ΤΟ ΔΕΛΤΑ ΚΑΛΑΜΑ ΥΠΟΨΗΦΙΟ ΓΙΑ ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΤΥΟ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ (ΣΥΜΒΑΣΗ RAMSAR) Κωνσταντίνης Α 1, Διαμάντης Χ 1, Κόντος Κ 1, Μάντος Α 1, Μαρτίνης Α 1, Μπούκας ΑΝ 2, Πασχάλη Θ 3, Ράπτη Α 1, Σκαμνέλου Π 1, Συντιχάκη Ε 1, Τσιακίρης Ρ 4, Φιλίππου Ε 1, Κομηνός Θ 1 1 Φορέας Διαχείρισης Στενών και Εκβολών Ποταμών Αχέροντα και Καλαμά 2 Βιολόγος - Εξωτερικός συνεργάτης Φορέα Διαχείρισης Στενών και Εκβολών Ποταμών Αχέροντα και Καλαμά 3 Διαχειριστής Περιβάλλοντος - Εξωτερικός συνεργάτης Φορέα Διαχείρισης Στενών και Εκβολών Ποταμών Αχέροντα και Καλαμά 4 Δασολόγος - Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του Φορέα. rigastsiakiris@gmail.com 8ο Πανελλήνιο Συνέδριο Οικολογίας, Θεσσαλονίκη, 20-23 Οκτωβρίου 2016
Εισαγωγή Ανασκόπηση της διεθνούς σημασία της προστατευόμενης περιοχής για την ορνιθοπανίδα: μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα
Το δέλτα Καλαμά στον παγκόσμιο χάρτη! Μια από τις τελευταίες παρατηρήσεις του σπανιότερου πουλιού της Ευρώπης (ίσως>100 άτομα;) έγινε πριν λίγα χρόνια στην Σαγιάδα!
Το δέλτα Καλαμά είναι σημαντικός χώρος για το ξεχειμώνιασμα παγκοσμίως απειλούμενων σπάνιων αρπακτικών πουλιών Βασιλαετός (Aquila heliaca) Εντοπίστηκε με δορυφορικό Ένας νεαρόςαριθμός Στικταετός με δορυφορικό Μέγιστος ατόμων για την Πομπό πομπόπερίοδο εντοπίστηκε στο δέλτα στο Καλαμά δέλτα 1 το το2004 2004 2011-2012: Στικταετός (Aquila clanga) Μέγιστος αριθμός ατόμων για την περίοδο 2011-2012: 9
Τρία ακόμη είδη συμπεριλαμβάνονται στα απειλούμενα είδη Χαμωτίδα (Tetrax tetrax) NT Χρυσογέρακο (Falco biarmicus) EN RDB Βαλτόπαπια (Aythya nyroca) NT Δύο άτομα αναγνωρίστηκαν ότι σκοτώθηκαν παράνομα από το διαδίκτυο (2014)! Μέγιστος αριθμός ατόμων για την περίοδο 2011-2012: 2 (φωλιάζει!) Πάνω από 300 άτομα έχουν παρατηρηθεί την στο Δέλτα Αχέροντα
Σκοπός της έρευνας: Εάν και ποιές από τις περιοχές ευθύνης του Φορέα Διαχείρισης μπορούν να είναι υποψήφιες για ένταξη στις περιοχές του δικτύου Ramsar 10 περιοχές στην Ελλάδα 2,241 περιοχές σε όλο τον πλανήτη 169 κράτη-μέλη 215,240,652 εκτάρια
Μεθοδολογία Συστηματική καταμέτρηση των ειδών της ορνιθοπανίδας 1. Την αναπαραγωγική περίοδο 2. Την περίοδο διαχείμασης 3. Στην μετανάστευση Διαδρομή με αυτοκίνητο ή με τα πόδια & καταγραφή από επιλεγμένα σημεία θέας Θέση: πλήρης έλεγχος όλων των ατόμων που καταφτάνουν από κάθε κατεύθυνση Διάρκεια: ένα τέταρτο πριν την μετακίνηση των ατόμων προς την κούρνια Αριθμός παρατηρητών : 1-6 (χωρισμένοι σε 2 ομάδες των 2 ή 3 ατόμων) Για την επιβεβαίωση της θέσης φωλιάς / αναπαραγωγής: Άμεση μέτρηση (κυρίως για είδη που κουρνιάζουν ομαδικά, όπως: Αργυροπελεκάνος, Γελαδάρης, Λευκοτσικνιάς, Αργυροτσικνιάς, Χαλκόκοτα, Κιρκίρι) Εντοπισμός ατόμου που κλωσάει ή φωλιάς ή ενήλικων ατόμων μαζί με νεοσσούς
Διαδρομές / Θέσεις καταγραφής
Ημερολόγιο Επισκέψεων (με πορτοκαλί η ημέρες επίσκεψης) Περίοδος καταμετρήσεων 4 καταγραφές κάθε μήνα θέσεις κουρνιάσματος και κάθε 7 ημέρες για τις μετρήσεις με διαδρομή και σημεία θέας Επιπλέον μετρήσεις κατά τις ημέρες με έντονες βροχοπτώσεις, με πολύ χαμηλή στάθμη της παλίρροιας και με πολύ υψηλή στάθμη Συνολικά κατά την περίοδο 13 Νοεμβρίου 2011 έως 12 Νοεμβρίου 2012 πραγματοποιήθηκαν 245 ημερήσιες επισκέψεις
Αποτελέσματα: Στην περιοχή απαντώνται 11 παγκοσμίως απειλούμενα είδη (κριτήριο 2) Ορνιθοπανίδα 1. Αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus) VU 2. Χρυσογέρακο (Falco biarmicus) VU 3. Στικταετός (Aquila clanga) VU 4. Βασιλαετός (Aquila heliaca) VU 5. Λεπτομύτα (Numenius tenuirostris) CR 6. Βαλτόπαπια (Aythya nyroca) VU 7. Χαμωτίδα (Tetrax tetrax) VU Ιχθυοπανίδα Χέλι (Anguilla anguilla), Ζουρνάς (Valencia leutourneuxi), Αμφίβια Ηπειρώτικος βάτραχος (Pelophylax epeiroticus) Ερπετά Θαλάσσια χελώνα (Caretta caretta)
Συνολικός πληθυσμός υδρόβιων πουλιών Πάνω από 20.0000 πουλιά ξεχειμωνιάζουν στο σύμπλεγμα των υγροτόπων της Θεσπρωτίας κάθε χρόνο (κριτήριο 5) 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 2012 2013 2014 2015 2016 Έτος
1% του παγκόσμιου πληθυσμού τουλάχιστον 8 ειδών (κριτήριο 6 ) Εξέλιξη του πληθυσμού του αργυροτσικνιά στην περιοχή του δέλτα Καλαμά κατά την χειμερινή και εαρινή περίοδο 1000 900 Αριθμός ατόμων 800 700 600 500 400 300 200 100 30 Μαϊ 23 Μαϊ 8 Μαϊ 15 Μαϊ 4 Μαϊ 25 Απρ. 21 Απρ. 17 Απρ. 3 Απρ. 10 Απρ. 29 Μαρτ. 21 Μαρτ. 17 Μαρτ. 2 Μαρτ. 13 Μαρτ. 5 Φεβ. 15 Φεβ. 8 Ιαν. 18 Ιαν. 29 Δεκ. 3 Δεκ. 16 Δεκ. 13 Νοεμ. 0 Ημ/νία 450 Εξέλιξη του πληθυσμού του αργυροτσικνιά στην περιοχή του δέλτα Καλαμά κατά την θερινή και φθινοπωρινή περίοδο 400 300 250 200 150 12 Νοεμ. 24 Οκτ. 7 Νοεμ. 19 Οκτ. 27 Σεπτ. 26 Αυγ. 7 Αυγ. 11 Αυγ. 28 Ιουλ. 22 Ιουλ. 11 Ιουλ. 7 Ιουλ. 1Ιουλ. 26 Ιουν. 15 Ιουν. 6 Ιουν. 10 Ιουν. 31 Μαϊ 24 Μαϊ 16 Μαϊ 0 17 Σεπτ. 50 9 Σεπτ. Έτος (2011-2012) 100 31 Αυγ. Αριθμός ατόμων 350 Ημ/ν ία Ο αργυροτσικνιάς (Casmerodius albus): μέγιστος συνολικά αριθμός πάνω από 900 διαχειμάζοντα άτομα (μέσα Νοεμβρίου μέσα Δεκεμβρίου 2011) &τουλάχιστον 500 άτομα κατά τις καταγραφές προηγούμενων χρόνων
Χουλιαρομύτα: 160 άτομα το καλοκαίρι αλλά ιδιαίτερης σημασίας οι συγκεντρώσεις της κατά το χειμώνα, με πληθυσμό που φτάνει και τα 229 άτομα (Νοέμβριος 2012) Αριθμός ατόμων 3 Μαϊ 8 Μαϊ 16 Μαϊ 25 Μαϊ 4 Ιουν. 9 Ιουν. 15 Ιουν. 27 Ιουν. 3 Ιουλ. 9 Ιουλ. 14 Ιουλ. 19 Ιουλ. 24 Ιουλ. 29 Ιουλ. 3 Αυγ. 8 Αυγ. 18 Αυγ. 29 Αυγ. 4 Σεπτ. 13 Σεπτ. 25 Σεπτ. 19 Οκτ. 6 Νοεμ. 250 200 150 100 50 Εξέλιξη του πληθυσμού στην περιοχή του δέλτα Καλαμά κατά τη θερινή και φθινοπωρινή περίοδο του 2012 0 Ημ/νία
Πληθυσμός Κιρκίρι: 11.000 διαχειμάζοντα πουλιά (2011) καθιστά το είδος το πιο πολυάριθμο της περιοχής και ταυτόχρονα αποτελεί το 1% του πληθυσμού της ανατολικής Μεσογείου 8000 7000 6000 5000 4000 3000 Εξέλιξη του πληθυσμού για τα έτη 2012-2016 Λίμνη Γκρίκα Λίμνη Λιμνοπούλα Δέλτα Αχέροντα Έλη Καλοδικίου Δέλτα Καλαμά 2000 1000 0 2012 2013 2014 2015 2016 Έτος 14
(2011-2012) Αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus) VU το κριτήριο πληρείται τόσο κατά την περίοδο διαχείμασης, με 40-50 άτομα, όσο και κατά την περίοδο του καλοκαιριού οπότε, κατά τα τελευταία χρόνια, καταγράφονται αριθμοί με τουλάχιστον 150 άτομα
Αριθμός μεγαλύτερος του 1% του πληθυσμού του φοινικόπτερου καταγράφεται επίσης κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευση, το μήνα Μάρτιο (του 2011), με 3000 άτομα Υποπεριοχή Παλιά Κοίτη, με περιοχές βόρεια θαλάσσια περιοχή (πράσινο πολύγωνο), λιμνοθάλασσα Λούτσα-παπαδιά (κόκκινο πολύγωνο), λιμνοθάλασσα Καλάγκα (κίτρινο πολύγωνο), πλημμυρισμένες εκτάσεις κυριαρχούμενες από αρμυρίκια (μωβ πολύγωνο), ορυζώνες (πορτοκαλί πολύγωνο) και λιβαδικές/υγρολιβαδικές εκτάσεις (γαλάζιο πολύγωνο) Αργυροπελεκάνοι Φοινικόπτερα
Για τη βαρβάρα (Tadorna tadorna), το κριτήριο πληρείται, τόσο για το μέγιστο διαχειμάζοντα πληθυσμό των 300 ατόμων, όσο και για την παρουσία τουλάχιστον 500 ατόμων κατά την ανοιξιάτικη μετανάστευση (του 2012) Βαρβάρες Υποπεριοχή βάλτοι Σαγιάδας (πορτοκαλί πολύγωνο) και υποπεριοχή Θάλασσα Σαγιάδας, ρηχή θαλάσσια έκταση (γαλάζιο πολύγωνο) και επίπεδα λασπώδη πεδία (κίτρινο πολύγωνο) (2011-2012)
Για τα αναπαραγόμενα είδη πληρείται το κριτήριο για: το λευκοτσικνιά με 774 αναπαραγόμενα άτομα (2011) και για τη χαλκόκοτα με 346 αναπαραγόμενα άτομα (+250 ατόμων την άνοιξη του 2011) 18
Συμπεράσματα -Προτάσεις Η περιοχή καλύπτει επαρκώς όλα τα κριτήρια της συνθήκης σχετικά με τους καταμετρημένους, με ακρίβεια πλέον, πληθυσμούς των σημαντικότερων ειδών της ορνιθοπανίδας
Εθνικό Πάρκο Ντιβιάκε Καραβαστά (Ramsar) Λιμνοθάλασσες Αυλώνας-Νάρτας Εθνικό Πάρκο Βοθρωτού (Ramsar) Εθνικό Πάρκο Καλαμά-Αχέρoντα Εθνικό ΠάρκοΑμβρακιού (Ramsar) Εθνικό Πάρκο Μεσολογγίου-Αιτωλικού (Ramsar) Εθνικό Πάρκο Κοτύχι-Σροφυλιάς (Ramsar) Υγρότοπος Πύλου-Γιάλοβας Το δέλτα Καλαμά είναι ο κρίκος που λείπει από μια «αλυσίδα υγροτόπων» που βρίσκεται στην δυτική ακτή των Βαλκανίων
Προτεινόμενος χάρτης οριοθέτησης για ένταξη στο παγκόσμιο χάρτη των σημαντικών υγροτόπων του πλανήτη! 21
Η διεθνής αναγνώριση της περιοχής δίνει νέες προοπτικές στις τοπικές αγροτικές και αλιευτικές δραστηριότητες, ενώ η αναμενόμενη τουριστική κίνηση από την γειτονική Κέρκυρα θα είναι το μεγάλο στοίχημα! 22