ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗZ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΑΝΘΡΩΠΗΝΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ

Δ ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗZ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΓΔΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΑΝΘΡΩΠΗΝΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ Δπηβιέπνπζα: ΜΑΗΡΖ ΚΟΣΡΩΝΗΑ πνπδάζηξηα: ΕΩΖ ΚΑΜΖΝΑΡΖ ΑΘΖΝΑ - 2006

Πεξίιεςε Ζ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ απνηειεί έλα ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ηελ αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ δεκνζίσλ νξγαλψζεσλ, θαζψο θαη έλα κέζν επίηεπμεο ηεο δηνηθεηηθήο κεηαξξχζκηζεο. θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη λα αλαιχζεη ηηο κεζφδνπο αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα, αληιψληαο απφ ηα πεδία κειέηεο ηεο Γηνίθεζεο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ, ηεο Οξγαλσζηαθήο πκπεξηθνξάο θαη ηνπ Μάλαηδκελη. Αλαθέξεηαη ζε κηα καθξνρξφληα πξνζπάζεηα αλαβάζκηζεο ησλ ηθαλνηήησλ ησλ ζηειερψλ θαη αλαδηνξγάλσζεο ηνπ ηξφπνπ δηνίθεζεο θαη ησλ δνκψλ ησλ νξγαλψζεσλ, κε ζηφρν ηελ αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο. Μέζσ ηεο αλάπηπμεο επηρεηξείηαη ε δεκηνπξγία «ζηειερψλ» πνπ ζα κπνξνχλ λα αλαιάβνπλ πξσηνβνπιίεο, λα επηιχζνπλ θξίζηκα ζέκαηα, λα εγεζνχλ θαη λα θαιιηεξγήζνπλ κηα θνπιηνχξα ζπλερνχο κάζεζεο θαη αιιαγήο. Ζ κέζνδνο πνπ αθνινπζήζεθε γηα ηε ζπγγξαθή ηεο εξγαζίαο ήηαλ εθηεηακέλε κειέηε ηεο ειιεληθήο θαη μελφγισζζεο βηβιηνγξαθίαο, θαζψο θαη ησλ ζρεηηθψλ λφκσλ θαη εγθπθιίσλ, κε ζθνπφ ηε ζπιινγή ζεσξεηηθψλ ζηνηρείσλ. Δπίζεο, ζηηο πεγέο ζπκπεξηιακβάλνληαη άξζξα θαη έξεπλεο απφ ζπγθεθξηκέλνπο δηθηπαθνχο ηφπνπο. Σν πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο πεξηιακβάλεη ηηο ελφηεηεο 2 έσο 6 θαη παξνπζηάδεη ην ελλνηνινγηθφ πιαίζην θαη ηηο κεζφδνπο αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Ζ δεχηεξε ελφηεηα αλαθέξεηαη ζηελ έλλνηα ηεο αλάπηπμεο, ηε δηαθνξνπνίεζή ηεο απφ ηελ έλλνηα ηεο εθπαίδεπζεο θαζψο θαη ηνπο παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε πξνψζεζε αληίζηνηρσλ πξνγξακκάησλ. ηε ηξίηε ελφηεηα αλαιχεηαη ε εθπαίδεπζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, ε νπνία παξέρεη ηελ απαξαίηεηε ζεσξεηηθή θαη ηερληθή θαηάξηηζε γηα ηε δηεθπεξαίσζε ησλ εξγαζηαθψλ θαζεθφλησλ. Δπίζεο, γίλεηαη αλαθνξά ζηα ζηάδηα πνπ αθνινπζεί ε εθαξκνγή ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ θαζψο θαη ζηηο θαηεγνξίεο θαη κεζφδνπο εθπαίδεπζεο. ηε ηέηαξηε ελφηεηα, αθνχ γίλεη ν ελλνηνινγηθφο δηαρσξηζκφο κεηαμχ εθπαίδεπζεο θαη αλάπηπμεο, παξνπζηάδνληαη νη κέζνδνη θαη νη δηαδηθαζίεο πνπ νδεγνχλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Δηδηθφηεξα, ν δξφκνο γηα ηελ αλάπηπμε πεξλάεη κέζα απφ ηελ ελδπλάκσζε, ηε παξαθίλεζε, ηε δηνίθεζε 2

απνηειεζκάησλ, ηελ ελίζρπζε ηεο νκαδηθήο εξγαζίαο, ηελ εζηθή ζπκπεξηθνξά, ηελ εγεζία θαη ηε θνπιηνχξα ησλ νξγαλψζεσλ. ηε ζπλέρεηα, ε πέκπηε ελφηεηα παξνπζηάδεη ηελ έλλνηα ηεο «νξγάλσζεο πνπ καζαίλεη» (learning organization) σο ην πεξηβάιινλ πνπ δεκηνπξγεί ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηε ζπλερή βειηίσζε. Αθνινπζεί, ε ζχλδεζε ηεο αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ κε ηελ έλλνηα ηεο νξγαλσηηθήο αλάπηπμεο, δειαδή ηεο καθξνρξφληαο πξνζπάζεηαο αιιαγήο ηνπ νξγαληζκνχ ψζηε λα δηαηεξήζεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ ζε έλα δηαξθψο κεηαβαιιφκελν πεξηβάιινλ. Σν δεχηεξν κέξνο ηεο εξγαζίαο παξνπζηάδεη ηηο δξάζεηο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο ηνπ Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο, ε νπνία απνηειεί ηνλ αξκφδην θνξέα άζθεζεο ηεο πνιηηηθήο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηελ ειιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε. Πην αλαιπηηθά, ζηελ φγδνε ελφηεηα αλαιχεηαη αξρηθά ην ηξέρνλ Πξφγξακκα ΠΟΛΗΣΔΗΑ θαη ζπγθεθξηκέλα ην Τπνπξφγξακκα 4, ην νπνίν ζηνρεχεη ζηελ «Δλδπλάκσζε ηνπ Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ». ηε ζπλέρεηα, αλαθέξνληαη ηα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο, ην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο θαη ζηαδηνδξνκίαο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ, ε θηλεηηθφηεηα ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, ε πνιηηηθή κηζζψλ θαη επηδνκάησλ, ε δηνίθεζε κέζσ ηφρσλ, ε εηζαγσγή δεηθηψλ κέηξεζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη απνδνηηθφηεηαο ηεο Γηνίθεζεο θαη ην Κνηλφ Πιαίζην Αμηνιφγεζεο. Ζ εξγαζία νινθιεξψλεηαη κε ηηο ζπκπεξαζκαηηθέο παξαηεξήζεηο θαη ηηο πξνηάζεηο βειηηζηνπνίεζεο ηεο πνιηηηθήο αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Λέμεηο θιεηδηά Αλάπηπμε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, εθπαίδεπζε, ελδπλάκσζε, παξαθίλεζε, δηνίθεζε κέζσ ζηφρσλ, δηνίθεζε απνηειεζκάησλ, εζηθή ζπκπεξηθνξά, νκαδηθή εξγαζία, εγεζία, θνπιηνχξα, «νξγάλσζε πνπ καζαίλεη», νξγαλσηηθή αλάπηπμε, Πξφγξακκα «ΠΟΛΗΣΔΗΑ», Τπαιιειηθφο Κψδηθαο, ζχζηεκα αμηνιφγεζεο δεκνζίσλ ππαιιήισλ, θηλεηηθφηεηα, πνιηηηθή κηζζψλ θαη επηδνκάησλ, δείθηεο κέηξεζεο ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο, Κνηλφ Πιαίζην Αμηνιφγεζεο. 3

Abstract The development of human resources comprises a critical factor for the improvement of organizational efficiency and effectiveness, and a means to support public administration reform. The overall aim of this essay is to analyse the available methods to develop human resources, drawing from the fields of Human Resource Management, Organizational Behaviour and Management. Development refers to leveraging workforce capabilities and reorganizing management style and organizational structure, over the long run, in order to increase performance at the individual and organizational level. In addition, organizations, through development, try to create executives, which would be able to take initiative, to solve critical problems, to lead others and to cultivate a culture of constant learning and change. In order to write this essay, the method adopted was an extensive desk research. Thus, information was gathered though the study of greek and foeriegn bibliography, along with the review of relevant Laws and their Recommendatory Reports. In addition, usefull data were found in articles and internet sites. The first part of this report consists of chapters 2 to 6 and demonstrates the conceptual framework and the methods of human resource development. The second chapter analyses the term development, distinguishes between development and training and refers to the factors that influence the decision to undertake such programs. The third chapter analyzes training, which is an effort to offer the necessary theoritical and technical preparation for the accomplishment of working responsibilities. In addition, there is a description of the training program and the methods and tools for effective training. The forth chapter focuses on the differences between development and training and presents the available methods and processes. In particular, we define development in terms of empowerment, motivation, performance monitoring systems, team work, ethical behaviour, leadership and organizational culture. The fifth chapter, defines learning organization, as the environment that provides the necessary conditions for constant development and improvement. After that, we describe the association between human resource developement and orgazizational development. The latter forms a long term effort to manage change in 4

order to preserve organizational effectiveness within a constatly changing environment. The second part of the essay demonstrates several measures undertaken by the General Secretariat of Public Administration and Electronic Governance of the Ministry of Internal Affaires Public Admininistration and Decentralization, which is responsible for the formation of human resource development policy within Greek Public Administration. Thus, the eighth chapter analyzes Public Administration practices towards the developmenr of human resources, such as the present Program POLITEIA and particularly Subprogram 4 for the empowerment of human resources, the training policy, career development and evaluation system of civil servants, employee mobility, wage and allowance policy, Management by Objectives, the introduction of efficiency and effectiveness measurement system and Common Assessment Framework. The essay concludes with some remarks and propositions on the overall attempt to develop human resources. Key Words Development of Human Resources, training, empowerment, motivation, Management by Objectives, performance monitoring systems, ethical behaviour, team work, leadership, culture, learning organization, organizational development, Program POLITEIA, Employee Code, evaluation system of sivil servants, employee mobility, wage and allowance policy, efficiency and effectiveness indicators, Common Assessment Framework. 5

ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ Δηζαγσγή... 9 ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ ΣΟ ΔΝΝΟΗΟΛΟΓΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΑΝΘΡΩΠΗΝΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ... 11 1. Ζ έλλνηα ηεο αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ... 11 1.1 Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε πξνψζεζε πξνγξακκάησλ αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ... 12 1.1.1. Σερλνινγηθφο παξάγνληαο... 13 1.1.2.Οηθνλνκηθφο παξάγνληαο... 13 1.1.3. Κνηλσληθφο παξάγνληαο... 13 1.1.4. Αλζξψπηλνο παξάγνληαο... 14 2. Ζ εθπαίδεπζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ... 15 2.1. Ζ εθπαίδεπζε σο επηηειηθή ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ... 15 2.2. ηφρνη ηνπ πξνγξάκκαηνο εθπαίδεπζεο... 15 2.3. χζηεκα εθπαίδεπζεο... 16 2.3.1. Φάζε 1 ε :Δθηίκεζε Δθπαηδεπηηθψλ Αλαγθψλ... 16 2.3.2. Φάζε 2 ε : ρεδηαζκφο εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ... 17 2.3.3. Φάζε 3 ε : Τινπνίεζε εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ Μέζνδνη εθπαίδεπζεο... 18 2.3.4. Φάζε 4 ε : Αμηνιφγεζε εθπαίδεπζεο... 21 3. Απφ ηελ εθπαίδεπζε ζηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ... 23 3.1. Δλδπλάκσζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ... 25 3.2. Παξαθίλεζε... 26 3.2.1. χζηεκα αληακνηβψλ κε βάζε ηελ απφδνζε... 27 3.2.2. Ζζηθά θίλεηξα... 28 3.2.2.1. ρεδηαζκφο ζέζεσλ εξγαζίαο... 29 3.2.2.2. Κχθινη πνηφηεηαο... 30 6

3.2.2.3. Γηνίθεζε κέζσ ζηφρσλ (Management by Objectives)... 31 3.3. Γηνίθεζε απνηειεζκάησλ... 34 3.4. Δλίζρπζε ηεο νκαδηθήο εξγαζίαο... 36 3.5. Ζζηθή ζπκπεξηθνξά... 38 3.6. Ζγεζία... 40 3.6.1. Υαξαθηεξηζηηθά ηεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο... 45 3.7. Οξγαλσζηαθή Κνπιηνχξα... 46 3.7.1. Ζ θνπιηνχξα ζηελ ειιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε... 49 4. Ζ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηα πιαίζηα ηεο «Οξγάλσζεο πνπ καζαίλεη»... 50 5. Απφ ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηελ νξγαλσηηθή αλάπηπμε (organizational development)... 54 ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ Ζ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΑΝΘΡΩΠΗΝΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ Ζ ΓΔΝΗΚΖ ΓΡΑΜΜΑΣΔΗΑ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΖ ΓΗΑΚΤΒΔΡΝΖΖ... 57 6. Ζ Γ.Γ.Γ.Γ.& Ζ.Γ. σο ππεχζπλνο θνξέαο άζθεζεο ηεο πνιηηηθήο αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ... 57 6.1. Γεληθή Γηεχζπλζε Καηάζηαζεο Πξνζσπηθνχ... 57 6.2. Γηεχζπλζε Γηνίθεζεο Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ... 58 6.3. Γηεχζπλζε Δθπαίδεπζεο... 58 6.4. Γηεχζπλζε Πνηφηεηαο θαη Απνδνηηθφηεηαο... 59 7. Γξάζεηο ηεο Γ.Γ.Γ.Γ.& Ζ.Γ. αλαθνξηθά κε ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ... 59 7.1. Πξφγξακκα «Πνιηηεία» - Τπνπξφγξακκα 4 «Δλδπλάκσζε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ»... 59 7.2. Ο Τπαιιειηθφο Κψδηθαο (Τ.Κ.) σο βαζηθφ ζχζηεκα δηαρείξηζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζην Γεκφζην... 63 7.3. Ζ εθπαίδεπζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηελ ειιεληθή δεκφζηα δηνίθεζε. 63 7

7.3.1. Δθπαηδεπηηθέο άδεηεο... 66 7.4. Ζζηθέο ακνηβέο θαη Βξάβεπζε θαηλνηφκσλ πξνηάζεσλ... 67 7.5. χζηεκα Αμηνιφγεζεο θαη ηαδηνδξνκίαο ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ- Βαζκνιφγην... 68 7.6. Κηλεηηθφηεηα δεκνζίσλ ππαιιήισλ... 70 7.7. Πνιηηηθή Μηζζψλ θαη Δπηδνκάησλ... 73 7.8. Γηνίθεζε κέζσ ηφρσλ... 75 7.9. Δηζαγσγή δεηθηψλ κέηξεζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη απνδνηηθφηεηαο ηεο Γηνίθεζεο... 77 7.10. Κνηλφ Πιαίζην Αμηνιφγεζεο (Common Assessment Framework)... 79 8. πκπεξαζκαηηθέο παξαηεξήζεηο- Πξνηάζεηο... 83 Βηβιηνγξαθία... 88 Παξαξηήκαηα... 93 8

Δηζαγσγή Ζ έλλνηα ηεο αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ εκθαλίδεηαη ζηα πιαίζηα ηεο Γηνίθεζεο Αλζξσπίλσλ Πφξσλ, δειαδή «ηνπ ζπλφινπ ησλ ελεξγεηψλ, ζηξαηεγηθψλ θαη ιεηηνπξγηψλ πνπ πξέπεη λα γίλνπλ γηα λα κπνξεί ε επηρείξεζε λα απνθηήζεη, δηαηεξήζεη θαη αμηνπνηήζεη ηθαλνχο εξγαδνκέλνπο πνπ ζα εθηεινχλ επηηπρψο θαη κε παξαγσγηθφ ηξφπν ην έξγν ηνπο» 1. Σν αλζξψπηλν δπλακηθφ απνηειεί ην πην ζεκαληηθφ πεξηνπζηαθφ ζηνηρείν κηαο δεκφζηαο ππεξεζίαο ή κηαο επηρείξεζεο θαη κπνξεί λα νδεγήζεη ζηε δεκηνπξγία αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Σηο ηειεπηαίεο δχν δεθαεηίεο, ν δεκφζηνο ηνκέαο έρεη εκπιαθεί ζε κηα ζεηξά κεηαξξπζκηζηηθψλ πξνζπαζεηψλ γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ. Κεληξηθφ δήηεκα απνηειεί ε αλαδήηεζε ηεο πνηφηεηαο, ε νπνία ζηξέθεη ηελ πξνζνρή ηεο πξνο ηνλ αλζξψπηλν παξάγνληα, είηε σο «πειάηε» θαη θαηαλαισηή ησλ ππεξεζηψλ είηε σο ππάιιειν, παξάγνληα θαη ζπληειεζηή ηεο παξαγσγήο θαη πξνζθνξάο ηνπο. Γηαηί ζε ηειεπηαία αλάιπζε, ε πνηφηεηα κηαο νξγαλσκέλεο δξάζεο εμαξηάηαη απφ ηελ πνηφηεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ πξνζσπηθνχ, ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα θαη δπλακηθνχ πνπ ηελ ζρεδηάδεη θαη ηε θέξλεη ζε πέξαο 2. Ζ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ βξίζθεηαη ζηνλ αληίπνδα ηεο έλλνηαο ηεο γξαθεηνθξαηίαο, φπσο ηελ ζπλέιαβε ν Crozier (1964) 3 σο «νξγάλσζε πνπ δελ κπνξεί λα δηνξζψζεη ηε ζπκπεξηθνξά ηεο καζαίλνληαο απφ ηα ζθάικαηά ηεο». ήκεξα ην αλζξψπηλν δπλακηθφ θαιείηαη λα πξνζζέζεη αμία ζηελ ππεξεζία, λα βνεζήζεη ζηε ράξαμε θαη ζηελ πινπνίεζε ηεο ζηξαηεγηθήο θαη λα παίμεη ελεξγφ ξφιν ζηηο δηάθνξεο νξγαλσηηθέο αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαη 4. ηφρνο ηεο εξγαζίαο είλαη λα αλαιχζεη ηελ έλλνηα ηεο αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, λα ηε δηαρσξίζεη απφ ηνλ φξν εθπαίδεπζε θαη λα αλαπηχμεη ην πιαίζην κέζα ζην νπνίν κπνξεί λα γίλεη απνηειεζκαηηθή γηα ηνλ νξγαληζκφ. Ζ αλάπηπμε απνηειεί κηα πηπρή ηεο δηαρείξηζεο αλζξψπηλσλ πφξσλ, ε νπνία πξέπεη λα ζπλδπαζηεί κε άιιεο έλλνηεο ηεο νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο, θαζψο θαη κε ηε ζπλνιηθή ζηξαηεγηθή ηνπ νξγαληζκνχ. 1 Υπηήξεο, Λ.. (2001) Γηνίθεζε Αλζξψπηλσλ Πφξσλ, Αζήλα, Δθδνηηθφο Οίθνο Interbooks, ζει.18. 2 Μαθξπδεκήηξεο, Α. (2003), πξφινγνο ζην Μηραιφπνπινο, Ν. (2003) Απφ ηε Γεκφζηα Γξαθεηνθξαηία ζην Γεκφζην Management, Αζήλα, Δθδφζεηο Παπαδήζε, ζει. 16. 3 Crozier, M (1964) ζε: Μαθξπδεκήηξεο, Α. (1995), εηζαγσγή επηκέιεηα, Πξνβιήκαηα Γηνηθεηηθήο Μεηαξξχζκηζεο, Αζήλα-Κνκνηελή, Δθδφζεηο Αλη. Ν.άθθνπια. 4 Κνηξσληά, Μ. (2002) Γεκφζηα Γηνίθεζε κε ζηφρνπο θαη απνηειέζκαηα, Γηνηθεηηθή Δλεκέξσζε, επηέκβξηνο, ηεχρνο 24, ζει. 13. 9

Κεληξηθφ ζεκείν απνηειεί ε πεπνίζεζε φηη νη επηζηήκεο ηνπ κάλαηδκελη θαη ηεο δηνίθεζεο αλζξψπηλσλ πφξσλ αιιειεπηδξνχλ, ελψ ν απζηεξφο δηαρσξηζκφο ηνπο ζα νδεγνχζε ζε αδπλακία αληίιεςεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο θαη δηαρείξηζεο ησλ νξγαλσζηαθψλ πξνβιεκάησλ. Σν πξψην κέξνο ηεο εξγαζίαο πεξηγξάθεη ην ελλνηνινγηθφ πιαίζην ηεο αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Αξρηθά, γίλεηαη αλαθνξά ζηελ εθπαίδεπζε, ελψ ηαπηφρξνλα επηζεκαίλεηαη φηη νη δπν έλλνηεο, εθπαίδεπζε θαη αλάπηπμε, δελ ηαπηίδνληαη ηε ζπλέρεηα, αληιψληαο απφ ηε ζεσξία ηνπ κάλαηδκελη θαη ηεο νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο, ππνζηεξίδνπκε φηη ε πξνζπάζεηα γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα πεξλάεη κέζα απφ ηελ ελδπλάκσζε, ηελ παξαθίλεζε, ηελ νκαδηθή εξγαζία θαη ηελ ζηνρνζεζία κε έκθαζε ζηα απνηειέζκαηα. Δπίζεο, ζεκαληηθνί παξάγνληεο αλάπηπμεο είλαη ε εζηθή ζπκπεξηθνξά, ε εγεζία θαη ε θνπιηνχξα ησλ δεκφζησλ νξγαληζκψλ. Ηδαληθά, ε αλάπηπμε επηηπγράλεηαη κέζα ζε κηα «νξγάλσζε πνπ καζαίλεη», ελψ ζπλδέεηαη θαη κε ηελ νξγαλσηηθή αλάπηπμε θαη ηελ έλλνηα ηεο δηνίθεζεο αιιαγψλ. Σν δεχηεξν κέξνο αλαιχεη ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηελ ειιεληθή Γεκφζηα Γηνίθεζε. Δηδηθφηεξα, αλαθέξεηαη ζηε δξάζε ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο ηνπ Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο, ε νπνία απνηειεί ηνλ ππεχζπλν θνξέα άζθεζεο ηεο πνιηηηθήο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Μέζα απφ ηελ αλάιπζε πνπ ζα αθνινπζήζεη επηδηψθνπκε λα ηνλίζνπκε ηε ζεκαζία θαη ηε ζπκβνιή ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα ζηελ αλάπηπμε θαη ηελ επηηπρή πνξεία ησλ νξγαλψζεσλ. Παξάιιεια, γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα ζχλζεζεο δηαθφξσλ δηνηθεηηθψλ ζεσξηψλ θαη εξγαιείσλ, ζηα πιαίζηα κηαο ζθαηξηθήο αληίιεςεο ηεο έλλνηαο ηεο αλάπηπμεο, ε νπνία δελ πεξηνξίδεηαη ζηα ζηελά φξηα ηεο εθπαίδεπζεο αιιά απνηειεί κηα θηινζνθία δηνίθεζεο ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ κε ζηνηρεία νξγαλσηηθήο αλάπηπμεο θαη κάλαηδκελη. 10

ΜΔΡΟ ΠΡΩΣΟ ΣΟ ΔΝΝΟΗΟΛΟΓΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΑΝΘΡΩΠΗΝΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ 1. Ζ έλλνηα ηεο αλάπηπμεο ηνπ αλζξώπηλνπ δπλακηθνύ Ζ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ απνηειεί κηα αλζξσπνθεληξηθή δηαδηθαζία θαη κηα πξνζπάζεηα αλαδηνξγάλσζεο ησλ δνκψλ θαη ησλ δηνηθεηηθψλ δηαδηθαζηψλ ησλ νξγαλψζεσλ, κε καθξνρξφλην νξίδνληα θαη κε πξνεθηάζεηο πνπ αγγίδνπλ ηα φξηα ηνπ κάλαηδκελη θαη ηεο νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο. ηφρνο ηεο αλάπηπμεο είλαη φρη κφλν ε αλαβάζκηζε ησλ δεμηνηήησλ ησλ ζηειερψλ ηεο δηνίθεζεο, κε έκθαζε ζηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ θαη ηε ιήςε απνθάζεσλ, αιιά θαη ε ζπζηεκαηηθή πξνζέγγηζε ζεκάησλ πνπ αλαθέξνληαη ζηελ νξγάλσζε, ηελ εηζαγσγή λέσλ κεζφδσλ εξγαζίαο θαη δηνίθεζεο θαζψο θαη ηελ αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ. Αξρηθά, ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί φηη ε αλάπηπμε δηαθξίλεηαη απφ ηελ εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ σο πξνο ην πεξηερφκελν θαη ηηο ρξεζηκνπνηνχκελεο κεζφδνπο ησλ δχν δηνηθεηηθψλ εξγαιείσλ. Δηδηθφηεξα, ε εθπαίδεπζε απνηειεί εξγαιείν πνπ απνζθνπεί ζηνλ εκπινπηηζκφ ησλ ηερληθψλ γλψζεσλ θαη ηθαλνηήησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εξγαζία πνπ εθηειεί ή πνπ πξφθεηηαη λα εθηειέζεη ν εξγαδφκελνο, απνζθνπψληαο ζηελ άξηηα εθηέιεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ. Ζ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηνρεχεη ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ησλ ππεξεζηψλ, ζηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο, ζηελ επηηπρή πξνψζεζε ησλ πνιηηηθψλ, ζηε δεκηνπξγία «ζηειερψλ» ηθαλψλ λα δηαρεηξηζηνχλ ηελ πξνσζνχκελε Γηνηθεηηθή Μεηαξξχζκηζε. Πξνεηνηκάδεη ηνπο ππαιιήινπο γηα ηελ αλάιεςε απμεκέλσλ δηνηθεηηθψλ θαζεθφλησλ πνπ ρξεηάδνληαη νμπδέξθεηα, επηθνηλσληαθή ηθαλφηεηα, αληαπφθξηζε ζηηο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη εγεηηθέο ηθαλφηεηεο γηα λα ηνλ ζπληνληζκφ θαη ηε θαζνδήγεζε ησλ πθηζηακέλσλ ηνπο. Πξνυπφζεζε απνηειεί ε ζχλδεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο αλάπηπμεο ησλ ζηειερψλ αθελφο κε ηε γεληθφηεξε ζηξαηεγηθή ηνπ νξγαληζκνχ θαη αθεηέξνπ κε ηε ζηξαηεγηθή πνπ αθνινπζείηαη ζηελ δηνίθεζε αλζξσπίλσλ πφξσλ 5. 5 Βιέπε Παξάξηεκα 1 «Γηαγξακκαηηθή απεηθφληζε ησλ δηαδηθαζηψλ πξνγξακκαηηζκνχ, απφθηεζεο, αλάπηπμεο θαη αμηνπνίεζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ». 11

Σν πξφγξακκα αλάπηπμεο απεπζχλεηαη ζε ζηειέρε νξγαληζκψλ πνπ θαηέρνπλ ή πξφθεηηαη λα αλαιάβνπλ δηνηθεηηθέο ζέζεηο, νη νπνίεο έρνπλ απμεκέλεο απαηηήζεηο ζε εγεηηθά θαζήθνληα θαζψο θαη ζε ηθαλφηεηεο επίιπζεο θαζεκεξηλψλ νξγαλσζηαθψλ πξνβιεκάησλ. Ζ επηηπρία ηνπ πξνγξάκκαηνο εμαξηάηαη απφ ην ζσζηφ πξνγξακκαηηζκφ θαη εθαξκνγή ησλ δηνηθεηηθψλ εξγαιείσλ ζηα πιαίζηα ηεο «νξγάλσζεο πνπ καζαίλεη». Δπίζεο, είλαη αλαγθαία κηα γεληθφηεξε ζχλδεζε κε ηε ζηξαηεγηθή θαη ην φξακα ηνπ νξγαληζκνχ θαζψο θαη ε εμαζθάιηζε ηεο ππνζηήξημεο ηεο αλψηαηεο δηνίθεζεο. Δξγαιεία γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ είλαη: Δθπαίδεπζε ησλ ζηειερψλ ζε λέεο δηαδηθαζίεο θαζψο θαη ζηηο λέεο ηερλνινγίεο, έηζη ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ ζηα θαζήθνληα ηεο λέαο ηνπο ζέζεο, Αλάπηπμε δεμηνηήησλ θαη επηθνλσληαθήο ηθαλφηεηαο, νχησο ψζηε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο γλψζεηο πνπ απέθηεζαλ θαη λα κεηαθέξνπλ ηελ ηερλνγλσζία ζηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο 6, Δλδπλάκσζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ γηα ηελ αλάιεςε επζπλψλ θαη ηελ αληηκεηψπηζε ή πξφιεςε πξνβιεκάησλ ζε θαηαζηάζεηο θξίζεο, Παξνρή θηλήηξσλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ νξγαλσζηαθψλ ζηφρσλ πνπ έρνπλ ηεζεί γηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή πεξίνδν θαζψο θαη ηθαλνπνίεζε αηνκηθψλ θηινδνμηψλ θαη επηδηψμεσλ. ηνρνζεζία θαη πξνζαλαηνιηζκφο ζηα απνηειέζκαηα. Έκθαζε ζηελ νκαδηθή εξγαζία. Γεκηνπξγία ηεο θαηάιιειεο θνπιηνχξαο κε ζηφρν ηε πξνψζεζε ηεο εζηθήο, ηεο δηαθάλεηαο, ηεο κάζεζεο θαη ηεο δηαρείξηζεο ηεο γλψζεο. 1.1 Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηε πξνώζεζε πξνγξακκάησλ αλάπηπμεο ηνπ αλζξώπηλνπ δπλακηθνύ Ζ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαζνξίδεηαη απφ ηέζζεξηο παξάγνληεο, ηνλ ηερλνινγηθφ, ηνλ νηθνλνκηθφ, ηνλ θνηλσληθφ θαη ηνλ αλζξψπηλν. Οη παξάγνληεο απηνί επεξεάδνπλ ηφζν ηελ απφθαζε φζν θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ πξνγξακκάησλ αλάπηπμεο. 6 Chris Argyris (1991) ζην Υπηήξεο, Λ.. (2001) Γηνίθεζε Αλζξψπηλσλ Πφξσλ, Αζήλα, Δθδνηηθφο Οίθνο Interbooks, Κεθάιαην 6, ζει. 119 12

1.1.1. Σερλνινγηθόο παξάγνληαο Ζ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο αιιάδεη ην νξγαλσζηαθφ πεξηβάιινλ θαη ηε ξνή ησλ εξγαζηψλ, ελψ παξάιιεια επηβάιιεη ηελ απφθηεζε εμεηδηθεπκέλσλ γλψζεσλ θαζψο θαη εμνηθείσζεο κε ηα λέα ζπζηήκαηα. Σα ζηειέρε θαινχληαη λα αληαπνθξηζνχλ άκεζα ζηηο λέεο ζπλζήθεο θαη λα ζπκβαδίζνπλ κε ηηο επεξρφκελεο αιιαγέο. Απφξξνηα ησλ αιιαγψλ απηψλ είλαη αθελφο ε αλάγθε αηνκηθήο εθπαίδεπζεο ησλ ζηειερψλ πάλσ ζηηο λέεο ηερλνινγίεο θαη αθεηέξνπ ε αλάγθε πξνζαξκνγήο ηεο θνπιηνχξαο ηεο νξγάλσζεο ψζηε λα δέρεηαη θαη λα πξνθαιεί ηηο ηερνινγηθέο αιιαγέο αιιά θαη λα «κάζεη λα καζαίλεη», δηαρεηξηδφκελνο ζσζηά ηε γλψζε θαη ηε πιεξνθφξεζε. Οη ηερλνινγηθέο αιιαγέο θαη ε ζηάζε ηνπ νξγαληζκνχ απέλαληη ζηελ γλψζε θαζνξίδνπλ ηηο πξνζδνθίεο γηα εθπαίδεπζε θαη αλάπηπμε ηνπ πξνζσπηθνχ θαζψο θαη ηελ έθηαζε θαη έληαζε ησλ αληίζηνηρσλ κεζφδσλ. 1.1.2.Οηθνλνκηθόο παξάγνληαο Κάζε απφθαζε γηα επέλδπζε ζηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ εμαξηάηαη απφ ηελ αληηπαξαβνιή ηνπ θφζηνπο εθηέιεζεο ησλ πξνγξακκάησλ κε ηα αλακελφκελα νθέιε απφ ηελ ελδερφκελε αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ηνπ νξγαληζκνχ. Καη ζε απηή ηε πεξίπησζε ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα θπξίσο θαη θαη επέθηαζε ε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηνπ νξγαληζκνχ θαζνξίδνπλ ηφζν ηελ απφθαζε γηα αλάπηπμε ηνπ πξνζσπηθνχ φζν θαη ηελ πνηφηεηα θαη δηάξθεηα ησλ αθνινπζνχκελσλ κεζφδσλ θαη ηερληθψλ. 1.1.3. Κνηλσληθόο παξάγνληαο Ο θνηλσληθφο παξάγνληαο αλαθέξεηαη ζηε δξάζε ηεο Κνηλσλίαο ησλ Πνιηηψλ, ε νπνία απνηειεί έλα ζχλνιν απηφλνκσλ ηδησηηθψλ ζεζκψλ, έλαλ ελδηάκεζν ρψξν αλάκεζα ζην Κξάηνο θαη ηελ αγνξά. Ζ Κνηλσλία ησλ πνιηηψλ απνηειείηαη απφ Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο, ζπλεηαηξηζκνχο, θεκηληζηηθέο νκάδεο, ιέζρεο, ζπιιφγνπο, θαη γεληθφηεξα ηδησηηθνχο ζεζκνχο πνπ δηαηεξνχλ απηνλνκία απφ ην Κξάηνο Σα ηειεπηαία ρξφληα ε Κνηλσλία ησλ Πνιηηψλ έρεη αλαπηπρζεί ηδηαίηεξα κε απνηέιεζκα λα επεξεάδεη ηηο πνιηηηθέο απνθάζεηο θαη λα απαηηεί θνηλσληθή επαηζζεζία θαη δηνηθεηηθή απνηειεζκαηηθφηεηα. ηνλ θνηλσληθφ παξάγνληα ζπκπεξηιακβάλνληαη, επίζεο, θαη νη νκάδεο πίεζεο ή νκάδεο ζπκθεξφλησλ, νη νπνίεο απνηεινχληαη απφ θαηεγνξίεο πνιηηψλ πνπ ε 13

επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηά ηνπο ή γεληθφηεξα νηθνλνκηθά θαη κε ζπκθέξνληα ζπλδένληαη κε ηε δξάζε ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο 7, Ζ δξάζε ησλ νκάδσλ πίεζεο αζθεί έληνλε επηξξνή ζηηο απνθάζεηο ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ. Ωο νκάδεο πίεζεο αλαθέξνληαη πνιηηηθά θφκκαηα, ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλψζεηο, ζχιινγνη φπσο ν δηθεγνξηθφο θαη ν ηαηξηθφο ζχιινγνο, θιπ. ηα πιαίζηα απηά, ηα κέιε ησλ νκάδσλ πίεζεο αμηψλνπλ ηε παξνρή δπλαηνηήησλ γηα κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ζηε δηακφξθσζε ηεο πνιηηηθήο, ε νπνία επεξεάδεη ην επίπεδν δηαβίσζήο ηνπο θαη ηε δεκηνπξγία επθαηξηψλ γηα ζπλερή εθπαίδεπζε θαη επηθνηλσλία, ε νπνία κπνξεί λα βειηηψζεη ηε ζέζε ηνπο θαη λα βνεζήζεη ηνπο πξντζηακέλνπο λα απαιιαγνχλ απφ ηπρφλ πξνθαηαιήςεηο πάλσ ζηα ζέκαηα απηά 8. Ο νξγαληζκφο απνηειεί έλα αλνηρηφ ζχζηεκα πνπ αιιειεπηδξά κε ην άκεζν θαη έκκεζν πεξηβάιινλ ηνπ. Απηφ ζεκαίλεη φηη επεξεάδεη θαη δέρεηαη επηξξνέο, δηακνξθψλνληαο θαζεκεξηλά ηηο αμίεο θαη ηελ νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα. ε πεξίπησζε πνπ ην ζχζηεκα απνθνπεί απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ θαη αγλνήζεη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζπιιέγεη ζα δπζθνιεπηεί λα αιιάμεη θαη λα αληαπνθξηζεί ζηηο λέεο ζπλζήθεο θαη άξα ζα είλαη ζρεδφλ αδχλαην λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο θαη ηηο απαηηήζεηο ηφζν ηνπ θνηλνχ ζην νπνίν απεπζχλεηαη φζν θαη ησλ ζηειερψλ πνπ ην ζηεξίδνπλ. 1.1.4. Αλζξώπηλνο παξάγνληαο Ο αλζξψπηλνο παξάγνληαο αλαθέξεηαη ζηηο παξακέηξνπο εθείλεο πνπ επεξεάδνπλ ηε δηάζεζε ηνπ πξνζσπηθνχ γηα εθπαίδεπζε θαη αλάπηπμε θαζψο θαη ηελ απφδνζή ηνπ ζηα πξνγξάκκαηα πνπ ζα παξαθνινπζήζεη. Ζ ειηθία ησλ ζηειερψλ, ε κφξθσζή ηνπο, νη θηινδνμίεο ηνπο γηα αλέιημε, ε πξνζσπηθφηεηά ηνπο είλαη παξάγνληεο πνπ δηεπθνιχλνπλ ή παξεκπνδίδνπλ ηελ πνιηηηθή αλάπηπμεο. Σαπηφρξνλα, δελ πξέπεη λα αγλννχκε ηελ πίεζε πνπ πξέπεη λα αζθήζεη ην ίδην ην πξνζσπηθφ πξνθεηκέλνπ ε δηνίθεζε λα απνθαζίζεη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ πξνγξάκκαηνο. Ζ πίεζε απηή κπνξεί λα εθθξαζηεί είηε κέζσ ξεηψλ αηηεκάησλ είηε κέζσ απμεκέλνπ ελδηαθέξνληνο θαη αθνζίσζεο ζηελ εξγαζία εθ κέξνπο ησλ 7 Κφληεο, Θ. (2001) Δηζαγσγή ζηε Γεκφζηα Γηνίθεζε (3ε έθδνζε), Αζήλα, χγρξνλε Δθδνηηθή, θεθ. 22ν, ζει. 413. 8 Φαλαξηψηεο, Π., Γηνίθεζε Γεκνζίσλ Τπεξεζηψλ θαη Οξγαληζκψλ, Δθδφζεηο ηακνχιεο, Αζήλα 1999, Κεθ. 13 ν, ζει. 345. 14

δηνηθεηηθψλ ζηειερψλ, απνδεηθλχνληαο έηζη ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο γηα ηελ αλάιεςε ζέζεσλ ζεκαληηθφηεξεο επζχλεο θαη εμνπζίαο. 2. Ζ εθπαίδεπζε ηνπ αλζξώπηλνπ δπλακηθνύ 2.1. Ζ εθπαίδεπζε σο επηηειηθή ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνύ Ζ εθπαίδεπζε απνηειεί επηηειηθή ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ. Ζ βαζηθή θαηεχζπλζε γηα ηελ πνιηηηθή εθπαίδεπζεο, θαζψο θαη ε ηειηθή έγθξηζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ πεγάδεη απφ ηε θεληξηθή δηνίθεζε. Γελ πξέπεη λα αγλνείηαη φκσο θαη ν ξφινο ησλ ππαιιήισλ ζηηο κεζαίεο θαη θαηψηεξεο βαζκίδεο ηεο ηεξαξρίαο, νη νπνίνη νθείινπλ αθελφο λα επηζεκάλνπλ ειιείςεηο θαη πξνβιήκαηα θαη αθεηέξνπ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα. ε θάζε πεξίπησζε, ε επηηπρία ηεο εθπαίδεπζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ εμαξηάηαη απφ ην πεξηερφκελν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, απφ ηε ζπλεξγαζία ησλ παξαγφλησλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε απηή σο εθπαηδεπηέο θαη εθπαηδεπφκελνη αιιά θαη απφ ηελ πνηφηεηα ησλ ίδησλ ησλ ζηειερψλ θαη ηε δηάζεζε ηνπο γηα κάζεζε. 2.2. ηόρνη ηνπ πξνγξάκκαηνο εθπαίδεπζεο Δθπαίδεπζε είλαη ε νξγαλσκέλε δηαδηθαζία, ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη άλζξσπνη απνθηνχλ γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο γηα έλαλ νξηζκέλν ζθνπφ. Ο αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηεο εθπαίδεπζεο είλαη ε επηηπρία κηαο κεηαβνιήο ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ εθπαηδεπφκελσλ, πνπ ζηηο επηρεηξήζεηο ζεκαίλεη απφθηεζε λέσλ ηθαλνηήησλ ρεηξηζκνχ, ηερληθψλ γλψζεσλ, ηθαλφηεηαο ζηε ιχζε πξνβιεκάησλ ή ζηάζεσλ, πνπ ζε ζπλέρεηα νθείινπλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαηά ηξφπν πνπ λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη ηνπ νξγαληζκνχ πνπ έρνπλ ηεζεί 9. Οη εθπαηδεπηηθνί ζηφρνη επηηπγράλνληαη κέζσ ηεο κάζεζεο, δειαδή ηεο γλσζηηθήο δηαδηθαζίαο πνπ νδεγεί ζηελ απφθηεζε γλψζεσλ ή ηθαλνηήησλ κέζα απφ ηε κειέηε, ηε πξαθηηθή εμάζθεζε θαη ηελ εκπεηξία. Η κάζεζε ζεσξείηαη φηη νδεγεί ζε ζρεηηθά κφληκεο αιιαγέο ζηελ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά 10. 9 Καλειιφπνπινο, Υ. Κ., Γηνίθεζε Πξνζσπηθνχ-Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ, Αζήλα 2002, θεθάιαην 8 ν, ζει. 342. 10 Cook, C. W., Hunsaker, P. L. and Coffey, R. E., Management and Organizational Behavior, Irwin McGraw- Hill, Second Edition, New York 2002, Chapter 5, page 158. 15

Ζ εθπαίδεπζε ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνπο νξγαληζκνχο γηα ηε βειηίσζε ηεο απφδνζήο ηνπο, ε νπνία είλαη εθηθηή κέζα απφ ηελ αχμεζε ησλ ηθαλνηήησλ θαη θαη επέθηαζε ηελ αχμεζε ηεο απφδνζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Σν απνηέιεζκα ηεο εθπαίδεπζεο εζηηάδεηαη ζηελ βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ παξαγφκελνπ έξγνπ, δειαδή ζηελ κείσζε ηνπ ρξφλνπ εθηέιεζήο ηνπ, ζηελ κείσζε ιαζψλ θαη αηπρεκάησλ, ζηελ επίιπζε ιεηηνπξγηθψλ πξνβιεκάησλ θαη ζηελ αχμεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο θαη ηεο αθνζίσζεο ηνπ πξνζσπηθνχ θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ. 2.3. ύζηεκα εθπαίδεπζεο Ζ εθπαίδεπζε πξέπεη λα ζπλδέεηαη κε ηε γεληθφηεξε ζηξαηεγηθή έηζη ψζηε λα εμππεξεηεί ηνπο ίδηνπο ζηφρνπο θαη λα πξνάγεη ηελ θνπιηνχξα θαη ηηο αμίεο ηνπ νξγαληζκνχ. Όιεο νη απνθάζεηο θαη ηα πξνγξάκκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ εθπαίδεπζε ζα πξέπεη λα ππάγνληαη ζε έλα γεληθφηεξν χζηεκα Δθπαίδεπζεο, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηέζζεξα δηαδνρηθά ζηάδηα (Παξάξηεκα 2): ηελ εθηίκεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ, ηνλ ζρεδηαζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ ζχκθσλα κε ηηο αλάγθεο πνπ έρνπλ πξνζδηνξηζηεί, ηελ πινπνίεζε ησλ πξνγξακκάησλ απηψλ ηελ αμηνιφγεζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ηε παξνρή feedback, έηζη ψζηε λα πξαγκαηνπνηενχλ δηνξζσηηθέο ελέξγεηο ή λα επαλαπξνζδηνξηζηνχλ νη ζηφρνη ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ. Οπζηαζηηθά, απαηηείηαη ζηελή ζπλεξγαζία κεηαμχ Γηεχζπλζεο θαη ζηειερψλ θαη θαηά ηηο ηέζζεξηο πξναλαθεξζείζεο θάζεηο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, κε ηε Γηεχζπλζε λα θαηέρεη πεξηζζφηεξν ξφιν ζπληνληζηή, εθκαηεχνληαο ηε ζπλαίλεζε θαη ηελ απνδνρή ησλ εθπαηδεπνκέλσλ. 2.3.1. Φάζε 1 ε :Δθηίκεζε Δθπαηδεπηηθώλ Αλαγθώλ Σν πξψην ζηάδην ζηε δηαδηθαζία ηεο εθπαίδεπζεο είλαη ε αλαγλψξηζε ηεο αλάγθεο γηα εθπαίδεπζε ηνπ πξνζσπηθνχ θαη νη ηπρφλ ειιείςεηο ηνπ ζε ζέκαηα ζεσξεηηθήο ή ηερληθήο θχζεο. Ζ ζπιινγή ησλ πιεξνθνξηψλ κπνξεί λα γίλεη κέζσ παξαηήξεζεο θαηά ηηο ψξεο εξγαζίαο, εξσηεκαηνινγίσλ, πξνζσπηθψλ ζπλεληεχμεσλ, 16

focus groups, παξαπφλσλ ή αηηεκάησλ θαη εθζέζεσλ αμηνιφγεζεο ηνπ πξνζσπηθνχ. ηε δηαδηθαζία ηεο ζπιινγήο πιεξνθνξηψλ πξέπεη λα ζπκκεηάζρεη ην δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ, άκεζνη πξντζηάκελνη, δηεπζπληέο, ην θνηλφ ζην νπνίν απεπζχλεηαη ε επηρείξεζε ή ν νξγαληζκφο, θαη εκπεηξνγλψκνλεο ή ζχκβνπινη ζε ζέκαηα εθπαίδεπζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. 2.3.2. Φάζε 2 ε : ρεδηαζκόο εθπαηδεπηηθώλ πξνγξακκάησλ Ο ζρεδηαζκφο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ είλαη κηα ηδηαίηεξα ζεκαληηθή δηαδηθαζία απφ ηελ νπνία εμαξηάηαη ε επηηπρία νιφθιεξεο ηεο εθπαηδεπηηθήο πξνζπάζεηαο. ηε θάζε απηή είλαη αλαγθαίν λα θαζνξηζηνχλ κε ζαθήλεηα νη εθπαηδεπηηθνί ζηφρνη, λα γίλεη ε επηινγή ησλ ζηειερψλ πνπ ζα ζπκκεηάζρνπλ ζηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα θαη λα εθαξκνζηνχλ νη αξρέο κάζεζεο, εθείλα ηα ραξαθηεξηζηηθά θάζε εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο πνπ βνεζνχλ ηνπο εθπαηδεπφκελνπο λα ιάβνπλ θαη λα θαηαλνήζνπλ ηηο λέεο πιεξνθνξίεο-γλψζεηο θαη λα ηηο εθαξκφζνπλ ζηε δνπιεηά ηνπο 11. Οη εθπαηδεπηηθνί ζηφρνη αλαθέξνληαη ζηηο επηδηψμεηο πνπ έρεη ν νξγαληζκφο ζρεηηθά κε ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, δειαδή ην είδνο ησλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ πνπ πξέπεη λα απνθηήζνπλ νη εθπαηδεπφκελνη ζε ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα, ζχκθσλα κε ην κνξθσηηθφ ηνπο επίπεδν αιιά θαη ηηο αλάγθεο ηνπ ίδηνπ ηνπ νξγαληζκνχ. Οη εθπαηδεπηηθνί ζηφρνη πξέπεη λα πεγάδνπλ θαη λα εθθξάδνπλ ηαπηφρξνλα, ηελ ζηξαηεγηθή ηνπ νξγαληζκνχ, ηηο αλάγθεο ζπγθεθξηκέλσλ ζέζεσλ εξγαζίαο αιιά θαη ηα πξνζφληα ησλ ππαιιήισλ πνπ πξφθεηηαη λα παξαθνινπζήζνπλ ην πξφγξακκα, ηα νπνία θαζνξίδνπλ ην επίπεδν ησλ γλψζεσλ θαη ησλ απαηηήζεσλ. χκθσλα κε απηνχο ηνπο ζηφρνπο, επίζεο, ζα γίλεη εθηθηή ε αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ κεηά ην πέξαο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Σν πεξηερφκελν ηνπ πξνγξάκκαηνο εμαξηάηαη, φπσο πεγάδεη απφ ηα παξαπάλσ, απφ ηηο αλάγθεο ζπγθεθξηκέλσλ ζέζεσλ εξγαζίαο, δειαδή απφ ηηο γλψζεηο ζε ζεσξεηηθφ θαη πξαθηηθφ επίπεδν πνπ ζα επηηξέςνπλ ζην πξνζσπηθφ λα δηεμάγεη κε επηηπρία ηα θαζήθνληά ηνπ. Δπηπιένλ, θαζνξίδεηαη απφ ηηο ειιείςεηο πνπ παξνπζηάδεη ην πξνζσπηθφ, ζηηο νπνίεο πξέπεη λα επηθεληξσζεί ην εθάζηνηε πξφγξακκα. Ζ ρξνληθή πεξίνδνο εμαξηάηαη απφ ηνλ ρξφλν αλάιεςεο θαζεθφλησλ ή απφ ηελ ακεζφηεηα θάπνηνπ νξγαλσζηαθνχ πξνβιήκαηνο. 11 Sherman, A., et al. (1978), ζην Υπηήξεο, Λ.. (2001) Γηνίθεζε Αλζξψπηλσλ Πφξσλ, Αζήλα, Δθδνηηθφο Οίθνο Interbooks, Κεθάιαην 6, ζει. 124. 17

2.3.3. Φάζε 3 ε : Τινπνίεζε εθπαηδεπηηθώλ πξνγξακκάησλ Μέζνδνη εθπαίδεπζεο Μεηά ην ζρεδηαζκφ αθνινπζεί ε πινπνίεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ. Σα δηάθνξα είδε εθπαίδεπζεο, ηα νπνία επηιέγνληαη αλάινγα κε ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα, αλαιχνληαη παξαθάησ: 1. Δηζαγσγηθή Δθπαίδεπζε Απνηειεί ηελ πξψηε γλσξηκία ηνπ εξγαδφκελνπ κε ηελ ππεξεζία θαη ηνλ πιεξνθνξεί γηα ηηο εζσηεξηθέο δηαδηθαζίεο θαη ηα θαζήθνληα ηεο ζέζεο πνπ πξφθεηηαη λα αλαιάβεη. Πξφθεηηαη γηα κηα ηδηαίηεξα ζεκαληηθή εθπαίδεπζε, ε νπνία ζθνπφ έρεη λα εληάμεη ηνλ λενεηζεξρφκελν ππάιιειν ζην ελδνυπεξεζηαθφ θιίκα θαη λα θαιχςεη ηπρφλ θελά πνπ έρεη ζε ζπγθεθξηκέλεο γλψζεηο ή εξγαζηαθή εκπεηξία. Ζ εηζαγσγηθή εθπαίδεπζε κπνξεί λα δηεμαρζεί νκαδηθά κε ηε κνξθή ζεκηλαξίσλ, εληφο ή εθηφο ηνπ νξγαληζκνχ, ή αηνκηθά κε ηε κνξθή πξνζσπηθήο ζπλάληεζεο κεηαμχ ηνπ ππαιιήινπ θαη ηνπ εθπαηδεπηή ηνπ. Δίλαη ζεκαληηθφ ε εηζαγσγηθή εθπαίδεπζε λα κελ εζηηάδεη κφλν ζηηο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο πνπ απαηηεί ε ζπγθεθξηκέλε ζέζε εξγαζίαο, αιιά λα αθηεξψλεη ρξφλν θαη ζηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ ππαιιήισλ, ζηα θαλάιηα επηθνηλσλίαο θαζψο θαη ζηηο πξνζσπηθέο επηδηψμεηο θαη αλάγθεο ηνπ λένπ εξγαδφκελνπ, ψζηε λα ηνλ βνεζήζεη λα νηθεηνπνηεζεί ην λέν πεξηβάιινλ θαη λα αλαπηχμεη ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ. 2. Δθπαίδεπζε ζηε ζέζε εξγαζίαο (on the job training) Πξφθεηηαη γηα κέζνδν πνπ εθαξκφδεηαη ζε λένπο ππαιιήινπο, νη νπνίνη εθαπηδεχνληαη απφ ηνλ άκεζν πξντζηάκελφ ηνπο ή απφ θάπνηνλ ζπλάδειθν κε εκπεηξία θαη γλψζεηο πάλσ ζην αληηθείκελν εξγαζίαο. ηε ζπγθεθξηκέλε κέζνδν, ν εξγαδφκελνο παξάγεη έξγν ππφ ηελ θαζνδήγεζε θαη ηελ επνπηεία ηνπ αξραηφηεξνπ ππαιιήινπ. Ζ επηηπρία ηεο κεζφδνπ εμαξηάηαη απφ ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηε κεηαδνηηθφηεηα ηνπ «εθπαηδεπηή», θαζψο θαη απφ ηνλ θψδηθα επηθνηλσλίαο πνπ έρεη αλαπηπρζεί κεηαμχ ησλ δχν ππαιιήισλ. Δίλαη ζεκαληηθφ λα αλαπηπρζεί κεηαμχ ηνπο κηα ζρέζε εκπηζηνζχλεο θαη θαινπξναίξεηεο θξηηηθήο, ψζηε ν λενεηζεξρφκελνο λα καζαίλεη απφ ηα ιάζε ηνπ θαη λα εκβαζχλεη ζηαδηαθά ζηα πην απαηηεηηθά θαζήθνληα ηεο εξγαζίαο ηνπ. Δπηπξνζζέησο, ν εθπαηδεπφκελνο ζα πξέπεη λα αλαπηχμεη ζχληνκα πξσηνβνπιίεο θαη λα δνθηκάζεη ηηο δπλάκεηο ηνπ, έηζη ψζηε ε αμηνιφγεζε ηνπ ζε 18

ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα λα απνθαιχπηεη ηπρφλ ειιείςεηο ή πξνβιεκαηηθά ζεκεία πνπ ρξήδνπλ επηκφξθσζεο. ηελ θαηεγνξία απηή πεξηιακβάλνληαη ηα παξαθάησ είδε εθπαίδεπζεο: Ζ παξνρή νδεγηψλ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν εθηέιεζεο ησλ θαζεθφλησλ κηαο ζπγθεθξηκέλεο ζέζεο εξγαζίαο απνηειεί κηα πξψηε ηερληθή θαη πεξηιακβάλεη ηέζζεξα βήκαηα 12 : 1) πξνζερηηθή επηινγή θαη πξνεηνηκαζία εθπαηδεπηή θαη εθπαηδεπφκελνπ γηα ηελ επηθείκελε εθπαηδεπηηθή εκπεηξία, 2) πιήξε επεμήγεζε θαη επίδεημε, απφ ηνλ εθπαηδεπηή ζηνλ εθπαηδεπφκελν, ηεο εξγαζίαο πνπ ζα δηεμαρζεί, 3) δνθηκή εθηέιεζεο ηεο εξγαζίαο απφ ηνλ εθπαηδεπφκελν θαη 4) ιεπηνκεξή επαλαηξνθνδφηεζε ζρεηηθά κε ηελ επίδνζε ηνπ εθπαηδεπφκελνπ θαη ηηο απαηηήζεηο ηεο ζέζεο. Ζ ηερληθή ηεο πξαθηηθήο εμάζθεζεο δίλεη ηελ επθαηξία ζε θνηηεηέο θαη ζπνπδαζηέο λα εξγαζηνχλ γηα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα ζε θάπνηα ππεξεζία, σο κέξνο ηεο πξαθηηθήο άζθεζεο ησλ ζπνπδψλ ηνπο. Πιενλέθηεκα απνηειεί ην γεγνλφο φηη ν κηζζφο απμάλεη ην ελδηαθέξνλ γηα ζπκκεηνρή ζηα θαζήθνληα ηεο ζέζεο, ελψ παξάιιεια νη εθπαηδεπφκελνη έρνπλ ηελ επθαηξία λα γλσξίζνπλ ζε βάζνο ην ζεσξεηηθφ αληηθείκελν πνπ δηδάζθνληαη ζηε ζρνιή. Ζ πξνζσπηθή θαζνδήγεζε ζπλαληάηαη είηε σο επνπηεία ηνπ ππαιιήινπ απφ ηνλ άκεζν πξντζηάκελν ηνπ, ηππηθά ή άηππα είηε σο επηινγή εμσηεξηθνχ ζπλεξγάηε κε ζρέζε «θαζνδεγεηή». Καηά ηε θεδεκνλία, ην έκπεηξν αλψηεξν ζηέιερνο, νηθεηνζειψο, αλαιακβάλεη ππφ ηελ πξνζηαζία ηνπ ην λεαξφ-άπεηξν ζηέιερνο θαη ην δηδάζθεη, θαζνδεγεί, ζπκβνπιεχεη, ελζαξξχλεη θαη ππνζηεξίδεη, δηακνξθψλνληαο θαηά απηφλ ηνλ ηξφπν κηα ζρέζε «πξνζηάηε-πξνζηαηεπνκέλνπ». 3. Δθπαίδεπζε εθηόο ηεο ζέζεο εξγαζίαο Ζ κειέηε πεξηπηψζεσλ (case studies) απνηειεί κηα ηερληθή εθπαίδεπζεο γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ ζε νξγαλσζηαθά πξνβιήκαηα. Σα πξαγκαηηθά πξνβιήκαηα πνπ επηιέγνληαη είλαη πνιχπινθα θαη απαηηνχλ αλαιπηηθή ζθέςε θαζψο θαη ζπλδπαζκφ γλψζεσλ θαη εκπεηξηψλ. Ζ ηερληθή απηή νμχλεη ην πλεχκα αιιά ζα πξέπεη λα 12 Jackson, S. E. and Schuler, R. S., Managing Human Resources A Partnership Perspective, South- Western College Publishing, 7 th edition, United Kingdom 2000, page 369. 19

ρξεζηκνπνηείηαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ δηδαζθαιία ησλ αληίζηνηρσλ ζεσξηψλ ηνπ κάλαηδκελη, πάλσ ζηηο νπνίεο ζηεξίδνληαη νη εθάζηνηε ρεηξηζκνί ησλ πξνβιεκάησλ. Σα δηνηθεηηθά ή επηρεηξεκαηηθά παηρλίδηα (management games or business games) δηδάζθνπλ ηελ νκαδηθή εξγαζία θαη ηα νθέιε ηεο επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ κειψλ κηαο νκάδαο εξγαζίαο. Οη εθπαηδεπφκελνη σο κέιε κηαο νκάδαο εξγάδνληαη γηα ηελ επίηεπμε πξνθαζνξηζκέλσλ επηρεηξεκαηηθψλ ζηφρσλ θαη αλαπηχζζνπλ ηθαλφηεηεο φπσο ε ιήςε απνθάζεσλ, ε αλάιεςε επζπλψλ, ε δηαρείξηζε θξίζεσλ, ν πξνγξακκαηηζκφο θαη ε επηθνηλσλία. Ζ ηερληθή απηή ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ αλάπηπμε ζηειερψλ πνπ πξννξίδνληαη γηα αλψηεξεο δηνηθεηηθέο ζέζεηο. Παξφκνην εθπαηδεπηηθφ ζηφρν έρεη θαη ε ηερληθή ηεο πξνηππνπνίεζεο ή ππνδεηγκαηνπνίεζεο ζπκπεξηθνξάο (behavior modeling), ε νπνία εζηηάδεη εμίζνπ ζηνλ ρεηξηζκφ ησλ δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ θαη ζηελ πηνζέηεζε, εθ κέξνπο ησλ εθπαηδεπφκελσλ, ηεο θαηάιιειεο ζπκπεξηθνξάο γηα ηελ αληηκεηψπηζε θαζεκεξηλψλ θαηαζηάζεσλ ζηνλ ρψξν εξγαζίαο. ηελ ηερληθή απηή γίλεηαη ρξήζε ηαηληψλ, ζηηο νπνίεο πξνβάιινληαη ζχληνκεο ηζηνξίεο δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ πνπ παξαηεξνχληαη ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ. Ο εθπαηδεπηήο δίλεη έκθαζε ζηελ νξζή ζπκπεξηθνξά θαη θαηεπζχλεη ηνπο εθπαηδεπφκελνπο ζηελ ππφδπζε αληίζηνηρσλ ξφισλ. Η κέζνδνο απηή βαζίδεηαη ζηε ινγηθή φηη καζαίλεη θαλείο θαιχηεξα παξαηεξψληαο-βιέπνληαο (social learning) παξά αθνχγνληαο παζεηηθά ηνλ δηδάζθνληα 13. Όζνλ αθνξά ζηελ θαιιηέξγεηα ησλ δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ θαη ζηελ θαηαλφεζε ηεο αλζξψπηλεο θαη επαγγεικαηηθήο ςπρνινγίαο, ε ηερληθή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαιείηαη ππφδπζε ξφισλ (role-playing). Ζ επηηπρία ηεο ηερληθήο εμαξηάηαη απφ ηελ δηάζεζε ησλ εθπαηδεπφκελσλ λα βηψζνπλ ηνλ ξφιν θαη λα αλαθαιχςνπλ ηνλ ηξφπν ζθέςεο θαη ηα ζπλαηζζήκαηα πνπ αλαπηχζζνληαη ζηηο δηάθνξεο θαηαζηάζεηο θαη ζηελ επαθή κε ηνπο άιινπο αλζξψπνπο. ηελ θαηεγνξία απηή αλήθεη θαη ε εθπαίδεπζε κε ηε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, δίλνληαο έηζη ηε δπλαηφηεηα ζηνλ εθπαηδεπφκελν λα εμαζθεζεί κφλνο ηνπ θαη λα απνθηήζεη ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο κε ην δηθφ ηνπ ξπζκφ. Πξνέθηαζε ηεο ηερληθήο απηήο είλαη ε ρξήζε ησλ δπλαηνηήησλ ηνπ Γηαδηθηχνπ, ην νπνίν παξέρεη ηε δπλαηφηεηα δηαζχλδεζεο κεηαμχ πνιιψλ ρξεζηψλ θαη ηελ επηθνηλσλία ηνπο ζε ζέκαηα θνηλνχ ελδηαθέξνληνο. 20

Ζ ηειεδηάζθεςε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο, επηηξέπνληαο ζε ζηειέρε πνπ εξγάδνληαη ζε δηαθνξεηηθά παξαξηήκαηα λα παξαθνινπζήζνπλ ην ίδην ζεκηλάξην ζηνλ πξαγκαηηθφ ρξφλν εθηέιεζήο ηνπ. Δδψ εληάζζεηαη θαη ε παξαθνινχζεζε κεηαπηπρηαθψλ θαη δηδαθηνξηθψλ πξνγξακκάησλ ζε παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα. Πξφθεηηαη γηα πεξαηηέξσ εθπαίδεπζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζε αληηθείκελν ζρεηηθφ κε ηελ παξνχζα ζέζε εξγαζίαο ηνπ. Γηα ηε παξαθνινχζεζε ησλ καζεκάησλ ν εξγαδφκελνο ιακβάλεη εθπαηδεπηηθή άδεηα θαη δηαηεξεί ηνλ ηίηιν θαη ηε ζέζε ηνπ ζηνλ νξγαληζκφ. Ζ επηινγή ησλ ζηειερψλ ζα πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζηελ απφδνζή ηνπο θαη ζηηο δπλαηφηεηέο εμέιημεο πνπ δηαζέηνπλ κέζα ζηελ ππεξεζία. 2.3.4. Φάζε 4 ε : Αμηνιόγεζε εθπαίδεπζεο Ζ ηειηθή θάζε ζηε δηαδηθαζία ηεο εθπαίδεπζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ είλαη ε αμηνιφγεζε ησλ κεζφδσλ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ. Ωο αμηνιφγεζε νξίδεηαη ε ζπζηεκαηηθή ζπιινγή θαη εθηίκεζε ζηνηρείσλ θαη πιεξνθνξηψλ πνπ αθνξνχλ ηελ επίηεπμε ησλ πξνθαζνξηζκέλσλ ζηφρσλ ηνπ θάζε εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Ζ απνπζία αμηνιφγεζεο νδεγεί ζηε δηαηψληζε ηπρφλ πξνβιεκάησλ θαη ζηελ ζπαηάιε ησλ πφξσλ πνπ επελδχνληαη ζηα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο. Ζ αμηνιφγεζε πεξηιακβάλεη ηέζζεξα επίπεδα ή θξηηήξηα, ηελ αληίδξαζε, ηε κάζεζε, ηε ζπκπεξηθνξά θαη ηα απνηειέζκαηα 14. Σα δχν πξψηα θξηηήξηα ζρεηίδνληαη κε ηα απνηειέζκαηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο αλαθνξηθά κε ηηο απνθηεζείζεο γλψζεηο θαη γηα ην ιφγν απηφ θαινχληαη εζσηεξηθά θξηηήξηα, ελψ ε ζπκπεξηθνξά θαη ηα απνηειέζκαηα εμεηάδνπλ ηηο επηπηψζεηο ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ εξγαζία θαη θαινχληαη εμσηεξηθά θξηηήξηα 15. Αληίδξαζε: εμεηάδεη αλ νη εθπαηδεπφκελνη έκεηλαλ ηθαλνπνηεκέλνη κε ην πξφγξακκα, ηνπο εθπαηδεπηέο, ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ θαη ηα ππνζηεξηθηηθά κέζα δηδαζθαιίαο, φπσο ηνπο ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο, ην νπηηθναθνπζηηθφ πιηθφ θαη ηηο αίζνπζεο δηδαζθαιίαο ή ηα εξγαζηήξηα. Οη εθπαηδεπφκελνη θαινχληαη λα πξνζδηνξίζνπλ ηε ρξεζηκφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο, ηπρφλ ειιείςεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο θαζψο θαη λα ππνβάιινπλ πξνηάζεηο γηα ηε βειηίσζε ηεο δηαδηθαζίαο. 13 Υπηήξεο, Λ.. (2001) Γηνίθεζε Αλζξψπηλσλ Πφξσλ, Αζήλα, Δθδνηηθφο Οίθνο Interbooks. Κεθάιαην 6, ζει. 146. 14 Jackson, S. E. and Schuler, R. S., Managing Human Resources A Partnership Perspective, South- Western College Publishing, 7 th edition, United Kingdom 2000, pages 385-386. 15 Cascio, W. F., Managing Human Resources, Irwin McGraw-Hill, 5 th edition, Boston 2003, page 280. 21

Μάζεζε: Σν θξηηήξην ηεο κάζεζεο εμεηάδεη ηηο γλψζεηο θαη ηηο δεμηφηεηεο πνπ απνθηήζεθαλ απφ ηε ζπκκεηνρή ζηα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο. Οη αληίζηνηρεο κεηξήζεηο κπνξνχλ λα γίλνπλ κέζσ γξαπηψλ θαη πξνθνξηθψλ εμεηάζεσλ θαζψο θαη αζθήζεσλ πξνζνκνίσζεο. πκπεξηθνξά ή Αιιαγή ζηελ απόδνζε: Σν θξηηήξην απηφ επηδηψθεη λα εμεηάζεη ηελ ηθαλφηεηα ησλ ππαιιήισλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο απνθηεζείζεο γλψζεηο ζηελ εξγαζία θαη ζηα θαζεκεξηλά ηνπο θαζήθνληα, έηζη ψζηε λα βειηηψζνπλ ηελ απφδνζή ηνπο. Ζ αμηνιφγεζε ζην επίπεδν απηφ ζα πξαγκαηνπνηεζεί απφ ηνλ άκεζν πξντζηάκελν ησλ ππαιιήισλ, ηνπο ζπλαδέιθνπο θαζψο θαη ηνπο πθηζηακέλνπο ηνπο, κέζσ εξσηεκαηνινγίσλ ή πξνζσπηθψλ ζπλεληεχμεσλ. Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδεη θαη ε άπνςε ηνπ θνηλνχ, ην νπνίν εμππεξεηεί ε ζπγθεθξηκέλε ππεξεζία 16. Η παξαηεξνχκελε απνηπρία ελφο εθπαηδεπηηθνχ πξνγξάκκαηνο, ζηελ αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο, δελ πξέπεη λα απνδνζεί ακέζσο ζην ίδην ην πξφγξακκα αιιά αληίζεηα πξέπεη πξψηα λα εμεηαζζνχλ νη παξάγνληεο εθείλνη πνπ εκπνδίδνπλ ηελ εθαξκνγή ηεο λέαο γλψζεο, φπσο παιαηά ηερλνινγία, πξαθηηθέο θαη ζπλήζεηεο πξντζηακέλσλ θαη ζπλαδέιθσλ θαη γξαθεηνθξαηηθνί πεξηνξηζκνί 17. Μηα ελδηαθέξνπζα κέζνδνο αμηνιφγεζεο ησλ αιιαγψλ ζηελ απφδνζε ησλ εθπαηδεπζέλησλ είλαη ε ζπγθξηηηθή κέηξεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ ζπκκεηερφλησλ πξίλ θαη κεηά ηελ εθπαίδεπζε ζε ζρέζε κε ηε ζπκπεξηθνξά κηαο νκάδαο εξγαδνκέλσλ πνπ δελ ζπκκεηείραλ ζην ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα 18. Ζ κέηξεζε ηεο απφδνζεο ησλ εθπαηδεπζέλησλ κεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο εθπαίδεπζεο πξέπεη λα πξαγκαηνπνηεζεί κεηά ηελ πάξνδν ηξηψλ κελψλ, έηζη ψζηε νη εξγαδφκελνη λα αθνκνηψζνπλ ηηο λέεο γλψζεηο θαη λα ηηο ρξεζηκνπνηήζνπλ ζηελ εξγαζία ηνπο 19. Απνηειέζκαηα: Πξφθεηηαη γηα ην ηειεπηαίν επίπεδν αμηνιφγεζεο, ην νπνίν εμεηάδεη ηα ηειηθά απνηειέζκαηα ηεο εθπαίδεπζεο ζε επίπεδν ππεξεζίαο θαη νξγαληζκνχ. Οη κεηξήζεηο ζην επίπεδν απηφ αθνξνχλ ηελ επίδξαζε ηεο εθπαίδεπζεο ζηελ παξαγσγηθφηεηα ηνπ νξγαληζκνχ, ην θέξδνο, ην θφζηνο παξαγσγήο, ην ρξφλν αληαπφθξηζεο ζηηο αλάγθεο ηνπ θνηλνχ, ηελ αζθάιεηα ζηνλ ρψξν εξγαζίαο, ηνλ ξπζκφ 16 Υπηήξεο, Λ.., Γηνίθεζε Αλζξψπηλσλ Πφξσλ, Δθδνηηθφο Οίθνο Interbooks, Αζήλα 2001, Κεθάιαην 6, ζει. 155. 17 Υπηήξεο, Λ.., Γηνίθεζε Αλζξψπηλσλ Πφξσλ, Δθδνηηθφο Οίθνο Interbooks, Αζήλα 2001, Κεθάιαην 6, ζει. 155. 18 Cascio, W. F., Managing Human Resources, Irwin McGraw-Hill, 5 th edition, Boston 2003, pages 280-281. 19 Cascio, W. F., Managing Human Resources, Irwin McGraw-Hill, 5 th edition, Boston 2003, pages 280-281. 22

απνρψξεζεο ησλ ππαιιήισλ, ην πνζνζηφ ησλ αηπρεκάησλ θαη ησλ ειαηησκαηηθψλ πξντφλησλ θιπ. Σα ηέζζεξα απηά επίπεδα βξίζθνληαη ζε ηεξαξρηθή ζρέζε κεηαμχ ηνπο, ππνδειψλνληαο φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο εμαξηάηαη δηαδνρηθά απφ ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ εθπαηδεπφκελνπ, ηελ δεθηηθφηεηά ηνπ ζηε κάζεζε, ηελ αθνκνίσζε ησλ γλψζεσλ θαη ηε κεηαθνξά ηνπο ζηελ ζέζε εξγαζίαο. 3. Από ηελ εθπαίδεπζε ζηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξώπηλνπ δπλακηθνύ Ζ εθπαίδεπζε, φπσο πξνθχπηεη απφ ηελ αλάιπζε πνπ πξνεγήζεθε, απνηειεί κηα βξαρπρξφληα πξνζπάζεηα εθκάζεζεο ηερληθψλ θαη δεμηνηήησλ γηα ηελ αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ εξγαδνκέλσλ θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο ζηελ ηξέρνπζα ζέζε εξγαζίαο. Οη εθπαηδεπφκελνη δειαδή δηνξζψλνπλ ηηο αδπλακίεο ηνπο γηα λα εθηειέζνπλ πην απνηειεζκαηηθά ην έξγν πνπ ηνπο έρεη αλαηεζεί. Ζ βαζχηεξε αλάγθε φκσο ηνπ νξγαληζκνχ έγθεηηαη ζηελ αλάπηπμε ηθαλψλ ζηειερψλ πξνθεηκέλνπ λα αλαιάβνπλ αλψηεξεο δηνηθεηηθέο ζέζεηο θαη θαζήθνληα πνπ απαηηνχλ εγεηηθέο ηθαλφηεηεο θαη γλψζεηο κάλαηδκελη. Ζ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ απνζθνπεί ζηελ δηακφξθσζε πξνζσπηθνηήησλ θαη ζηελ ελδπλάκσζε ηθαλνηήησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ιήςε απνθάζεσλ, ηελ αλάιεςε επζπλψλ, ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ, ην ζπληνληζκφ θαη ηε θαζνδήγεζε, ηελ επηθνηλσλία θαη ηελ θαηλνηνκία. Πξφθεηηαη γηα κηα καθξνρξφληα πξνζπάζεηα, πνπ απαηηεί ζσζηφ πξνγξακκαηηζκφ θαη φξακα. Ζ αλάπηπμε μεπεξλά ηα φξηα ηεο εθπαίδεπζεο θαη ζπλδπάδεη ηα νθέιε κηαο ζεηξάο ζεσξηψλ ηεο νξγαλσζηαθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ηνπ κάλαηδκελη. Σν αλζξψπηλν δπλακηθφ ηνπ νξγαληζκνχ πξνθεηκέλνπ λα αλαπηχμεη ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ θαη λα απμήζεη ηελ απνδνηηθφηεηα θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ έρεη αλάγθε, πέξα απφ ηελ εθπαίδεπζε, έλα ζχζηεκα αλαγλψξηζεο, θηλήηξσλ θαη αληακνηβψλ, ην νπνίν ζα απμήζεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ θαη ζα επηηαρχλεη ηελ εθαξκνγή ησλ λέσλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ ζηελ ζέζε εξγαζίαο. Ζ παξαθίλεζε απνηειεί δειαδή απαξαίηεην ζπκπιήξσκα ηεο εθπαίδεπζεο, αθνχ σζεί ηνλ εξγαδφκελν πξνο ηε κάζεζε θαη ηελ αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο πξνο ηελ επηζπκεηή θαηεχζπλζε. Σαπηφρξνλα απνηξέπεη ηνλ θίλδπλν ε γλψζε λα μεραζηεί θαη λα κελ κεηαθεξζεί πνηέ ζηελ εξγαζία, αθπξψλνληαο ηνλ ζηφρν ηεο εθπαηδεπηηθήο πξνζπάζεηαο. 23

Ζ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ πξνυπνζέηεη, επίζεο, ηνλ ζσζηφ ζρεδηαζκφ ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο, ψζηε ηα ζηειέρε λα βξίζθνπλ ηθαλνπνίεζε ζηε δνπιεηά ηνπο, λα ηθαλνπνηνχλ ηελ αλάγθε ηνπο γηα απηνπξαγκάησζε θαη λα επηδηψθνπλ ηε ζπλερή βειηίσζε ησλ γλψζεσλ θαη ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο. Ζ αλάπηπμε εγεηηθψλ ηθαλνηήησλ πξνυπνζέηεη έλα ζχζηεκα δηνίθεζεο πνπ λα επηηξέπεη ηε ζπκκεηνρή ησλ ζηειερψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη λα ηα αμηνινγεί αμηνθξαηηθά αλάινγα κε ηελ επίηεπμε πξνθαζνξηζκέλσλ ζηφρσλ. Σα παξαπάλσ είλαη εθηθηά κε ηελ εθαξκνγή ηεο Γηνίθεζεο κέζσ ηφρσλ (Management by Objectives) θαη ελφο ζπζηήκαηνο αμηνιφγεζεο ηεο απφδνζεο ηνπ πξνζσπηθνχ. Οη δχν απηέο κέζνδνη απμάλνπλ ηελ ππεπζπλφηεηα ησλ ζηειερψλ θαη απμάλνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ νξγαληζκνχ. Ωζηφζν, ε αλάπηπμε ηνπ πξνζσπηθνχ είλαη ειιηπήο φηαλ δελ πξνσζεί ηα πην ηθαλά ζηειέρε ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο ηεο ηεξαξρίαο, πηνζεηψληαο έλα πιάλν ζηαδηνδξνκίαο εμαηνκηθεπκέλν θαη βαζηζκέλν ζε πξνζσπηθέο επηζπκίεο εμέιημεο. Ζ έλλνηα ηεο αλάπηπμεο γίλεηαη πεξηζζφηεξν θαηαλνεηή ζε έλαλ νξγαληζκφ πνπ καζαίλεη (learning organization), ηνπ νπνίνπ νη δνκέο θαη ε νξγαλσζηαθή θνπιηνχξα πξνσζνχλ θαη δηεπθνιχλνπλ ηελ κάζεζε ζε αηνκηθφ θαη ζπιινγηθφ επίπεδν. Ο νξγαληζκφο πνπ καζαίλεη εηδηθεχεηαη ζηελ δεκηνπξγία, ζπιινγή θαη δηάρπζε ηεο γλψζεο, κε ζηφρν ηε ζπλερή βειηίσζε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ θαη ηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπο. Έλαο αθφκα παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη θαη δηεπθνιχλεη ή πεξηνξίδεη ηηο δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ είλαη ν ηξφπνο εγεζίαο πνπ πηνζεηεί ν εθάζηνηε νξγαληζκφο. Ζ αλάπηπμε δελ επέξρεηαη απνθιεηζηηθά κε ηελ δηδαζθαιία ελλνηψλ θαη θαλφλσλ ζπκπεξηθνξάο, αιιά θαη κέζα απφ ηελ ειεπζεξία έθθξαζεο θαη αλάιεςεο πξσηνβνπιηψλ ζην εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ. Ο ηξφπνο πνπ δηνηθείηαη κηα ππεξεζία κπνξεί λα εκπλεχζεη θαη λα παξαθηλήζεη ην πξνζσπηθφ ή κπνξεί λα πξνθαιέζεη δπζθνξία ή αδηαθνξία πξνο ηνπο ζηφρνπο θαη ην φξακα ηνπ νξγαληζκνχ. Παξφκνηα είλαη ε επίδξαζε ηεο θνπιηνχξαο ηνπ νξγαληζκνχ, ε νπνία κπνξεί λα είλαη επλντθή πξνο ηελ αλάπηπμε ηνπ πξνζσπηθνχ ή λα αληηηίζεηαη ζε αιιαγέο θαη λέεο ηδέεο. ηηο παξαγξάθνπο πνπ αθνινπζνχλ αλαιχνληαη νη παξαπάλσ κέζνδνη αλάπηπμεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, ζε κηα πξνζπάζεηα εκπινπηηζκνχ ηεο έλλνηαο ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο δηαθνξνπνίεζήο ηεο απφ ηελ εθπαίδεπζε. 24

3.1. Δλδπλάκσζε ηνπ αλζξώπηλνπ δπλακηθνύ Ζ ελδπλάκσζε νξίδεηαη σο ε δεκηνπξγία ησλ θαηάιιεισλ εθείλσλ ζπλζεθψλ πνπ ππαγνξεχνπλ θαη δηεπθνιχλνπλ ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ θαη επζπλψλ απφ ην πξνζσπηθφ πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ ηνπο νξγαλσζηαθνχο ζηφρνπο 20. Ζ δηνίθεζε αλαζέηεη πεξηζζφηεξεο επζχλεο ζηνπο ππαιιήινπο αιιά ηαπηφρξνλα παξέρεη θαη ηελ εμνπζία γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ, ην ζρεδηαζκφ πξνζσπηθψλ πξνγξακκάησλ δξάζεο θαη ηελ επζχλε γηα ην ηειηθφ απνηέιεζκα 21. Δθθξάδεη κηα θηινζνθία εκπηζηνζχλεο θαη πίζηεο ζηνπο αλζξψπνπο, νη νπνίνη καζαίλνπλ κέζα απφ ηα ιάζε ηνπο λα γίλνληαη θαιχηεξνη θαη λα επηδεηνχλ ηελ αιιαγή 22. Ζ ελδπλάκσζε ηνπ πξνζσπηθνχ πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη, πξψηνλ, απφ έλα ζχζηεκα ζηνρνζεζίαο, θαη δεχηεξνλ, απφ έλα αμηνθξαηηθφ θαη αληηθεηκεληθφ ζχζηεκα αμηνιφγεζεο, ην νπνίν ζα ρξεζηκνπνηείηαη κε δηάζεζε ππνζηήξημεο θαη αλάπηπμεο ησλ ππαιιήισλ, ψζηε λα παξαθηλεί θαη φρη λα απνηξέπεη ηελ πξνζπάζεηα γηα επίηεπμε κεηξήζηκσλ ζηφρσλ (Berman et al., 2006). Ζ ελδπλάκσζε πξνθχπηεη κέζα απφ κηα ζεηξά βεκάησλ, ηελ νπνία ν Randolph νλνκάδεη πιάλν ελδπλάκσζεο 23 : Ρνή πιεξνθνξηψλ, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηελ ελεκέξσζε ησλ ππαιιήισλ ζρεηηθά κε ηελ απνζηνιή θαη ην φξακα ηνπ νξγαληζκνχ θαζψο θαη κε ηελ απφδνζή ηνπ. Δηδηθφηεξα, ε δηνρέηεπζε ζεκαληηθψλ πιεξνθνξηψλ πξνο φια ηα επίπεδα ηνπ νξγαληζκνχ βνεζάεη ζηελ δεκηνπξγία θιίκαηνο εκπηζηνζχλεο θαη ζπλαδειθηθφηεηαο. Παξνρή απηνλνκίαο κέζα απφ ηελ νξγαλσηηθή δνκή: ν ζηφρνο απηφο επηηπγράλεηαη κέζα απφ ηε ζπκκεηνρηθή ζηνρνζεζία θαη ηνλ ζαθή θαζνξηζκφ θαζεθφλησλ θαη αηνκηθψλ ζηφρσλ. Δπίζεο, είλαη απαξαίηεηε ε αιιαγή ζηνλ ηξφπν ιήςεο απνθάζεσλ, έηζη ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη ε αλάιεςε πξσηνβνπιίαο θαη ε δεκηνπξγηθή ζθέςε. Πξνψζεζε ησλ νκάδσλ εξγαζίαο. ηφρνο είλαη ε εμάιεηςε ησλ ηεξαξρηθψλ δνκψλ θαη ε πξνψζεζε ελφο δηαηκεκαηηθνχ ηξφπνπ εξγαζίαο. Ζ δηνίθεζε ζα 20 Kermally, S. (1997) Management ideas in brief, Oxford, Butterworth Heinemann, ch 7, p.145. 21 Berman, E.M., Bowman, J.S., West, J.P and Van Wart, M. (2006) Human Resource Management in Public Service (2 nd edn), London, Sage Publications, ch. 11 th, p.315-316. 22 Evans, J.R. and Lindsay, W.M. (1999) The Management and Control of Quality (4 th edn), Ohio, South-Western College Publishing, ch.7 th, p.292. 23 Randolph, W. A. (1995) Navigating the Journey to Empowerment, Organizational Dynamics, Spring, in Kermally, S. (1997) Managing Ideas in brief, Oxford, Butterworth Heinemann, ch 7, p.149. 25

πξέπεη λα εθπαηδεχζεη ην πξνζσπηθφ, λα παξαρσξήζεη, ζηαδηαθά, θάπνηεο απφ ηηο εμνπζίεο ηεο θαη λα ππνζηεξίμεη ηελ αιιαγή κέζσ ηνπ ηξφπνπ εγεζίαο ηνπ νξγαληζκνχ. 3.2. Παξαθίλεζε Ζ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ απνζθνπεί ζηελ ελδπλάκσζε ηνπ θαη ζηελ αχμεζε ηεο απφδνζεο ηφζν ζε πξνζσπηθφ φζν θαη ζε ζπιινγηθφ επίπεδν. Οη πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηεο απφδνζεο ησλ εξγαδνκέλσλ παξνπζηάδνληαη ζην αθφινπζν ζρήκα: ρήκα 1: Πξνζδηνξηζηηθνί παξάγνληεο ηεο απφδνζεο Γηάζεζε γηα απφδνζε Απφδνζε Ηθαλφηεηα γηα απφδνζε Δπθαηξία γηα απφδνζε Πεγή: Ivancevich, J. M. and Matteson, M. T., Organizational Behavior and Management, 5 th edition, Irwin McGraw-Hill, Boston 1999, ch. 4, p.146. Ο παξάγνληαο «ηθαλφηεηα γηα απφδνζε» εμεηάζηεθε ζην θεθάιαην ηεο εθπαίδεπζεο. Ζ παξαθίλεζε αλαθέξεηαη ζηνλ δεχηεξν παξάγνληα «Γηάζεζε γηα απφδνζε», θαη απνηειεί κηα ςπρνινγηθή δηαδηθαζία πνπ σο απνηέιεζκα έρεη ηνλ επεξεαζκφ ηνπ αλζξψπνπ. Κεληξηθή έλλνηα ηνπ φξνπ είλαη ην θίλεηξν, κηα εζσηεξηθή δχλακε πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ χπαξμε κηαο αλάγθεο, θαη ην νπνίν ελεξγνπνηεί, 26

δξαζηεξηνπνηεί ην άηνκν θαη θαηεπζχλεη ηε ζπκπεξηθνξά πξνο ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο 24. Ζ αλάπηπμε ησλ ζηειερψλ ζπλεπάγεηαη φρη κφλν ηελ παξνρή γλψζεο κέζσ ηεο εθπαίδεπζεο, αιιά θαη ηεο παξαθίλεζεο απηψλ ψζηε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ απηή ηε γλψζε γηα ηελ ηθαλνπνίεζε πξνζσπηθψλ θαη ζπιινγηθψλ ζηφρσλ. Δπίζεο, είλαη αλαγθαίν λα ηνπο παξαζρεζνχλ ηα θαηάιιεια εξγαιεία ψζηε λα αλαπηχμνπλ ηε πξνζσπηθφηεηά ηνπο, λα θαηαιάβνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο θαη λα δεζκεπηνχλ ζε κηα δηαδηθαζία ζπλερνχο βειηίσζεο. ηελ ελφηεηα απηή ζα γίλεη αλαθνξά ζηηο ηερληθέο παξαθίλεζεο πνπ ζπλεηζθέξνπλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, δηφηη δεκηνπξγνχλ ηε δηάζεζε γηα κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα θαη απμάλνπλ ηελ αθνζίσζε ζηελ ππεξεζία θαη ζηελ επίηεπμε ησλ νξγαλσζηαθψλ ζηφρσλ. 3.2.1. ύζηεκα αληακνηβώλ κε βάζε ηελ απόδνζε Βαζηθή παξάκεηξνο ζηελ δηάζεζε ηνπ εξγαδφκελνπ γηα απφδνζε είλαη ε άκεζε αλαγλψξηζε ηεο πξνζπάζεηαο πνπ θαηαβάιιεη θαη ηνπ απνηειέζκαηνο πνπ επηηπγράλεη κε βάζε ηνπο πξνθαζνξηζκέλνπο ζηφρνπο. Ο νξγαληζκφο κπνξεί λα πηνζεηήζεη έλα ζχζηεκα αληακνηβψλ, ην νπνίν λα ζπλδέεη ηελ απφδνζε κε νηθνλνκηθέο απνιαβέο, ψζηε λα εληζρχεηαη ε ζσζηή ζπκπεξηθνξά θαη λα ελζαξξχλεηαη ε επαλάιεςή ηεο. Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ζπζηήκαηνο εληζρχεηαη φηαλ ηα νηθνλνκηθά θίλεηξα απνηεινχλ κέζν επηβξάβεπζεο ή επαίλνπ γηα θάπνην επίηεπγκα ή επηηπρία ζηνλ ρψξν εξγαζίαο. Σα νηθνλνκηθά θίλεηξα δηαθξίλνληαη ζε αηνκηθά θαη νκαδηθά. Σα αηνκηθά θίλεηξα δηαθξίλνληαη ζε 25 : Κίλεηξα παξαγσγηθφηεηαο ή επίηεπμεο ζηφρσλ (bonus): ηα θίλεηξα απηά επηβξαβεχνπλ ηελ πςειή παξαγσγηθφηεηα ηνπ εξγαδφκελνπ, ε νπνία κεηξάηαη κε ηελ επίηεπμε πξνθαζνξηζκέλσλ ζηφρσλ ή κε ηελ παξαγσγή κεγαιχηεξεο πνζφηεηαο έξγνπ απφ ηελ θαζνξηζκέλε. 24 Μπνπξαληάο, Γ.(2002) Μάλαηδκελη- Θεσξεηηθφ Τπφβαζξν, χγρξνλεο Πξαθηηθέο, Αζήλα, Δθδφζεηο Γ. Μπέλνπ, θεθ. 7 ν, ζει.249-250. 25 Μπνπξαληάο, Γ.(2002) Μάλαηδκελη- Θεσξεηηθφ Τπφβαζξν, χγρξνλεο Πξαθηηθέο, Αζήλα, Δθδφζεηο Γ. Μπέλνπ, θεθ. 7 ν, ζει. 284-285. 27