πρόεκυψε. β) Το σχολείο στο οποίο πραγματοποιήθηκε η έρευνα ήταν δημόσιο νηπιαγωγείο της Ελληνικής επαρχίας. γ) Επιλέχθηκαν από την ερευνήτρια (λόγω οικονομίας χρόνου) ορισμένα από τα δεκάδες κινητικά παιχνίδια (ψηφιακά και πραγματικά) που υπάρχουν. - 19 -
δ) Τα ψηφιακά παιχνίδια που περιείχε ο δίσκος Wii Sports ήταν κατάλληλα για την ηλικία 7+. ε) Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιήθηκε για τις ανάγκες της έρευνας, τόσο για τα πραγματικά όσο και για τα ψηφιακά κινητικά παιχνίδια, δεν υπήρχε στο σχολείο. 1.9 Βιβλιογραφία Κατά την εκπόνηση της παρούσας ιπλωματικής Εργασίας χρησιμοποιήθηκε κυρίως ξενόγλωσση βιβλιογραφία από επιστημονικά και ηλεκτρονικά περιοδικά, συλλογικούς τόμους, πρακτικά συνεδρίων και ιστοσελίδες, ενώ ιδιαίτερη μέριμνα ελήφθη για την αξιοποίηση της πρόσφατης βιβλιογραφίας. Αξιοποιήθηκαν ιστοσελίδες εκδοτικών οίκων και επιστημονικών περιοδικών και ο Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (Heal-link). Ειδικότερα, με κατάλληλους τρόπους αναζήτησης εντοπίστηκε ένας τεράστιος όγκος πρωτογενών και δευτερογενών πηγών που επεξεργάστηκε σε σχέση με τα ερευνητικά ερωτήματα. Έγινε ανασκόπηση της σχετικής βιβλιογραφίας σε μηχανές αναζήτησης (Google, AltaVista), βάσεις δεδομένων όπως Pubmed, ERIC, Scopus, Springer, Elsevier, Google Scholar, dissertation abstracts, education abstracts. - 20 -
ΚΕΦΑΛΑΙΟ II ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.1 Προσχολική εκπαίδευση Κινητικό Παιχνίδι Φυσική Αγωγή Σύμφωνα με το ιαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο (.Ε.Π.Π.Σ. Νηπιαγωγείου, (2003: 586) «Σκοπός του Νηπιαγωγείου σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία είναι να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτυχθούν σωματικά, συναισθηματικά, νοητικά και κοινωνικά μέσα στο πλαίσιο των ευρύτερων στόχων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης». Μία από τις αρχές που τονίζει το.ε.π.π.σ. είναι η ανάδειξη του παιχνιδιού ως τον πυρήνα όλου του προγράμματος του Νηπιαγωγείου (.Ε.Π.Π.Σ. Νηπιαγωγείου, 2003: 587). Ο Piaget υποστήριξε ότι η κατάκτηση της γνώσης είναι μια ενεργητική διαδικασία κατά την οποία τα παιδιά οικοδομούν σταδιακά τη γνώση τους μέσα από τη δική τους δραστηριότητα ( αφέρμου, Κουλούρη, & Μπασαγιάννη, 2006). Υποστήριξε ότι τα παιδιά ωριμάζουν, καθώς περνούν μέσα από διαδοχικά στάδια γνωστικής ανάπτυξης και ότι ο τρόπος που τα παιδιά εμπλέκονται στο παιχνίδι, αλλάζει καθώς μεγαλώνουν (Piaget,1963). Ο Vygotsky (1997) μίλησε για τη «ζώνη της εγγύτερης ανάπτυξης» που αντιστοιχεί στην απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού και στο επίπεδο της εν δυνάμει ανάπτυξης. Στόχος της μάθησης πρέπει να είναι να βοηθήσει το παιδί να ξεπεράσει το υπάρχον επίπεδο ανάπτυξής και να προετοιμάσει την εξέλιξή του. Σε αυτή ακριβώς τη μετάβαση το παιχνίδι μπορεί να αξιοποιηθεί σε σημαντικό βαθμό, αφού τα βοηθά να αναπτύξουν πέρα από τον σωματικό, κοινωνικό και συναισθηματικό τομέα, εξίσου τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους (Valsiner 1989). Η παιγνιώδης συμπεριφορά αποτελεί ένα εσωτερικό χαρακτηριστικό του κάθε ατόμου που εκδηλώνεται με ένα σταθερό και αναγνωρίσιμο τρόπο σε κάθε περιβάλλον (Barnett, 1990; 1991; Cattel, 1979; Lieberman,1965, 1966; Schwartzman, 1978; Singer & Singer, 1978; Singer, Singer, & Sherrod, 1980, όπ. αναφ. στο Τρεύλας & Τσιγγίλης, 2008). Όπως σημείωνε ήδη από το 1935 η Lowenfeld (όπ. αναφ. στο Nutbrown 2011: 114) «Το παιχνίδι στην προσχολική ηλικία είναι ένα εξαιρετικά σύνθετο φαινόμενο. Είναι μία δραστηριότητα που - 21 -
συνδυάζει σε ένα ενιαίο πλαίσιο πολύ διαφορετικές πτυχές της σκέψης και της εμπειρίας. Πολλά από αυτά εξακολουθούν να υπάρχουν στην ενήλικη ζωή». Ένας από τους κύριους σκοπούς του Νηπιαγωγείου ως το πρώτο οργανωμένο περιβάλλον μάθησης είναι η επιτυχής σύνδεση παιχνιδιού και μάθησης. Το παιχνίδι είναι για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας το πλαίσιο εργασίας τους και το μέσο με το οποίο μαθαίνουν καλύτερα. Αποτελεί το κυρίαρχο διδακτικό μέσο και είναι «μια γεμάτη νόημα διαδικασία κατά την οποία τα παιδιά συνδημιουργούν ενεργητικά τον κόσμο τους με τους συνομιλήκους τους και μαθαίνουν μέσα από τις αλληλεπιδράσεις με τους φίλους» (Αυγητίδου, 2001: 172). Το παιχνίδι διευκολύνει την ανάπτυξη του γνωστικού τομέα βοηθώντας τα παιδιά να δοκιμάσουν νέες και ενδιαφέρουσες εργασίες, να κάνουν υποθέσεις, να επιλύσουν προβλήματα, να κάνουν συγκρίσεις, να προσδιορίσουν την αιτία και το αποτέλεσμα, να καταλήξουν σε συμπεράσματα, να αντιληφτούν την έννοια του χρόνου, να αναπτύξουν ικανότητες συμβολικής αναπαράστασης και να πειραματιστούν σε νέες δεξιότητες. Το παιχνίδι ακόμη κτίζει τον κοινωνικοσυναισθηματικό τομέα, βοηθώντας τα απιδιά να αλληλεπιδράσουν με τους άλλους, να συνεργαστούν, να κάνουν φίλους, να εκφράσουν και να ελέγξουν τα συναισθήματά τους, να δοκιμάσουν νέους ρόλους και να διαπραγματευτούν. Επίσης αναπτύσσει το σωματικό τομέα, βοηθώντας τα παιδιά να αναπτύξουν τις κινητικές τους δεξιότητες. Το παιχνίδι τέλος, ενισχύει την ικανότητα των παιδιών για δημιουργική έκφραση βοηθώντας τα να σκέφτονται ευέλικτα, να δοκιμάζουν λύσεις, να αυτοσχεδιάζουν, να ορίζουν κανόνες και να δοκιμάζουν νέα και διαφορετικά υλικά (Kieff & Casbergue 2000). Οι ερευνητές, παγκοσμίως θεωρούν ότι το παιχνίδι έχει εγγενή κίνητρα. εν χρειάζεται να κατευθύνεις ένα παιδί για να παίξει. Τα παιδιά δεν παίζουν για να καλύψουν βασικές ανάγκες ή υποχρεώσεις τους, αλλά για την απόλαυση του ίδιου του παιχνιδιού. Όταν παίζουν μαθαίνουν και απολαμβάνουν την εμπειρία. Το παιχνίδι δεν χρειάζεται εξωτερικές ανταμοιβές ή περαιτέρω ενθάρρυνση (Leeper, Greene & Nisbett 1973). Ειδικότερα το παιχνίδι στο Νηπιαγωγείο έχει τις ακόλουθες μορφές (Εικόνα 1): Ως μέσο για τη διδασκαλία εννοιών και διαδικασιών - 22 -