Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ

Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ

Η εκμάθηση της γλώσσας την επικοινωνία συνδέεται με: την απόκτηση γνώσεων την γνωριμία του πολιτισμού της χώρας & την κατανόηση της ετερότητας την εργασία επαγγελματική ζωή

Η διδασκαλία αποβλέπει: Στην κατάκτηση των δεξιοτήτων διαβάζω ακούω γράφω - μιλώ Στην ενίσχυση των στρατηγικών μάθησης Στην μετάδοση γνώσεων που αφορούν τη χώρα και στοιχείων του πολιτισμού της Στην καλλιέργεια διαπολιτισμικής συνείδησης

Η λογοτεχνία ως μέσο επικοινωνίας και αυθεντικό κείμενο: Περιγράφει, αναλύει και σχολιάζει την πραγματικότητα Μεταφέρει μηνύματα Ενεργοποιεί συναισθηματικά και νοητικά το άτομο Προωθεί σε πολλά επίπεδα τη γνώση Προσφέρει αισθητική απόλαυση και καλλιέργεια

Πλουτίζει τα επικοινωνιακά μέσα του αναγνώστη Προκαλεί το ενδιαφέρον με το κατάλληλο θέμα Ενεργοποιεί τη διάθεση για διάβασμα και γραπτή έκφραση Καλλιεργεί τις διάφορες ποικιλίες ύφους

Υπηρετεί την επίτευξη των διδακτικών σκοπών και στόχων όταν: Ενισχύει τις στρατηγικές μάθησης Εξασκεί την ανάπτυξη των γλωσσικών δεξιοτήτων Αναπτύσσει την προσωπικότητα του ατόμου Καλλιεργεί τη διαπολιτισμική συνείδηση Επιτρέπει ποικίλες μεθοδολογικές - διδακτικές προσεγγίσεις και δημιουργικές δραστηριότητες Έχει ενδιαφέρον ως περιεχόμενο και είναι διαθεματικά αξιοποιήσιμο Προωθεί την αναγνωστική συνείδηση και συνήθεια Αποτελεί κίνητρο για μάθηση

Υπέρ Επικοινωνιακοί λόγοι: συμβάλλει στην καλύτερη χρήση της γλώσσας κατά περίσταση Επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες και προωθεί το διάλογο, την ανταλλαγή απόψεων συνδέεται με καταστάσεις καθημερινής επικοινωνίας

Παιδαγωγικοί : διαμορφώνει προσωπικότητες, κινητοποιεί τη φαντασία, ενεργοποιεί τη δημιουργική δραστηριότητα, προκαλεί απόλαυση, εδραιώνει αναγνωστικές συνήθειες, προβάλλει αξίες Μεταδίδει γνώσεις & πληροφορεί προάγει παράγει παιδεία

Αισθητικοί λόγοι: προβάλλει τον πλούτο της γλώσσας στόχου Παρουσιάζει τις ποικίλες εκφάνσεις της γλώσσας & τη διαφορετική χρήση τους.

Δυσκολίες πρόκληση για το δάσκαλο και τους μαθητές ως τρόπο εργασίας Υποκειμενικές: Το γνωστικό επίπεδο των μαθητών & η εμπειρία ανάγνωσης που έχουν, Η θεματική του κειμένου Αντικειμενικές γλωσσικά: Οι αποκλίσεις από την επίσημη γλώσσα, Η δομή προτάσεων & η έκταση περιόδων Το ύφος & η ποιητική λειτουργία της γλώσσας Το λεξιλόγιο

δομικά: Η πλοκή και αφήγηση, Το περιεχόμενο νοηματικά: Η σχέση με την πραγματικότητα, Οι αφηρημένες έννοιες που πραγματεύεται, Οι χαρακτήρες, Η πολιτισμική οικειότητα

Ιστορική αναδρομή Αντικρουόμενες και μεταβαλλόμενες θέσεις: Γραμματικο - μεταφραστική μέθοδος: αναμένονται νοητικά και γνωστικά (από το επιμύθιο, τα πραγματολογικά και ιστορικά στοιχεία) οφέλη Η διαμεσολαβητική: από το λογοτεχνικό κείμενο στον πολιτισμό της γλώσσας στόχου Οπτικοακουστική: προτεραιότητα ο προφορικός λόγος, Η επικοινωνιακή: προτεραιότητα στην επικοινωνία, την περίσταση. Απομακρύνονται τα λογοτεχνικά κείμενα, επανεμφάνιση από το 1980.

Θεωρία πρόσληψης Σημαντική η αλληλεπίδραση αναγνώστη και κειμένου. Το κείμενο έχει δύο συγγραφείς: αυτόν που το έγραψε και αυτόν που το προσλαμβάνει. Η νοηματοδότηση προκύπτει από τη σχέση αυτή. Οι πολλαπλές προσεγγίσεις και ερμηνείες του κειμένου προκύπτουν από τον αναγνώστη και μεταβάλλονται διαχρονικά.

Η διδασκαλία της λογοτεχνίας σήμερα χρησιμοποιείται για Άσκηση ανάγνωσης κατανόησης λόγου Εμπλουτισμό του λεξιλογίου Ανάπτυξη της γλωσσικής επικοινωνιακής ικανότητας και της χρήσης της γλώσσας Αφορμή για γραπτή και προφορική έκφραση Διδασκαλία γραμματικής και συντακτικού Μετάδοση γνώσεων (γεωγραφίας, ιστορίας, πολιτισμού)

Για την κατανόηση του γραπτού λόγου Κατανόηση περιεχομένου Κατανόηση και αξιολόγηση των εκφραστικών μέσων Ερμηνεία Οπτική γωνία αφηγητής Αναγνώριση του χώρου και του χρόνου Αναγνώριση των χαρακτηριστικών του λογοτεχνικού είδους Ενότητες και λειτουργία Προοπτική και στόχος κειμένου Ο ρόλος του αναγνώστη κειμενικά και εξωκειμενικά Ένταξη στο κοινωνικό και ιστορικό πλαίσιο Συσχέτιση κειμένου με την προσωπική ζωή και εμπειρία

Κριτήρια επιλογής κειμένου Το προφίλ των μαθητών Οι διδακτικοί στόχοι του μαθήματος Ο διαθέσιμος χρόνος Η υλικοτεχνική υποδομή Το είδος του κειμένου και ο βαθμός δυσκολίας του Οι δυνατότητες διδακτικής αξιοποίησης του

Διλήμματα: Μετάφραση ή νοηματική κατανόηση Διδασκαλία λεξιλογίου, γραμματικής ή ολιστική προσέγγιση Επιλογή αυθεντικού κειμένου ή διασκευή Ολόκληρο έργο ή επιλογή αποσπασμάτων Επιλογή κειμένων με γνώμονα τον κανόνα και την ιστορία της λογοτεχνίας Κατάλληλη επιλογήγια το μέσο και προχωρημένο επίπεδο ή και για αρχάριους.

Εργασία με το κείμενο - Φάσεις Προσεκτικός σχεδιασμός Επιλογή κατάλληλου κειμένου Επιλογή αποσπάσματος για να κινήσει το ενδιαφέρον Πληροφορίες για πολιτιστικά, γεωγραφικά, ιστορικά στοιχεία γλωσσικά γραμματικά φαινόμενα, λεξιλόγιο. Εισαγωγή στη θεματική του κειμένου - έκφραση υποθέσεων, πληροφορίες για το συγγραφέα & το έργο Επιλογή λέξεων, φράσεων από το κείμενο: εξομάλυνση, εξήγηση, συζήτηση (ως κίνητρο) Εμβάθυνση στο κείμενο τους χαρακτήρες τη δράση, Κατανόηση του θέματος του περιεχομένου & των κινήτρων, σύνδεση γεγονότων Συζήτηση- αποτίμηση Δημιουργικές δραστηριότητες

Αντιμετώπιση δυσκολιών Χρήση βοηθητικών μέσων Προεργασία με λέξεις κλειδιά Συζήτηση για νοηματικά σημεία Δραματοποίηση και σύγκριση

Κατανόηση του κοινωνικού και πολιτισμικού υπόβαθρου του κειμένου Κενά λεξιλογίου (μετάφραση, επεξήγηση, χρήση λεξικού). Πολυτροπικότητα του κειμένου (τίτλος, γραμματοσειρά, μορφοποίηση, εξώφυλλά, κεφάλαια). Πρόβλεψη υποθέσεις σε γλωσσικό και νοηματικό επίπεδο (από προηγούμενη γνώση & εμπειρία)

Αξιολόγηση Συνδέεται με τη διδακτική πρακτική και μέθοδο: Παραδοσιακός τρόπος (ερωτήματα κλειστού ή ανοικτού τύπου, συγγραφή εργασιών) Εναλλακτικός τρόπος (ερευνητικές εργασίες, δημιουργία φακέλου εργασιών, δημιουργικές δραστηριότητες).

Σε σχέση με την πιστοποίηση της ελληνομάθειας: Ως ιδιαίτερη εξεταζόμενη θεματική ενότητα για την αξιολόγηση όλων των γλωσσικών δεξιοτήτων. Επιλογή αποσπάματος για την αξιολόγηση των γλωσσικών δεξιοτήτων κατανόησης προφορικού και γραπτού λόγου

Δυνατότητες: Αυτόνομος θεματικός κύκλος επιλογής για τη λογοτεχνία (και ως αντικείμενο των εξετάσεων) Οργάνωση αναγνωστικών κύκλων (και δικτυακά) Χρηστικά δημιουργία δεξαμενής κειμένων και διδακτικών προτάσεων για όλα τα επίπεδα Αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για εξ αποστάσεως διδασκαλία

Ενδεικτικό παράδειγμα Άλκη Ζέη: Το καπλάνι της βιτρίνας Απόσπασμα: Οι βαρετές Κυριακές ο Ίκαρος και η προπαίδεια 1 ο κεφάλαιο Εκδόσεις Κέδρος 1974

Διδακτικοί στόχοι: εξάσκηση των γλωσσικών δεξιοτήτων, ανάπτυξη στρατηγικών μάθησης, διδασκαλία λεξιλογίου μορφοσυντακτικών φαινομένων, αναγνώριση επιλογών ύφους, αναφορά σε θέματα κοινωνικά - ιστορίας - πολιτισμού, διαπολιτισμική οπτική, η λογοτεχνία ως είδος, καλλιέργεια αναγνωστικής συνείδησης.

Κριτήρια επιλογής Δυνατότητες αξιοποίησης στη διδακτική πράξη (περιεχόμενο, γλώσσα, ύφος, δομή, ιστορικά στοιχεία, εκφραστικά μέσα, δημιουργικές δραστηριότητες κτλ) Ενδιαφέρον για παιδιά και ενήλικες Βαθμός δυσκολίας

Γιατί ένα κείμενο; Σύνδεση επιπέδων ηλικιών και εργασία σε ένα κοινό ευρύτερο πλαίσιο. Συνειδητοποίηση των επάλληλων κύκλων της γνώσης Προσφέρεται ως δυνατότητα από το ίδιο το κείμενο (πολλαπλά επίπεδα ανάγνωσης)

Ενδιαφέροντα σημεία για παιδιά: Ταύτιση με ήρωες, κοινές εμπειρίες, περιπέτεια, πολλές ενσωματωμένες ιστορίες και θεματα. Ζητήματα που θίγονται: η εποχή, οι ανθρώπινες συμπεριφορές και χαρακτήρες, η φιλία, η οικογένεια, το σχολείο και η μάθηση, η γλώσσα, το παιχνίδι, το χάσμα γενεών, οι ιστορίες και τα παραμύθια

Δυνατότητα αξιοποίησης για: θεματικό λεξιλόγιο (χρόνος, εποχές, καιρός, δραστηριότητες, οικογένεια, εργασία, διάθεση, κατοικία, συνδετικές διαθρωτικές εκφράσεις κτλ), Διδασκαλία γραμματικής συντακτικού (εγκλίσεις, ευθύς πλάγιος λόγος), ύφους σε διάφορες επικοινωνιακές περιστάσεις διαθεματική και διαπολιτισμική συζήτηση,

Αξιοποίηση προηγούμενης γνώσης και του τρόπου μάθησης των παιδιών Πιθανές δραστηριότητες: Δραματοποίηση παιχνίδι ρόλων Συνέχιση, μετατροπή και αναδιήγηση των ιστοριών Αλλαγή στην οπτική του αφηγητή Δημιουργία quiz κτλ Παρουσίαση του βιβλίου Συνέντευξη από τη συγγραφέα ή τους ήρωες της Σύνδεση παρελθόντος και μέλλοντος (1936 1986)

Ενήλικες Διαχωρισμός σε επίπεδα: επάλληλοι κύκλοι που διευρύνονται διαβάθμιση δυσκολίας. Πρόσθετα σημεία αναφοράς: η εποχή, το κοινωνικό ιδεολογικό πολιτισμικό πλαίσιο Στοιχεία για τη συγγραφέα και το έργο της Πληροφοριακά κείμενα για το έργο (κριτικές), την εποχή (ιστορία), το χώρο (γεωγραφία) κτλ Χρήση οπτικοακουστικού υλικού ( μεταφορά στην οθόνη, τηλεοπτικές παρουσιάσεις). Το λογοτεχνικό είδος, τα χαρακτηριστικά του Χρήση της γλώσσας Μελέτη παράλληλων έργων (κριτήριο: θεματικό, ιστορίας της λογοτεχνίας, ίδιος συγγραφέας) Το βιβλίο - πολυτροπικότητα

Η Κυριακή το χειμώνα είναι η πιο βαρετή μέρα. Θα θελα να ξέρω αν όλα τα παιδιά του κόσμου περνούνε τόσο βαρετά, όσο η Μυρτώ κι εγώ. Το απόγευμα μάλιστα, όταν αρχίζει να σκοτεινιάζει νωρίς νωρίς, δεν ξέρουμε τι να κάνουμε. Από το πρωί έχουμε παίξει, έχουμε τσακωθεί, ύστερα ξαναμονοιάσει, έχουμε διαβάσει εγώ το «Δαβίδ Κόπερφηλδ» και η Μυρτώ τον «Τζακ» και δε μένει πια τίποτα, μα τίποτα να κάνεις. Ο μπαμπάς κι η μαμά, τις Κυριακές, παίζουν χαρτιά στο σπίτι του κυρίου Περικλή, που είναι διευθυντής του μπαμπά στην Τράπεζα. Η θεία Δέσποινα, η αδελφή του παππού, πάει επίσκεψη στις φίλες της κι η Σταματίνα, η υπηρέτρια, έχει έξοδο. Έτσι μένουμε τα κυριακάτικα απογεύματα στο σπίτι μόνες με τον παππού. Αν είναι καλός καιρός, ο παππούς μάς πάει περίπατο κι ύστερα, μόλις σκοτεινιάσει, γυρνάμε πίσω. Τότε αρχίζει η μεγάλη βαρεμάρα. Ο παππούς κλείνεται στο γραφείο του, με τους «αρχαίους» του. Έτσι λέμε, με την αδελφή μου τη Μυρτώ, τα βιβλία του παππού, γιατί είναι όλα αρχαία ελληνικά. Εμείς πάμε στην τζαμωτή βεράντα και κοιτάμε τη θάλασσα. Όταν έχει τρικυμία, τα κύματα σπάνε στους βράχους, πιτσιλάνε τα τζάμια κι έτσι όπως κυλάνε οι στάλες απάνω τους μοιάζουν με δάκρυα. Τότε είναι που συλλογιζόμαστε τις πιο θλιβερές ιστορίες. Τάχατες πως πέθανε ο μπαμπάς, η μαμά ξαναπαντρεύτηκε κι ο πατριός μας είναι πιο κακός και από του Δαβίδ Κόπερφηλδ. Ή, πάλι, σκεφτόμαστε πως ο παππούς είναι ένας φτωχός ζητιάνος και μεις, ντυμένες κουρέλια, γυρίζουμε μαζί του μέσα στο κρύο και ζητιανεύουμε, από πόρτα σε πόρτα, ψωμί. Καθετί που συλλογιόμαστε του δίνουμε και τίτλο, λες και είναι ολόκληρο παραμύθι.

Τούτη όμως την Κυριακή είχαμε τόσο βαρεθεί, που σαν είπα στη Μυρτώ να παίξουμε «Ο παππούς ζητιάνος», μου απάντησε πως πιο σαχλή ιστορία δεν είχαμε ξανασκεφτεί. Καθίσαμε κάμποση ώρα μουτρωμένες και ύστερα πήρε καθεμιά ένα τζαμάκι για δικό της και είπαμε, σ όποιο πέσουν οι πιο πολλές σταγόνες εκείνη θα κερδίσει. Επειδή όμως κέρδιζα συνέχεια εγώ, η Μυρτώ είπε πάλι πως πιο κουτό παιχνίδι δεν ξαναπαίξαμε. Δε φτιάχνουμε μια ιστορία για το καπλάνι*; έκαμα, μα το μετάνιωσα αμέσως, πριν καλοτελειώσω τη φράση μου, και μούδιασα. Σαν δεν ντρέπεσαι! Αυτό μονάχα σου λέω, αγρίεψε η Μυρτώ. Έχεις τόσο μεγάλη ιδέα για τον εαυτό σου, που νομίζεις πως μπορείς να φτιάχνεις ιστορίες για το καπλάνι! Ίσως να χε δίκιο. Γιατί, για το καπλάνι, που είναι βαλσαμωμένο μέσα σε μια βιτρίνα κάτω στο μεγάλο σαλόνι, μονάχα ο ξάδελφός μας ο Νίκος ξέρει να διηγιέται. Ο Νίκος μένει στην Αθήνα και σπουδάζει χημικός στο Πανεπιστήμιο. Κάθε καλοκαίρι έρχεται στο νησί και πηγαίνει μαζί μας εξοχή. Μπορεί, βέβαια, η θεία Δέσποινα να έλεγε πως το σκότωσε το καπλάνι ο άντρας της, γιατί περνούσε κολυμπώντας από την Τουρκία και έτρωγε τα πρόβατα στο νησί αυτό όμως είναι ιστορία για τους μεγάλους και κανένα παιδί δεν την πιστεύει. Ο Νίκος ξέρει ένα θαυμαστό παραμύθι για το καπλάνι της βιτρίνας, που δεν τελειώνει ποτέ και κάθε καλοκαίρι το συνεχίζει.

Είχε σκοτεινιάσει για καλά. Η θάλασσα δεν ξεχώριζε μήτε τα κύματα. Μονάχα ακούγαμε ένα «παφ» και γέμιζαν ξαφνικά τα τζάμια δάκρυα. Ο δρόμος έξω ήτανε έρημος. Τότε πήγαινα να πιστέψω πως το νησί μας άδειαζε τις χειμωνιάτικες Κυριακές, οι άνθρωποι έφευγαν κάπου μακριά κι απόμενε μόνο η τζαμωτή βεράντα με μας τις δυο, που, θαρρείς, έπλεε μέσα στην αφρισμένη θάλασσα. Σαν δεν ντρέπεσαι, ξανάπε η Μυρτώ. Κατάλαβα πως το λεγε πιο πολύ για να ξαναπιάσουμε κουβέντα, έστω κι αν ήτανε για να τσακωθούμε. Κι εγώ έψαχνα αφορμή να πάω κοντά της, γιατί ήτανε πολύ σκοτεινά και φοβόμουνα. Τότε ακούστηκαν τραγουδιστά τα μαγικά λόγια: ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΕ ΚΕ ΖΩ ΝΗ... Ήτανε ο παππούς, που σαν τέλειωνε τη μελέτη του, έψελνε σε μια παράξενη γλώσσα που τη λένε βυζαντινή. Η Μυρτώ κι εγώ, άμα θέλαμε να κάνουμε τις σπουδαίες στ άλλα παιδιά, μιλούσαμε τάχα, μεταξύ μας, μια ξένη γλώσσα. Έλεγε η μια: ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ και απαντούσε η άλλη: ΔΕ ΚΕ ΖΩ ΝΗ. Τότε κείνα μας ρωτούσανε: «Μα τι γλώσσα μιλάτε;» Eμείς απαντούσαμε καμαρωτά: «Δεν καταλαβαίνετε; Βυζαντινά». Ο παππούς ήρθε στην τζαμωτή και μας πήρε να πάμε στην τραπεζαρία. Μας έσπασε καρύδια και μας έδωσε να τα φάμε με μέλι. Όταν η Μυρτώ ζήτησε και τρίτη φορά να της γεμίσει το πιατάκι, ο παππούς τής είπε: Μυρτώ, τι προτιμάς; Κι άλλα καρύδια ή να σου διηγηθώ ένα μύθο; Φυσικά, καρύδια! απάντησε εκείνη. Αφού ο μύθος δεν τρώγεται! Παράξενος που είναι ο παππούς μας! Δε μοιάζει με τους παππούδες των άλλων παιδιών. Ψηλός ψηλός, περπατάει κρατώντας ένα καλάμι αντί μπαστούνι, χωρίς να καμπουριάζει καθόλου τη ράχη του. Όλοι στο νησί τον λένε «O ΣΟΦΟΣ». Ξέρει όλο τον Όμηρο απέξω. Ποτέ δε μας λέει παραμύθια για δράκους και βασιλιάδες, παρά μύθους για τους αρχαίους θεούς και θρύλους για τους ήρωες. Καμιά φορά πιστεύω πως ο παππούς είναι αρχαίος Έλληνας, δεν τολμώ όμως ούτε στη Μυρτώ να το πω, γιατί θα μου απαντήσει: «Σαχλαμάρες».

Λοιπόν, τι θα κάνετε τώρα; ρώτησε ο παππούς, αφού τελειώσαμε με τα καρύδια. Εμείς δεν είπαμε τίποτα, γιατί, αν του λέγαμε πως θέλαμε να παίξουμε μαζί του τόμπολα, εκείνος θα μας απαντούσε: «Να σας πω καλύτερα ένα μύθο. Τόμπολα παίζετε και με τη Σταματίνα». Λοιπόν, θα σας πω ένα μύθο, είπε ο παππούς κι άρχισε την ιστορία του Δαίδαλου και του Ίκαρου. «...O Ίκαρος, με τα φτερά που του έφτιαξε ο πατέρας του ο Δαίδαλος, άρχισε να πετά σαν πουλί. Μα πέταξε τόσο ψηλά, σχεδόν κοντά στον ήλιο, κι έλιωσε το κερί που μ αυτό ήτανε κολλημένα τα φτερά του. Έτσι έπεσε στη θάλασσα και πνίγηκε. Γι αυτό το πέλαγος, όπου έπεσε, λέγεται Ικάριον...» Μέσα στο Ικάριον πέλαγος είναι το νησί μας. Τι μικρό που φαίνεται πάνω στην υδρόγειο! Σαν μία μικρή τελεία. Πέρα, τ άλλα νησιά, κι ύστερα ολόκληρη η Ελλάδα κι οι άλλες χώρες απέραντες. Τι όμορφα που θα ναι να βάζεις δυο φτερά στην πλάτη σου και να πετάς! Να ναι, ας πούμε, μια βαρετή Κυριακή κι εσύ να λες: Δε βάζω τα φτερά μου να πεταχτώ, μια στιγμή, στην Ιαπωνία ή στην Κίνα ή στην Αφρική, να δω αν τα Γιαπωνεζάκια, τα Κινεζάκια και τα Αραπάκια περνούνε κι αυτά βαρετές Κυριακές; Να δω αν παίζουνε σαν και μας κουτσό, σκοινάκι, πεντόβολα; Μπορεί στ αλήθεια, παππού, να πετάξει καμιά φορά ο άνθρωπος; ρώτησα. Σαχλαμάρες! πρόλαβε ν απαντήσει η Μυρτώ. Μα ο παππούς δεν την άφησε να συνεχίσει: Μπορεί, άμα περάσουν πενήντα, ίσως εκατό χρόνια, να γίνει κι αυτό. Τώρα έχουμε Γενάρη του 1936 και ίσως ως το Γενάρη του 1986 οι άνθρωποι να πετάνε, σαν τον Ίκαρο, κοντά στον ήλιο, χωρίς όμως να ξεκολλάνε τα φτερά τους. Ουουου, ως τότε τι να το κάνουμε, λέει η Μυρτώ. Εμείς πια θα είμαστε γριές κι έτσι κι αλλιώς δε θα μπορούμε να πετάμε. Ο παππούς τη μάλωσε πως είναι εγωίστρια. Αν, λέει, σκεφτόντανε έτσι όλοι, δε θα χε γίνει καμιά ανακάλυψη στον κόσμο. Οι επιστήμονες θα λέγανε: Γιατί να κουραζόμαστε να βρούμε τούτο ή εκείνο, αφού ώσπου να τελειοποιηθεί η εφεύρεσή μας εμείς θα είμαστε γέροι ή θα χουμε πεθάνει. Αλλά οι επιστήμονες, κυρία Μυρτώ, συνέχισε ο παππούς, σκέφτονται την ανθρωπότητα κι όχι τον εαυτό τους. Οι ίδιοι μπορεί να μην υπάρχουν, αλλά το όνομά τους μένει αθάνατο. Θα θελα να γίνω εφευρέτης, λέει η Μυρτώ. Αν οι... εφευρέτες ξέρανε τόσο άσχημα την προπαίδεια, όπως εσύ, της πέταξε ο παππούς, δε θα γινότανε καμιά εφεύρεση στον κόσμο.

Δε φανταζόμασταν πως θα τέλειωνε τόσο άσχημα η Κυριακή. Ο παππούς άρχισε να ρωτάει τη Μυρτώ το 7x7 κι εκείνη θαρρείς το έκανε επίτηδες κι όλο τα μπέρδευε. Eπέμενε μάλιστα τόσο πως 7x8 κάνει 46 ενώ ο παππούς έλεγε 56, που έκανε τoν παππού να θυμώσει. Αν δε μάθεις την προπαίδεια απέξω κι ανακατωτά, δε θα πας ποτέ σου σε αληθινό σχολείο, είπε ο παππούς και μας έστειλε να κοιμηθούμε. Εγώ πηγαίνω στη δεύτερη τάξη και η Μυρτώ στην τέταρτη. Δεν πηγαίνουμε όμως σχολείο, μας κάνει ο παππούς μάθημα στο σπίτι. Κάθε χρόνο δίνουμε εξετάσεις, σαν «διδαχθείσες κατ οίκoν», και περνούμε τις τάξεις. Σε δημόσιο σχολείο δε θέλουν να μας στείλουν, γιατί εκεί, λέει ο παππούς, είναι τόσα παιδιά σε κάθε τάξη, που μπορεί να περάσει μισός χρόνος και να μη σε σηκώσουν για μάθημα. Είναι και το ιδιωτικό σχολείο του κυρίου Καρανάση στη γειτoνιά μας, μα αυτό, λέει ο μπαμπάς, δεν είναι για το βαλάντιό μας. Όταν πέσαμε πια στα κρεβάτια μας να κοιμηθούμε, άρχισε η Μυρτώ να λέει πως εγώ έφταιγα και την κατσάδιασε ο παππούς για την προπαίδεια: που ρώτησα αν θα μπορέσει στ αλήθεια να πετάξει ο άνθρωπος. Πού να το ξερα πως, για να πετάξει ο άνθρωπος, χρειάζεται κανείς να ξέρει την προπαίδεια απέξω κι ανακατωτά κι έτσι θα θυμότανε ο παππoύς να ρωτήσει τη Μυρτώ; Μπορούσε, όμως, ποτέ κυριακάτικα να πάνε όλα καλά; Αν πηγαίναμε σχολείο, θα μας άρεσε η Κυριακή, που θα μέναμε στο σπίτι. Ενώ τώρα... Αχ, να πηγαίναμε σχολείο! λέω δυνατά. Μα η Μυρτώ έχει κουκουλωθεί από το κεφάλι και κάνει πως δεν ακούει. Τότε είπα ακόμα πιο δυνατά: EΥ-ΠΟ; ΛΥ-ΠΟ; ΛΥ-ΠΟ, ΛΥ-ΠΟ, απάντησε εκείνη πεισμωμένα, κάτω από τα σκεπάσματα. Αυτά δεν ήτανε βυζαντινά, αλλά μια δική μας γλώσσα, που μόνο οι δυο μας την καταλαβαίναμε. EΥ-ΠO θα πει: πολύ ευχαριστημένη. ΛΥ-ΠO: πολύ λυπημένη. Αν δεν το ρωτούσαμε κάθε βράδυ η μια στην άλλη, δεν μπορούσαμε να κοιμηθούμε. Δεν ξέρω γιατί τις Κυριακές σχεδόν πάντα απαντούσαμε: ΛΥ-ΠΟ, ΛΥ-ΠO. Να χα τώρα φτερά σαν του Ίκαρου, θα μπορούσα να πέταγα από χώρα σε χώρα και να ρώταγα όλα τα παιδιά του κόσμου: EΥ-ΠΟ; Λ Υ-ΠΟ;