Δρ. Γεώργιος Ζαΐμης
Για την κανονική ανάπτυξη των φυτών είναι απαραίτητα ορισμένα θρεπτικά στοιχεία, τα οποία προσλαμβάνονται είτε από το έδαφος είτε από την ατμόσφαιρα.
Φαινόμενο θρέψης πολύπλοκο και εξαρτάται από φυσικές, χημικές, βιολογικές και βιοχημικές ιδιότητες. Ξηρό βάρος 94% C, O, H 45% C, 43O 2 CO 2 6% H 2 H 2 O
Τα μακροστοιχεία είναι: C, H, O,N, P, K, Ca, Mg και S Ιχνοστοιχεία ή μικροστοιχεία είναι: Fe, Mn, Cu, Zn, B, Mo και Cl Τα στοιχεία και των δύο κατηγοριών είναι εξίσου απαραίτητα. Η διάκριση γίνεται με βάση την απαραίτητη ποσότητα για τα φυτά Ορισμενες συνθηκες Na, Si, Co και Al
Έδαφος εφοδιάζεται θρεπτικά συστατικά από: Αποσάθρωση πετρωμάτων Αποσύνθεση οργανικής ουσίας Ατμόσφαιρα Συμβιωτική ή μη δέσμευση Εμπλουτισμό με λιπάσματα Τα φυτά εφοδιάζονται θρεπτικά συστατικά από: Εδαφικό διάλυμα Προσροφημένα κολλοειδή Οργανομεταλλικές ενώσεις
N, P και K φυτών, μεγαλύτερο μέρος καλύπτονται από το έδαφος (68-84%) υπόλοιπο από εσωτερικές μετακινήσεις Ca και Mg πλήρως από το έδαφος 44-77 % θρεπτικών στοιχείων που προσλαμβάνονται επιστρέφει στο έδαφος φυτικά υπολείμματα, έκπλυση Υπόλοιπο συσσωρεύεται στους ξυλώδεις ιστούς
Η κύρια πηγή για το έδαφος είναι η ατμόσφαιρα. Στο έδαφος υπάρχει στο επιφανειακό στρώμα από 0,05 έως 0,4%. Τα φυτά προσλαμβάνουν σε αμμωνιακή (ΝΗ4+) ή νιτρική μορφή (ΝΟ3-) μορφή. Το άζωτο στο έδαφος σε ανόργανη και οργανική μορφή. Ανόργανο ιόντα νιτρώδη και νιτρικά καθώς και μοριακό. Οργανικό κυρίως επιφανειακά στρώματα (90-95%), αμινοξέα, πεπτίδια και πρωτεΐνες
Βιοχημικές μεταβολές του οργανικού αζώτου Νιτροποίηση του αζώτου λέγεται η διεργασία με την οποία το αμμωνιακό άζωτο μετατρέπεται σε νιτρικό (ΝΟ 3- ). Η αμμωνία οξειδώνεται βιολογικά σε δύο στάδια, από αυτότροφα βακτήρια. Στο πρώτο στάδιο από το γένος Nitrosomonas και σχηματίζονται νιτρώδη και στο δεύτερο από το γένος Nitrobacter οξειδώνει τα νιτρώδη σε νιτρικά.
Βρίσκεται σε οργανική και ανόργανη μορφή στο έδαφος. Το ολικό ποσοστό του είναι μικρό μέχρι 0,3 0,4%. Τα δασικά εδάφη εφοδιάζονται με μεγάλες ποσότητες με την ανακύκλωση. Κύρια πηγή φωσφόρου είναι τα πρωτογενή και δευτερογενή ορυκτά (απατίτης κ.α.). Ο οργανικός Ρ αντιπροσωπεύει το 20-60% του ολικού Ρ.
Τα φυτά προσλαμβάνουν από το εδαφικό διάλυμα. Απαιτήσεις δασοπονικών ειδών 3-11 Κg.
Παράγοντες επηρεάζουν οργανικού P στο έδαφος: 1. Ποσότητα οργανικής ουσίας 2. Ασβέστωση εδάφους 3. Θερμοκρασία εδάφους 4. Ανόργανος Ρ 5. Καλλιέργεια εδάφους 6. Ενεργότητα ιόντων υδρογόνου 7. Μηχανική σύσταση και τύπος εδάφους 8. Αποστράγγιση εδάφους.
Οι ευεργετικές επιδράσεις φυτά είναι: 1. Ευνοεί άνθηση και καρποφορία, 2. Ευνοεί ωρίμανση 3. Αναστέλλει δυσμενείς επιδράσεις υπερβολικής αζωτούχου λίπανσης 4. Βελτιώνει την ποιότητα των προϊόντων 5. Ευνοεί την ανάπτυξη των ριζών, 6. Αυξάνει ανθεκτικότητα στις ασθένειες.
Έλλειψη Ρ 1. προκαλεί εκφυλισμό των πλάγιων οφθαλμών, 2. εμφάνιση ορειχάλκινου χρώματος στις βελόνες των πεύκων και της ερυθρελάτης 3. Ασθενικό ριζικό σύστημα 4. Προχωρημένο στάδιο πρόωρη φυλλόπτωση 5. Στα δασικά φυτώρια είναι σπάνια
Κάλιο συντελεί: ευρωστία των φυτών, ανθεκτικότητά στις ασθένειες ανάπτυξη πλούσιου ριζικού συστήματος. Αρχική πηγή του Κ πρωτογενή ορυκτά όπως ο μοσχοβίτης και βιοτίτης (1-2%) Το Κ βοηθάει στην αφομοίωση του CO 2. Παρουσία αποτελεί προϋπόθεση για σύνθεση διάφορων οργανικών ενώσεων.
Ελλειψη Κ συνηθέστερη ελαφριάς σύστασης εδάφη απομάκρυνση υδατοδιαλυτού και ανταλλάξιμου καλίου εντονότερη λόγω έκπλυσης και απουσίας αργίλου. Κύρια συμπτώματα έλλειψης φυτά κοντόχοντρα λόγω περιορισμού του μήκους του κορμού μεταβολή χρώματος των φύλλων που αρχίζει από την κορυφή.
Επηρεάζει την αύξηση μεριστώματος των φυτών και κυρίως των ακρορριζίων, το σχηματισμό των κυτταρικών τοιχωμάτων τη ρύθμιση του ρη του κυτταροπλάσματος. Η παρουσία μεγάλης ποσότητας Ca στο έδαφος παρεμποδίζει την πρόσληψη άλλων θρεπτικών στοιχείων του εδάφους, όπως του Mg, K, P, Fe, Μn.
Έλλειψη Ca μπορεί να εμφανισθεί: πολύ όξινα εδάφη, νατριωμένα εδάφη χωρίς να περιέχουν ελεύθερο CaCo3 αμμώδη εδάφη, αποσαθρωμένα σερπεντινικά πετρώμάτων. Συμπτώματα έλλειψης Ορφνές κηλίδες στα φύλλα, ξεραίνονται και νεκρώνονται. Φυτά καχεκτικά.
Παίρνει μέρος στο σχηματισμό του μορίου της Χλωροφύλλης Έχει σχέση με το μεταβολισμό του φωσφόρου Ενεργοποίηση ενζύμων φυτών σχετικών με μεταβολισμό των υδατανθράκων Πηγές πρωτογενή ορυκτά, μαρμαρυγίες, και δευτερογενή ορυκτά αργίλου.
Έλλειψη σε εδάφη: αμμώδη, εκπλυμένα, όξινα όξινα, που έγιναν ασβεστώσεις. φτωχά σε οργανική ουσία, αλλά πλούσια σε οξείδια και υδροξείδια Fe και Al με μεγάλες ποσότητες καλιούχων λιπασμάτων. Συμπτώματα χλώρωση στις άκρες των βελόνων ακανόνιστες στα πλατύφυλλα.
Το θείο είναι συστατικό αμινοξέων, βιταμινών ορισμένων ελαίων. Πηγές του θείου στο έδαφος είναι: θειικά ορυκτά, ατμοσφαιρικό S S οργανικής ουσίας.
Συμπτώματα έλλειψης θείου Κωνοφόρα με χλώρωση Πλατύφυλλα φύλλα κιτρινοπράσινο ή ωχρό χρώμα. Γενικά η έλλειψη S δημιουργεί φυτά νάνα με πολύ λεπτά κλαδιά
Ιχνοστοιχείο Ρόλος Συμπτώματα έλλειψης Σίδηρος (Fe) Ψευδάργυρος (Zn) Μαγγάνιο (Mn) Ενεργοποίηση ενζύμων, Σχηματισμός χλωροφύλλης Αυξητικές ορμόνες, Αναπαραγωγή, Ενζυμα Ενεργοποίηση Ενζύμων, αναπνοή Χλώρωση μεταξύ νεύρων Σπάνια, κίτρινες κηλίδες μεταξυ νεύρων, παραμόρφωση φύλλων Χλώρωση μεταξύ νεύρων
Ιχνοστοιχείο Ρόλος Χαλκός (Cu) Bόριο (Β) Μολυβδαίνιο (Mο) Φωτοσύνθεση, συστατικό ενζύμων, χλωροφύλλη Κίνηση υδατανθράκων, πρόσληψη νερού και διαπνοή. Συστατικό ενζύμων, δέσμευση ατμοσφαιρικού αζώτου Συμπτώματα έλλειψης Κωνοφόρα θανάτωση άκρων συστροφή βελονών Νέκρωση επάκριου βλαστού, μη σχηματισμός ανθέων Διανευρωτική χλώρωση φύλλων
Βάση απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά Πολύ απαιτητικά: υψηλή φράξος, ορεινή σφένδαμος, ορεινή φτελιά, καρυδιά κ.α. Απαιτητικά: οξιά, γαύρος, λεύκη, λάρικα, ερυθρελάτη, απόδισκος δρύς, καστανιά, πεδινή φτελιά κ.α. Μέτρια απαιτητικά: υβριδογενής ελάτη, πλατύφυλλος δρυς, οστρυά, γαύρος ανατολικός, πεδινή σφένδαμος, φράξος. Ολιγαρκή: τρέμουσα λεύκη, σημύδα και είδη πεύκης.
Λίπασμα είναι οποιαδήποτε ουσία που προσθέτεται στο έδαφος, δίνει ένα ή περισσότερα θρεπτικά στοιχεία και έχει σαν σκοπό την αύξηση των φυτών. Οργανικά λιπάσματα Ανόργανα λιπάσματα
Οργανικά λιπάσματα είναι τα υπολείμματα της φυτικής και ζωικής παραγωγής τα οποία εμπλουτίζουν το έδαφος σε οργανική ουσία που επιδρά ευεργετικά στις φυσικές του ιδιότητες. Ανόργανα λιπάσματα δεν είναι υπολείμματα ζωικής ή φυτικής παραγωγής, αλλά απλές χημικές ενώσεις που παρασκευάζονται στο εργοστάσιο ή εξορύσσονται από φυσικά κοιτάσματα και εφοδιάζουν τα φυτά με θρεπτικά στοιχεία.
Οργανικά λιπάσματα έχουν υψηλό κόστος και χρησιμοποιούνται στους κήπους και σε αποδοτικές καλλιέργειες. Στα οργανικά λιπάσματα ανήκουν η κοπριά και τα χουμοποιημένα οργανικά υπολείμματα.
Ανόργανα λιπάσματα Τα ανόργανα λιπάσματα διακρίνονται σε: Απλά, περιέχουν ένα από τρία κύρια λιπαντικά στοιχεία Ν,P,K Σύνθετα, περιέχουν δύο ή περισσότερα από τρία κύρια λιπαντικά στοιχεία Πλήρη, περιέχουν και τα τρία κύρια λιπαντικά στοιχεία
Αζωτούχα λιπάσματα, τα οποία χωρίζονται σε: 1. άνυδρη αμμωνία 2. θειική αμμωνία 3. νιτρικό αμμώνιο 4. ασβεστούχος νιτρική αμμωνία 5. φωσφορική αμμωνία 6. νιτρικά άλατα 7. ούρια.
Φωσφορικά λιπάσματα χωρίζονται σε 1. φωσφορικό οξύ 2. υπερφωσφορικά λιπάσματα 3. φωσφοριτές
Καλιούχα λιπάσματα μορφή κοιτασμάτων σε αποξηραμένες λίμνες & θάλασσες. Καθαρά - γεωργία και βιομηχανία. Χωρίζονται 1. χλωριούχο κάλιο 2. το θειικό κάλιο 3. το θειικό κάλιο και μαγνήσιο 4. το νιτρικό κάλιο.
Γονιμότητα του εδάφους ονομάζεται η ικανότητά του να δίνει στα φυτά τα απαραίτητα ανόργανα θρεπτικά συστατικά σε ικανοποιητικές ποσότητες Παραγωγικότητα του εδάφους στη δασοπονία εκφράζεται με την ποσότητα και την αξία των προϊόντων που παράγονται σε μία χρονική περίοδο και εξαρτάται από το κλίμα, το νερό και το έδαφος.
Οι τρόποι εκτίμησης της γονιμότητας είναι: 1. Προσδιορισμός της συγκέντρωσης θρεπτικών στοιχείων στα φυτά. 2. Προσδιορισμός της συγκέντρωσης θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος και εκτίμηση της δυνατότητας πρόσληψής τους 3. Προσδιορισμός της αύξησης των φυτών ή της αύξησης ορισμένων τμημάτων τους.
Παράγοντες που επηρεάζουν τη γονιμότητα είναι: 1. Χημική σύσταση του εδάφους 2. Ορυκτολογική σύσταση του εδάφους 3. Ένταση των εδαφογενετικών διεργασιών 4. Δομή του εδάφους 5. Αλλοι παράγοντες, όπως οι επιδράσεις των φυτών στο έδαφος, οι χημικές και φυσιολογικές αλληλεπιδράσεις των στοιχείων κ.α.
Παράγοντες που επηρεάζουν τη γονιμότητα είναι:
Τρόποι βελτίωσης γονιμότητας των εδαφών 1. Βελτίωση δομής με προσθήκη οργανικής ουσίας και χημικά ή μηχανικά μέσα 2. Προσθήκη απαιτούμενου λιπάσματος 3. Αποστράγγιση και προστασία από διάβρωση. 4. Διατήρηση ευνοϊκής υγρασίας.
Τρόποι βελτίωσης γονιμότητας των εδαφών 5. Βελτίωση της μηχανικής σύστασης. 6. Εμβολιασμός των εδαφών με βακτήρια ή άλλους μικροοργανισμούς που επηρεάζουν γονιμότητα. 7. Χρησιμοποίηση ποικίλων φυτών που προσαρμόζονται στις εδαφικές συνθήκες.