ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΠΟΛΤΣΕΧΝΙΚΗ ΧΟΛΗ ΣΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΣΑΞΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ

ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΠΟΛΤΣΕΧΝΙΚΗ ΧΟΛΗ ΣΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΧΩΡΟΣΑΞΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Αλαλεώζηκεο πεγέο ελέξγεηαο: Σύγρξνλν πιαίζην θαη ε ζρέζε κε ηνλ ρσξνηαμηθό ζρεδηαζκό θαη ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ζηελ Ειιάδα Αληψληνο Τχιινο Δπηβιέπνπζα Θαζεγήηξηα Διηζάβεη Θσίδνπ Βέξνηα, Πεπηέκβξηνο 2012

Πηελ Δξεπλεηηθή Δξγαζία κε ηίηιν "Αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο: Πχγρξνλν πιαίζην θαη ε ζρέζε κε ηνλ ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα " πνπ έρεη εθπνλεζεί ζην ΡΚΣΑ ΑΞΘ απφ ηνλ θνηηεηή Αληψλην Τχιιν, ηελ επζχλε γηα ην πεξηερφκελν, ηηο πεγέο θαη αλαθνξέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θέξεη απνθιεηζηηθά ν ππνγξάθσλ ηελ εξγαζία. 1

Πεξηερόκελα Ξεξηερφκελα...2 Ξεξίιεςε...4 Abstract...6 1. Δηζαγσγή...8 2. Βηψζηκε Αλάπηπμε θαη Αλαλεψζηκεο Ξεγέο Δλέξγεηαο... 16 2.1 Βηψζηκε Αλάπηπμε... 16 2.2 Αλαλεψζηκεο Ξεγέο Δλέξγεηαο... 22 2.2.1 Νξηζκφο ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο... 24 2.2.2 Κνξθέο ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο... 26 2.2.3 ΑΞΔ θαη Θιηκαηηθή Αιιαγή... 33 2.2.4 Νθέιε ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο... 36 2.2.4.1 Γηα ην πεξηβάιινλ... 38 2.2.4.2 Γηα ηελ ηνπηθή αλάπηπμε & ηελ νηθνλνκία... 38 2.2.5 Αξλεηηθέο Δπηπηψζεηο ησλ ΑΞΔ... 42 3.Νη ΑΞΔ ζην πιαίζην ηεο ΔΔ... 44 3.1 Ξνιηηηθή Ξεξηβάιινληνο ηεο Δ.Δ. θαη ΑΞΔ... 44 3.2 Ξνιηηηθή Ππλνρήο θαη ΑΞΔ... 48 2

4. Σσξηθέο πνιηηηθέο θαη ΑΞΔ ζηελ Διιάδα... 56 4.1 Σσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο θαη ΑΞΔ... 56 4.2 Ξεξηθεξεηαθή Ξνιηηηθή θαη ΑΞΔ ζηελ Διιάδα... 71 5. ΑΞΔ θαη Β. Αηγαίν... 80 5.1 Διιάδα Βφξεην Αηγαίν... 80 5.1.1 Ρν Β. Αηγαίν ζην ΞΔΞ Θξήηεο θαη Λήζσλ Αηγαίνπ... 80 5.1.2 ΑΞΔ θαη Βφξεην Αηγαίν: ην ΞΔΞ... 82 5.1.3 ΑΞΔ θαη Βφξεην Αηγαίν: ην ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ... 85 6. Ππκπεξάζκαηα... 87 7. Βηβιηνγξαθία... 89 Διιεληθή Έληππε... 89 Διιεληθή Ζιεθηξνληθή... 89 Μελφγισζζε Ζιεθηξνληθή... 97 3

Πεξίιεςε Ζ εξεπλεηηθή εξγαζία αλαθέξεηαη ζε ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, ην ζχγρξνλν πιαίζην θαη ηε ζρέζε ηνπο κε ηνλ ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε. Θαζνξίδνληαη αξρηθά νη έλλνηεο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη κειεηάηαη ε κεηαμχ ηνπο ζχλδεζε. Αθνινπζεί ν νξηζκφο ησλ κνξθψλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη ε ζπζρέηηζε ηνπο κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Πηελ ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ηα νθέιε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο γηα ην πεξηβάιινλ, ηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη ηελ ηνπηθή νηθνλνκία θαη αθνινπζνχλ νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ην πεξηβάιινλ θαη ηηο ρξήζεηο γεο Έπεηηα αθνινπζεί ε έληαμε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζην πιαίζην ηεο ΔΔ θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηελ Ξνιηηηθή Ξεξηβάιινληνο αλαγλσξίδνληαο ηε ζεκαληηθή ζπλεηζθνξά ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζηελ πξνψζεζε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, ζηελ πξφιεςε ηεο θαη πξνζαξκνγή ζηελ ηεο θιηκαηηθή αιιαγή κε ηε κεηάβαζε ζε κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Δπίζεο νη ΑΞΔ εληάζζνληαη ζην πιαίζην ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο γηα ηηο πξνγξακκαηηθέο πεξηφδνπο 2007-2013 θαη 2014-2020 θαζψο κέζσ απηήο εμαζθαιίδεηαη θαηά θχξην ιφγν θαη ε ρξεκαηνδφηεζε ηεο ΔΔ γηα ηηο ΑΞΔ κέζσ ησλ ζπγρξεκαηνδνηνχκελσλ πξνγξακκάησλ φπσο ην ΔΠΞΑ. Δηδηθά γηα ηελ Διιάδα έκθαζε δίλεηαη ζηε ρσξνηαμηθή δηάζηαζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο παξνπζηάδνληαο ηελ Δζληθή Σσξνηαμηθή Ξνιηηηθή φπσο νξίδεηαη ζε ηξία ρσξηθά επίπεδα, θαη ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ βαζηθψλ θαηεπζχλζεσλ θαλφλσλ γηα ηα έξγα αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζην ζχλνιν ηνπ εζληθνχ ρψξνπ πνπ είλαη αληηθείκελν ηνπ Δηδηθνχ Ξιαηζίνπ Σσξνηαμηθνχ Πρεδηαζκνχ θαη 4

Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο (ΔΞΣΠΑΑ) γηα ηηο ΑΞΔ Αθνινπζεί ε δηεξεχλεζε ηεο έληαμεο ησλ ΑΞΔ ζηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή γηα ηελ Διιάδα θαη ζπγθεθξηκέλα ζην ΔΠΞΑ 2007-2013. Ρέινο δηεξεπλάηαη ε πξφβιεςε γηα ηελ αμηνπνίεζε αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο γηα ηελ πεξηθέξεηα ηνπ Βνξείνπ Αηγαίνπ ηφζν ζην ΞΔΞ ηεο πεξηθέξεηαο φζν θαη ζην ΔΞΣΠΑΑ ησλ ΑΞΔ, αλαδεηθλχνληαο ην πινχζην ελεξγεηαθφ δπλακηθφ, θαηά θχξην ιφγν αηνιηθήο ελέξγεηαο, ηεο πεξηθέξεηαο. Ππλνιηθά δηαπηζηψλεηαη φηη κε αμηνπνίεζε ησλ πφξσλ θαη πξνγξακκάησλ ηεο ΔΔ (ΞΔΞ) θαη ηνπ εζληθνχ πιαηζίνπ γηα ηε ρσξνζέηεζε (ΔΞΣΠΑΑ) κπνξνχλ λα πξνθχςνπλ πνιιαπιά ζεηηθά απνηειέζκαηα γηα ηελ πεξηθεξεηαθή νηθνλνκία αιιά θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Ιέμεηο θιεηδηά: ΑΞΔ, Β. Αηγαίν, βηψζηκε αλάπηπμε, θιηκαηηθή αιιαγή, ελέξγεηα, πξφιεςε, πξνζαξκνγή 5

Abstract The research paper refers to issues related to renewable energy, the contemporary context and their relationship to spatial planning and regional development. Originally defined the concepts of sustainable development, renewable energy and study the connection between them. Below is the definition of renewable forms of energy and their correlation with climate change. Then we present the benefits of renewable energy for the environment, local development and local economy, followed by the negative impact of renewable energy on issues concerning the environment and land use Next comes the integration of renewable energy sources in the EU and more specifically in Environmental Policy recognizing the important contribution of renewable energies to promoting sustainable development, prevent and adapt to climate change by moving to a low carbon economy emissions. RES also form part of cohesion policy for the programming periods 2007-2013 and 2014-2020 and through this ensures primarily and EU funding for renewable energy through programs such as co NSRF. Especially for Greece emphasis on the spatial dimension of renewable energy representing the National Planning Policy as defined in three spatial levels and identify key guidelines - rules for renewable energy projects throughout the national territory which is the subject of the Special Framework Spatial Planning and Sustainable Development (SFSPSD) for RES followed to investigate the integration of renewable energy in regional policy in Greece and specifically in the NSRF 2007-2013. Finally investigates the provision for the use of renewable energy for the region of Northern Aegean ROP both the region and the SFSPSD RES, highlighting the rich energy resources, primarily wind energy in the region. 6

Total found that resource and EU programs (ROP) and the national context for the location (SFSPSD) can occur multiple positive effects on the regional economy and environmental protection. Keywords: renewable energy, Northern Aegean, sustainable development, climate change, energy, prevention, adaptation 7

1. Εηζαγσγή Ρα ηειεπηαία ρξφληα ε αλζξσπφηεηα βξίζθεηαη αληηκέησπε κε κεγάια πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα θαη νη ρψξεο θαινχληαη λα ζπλεξγαζηνχλ θαη λα νδεγεζνχλ ζε απνηειέζκαηα πνπ, κφλν, ζα σθειήζνπλ ηελ παγθφζκηα θνηλφηεηα. Κία απφ ηηο ρψξεο είλαη θαη ε Διιάδα, ε νπνία έρεη θαηαλνήζεη ηε κεγάιε ζεκαζία ηεο δηάζηαζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη αλαγλσξίδεη φηη ηα πξνβιήκαηα ηνπ πεξηβάιινληνο θαζνξίδνπλ ηφζν ην πεξηερφκελν ησλ πνιηηηθψλ γηα ην ρψξν, φζν θαη ηνλ ηξφπν πνπ απηέο νη πνιηηηθέο πινπνηνχληαη ζηελ πξάμε. Έλα απφ ηα κεγαιχηεξα ζχγρξνλα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα είλαη ε θιηκαηηθή αιιαγή, δειαδή ε κεηαβνιή ηνπ παγθφζκηνπ θιίκαηνο θαη εηδηθφηεξα νη κεηαβνιέο ησλ κεηεσξνινγηθψλ ζπλζεθψλ πνπ εθηείλνληαη ζε κεγάιε ρξνληθή θιίκαθα (ΝΖΔ, 1992). Πχκθσλα κε ηε Πχκβαζε-Ξιαίζην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηηο Θιηκαηηθέο Κεηαβνιέο (UNFCC 1 ), ε θιηκαηηθή αιιαγή νξίδεηαη εηδηθφηεξα σο «ε κεηαβνιή ζην θιίκα πνπ νθείιεηαη άκεζα ή έκκεζα ζε αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηεο» (ΝΖΔ, 1992). H θιηκαηηθή αιιαγή πξνθαιείηαη απφ ηελ αχμεζε ηεο πνζφηεηαο ησλ αεξίσλ ηνπ «ζεξκνθεπίνπ» ζηελ αηκφζθαηξα, κε απνηέιεζκα ηελ ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε, «επεξεάδνληαο νιφθιεξν ην νηθνδφκεκα ηεο αλζξψπηλεο αλάπηπμεο, ηεο εππάζεηαο ησλ πφιεσλ θαη ησλ πεξηθεξεηψλ ζε φιν ηνλ πιαλήηε» (Ρhoidou, 2012). Ζ δξάζε ησλ ρσξψλ γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή ζπλδπάδεηαη θαη θαηεπζχλεηαη απφ Νξγαληζκνχο παγθφζκηαο εκβέιεηαο φπσο ν ΝΖΔ θαη ε Δπξσπατθή Έλσζε (ΔΔ). Έηζη, εθηφο ηεο θάζε ρψξαο ρσξηζηά, δξαζηεξηφηεηεο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη πξνψζεζε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο έρνπλ αλαπηχμεη θαηά θχξην ιφγν 1 United Nations Framework Convention on Climate Change 8

νξγαληζκνί κε θνηλσληθφ, νηθνλνκηθφ ή πνιηηηθφ ζθνπφ, φπσο είλαη ν ΝΖΔ 2. Ν ΝΖΔ κε ην Πρέδην Γξάζεο «Agenda 21» ζηνρεχεη ζηελ κείσζε ηεο ξχπαλζεο θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο κέζσ ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη ηεο δηεζλνχο ζπλεξγαζίαο ησλ θξαηψλ κειψλ (OHE, DESA, 1992). Δπηπιένλ, ν ΝΖΔ ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Ξαγθφζκηα Κεηεσξνινγηθή Νξγάλσζε (WMO 3 ), ην 1988, ίδξπζε ηελ IPCC 4, ηελ Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή γηα ηελ Θιηκαηηθή Αιιαγή, φπσο κεηαθξάδεηαη, γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Πηφρνο ηεο IPCC είλαη λα παξέρεη ζηνλ θφζκν πιεξνθφξεζε γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, κε θαζαξά επηζηεκνληθά ζηνηρεία, θαη λα ηνλ ελεκεξψλεη γηα ηηο πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθφ-νηθνλνκηθέο επηπηψζεηο (IPCC, 1988). Δθηφο ηεο αληηκεηψπηζεο ζε παγθφζκην επίπεδν, ε θιηκαηηθή αιιαγή πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί θαη ζε πεξηθεξεηαθφ-ηνπηθφ επίπεδν θαη γηα απηφ ην ιφγν ν OHE μεθίλεζε έλα πξφγξακκα νλφκαηη «Down to Earth: Δδαθηθή Ξξνζέγγηζε ζηελ Θιηκαηηθή Αιιαγή (TACC 5 )» κε ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ UNDP 6, UNEP 7 θαη νθηψ ελψζεσλ ησλ πεξηθεξεηψλ. Ξην ζπγθεθξηκέλα, ζέιεζε λα βνεζήζεη ηηο πεξηθεξεηαθέο θαη ηνπηθέο θπβεξλήζεηο ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ζηνρεχνληαο ζε ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ αλάπηπμε νινθιεξσκέλσλ ζηξαηεγηθψλ θαη ζρεδίσλ δξάζεο, ηελ ελζσκάησζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηνλ αεηθφξν ζρεδηαζκφ αλάπηπμεο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο ζρεηηθήο ζεζκηθήο ηθαλφηεηαο ησλ ηνπηθψλ θπβεξλήζεσλ (Thoidou, 2012). «Πην πιαίζην ηεο ΔΔ, ε εππάζεηα ησλ πεξηθεξεηψλ γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή ζεσξείηαη φηη είλαη απφ ηνπο βαζηθνχο παξάγνληεο 2 Νξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ 3 World Meteorological Organization 4 Intergovernmental Panel on Climate Change 5 Territorial Approach to Climate Change 6 United Nations Development Programme 7 United Nations Environment Programme 9

πνπ θαζνξίδνπλ ηε ζπλνιηθή πεξηθεξεηαθή εππάζεηα». Ραπηφρξνλα, ε ΔΔ ζην πιαίζην ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο αλαπηχζζεη κηα ζηξαηεγηθή γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνθιήζεσλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (Thoidou, 2012). Ζ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ, ζχκθσλα κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή (Ξεξηθεξεηαθή Ξνιηηηθή, 2012), ζπκβάιιεη ζηε βησζηκφηεηα κε ηελ πξνψζεζε ηερλνινγηψλ θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ, πξσηνβνπιηψλ γηα βηψζηκα ζπζηήκαηα κεηαθνξψλ, ελέξγεηαο θαη ππνδνκψλ, θαζψο θαη κέηξσλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ πξνζηαζία ηεο πνηφηεηαο ησλ πδάησλ, ηνπ αέξα θαη ηνπ εδάθνπο. Ζ ΔΔ πξνζπαζεί λα ζηεξίμεη πξσηνβνπιίεο πνπ ζα πξνζαξκνζηνχλ ζηηο κειινληηθέο θιηκαηηθέο αιιαγέο θαη ζα ζπκβάινπλ ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Πηφρνο ηεο ΔΔ θαηά ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή (Ξεξηθεξεηαθή Ξνιηηηθή, 2012), είλαη «ε δηαζθάιηζε ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο». Γηα ην ιφγν απηφ ε ΔΔ ρξεκαηνδνηεί ηελ θαηαζθεπή λέσλ ππνδνκψλ ή ηε βειηίσζε ησλ ππαξρνπζψλ, ηελ πξνψζεζε νηθνινγηθψλ θαηλνηνκηψλ, ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηε δεκηνπξγία «θαζαξψλ» επηρεηξήζεσλ (π.ρ ρξήζε ΑΞΔ-εγθαηάζηαζε θσηνβνιηατθψλ), δεκηνπξγψληαο έηζη εκπνξηθά «αλνίγκαηα» γηα ηηο επηρεηξήζεηο. Κεγάιν κέξνο ηεο επζχλεο γηα ηελ πεξηβαιινληηθή θξίζε θέξνπλ νη επηρεηξήζεηο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο (θαχζε ιηγλίηε) θαζψο θαη ινηπέο βηνκεραλίεο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ γηα ηελ ιεηηνπξγία ηνπο νξπθηά θαχζηκα, ξππαίλνληαο ηελ αηκφζθαηξα θαη δεκηνπξγνχλ έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα ησλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ. «Αθφκε ηα κεηαθνξηθά κέζα παξάγνπλ ξχπνπο. Ρα πξνβιήκαηα αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο είλαη ζε κεγάιν βαζκφ απνηέιεζκα ειιηπνχο εθαξκνγήο ηεο πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο, ησλ ζρεδφλ αλχπαξθησλ πεξηβαιινληηθψλ ειέγρσλ θαη θπξψζεσλ θαζψο επίζεο θαη ησλ ζπρλψλ θαθψλ παξαγσγηθψλ πξαθηηθψλ» (Οεκνπληάθε 2010, ζει. 9, 98). Γηα απηφ ην ιφγν, νη 10

θπβεξλήζεηο ζπκκνξθψλνληαη κε ηηο νδεγίεο ηεο ΔΔ φπσο είλαη ε νδεγία 2008/50/ΔΘ «γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ αηκνζθαηξηθνχ αέξα θαη θαζαξφηεξν αέξα γηα ηελ Δπξψπε», εθαξκφδνληαο απζηεξφηεξεο πεξηβαιινληηθέο πνιηηηθέο. Νη πεξηβαιινληηθέο πνιηηηθέο απνζθνπνχλ κεηαμχ άιισλ ζηελ πξφιεςε θαη πξνζαξκνγή γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Πχκθσλα κε ηελ Γηαθπβεξλεηηθή Δπηηξνπή γηα ηελ Θιηκαηηθή Αιιαγή (IPCC), «σο πξφιεςε (mitigation) νξίδεηαη: Ζ ηερλνινγηθή αιιαγή θαη νη αιιαγέο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ κεηψλνπλ ηηο εηζξνέο ησλ πφξσλ θαη ησλ εθπνκπψλ αλά κνλάδα παξαγσγήο. Ξαξά ην γεγνλφο φηη αξθεηέο θνηλσληθέο, νηθνλνκηθέο θαη ηερλνινγηθέο πνιηηηθέο ζα παξάγνπλ κεησκέλεο εθπνκπέο, ζε ζρέζε κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή, πξφιεςε ζεκαίλεη εθαξκνγή πνιηηηθψλ γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη ηελ ελίζρπζε κεηαθνξψλ. Ζ αλάπηπμε ηεο αλαλεψζηκεο ελέξγεηαο είλαη κηα επηινγή πξφιεςεο έηζη ψζηε λα απνθεχγεηαη νη εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ λα κελ ππεξβαίλνπλ ην άζξνηζκα ησλ άκεζσλ θαη έκκεζσλ εθπνκπψλ. Όζνλ αθνξά ηελ πξνζαξκνγή (adaptation): Ξξσηνβνπιίεο θαη κέηξα γηα ηε κείσζε ηεο εππάζεηαο ή αχμεζε ηεο αληνρήο ησλ θπζηθψλ θαη αλζξψπηλσλ ζπζηεκάησλ ζε πξαγκαηηθέο ή αλακελφκελεο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Γηάθνξνη ηχπνη πξνζαξκνγήο ππάξρνπλ, γηα παξάδεηγκα, πξνιεπηηθή θαη αληηδξαζηηθή, ηδησηηθή θαη δεκφζηα, θαη απηφλνκε θαη πξνγξακκαηηζκέλε. Ξαξαδείγκαηα είλαη ε αχμεζε ηεο ζηάζκεο ησλ πνηακψλ ή παξάθηηα αλαρψκαηα, πνπ θηλδπλεχνπλ λα ππνρσξήζνπλ απφ ηηο παξάθηηεο πεξηνρέο απφ πιεκκχξεο ιφγσ ηεο αλφδνπ ηεο ζηάζκεο ηεο ζάιαζζαο» (IPCC, 2011). Ζ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, κέζσ ηεο πξνψζεζεο ηεο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ Αλαλεψζηκεο Ξεγέο Δλέξγεηαο (ΑΞΔ), απνηειεί πεξηβαιινληηθή θαη ελεξγεηαθή πξνηεξαηφηεηα πςίζηεο ζεκαζίαο γεληθά, γηα φιεο ηηο ρψξεο ζε παγθφζκην επίπεδν. Ζ παξαγσγή ελέξγεηαο κέζσ ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο 11

εληάζζεηαη ζηα κέηξα πξφιεςεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (mitigation), κε ηελ έλλνηα φηη κε ηνλ ηξφπν απηφ πεξηνξίδεηαη ε εθπνκπή αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ πνπ απνηεινχλ αηηία ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. (Δπξσπατθή Νηθνλνκηθή θαη Θνηλσληθή Δπηηξνπή, 2012). Γεληθφηεξα, νη Αλαλεψζηκεο Ξεγέο Δλέξγεηαο εληάζζνληαη ζηελ επηδίσμε ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο. Ζ ζρέζε κεηαμχ ΑΞΔ θαη Βηψζηκεο Αλάπηπμεο κπνξεί λα ζεσξεζεί σο κηα ηεξαξρία ζηφρσλ θαη πεξηνξηζκψλ πνπ αθνξνχλ ηφζν ζε παγθφζκην φζν θαη ζε πεξηθεξεηαθφ ή ηνπηθφ επίπεδν. Αλ θαη ε αθξηβήο ζπλεηζθνξά ησλ ΑΞΔ ζηε βηψζηκε αλάπηπμε πξέπεη λα εθηηκάηαη αλάινγα κε ηηο πξνδηαγξαθέο θάζε ρψξαο, νη ΑΞΔ ζπλεηζθέξνπλ ζηε βηψζηκε αλάπηπμε (Sathaye, Lucon, θ.α, 2011): Πηελ θνηλσληθή θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ζηελ πξφζβαζε ζηελ ελέξγεηα ζηελ ελεξγεηαθή αζθάιεηα ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη ζηε κείσζε ησλ επηπηψζεσλ ζε πγεία θαη πεξηβάιινλ, γηα ηνλ ιφγν φηη πιένλ θαιχπηνπλ κέξνο ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ πνπ κέρξη ηψξα θάιππηαλ νη ζπκβαηηθέο κνξθέο ελέξγεηαο. Ζ απνηξνπή ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο νθεηιφκελε ζε αλζξσπνγελείο παξάγνληεο ζεσξείηαη σο έλα ηζρπξφ θίλεηξν γηα ηελ αχμεζε ηεο ρξήζεο ησλ ΑΞΔ ζε παγθφζκην επίπεδν. Νπζηαζηηθά, απηφ νθείιεηαη ζηε δξαζηηθή ζπκβνιή ηνπο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ δπζκελψλ επηπηψζεσλ ζην πεξηβάιινλ, ζηε κε εμάληιεζε ελεξγεηαθψλ πφξσλ πνπ δελ είλαη αλαλεψζηκνη (φπσο ην πεηξέιαην) θαη ζηελ απεμάξηεζε απφ απηνχο. Δπηπιένλ απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη νη ΑΞΔ απνηεινχλ νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ κπνξεί λα ζπκβάιινπλ ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη ζηε αλάπηπμε γεληθά. Νη Αλαλεψζηκεο Ξεγέο Δλέξγεηαο ζπκβάιινπλ ζεηηθά, ζηελ πινπνίεζε ησλ αξρψλ ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, εμππεξεηψληαο ζεκαληηθνχο πιαλεηηθνχο, εζληθνχο, πεξηθεξεηαθνχο θαη ηνπηθνχο 12

ζηφρνπο. Δπηπιένλ, νη ΑΞΔ ζρεηίδνληαη κε ηελ νξγάλσζε ηνπ ρψξνπ θαη ηε ρσξηθή αλάπηπμε θαη, θαηά ζπλέπεηα, κε ηνλ Ξνιενδνκηθφ θαη Σσξνηαμηθφ Πρεδηαζκφ θαη ηελ Ξεξηθεξεηαθή Αλάπηπμε. Ππγθεθξηκέλα, ζρεηηθφ κε ηε βηψζηκε αλάπηπμε είλαη ην ζέκα ηεο ρσξνζέηεζεο ησλ ΑΞΔ κε ηξφπν ψζηε λα κελ επηβαξχλνπλ ην πεξηβάιινλ θαη, ηαπηφρξνλα, λα ζπκβάιινπλ ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε. Έλα ρσξνηαμηθφ πξφβιεκα πνπ πξνθχπηεη κε ηηο ΑΞΔ είλαη ε εγθαηάζηαζή ηνπο, ψζηε λα απνδίδνπλ ηα θαιχηεξα απνηειέζκαηα θαη λα κελ πξνθχπηνπλ ζπγθξνχζεηο ρξήζεσο γεο κε άιιεο ιεηηνπξγίεο, π.ρ. γεσξγηθή γε πςειήο παξαγσγηθφηεηαο θαη εγθαηάζηαζε θσηνβνιηατθψλ. Δπίζεο γηα θάζε πεξηνρή πξέπεη λα δηεξεπλεζεί πνηεο είλαη νη θαηάιιειεο κνξθέο ΑΞΔ ζε ζρέζε ηα γεσγξαθηθά θαη άιια ραξαθηεξηζηηθά ηεο πεξηνρήο. Γειαδή λα ιεθζνχλ ππφςε νη ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ θαη νη δπλαηφηεηεο θάζε πεξηνρήο (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ,2008). Όζν αθνξά ηηο ΑΞΔ ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, νη ΑΞΔ κπνξνχλ λα ζπκβάινπλ ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη ζηε βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ησλ θαηνίθσλ ησλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο εγθαζίζηαληαη. Γηα λα επσθειεζνχλ φινη απφ ηε ρξήζε ησλ ΑΞΔ θαη, επεηδή, νη ΑΞΔ κπνξνχλ λα εγθαηαζηαζνχλ κφλν ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο, πξέπεη λα γίλεη θαηάιιειε έξεπλα γηα ηε ρξήζε ηνπο. Γηα ην ιφγν απηφ έρνπλ αλαπηπρζεί πιαίζηα θαηεπζχλζεσλ θαη νδεγηψλ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηελ Διιάδα. Ξξφζθαηα, κάιηζηα, ζηελ Διιάδα ζεζκνζεηήζεθε ην Δηδηθφ ΞΣΠΑΑ γηα ηηο ΑΞΔ (2008). Δπηπιένλ, νη ΑΞΔ ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ην Δζληθφ Πηξαηεγηθφ Ξιαίζην Αλαθνξάο (ΔΠΞΑ). Πηελ παξνχζα εξεπλεηηθή εξγαζία γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα εμεηαζηνχλ νη Αλαλεψζηκεο Ξεγέο Δλέξγεηαο θαη ε ζρέζε ηνπο κε ηνλ ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα. Πην δεχηεξν θεθάιαην, αθνχ νξηζζεί ε έλλνηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη παξνπζηαζζνχλ ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ζα 13

κειεηεζεί ε ζχλδεζε ησλ ΑΞΔ κε ηελ έλλνηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, δπν ζηνηρεία αιιειέλδεηα. Πηε ζπλέρεηα ζα παξνπζηαζηνχλ θάπνηα ζηνηρεία γηα ηηο ΑΞΔ θαη ζα αθνινπζήζεη ν νξηζκφο ηνπο θαη ζηελ ζπλέρεηα ζα παξνπζηαζηνχλ νη κνξθέο ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία ηνπο θαη ζα αθνινπζήζεη ε ζχλδεζε ηνπο κε ηελ έλλνηα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Κηαο έλλνηαο πνπ έρεηο ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηε ζεκεξηλή επνρή θαζψο απνηειεί επηδίσμε ησλ πξνγξακκάησλ ζε Διιάδα θαη Δπξψπε θαη ζε φιν ηνλ θφζκν γεληθφηεξα θαζψο ε αιιαγή ηνπ θιίκαηνο ζα απνθέξεη νιέζξηεο επηπηψζεηο γηα ηνλ πιαλήηε κε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη. Έπεηηα παξνπζηάδνληαη ηα νθέιε ησλ ΑΞΔ γηα ην πεξηβάιινλ, ηελ ηνπηθή αλάπηπμε θαη ηελ νηθνλνκία αιιά θαη νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ησλ ΑΞΔ. Πην θεθάιαην 3 παξνπζηάδνληαη νη ΑΞΔ κέζα απφ ην πιαίζην ηεο ΔΔ θάλνληαο ηδηαίηεξε αλαθνξά ζηελ πνιηηηθή πεξηβάιινληνο θαη ηελ ζχλδεζε ηνπο. Έπεηαη ε πνιηηηθή ζπλνρήο ή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή φπσο νλνκάδεηαη αιιηψο θαη αλαιχεηαη ε ελίζρπζε πνπ πξνζθέξεη ζηηο ΑΞΔ κέζσ θνλδπιίσλ ηεο ΔΔ γηα ηελ επίηεπμε ζηφρσλ θαη ηε κείσζε ησλ πεξηθεξεηαθψλ αληζνηήησλ. Ρν θεθάιαην 4 πνπ αθνινπζεί πεξηιακβάλεη ηηο ρσξηθέο πνιηηηθέο γηα ηηο ΑΞΔ ζηελ Διιάδα. Ξην ζπγθεθξηκέλα εμεηάδεηαη ε ρσξνηαμηθή έληαμε ησλ ΑΞΔ ζηελ Διιάδα παξνπζηάδνληαο ηα εηδηθά θξηηήξηα ρσξνζέηεζεο γηα ηα είδε ησλ κνξθψλ ελέξγεηαο κέζα απφ ην ΔΞΣΠΑΑ γηα ηηο ΑΞΔ. Πηελ ζπλέρεηα εμεηάδεηαη ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή θαη ε δηαζχλδεζε ηεο κε ηηο ΑΞΔ κέζα απφ ην ΔΠΞΑ 2007-2013. Ρέινο ζην 5 ν θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ην παξάδεηγκα ηεο πεξηθέξεηαο Βνξείνπ Αηγαίνπ γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ ΑΞΔ κε βάζε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ ΞΔΞ Β. Αηγαίνπ θαη ηνπ Δηδηθνχ ΞΣΠΑΑ γηα ηηο ΑΞΔ. 14

Νη ζηφρνη πνπ ζέηνληαη κε ηελ παξνχζα εξγαζία είλαη λα γίλεη θαηαλνεηή ε ζεκαληηθή ζέζε ζηελ νπνία βξίζθνληαη νη ΑΞΔ θαζψο απνηεινχλ αλεμάληιεηεο κνξθέο ελέξγεηαο θαζψο θαη ν πνιπζχλζεηνο ξφινο πνπ θαηέρνπλ ζηηο ρσξηθέο πνιηηηθέο ζηελ Διιάδα θαη ηελ Δπξψπε. 15

2. Βηώζηκε Αλάπηπμε θαη Αλαλεώζηκεο Πεγέο Ελέξγεηαο 2.1 Βηώζηκε Αλάπηπμε O πην δηαδεδνκέλνο νξηζκόο γηα ηελ έλλνηα ηεο Βηώζηκεο ή Αεηθόξνπ αλάπηπμεο, δηαηππψζεθε απφ ηελ Ξαγθφζκηα Δπηηξνπή γηα ην Ξεξηβάιινλ θαη ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε: «Αεηθφξνο αλάπηπμε είλαη ε αλάπηπμε πνπ θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ηνπ παξφληνο ρσξίο λα ππνλνκεχεη ηε δπλαηφηεηα ησλ κειινληηθψλ γελεψλ λα θαιχςνπλ ηηο δηθέο ηνπο αλάγθεο» (Έθζεζε Brundtland, 1987). Ζ βηψζηκε αλάπηπμε αλαθέξεηαη ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε πνπ ζρεδηάδεηαη θαη πινπνηείηαη ιακβάλνληαο ππφςε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηε βησζηκφηεηα (Agenda 21, DESA, 1992). Αθφκε «ε ηδέα ηεο βησζηκφηεηαο γελλήζεθε κε ηελ πεξηβαιινληηθή θξίζε πνπ έπιεμε κε έλαλ ηξφπν απξνζδφθεην ηηο ζχγρξνλεο πφιεηο» (Κνδηλφο θαη Δπζπκηφπνπινο 2000, ζει.104). Ζ βηψζηκε αλάπηπμε απνηειεί πεδίν αλαθνξάο γηα ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ ψζεζαλ ζηελ δεκηνπξγία νηθνινγηθήο ζπλείδεζεο (Κνδηλφο θαη Δπζπκηφπνπινο, 2000). Η βηώζηκε αλάπηπμε ζπλδέζεθε ζηελά κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή ζηε Γηάζθεςε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ην Ξεξηβάιινλ θαη ηελ Αλάπηπμε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1992 ζην Οίν ληε Ρδαλέηξν ηεο Βξαδηιίαο, πνπ είρε σο ζηφρν ηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ αηκνζθαηξηθψλ ζπγθεληξψζεσλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζε επίπεδα πνπ ζεσξνχληαη αζθαιή (UNCED, 1992). Υο εθ ηνχηνπ, θαη κε βάζε ηελ πξψηε αμηνιφγεζε ηεο Έθζεζεο IPCC πνπ επηθεληξψλεηαη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηερλνινγίαο θαη θφζηνπο ζρεηηθά κε ηηο δξάζεηο κείσζεο ησλ αεξίσλ, ε Γεχηεξε Έθζεζε Αμηνιφγεζεο, ην 1996, ζπκπεξηέιαβε εθηφο απφ ηα παξαπάλσ θαη θνηλσληθνχο παξάγνληεο. Ζ Ρξίηε Έθζεζε αμηνιφγεζεο απεπζχλεηαη 16

ζπλνιηθά ζε παγθφζκηα βησζηκφηεηα (2007) θαη ε ηέηαξηε αμηνιφγεζε πεξηιακβάλεη αλαθνξέο γηα βηψζηκε αλάπηπμε κε έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ηνπ θιίκαηνο (Sathaye, Lucon, θ.α, 2011). Δπηπιένλ, ε Γεληθή Ππλέιεπζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (UNGA) έρεη σο ζηφρν ηελ αλάιεςε δξάζεο γηα λα πξνσζήζεη ηελ έληαμε ησλ ηξηψλ ζπληζησζψλ ηεο Βηψζηκεο Αλάπηπμεο - νηθνλνκηθή αλάπηπμε, θνηλσληθή αλάπηπμε θαη πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο - σο αιιειεμαξηψκελεο θαη αιιεινεληζρπφκελεο (Sathaye, Lucon, θ.α 2011). Απηή ε άπνςε ζπκθσλεί κε ηελ απνδνρή φηη έλα νξηζκέλν ζχλνιν ελεξγεηψλ (π.ρ. αληηθαηάζηαζε ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ κε ΑΞΔ) κπνξεί λα ζπκπεξηιάβεη ηαπηφρξνλα θαη ηηο ηξεηο ζπληζηψζεο. Πχκθσλα κε ηνπο Θαξβνχλε θαη Γεσξγάθειιν (2003, ζει. 43-44): «βηψζηκε αλάπηπμε είλαη ε δηαδηθαζία επίηεπμεο ηεο αλζξψπηλεο αλάπηπμεο κε έλα κε εθιεθηηθφ, ζπλεθηηθφ, δίθαην ζπλεηφ θαη ζίγνπξν ηξφπν. Η κε εθιεθηηθφηεηα (αιιηψο πεξηεθηηθφηεηα) ππνλνεί ηελ αλζξψπηλε αλάπηπμε ζην ρξφλν θαη ην ρψξν, φπνπ ε βησζηκφηεηα εκπεξηέρεη ηφζν ηα πεξηβαιινληηθά φζν θαη ηα αλζξψπηλα ζπζηήκαηα, ηα θνληηλά, ηνπ παξφληνο θαη ηνπ κέιινληνο. Η ζπλεθηηθφηεηα ζπλεπάγεηαη ηελ απνδνρή νηθνινγηθήο, θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο αιιειεμάξηεζεο. Η δηθαηνζχλε ζπλεπάγεηαη ηε δίθαηε κεηαρείξηζε ηφζν εληφο ηεο ίδηαο γεληάο φζν θαη κεηαμχ ηεο παξνχζαο θαη ησλ κειινληηθψλ γελεψλ θαη κεηαμχ βεβαίσο φισλ ησλ εηδψλ. Η ζχλεζε ηνλίδεη ηηο ππνρξεψζεηο γηα θξνληίδα θαη πξφιεςε: ηερλνινγηθά, επηζηεκνληθά θαη πνιηηηθά. Σέινο, ε ζηγνπξηά απαηηεί αζθάιεηα απφ ρξφληεο απεηιέο θαη πξνζηαζία απφ βιαβεξέο αλαζηαηψζεηο» (Θαξβνχλεο θαη Γεσξγάθειινο, ζει. 2003). Δπίζεο, θαηά ηνπο ίδηνπο, βειηηψλεη ηελ πνηφηεηα ηεο αλζξψπηλεο δσήο κε δηαβίσζε εληφο ηεο θέξνπζαο δπλακηθφηεηαο ησλ ππνζηεξηθηηθψλ ζπζηεκάησλ (Θαξβνχλεο θαη Γεσξγάθειινο, 2003, ζει. 44). Ζ έλλνηα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο εκθαλίδεηαη ζην πξνζθήλην, ήδε απφ ηνλ Ηνχλην ηνπ 1972, ζηε Γηαθήξπμε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ 17

γηα ην Ξεξηβάιινλ ζηε Πηνθρφικε, φπνπ ηνλίζηεθε ε αλαγθαηφηεηα γηα πξνζηαζία θαη βειηίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο (Ξαπαπεηξφπνπινο, 2009, ζει. 3). Η βηώζηκε αλάπηπμε ζπλδέεηαη άκεζα κε ηηο ρσξνηαμηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο πνιηηηθέο, νη νπνίεο ζηνρεχνπλ ζην ηξίπηπρν: ηζνξξνπία, πξνζηαζία θαη αλάπηπμε. «Ν ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο θαιείηαη λα πξνζαξκφζεη ηα δηαζέζηκα κέζα ζηελ θάιπςε ησλ αλζξψπηλσλ αλαγθψλ γηα ζπλεηή δηαρείξηζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη ηζφξξνπε αλάπηπμε ησλ ηξηψλ ππιψλσλ ηεο βησζηκφηεηαο: θνηλσληθή δηθαηνζχλε (ηζνξξνπία), νηθνλνκηθή αληαγσληζηηθφηεηα (αλάπηπμε) θαη πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο (πξνζηαζία)» (ΡΚΣΑ, 2012). Αληίζηνηρα ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή φπσο πξνβιέπεηαη απφ ην ΔΠΞΑ 2007-2013 ζηελ Διιάδα ζα ζπκβάιεη κέζσ ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο ζηελ αλάπηπμε κηα νηθνλνκίαο κε απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ ελεξγεηαθψλ πφξσλ, κε ρακειέο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, θαζψο θαη κηα θηιηθή πξνο ην πεξηβάιινλ θαη αληαγσληζηηθή νηθνλνκία. «Ξεξίπνπ ην 30% ηνπ ζπλνιηθνχ θνλδπιίνπ χςνπο 344 δηζεθαηνκκπξίσλ επξψ γηα ηελ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή θαηά ηελ πεξίνδν 2007-2013 δηαηίζεηαη γηα δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ ηδηαίηεξν αληίθηππν ζηε βηψζηκε αλάπηπμε» (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2011, ζει.3 ). Θαηά ηελ έλαξμε ηεο πεξηφδνπ πξνγξακκαηηζκνχ, ε απνδνηηθή ρξήζε ηεο ελέξγεηαο θαη νη αλαλεψζηκεο κνξθέο ελέξγεηαο δελ είραλ αλαγλσξηζηεί σο πξνηεξαηφηεηεο, φπσο ζπκβαίλεη ζήκεξα. Νη ιφγνη πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ θαζπζηέξεζε ησλ ηνκέσλ απηψλ είλαη ε νηθνλνκηθή θξίζε, νη πεξηνξηζκέλνη θξαηηθνί πξνυπνινγηζκνί, νη δηνηθεηηθέο δπζρέξεηεο θαη ε αλεπαξθήο ηερληθή εκπεηξνγλσκνζχλε ζε ζρεηηθά λένπο ηνκείο δξαζηεξηφηεηαο γηα ηηο αξκφδηεο αξρέο δηαρείξηζεο. Ζ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή πξνσζεί επελδχζεηο γηα βηψζηκε αλάπηπμε κε έκθαζε ζε κηα νηθνλνκία κε απνδνηηθφηεξε 18

ρξήζε ησλ πφξσλ θαη κε ρακειφηεξεο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, αιιά θαη θαιχηεξεο επελδχζεηο, φπσο βειηίσζε ησλ κεραληζκψλ πινπνίεζεο ηεο πνιηηηθήο κε ηελ ελίζρπζε ηεο εθαξκνγήο ησλ αξρψλ βηψζηκεο αλάπηπμεο ζηα επηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2011). Θχξην ζηνηρείν ηεο βησζηκφηεηαο είλαη ε κέγηζηε δπλαηή απνιαβή αγαζψλ απφ ην πεξηβάιινλ, ρσξίο φκσο λα δηαθφπηεηαη ε θπζηθή παξαγσγή απηψλ ησλ πξντφλησλ ζε ηθαλνπνηεηηθή πνζφηεηα θαη ζην κέιινλ. Γηα απηφ ην ιφγν, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο αλάπηπμεο ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο, έρεη γίλεη ζαθήο εζηίαζε γηα ηε κείσζε ηεο αλζξσπνγελνχο ξχπαλζεο ζε επίπεδν πνπ λα είλαη απνδεθηφ απφ ηελ θνηλσλία. Ζ βηψζηκε αλάπηπμε αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλεζπρίεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο ζρέζεηο αλάκεζα ζηελ αλζξψπηλε θνηλσλία θαη ηε θχζε θαη έρεη δηακνξθσζεί ζχκθσλα κε ην κνληέιν ηξηψλ ππιψλσλ: Νηθνλνκία Νηθνινγία Θνηλσλία. Απηφ ην κνληέιν επηηξέπεη κηα ζρεκαηηθή θαηεγνξηνπνίεζε ησλ αλαπηπμηαθψλ ζηφρσλ, θαζψο νη ηξεηο ππιψλεο είλαη αιιειέλδεηνη θαη αιιεινεληζρχνληαη (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2011). Πε απηφ ην ζεκείν έξρνληαη λα ζπκβάινπλ νη ΑΞΔ, νη νπνίεο ζα εληζρχζνπλ ηνπο ζηφρνπο ηεο αλάπηπμεο ηνπ κνληέινπ ησλ ηξηψλ ππιψλσλ θαη ζα αμηνινγήζνπλ ηε βησζηκφηεηα ησλ θπζηθψλ θαη ησλ αλζξψπηλσλ πφξσλ, εθφζνλ ε ρξήζε ησλ ΑΞΔ δε κεηψλεη ηε δπλαηφηεηα ρξήζεο ησλ πφξσλ γηα κειινληηθή ρξήζε (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2011). Όζνλ αθνξά ην πεξηβάιινλ ε βηώζηκε αλάπηπμε πξνυπνζέηεη κεηαμχ άιισλ ηε δηαρείξηζε ησλ πφξσλ ηνπ πιαλήηε θαηά ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη κε καθξνπξφζεζκν ηξφπν ε πνηφηεηα θαη ε αθζνλία πφξσλ γηα ηηο κειινληηθέο γεληέο (Θαξβνχλεο θαη Γεσξγάθειινο, 2003, ζει. 159). πνλνείηαη φηη νη θπζηθνί πφξνη ζα πξέπεη λα πθίζηαληαη εθκεηάιιεπζε κε ξπζκφ κηθξφηεξν απφ απηφλ κε ηνλ νπνίνλ αλαλεψλνληαη, δηαθνξεηηθά 19

ιακβάλεη ρψξα πεξηβαιινληηθή ππνβάζκηζε, δειαδή ην νηθνζχζηεκα δελ κπνξεί λα ζηεξίμεη ηελ αλζξψπηλε δσή (Αηδέληα 21). Ζ βηψζηκε αλάπηπμε πξνυπνζέηεη ηελ αλάπηπμε ησλ παξαγσγηθψλ δνκψλ ηεο νηθνλνκίαο παξάιιεια κε ηε δεκηνπξγία ππνδνκψλ γηα κία επαίζζεηε ζηάζε απέλαληη ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ζηα νηθνινγηθά πξνβιήκαηα. Η βηώζηκε αλάπηπμε, εθηόο από ηελ νηθνινγηθή ηεο δηάζηαζε, έρεη θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή δηάζηαζε, νη νπνίεο θαηαγξάθνληαη κε ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ζην Πρέδην Αλάπηπμεο ηνπ Θνηλνηηθνχ Σψξνπ (ΠΑΘΣ), ην νπνίν ζα αλαιπζεί πεξαηηέξσ ζην 3 ν θεθάιαην. Ρν ΠΑΘΣ αλαπηχρζεθε ζε επξσπατθφ επίπεδν εμαηηίαο ηνπ ζηφρνπ γηα εληαίεο θαηεπζχλζεηο ηεο πνιηηηθήο ρσξηθήο αλάπηπμεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, ζηηο ρψξεο θαη ηηο πεξηθέξεηέο ηεο. Ρν ΠΑΘΣ πξνζαλαηνιίδεηαη ζην ζηφρν ηεο ΔΔ γηα ηελ επίηεπμε κηαο ηζφξξνπεο θαη αεηθφξνπ αλάπηπμεο, ηδίσο κέζα απφ ηελ ελίζρπζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 1999, ζει. 11). Νπζηαζηηθά, ε επξσπατθή πνιηηηθή αεηθφξνπ ρσξηθήο αλάπηπμεο φπσο εθθξάδεηαη ζην ΠΑΘΣ ζηνρεχεη ζε νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζπλνρή, πξνζηαζία ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαζψο θαη πεξηζζφηεξν ηζφξξνπε αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ επξσπατθνχ ρψξνπ. Δπηπξφζζεηα, ε βηώζηκε αλάπηπμε πξνσζείηαη θαη από ηε ζηξαηεγηθή ηεο ΕΕ, «Δπξψπε 2020», γηα ηελ πεξίνδν 2014-2020 ε νπνία έρεη σο πξσηαξρηθνχο ζηφρνπο: Απαζρόιεζε Λα απαζρνιείηαη ην 75% ηνπ πιεζπζκνχ ειηθίαο 20-64 εηψλ. Καηλνηνκία Λα επελδχεηαη ζε έξεπλα & αλάπηπμε ην 3% ηνπ ΑΔγρΞ ηεο ΔΔ. Κιηκαηηθή αιιαγή Λα επηηεπρζνχλ νη θιηκαηηθνί/ελεξγεηαθνί ζηφρνη «20/20/20» (πεξηιακβαλνκέλεο κηαο αχμεζεο ηεο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζην 30%, εθφζνλ νη ζπλζήθεο είλαη θαηάιιειεο). 20

«Οη πξνθιήζεηο φζνλ αθνξά ην θιίκα θαη ηνπο πφξνπο απαηηνχλ δξαζηηθέο ελέξγεηεο. Η κεγάιε εμάξηεζε απφ νξπθηά θαχζηκα φπσο ην πεηξέιαην θαη ε κε απνδνηηθή ρξεζηκνπνίεζε πξψησλ πιψλ εθζέηεη ηνπο θαηαλαισηέο θαη ηηο επηρεηξήζεηο ζε επηδήκηεο θαη δαπαλεξέο αλαηαξαρέο ιφγσ ηεο κεηαβνιήο ησλ ηηκψλ, απεηιψληαο ηελ νηθνλνκηθή αζθάιεηα θαη ζπκβάιινληαο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή. Η αχμεζε ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ απφ 6 ζε 9 δηζεθαηνκκχξηα ζα εληείλεη ηνλ παγθφζκην αληαγσληζκφ γηα ηνπο θπζηθνχο πφξνπο θαη ζα αζθήζεη πίεζε ζην πεξηβάιινλ. Η ΔΔ πξέπεη λα εμαθνινπζήζεη ηελ πξνζέγγηζε κε ηα άιια κέξε ηνπ θφζκνπ επηδηψθνληαο κηα παγθφζκηα ιχζε ησλ πξνβιεκάησλ ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, εθαξκφδνληαο ηαπηφρξνλα ζην έδαθνο ηεο Έλσζεο ηε ζπκθσλεζείζα ζηξαηεγηθή γηα ην θιίκα θαη ηελ ελέξγεηα» (Δπξψπε 2020, 2010 ζει.9). Εθπαίδεπζε Λα πέζεη θάησ απφ ην 10% ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ πνπ εγθαηαιείπνπλ πξφσξα ην ζρνιείν, θαη λα έρεη νινθιεξψζεη ηξηηνβάζκηα ή ηζνδχλακε εθπαίδεπζε ηνπιάρηζηνλ ην 40% ησλ αηφκσλ ειηθίαο 30-34 εηψλ. Φηώρεηα Λα κεησζεί ε θηψρεηα, κέζσ ηεο εμάιεηςεο ηνπ θηλδχλνπ ηεο θηψρεηαο ή ηνπ απνθιεηζκνχ γηα ηνπιάρηζηνλ 20 εθαηνκκχξηα αλζξψπνπο.(δπξψπε 2020, 2010) Πηελ πξάμε, γηα λα ζπλδπαζηεί ε βηώζηκε αλάπηπμε κε ηηο ΑΠΕ ρξεηάδεηαη λα εμαζθαιηζηεί (α) ε ηεθκεξησκέλε ρσξνζέηεζε, ψζηε λα απνθεχγεηαη ε επηβάξπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ησλ άιισλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο θάζε πεξηνρήο, θαη (β) ε ζπκβνιή ζηελ πεξηθεξεηαθή / ηνπηθή αλάπηπμε, ψζηε λα εληζρχεηαη ε ηνπηθή νηθνλνκία, ε απαζρφιεζε θαη ίζσο ε ελεξγεηαθή απηνδπλακία ησλ πεξηνρψλ, φπσο ηα λεζηά. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ έρνπλ ζεκαζία ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη νη κνξθέο ησλ ΑΞΔ πνπ παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα. 21

2.2 Αλαλεώζηκεο Πεγέο Ελέξγεηαο Θεκειηψδεο δήηεκα γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε απνηειεί ε αμηνπνίεζε ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο. Νη ΑΞΔ είλαη κνξθέο ελέξγεηαο θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ θαη απνηεινχλ «βαζηθή ζπληζηψζα ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο» Ζ ζρέζε κεηαμχ ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη ησλ ΑΞΔ κπνξεί λα ζεσξεζεί σο κηα ηεξαξρία ησλ ζηφρσλ θαη ησλ πεξηνξηζκψλ πνπ αθνξνχλ ηφζν ζε παγθφζκην θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν φζν θαη ζε ηνπηθφ (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, 2008). Νη δχν πεηξειατθέο θξίζεηο, ηνπ 1973 θαη ηνπ 1979-80, νδήγεζαλ ηηο βηνκεραληθά αλεπηπγκέλεο ρψξεο λα αλαζεσξήζνπλ ηελ απφιπηε εμάξηεζε ηνπο απφ ηα νξπθηά θαχζηκα, θαη ηδηαίηεξα ην πεηξέιαην (OPEC, 2012) Απφ ηελ άιιε, «πνιιά απφ ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ έρνπλ σο ζεκείν αλαθνξάο ηηο ηερλνινγίεο παξαγσγήο θαη ρξήζεο ελέξγεηαο» κε απνηέιεζκα ηελ ζηξνθή ζηηο ΑΞΔ, ην νπνίν, ηδηαίηεξα ηα ηειεπηαία ρξφληα, έρεη αλαρζεί ζε θνξπθαία πξνηεξαηφηεηα ηεο δηεζλνχο θνηλφηεηαο (Ιππηξίδεο, 2004). Γηα πνιιέο ρψξεο, νη ΑΞΔ απνηεινχλ κία ζεκαληηθή πεγή ελέξγεηαο πνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα αλάπηπμεο ζε ηνπηθφ θαη εζληθφ επίπεδν. Σξεζηκνπνηνχληαη σο αληηθαηάζηαζε ησλ ζπκβαηηθψλ κνξθψλ ελέξγεηαο θαη πιένλ νη ΑΞΔ ζπκβάιινπλ ζηελ επίιπζε ησλ νηθνινγηθψλ πξνβιεκάησλ ηεο γεο. Αμίδεη λα ηνληζηεί φηη νη ΑΞΔ είλαη αλεμάληιεηεο ζε ζρέζε κε ηηο ζπκβαηηθέο πεγέο ελέξγεηαο. Δπθαηξίεο, φπσο θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή αλάπηπμε, πξφζβαζε ζηελ ελέξγεηα, ελεξγεηαθή αζθάιεηα, εμάιεηςε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη κείσζε επηπηψζεσλ ζην πεξηβάιινλ θαη ζηελ πγεία, απνηεινχλ ζηφρνπο ησλ ΑΞΔ πνπ πξέπεη λα επηηεπρζνχλ γηα λα ζπκβάινπλ ζηε βηψζηκε αλάπηπμε. «Νη ελεξγεηαθνί δείθηεο κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηηο ρψξεο ζηελ παξαθνινχζεζε ηεο πξνφδνπ ησλ ελεξγεηαθψλ ζπζηεκάησλ ζρεηηθψλ κε ηηο αξρέο ηεο 22

βησζηκφηεηαο. Ζ κέηξεζε θαη ε αλαθνξά ησλ δεηθηψλ φρη κφλν πξνζδηνξίδεη ηελ πνξεία ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, αιιά ηελ παξαθηλεί θαη κπνξεί λα επηδξάζεη ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Υζηφζν, ε κέηξεζε ηεο βησζηκφηεηαο ηεο ελέξγεηαο πεξηβάιιεηαη απφ έλα επξχ θάζκα ησλ ελλνηνινγηθψλ θαη ηερληθψλ ζεκάησλ, ηα νπνία κπνξεί λα απαηηνχλ ελεκεξσκέλεο ηερληθέο θαη κεζνδνινγίεο» (Sathaye, Lucon, θ.α., 2011). «Οη ρψξεο κε δηαθνξεηηθά επίπεδα αλάπηπμεο έρνπλ δηαθνξεηηθά θίλεηξα θαη θνηλσληθννηθνλνκηθνχο ζηφρνπο βηψζηκεο αλάπηπμεο γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ΑΠΔ. ηφρνη πξνψζεζεο ησλ ΑΠΔ απνηεινχλ ε δεκηνπξγία επθαηξηψλ απαζρφιεζεο θαη ε ελεξγφο πξνψζεζε ησλ δηαξζξσηηθψλ αιιαγψλ ζηελ νηθνλνκία, εηδηθά ζηηο βηνκεραληθέο ρψξεο. Χζηφζν, νη ζρεηηθέο δαπάλεο ησλ ΑΠΔ απνηεινχλ ζεκαληηθφ παξάγνληα πνπ θαζνξίδεη ηελ επηζπκία ρξήζεο ΑΠΔ, ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ ζηελ απμαλφκελε δήηεζε ελέξγεηαο θαη λα κελ ππάξρεη ε αλεζπρία φηη νη απμεκέλεο ηηκέο ηεο ελέξγεηαο ζα κπνξνχζαλ λα ζέζνπλ ζε θίλδπλν ηηο πξννπηηθέο αλάπηπμεο βηνκεραλνπνίεζεο ησλ ρσξψλ. Αθφκε, έρνπλ ήδε επεθηαζεί απνθεληξσκέλα δίθηπα ζηεξηδφκελα ζηηο ΑΠΔ θαη έρνπλ βειηηψζεη ηελ πξφζβαζε ελέξγεηαο ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο» (Sathaye, Lucon, θ.α. 2011, ζει 710). «Γεληθά, ν ηνκέαο ηεο ελέξγεηαο ζεσξείηαη ην θιεηδί γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κε κηα ηζρπξή ζπζρέηηζε κεηαμχ ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη αλάπηπμεο ηεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο. «Ζ πξφζβαζε ζε ζχγρξνλεο ελεξγεηαθέο ππεξεζίεο, είηε απφ αλαλεψζηκεο ή κε αλαλεψζηκεο πεγέο, ζπλδέεηαη άκεζα κε αλαπηπμηαθά κέηξα, ηδηαίηεξα γηα ηηο ρψξεο πνπ βξίζθνληαη ζε πξφσξν ζηάδην αλαπηπμηαθψλ κέηξσλ. Πε απηά πξνζηίζεηαη ε ελεξγεηαθή αζθάιεηα, ε νπνία ζε έλα επξχ πιαίζην ζεκαίλεη ηελ αμηνπηζηία κηαο ρψξαο ζε «μαθληθέο» δηαηαξαρέο ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ» (Sathaye, Lucon, θ.α, 2011). 23

Γεδνκέλεο ηεο αιιειεμάξηεζεο ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο, ε πξφζβαζε ζε ζηαζεξφ εθνδηαζκφ ελέξγεηαο απνηειεί κείδνλ πνιηηηθφ πξφβιεκα θαη κηα ηερληθή θαη νηθνλνκηθή πξφθιεζε πνπ αληηκεησπίδνπλ ηφζν νη αλαπηπγκέλεο φζν θαη νη αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο, δεδνκέλνπ φηη νη παξαηεηακέλεο δηαθνπέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ζνβαξά νηθνλνκηθά θαη βαζηθά ιεηηνπξγηθά πξνβιήκαηα γηα ηηο πεξηζζφηεξεο θνηλσλίεο (Sathaye, Lucon, θ.α., 2011). Δπνκέλσο νη ΑΞΔ ζπλδένληαη θαη κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ηηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο κηαο νξγαλσκέλεο θνηλσλίαο (θνηλσληθέο ππεξεζίεο, ηερληθέο ππνδνκέο θιπ.) 2.2.1 Οπισμόρ των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέπγειαρ «Οη Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο (Α.Π.Δ.), ή αιιηψο ήπηεο κνξθέο ελέξγεηαο ή πξάζηλε ελέξγεηα, είλαη κνξθέο ελέξγεηαο πνπ παξάγνληαη απφ θπζηθέο δηαδηθαζίεο θαη κπνξεί ν άλζξσπνο λα ηηο αμηνπνηήζεη πξνο φθειφο ηνπ. Σν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο είλαη φηη ν άλζξσπνο κπνξεί λα ηηο εθκεηαιιεπηεί ζηε κνξθή πνπ ήδε ππάξρνπλ ρσξίο παξέκβαζε, φπσο εμφξπμε ή άληιεζε. Δπηπιένλ, απηέο νη κνξθέο ελέξγεηαο είλαη πνιχ θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ, γηαηί δελ απνδεζκεχνπλ δηνμείδην ηνπ άλζξαθα ή άιιεο βιαβεξέο γηα ην πεξηβάιινλ νπζίεο»( Verbruggen, Moomaw, θ.α,2011, ζει. 958). Ρν γεγνλφο φηη ε αλζξσπφηεηα νδεγήζεθε ζηελ παξαγσγή ελέξγεηαο απφ αλαλεψζηκεο πεγέο νθείιεηαη ζηα δχν κεηνλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ησλ ζπκβαηηθψλ θαπζίκσλ (Sathaye, Lucon, θ.α, 2011, ζει. 737): Δμάξηεζε απφ εμαληιήζηκεο πεγέο ελέξγεηεο, αθνχ νη πνζφηεηεο ησλ ζπκβαηηθψλ θαπζίκσλ είλαη πεξηνξηζκέλεο θαη ηείλνπλ λα εμαληιεζνχλ κε ηε ζπλερή ρξήζε. Οχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο, φπσο ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη ε φμηλε βξνρή, πνπ νθείινληαη θπξίσο ζε 24

ξχπνπο πνπ εθπέκπνληαη απφ ηελ θαχζε ησλ ζπκβαηηθψλ θαπζίκσλ. Γηα απηφ ην ιφγν, δφζεθε ην έλαπζκα γηα ηελ εθκεηάιιεπζε άιισλ κνξθψλ ελέξγεηαο, πνπ είλαη θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ θαη δελ εμαληινχληαη. Πχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ πνπ δίλεη ε ΝΓΖΓΗΑ 2001/77/ΔΘ ηνπ Δπξσπατθνχ Θνηλνβνπιίνπ θαη ηνπ Ππκβνπιίνπ ηεο 27 εο Πεπηεκβξίνπ 2001 (Δπίζεκε Δθεκεξίδα ησλ Δπξσπατθψλ Θνηλνηήησλ, 2001), «αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο είλαη νη κε νξπθηέο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, δειαδή ε αηνιηθή, ειηαθή θαη γεσζεξκηθή ελέξγεηα, ελέξγεηα θπκάησλ, παιηξξντθή ελέξγεηα, πδξνειεθηξηθή ελέξγεηα, ηερλνινγίεο πδξνγφλνπ, βηνκάδα, αέξηα εθιπφκελα απφ ρψξνπο πγεηνλνκηθήο ηαθήο, απφ εγθαηαζηάζεηο βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ θαη βηναέξηα» (2001/77/ΔΘ, Άξζξν 2, 2001). Νπζηαζηηθά, νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο είλαη κνξθέο εθκεηαιιεχζηκεο ελέξγεηαο πνπ πξνέξρνληαη απφ δηάθνξεο θπζηθέο δηαδηθαζίεο, φπσο ν άλεκνο, ν ήιηνο, ε γεσζεξκία, ε θπθινθνξία ηνπ λεξνχ θαη άιιεο. Δπίζεο, δελ απνδεζκεχνπλ πδξνγνλάλζξαθεο, δηνμείδην ηνπ άλζξαθα ή ηνμηθά θαη ξαδηελεξγά απφβιεηα, νπφηε «ε ρξήζε ηνπο επηηξέπεη φρη κφλν λα κεησζνχλ νη εθπνκπέο αεξίσλ πνπ πξνμελνχλ ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ηα νπνία πξνέξρνληαη απφ ηελ παξαγσγή θαη ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο, αιιά θαη ηε κείσζε ηεο εμάξηεζεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ) απφ ηηο εηζαγσγέο νξπθηψλ θαπζίκσλ (ζπγθεθξηκέλα, θπζηθφ αέξην θαη πεηξέιαην)» (Europa, Πχλνςε ηεο Λνκνζεζίαο ηεο ΔΔ, 2012). Γηα ηελ εθκεηάιιεπζή ηνπο, δελ απαηηείηαη θάπνηα ελεξγεηηθή παξέκβαζε, φπσο εμφξπμε, άληιεζε ή θαχζε, φπσο κε ηηο κέρξη ηψξα ρξεζηκνπνηνχκελεο πεγέο ελέξγεηαο, αιιά απιψο ε εθκεηάιιεπζε ηεο ήδε ππάξρνπζαο ξνήο ελέξγεηαο ζηε θχζε. «Ο ραξαθηεξηζκφο «αλαλεψζηκεο» ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ πξνέιεπζή ηνπο, γηαηί άκεζα ή έκκεζα πξνέξρνληαη απφ ηελ ειηαθή αθηηλνβνιία πνπ θηάλεη ζηελ επηθάλεηα ηεο γεο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε παξαγσγή ελέξγεηαο απφ ηνλ ήιην δε ζα ζηακαηήζεη πνηέ, αθνχ εδψ 25

θαη δηζεθαηνκκχξηα ρξφληα κεηαηξέπεη ην πδξνγφλν ζε ήιην γηα ηελ παξαγσγή ηεο νκψλπκεο ελέξγεηαο θαη, αθφκε, ηα πνζνζηά πδξνγφλνπ ζηνλ Ήιην είλαη 70%. Δμαίξεζε ζηε ρξήζε ηεο ειηαθήο αθηηλνβνιίαο απνηειεί ε γεσζεξκηθή ελέξγεηα, ε νπνία πξνέξρεηαη απφ ηελ εζσηεξηθή ζεξκηθή ελέξγεηα ηεο γεο» (ΘΑΞΔ, 2006, ζει.4). 2.2.2 Μοπυέρ των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέπγειαρ Νη κνξθέο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο είλαη ν άλεκνο (αηνιηθή ελέξγεηα), ν ήιηνο (ειηαθή ελέξγεηα θαη θσηνβνιηατθά), ε γεσζεξκηθή ελέξγεηα, ην λεξφ (πδξνειεθηξηθά έξγα), ε θπκαηηθή ελέξγεηα, νη ηερλνινγίεο πδξνγφλνπ θαη ε ελέξγεηα παξαγφκελε απφ βηνκάδα (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, 2008). Αλάινγα κε ηε κνξθή ηεο ελέξγεηαο, ην κέγεζνο θαη ηελ ηερλνινγία ρξήζεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ είηε άκεζα (θπξίσο γηα ζέξκαλζε), είηε κεηαηξεπφκελεο ζε άιιεο κνξθέο ελέξγεηαο (θπξίσο ειεθηξηζκφ ή κεραληθή ελέξγεηα). πνινγίδεηαη φηη ην ελεξγεηαθφ δπλακηθφ πνπ γίλεηαη λα εθκεηαιιεπηεί ηερληθά απ' ηηο ΑΞΔ είλαη πνιιαπιάζην ηεο παγθφζκηαο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο (Γειεγέλεο, Αμφπνπινο, 2005). Αηνιηθή Ελέξγεηα Ζ αηνιηθή ελέξγεηα είλαη απφ ηηο πιένλ γλσζηέο θαη απφ ηηο παιαηφηεξεο ρξεζηκνπνηνχκελεο κνξθέο ελέξγεηαο. Ζ ηερλνινγία ησλ αλεκφκπισλ, κε ηελ βνήζεηα ησλ νπνίσλ ε ελέξγεηα ηνπ αλέκνπ κεηαηξεπφηαλ ζε κεραληθή ελέξγεηα, ήηαλ αξθεηά γλσζηή απφ αηψλεο. Πήκεξα, ζηε γεληθή ηνπο κνξθή νη αλεκνθηλεηήξεο κεηαηξέπνπλ ηελ θηλεηηθή ελέξγεηα ηνπ αλέκνπ ζε άιιεο πην ρξήζηκεο κνξθέο ελέξγεηαο, φπσο ειεθηξηθή, ζεξκηθή θαη θπζηθά κεραληθή (Θαιδέιιεο, 2005). Όπσο αλαθέξεη θαη ην ΞΔΘΑ (2009), ην παξαγφκελν απφ ηηο αλεκνγελλήηξηεο ειεθηξηθφ ξεχκα είηε θαηαλαιψλεηαη επηηφπνπ, είηε εγρέεηαη θαη δηνρεηεχεηαη ζην ειεθηξηθφ δίθηπν γηα λα θαηαλαισζεί 26

αιινχ. Ζ παξαγφκελε ειεθηξηθή ελέξγεηα απφ ηηο αλεκνγελλήηξηεο, φηαλ ε παξαγσγή είλαη κεγαιχηεξε απφ ηε δήηεζε, απνζεθεχεηαη ζπρλά γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί αξγφηεξα, φηαλ ε δήηεζε είλαη κεγαιχηεξε απφ ηελ παξαγσγή (ΞΔΘΑ, 2009). «Η αηνιηθή ελέξγεηα είλαη κηα αλεμάληιεηε πεγή ελέξγεηαο. Η εθκεηάιιεπζε ηνπ πςεινχ ηεο δπλακηθνχ ζηε ρψξα καο (Πεινπφλλεζνο, Δχβνηα θαη λεζηά ηνπ Αηγαίνπ), ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ξαγδαία αλάπηπμε ησλ ηερλνινγηψλ πνπ ελζσκαηψλεηαη ζηηο ζχγρξνλεο απνδνηηθέο αλεκνγελλήηξηεο, έρεη ηεξάζηηα ζεκαζία γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε, ηελ εμνηθνλφκεζε ελεξγεηαθψλ πφξσλ, ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο» (ΤΠΔΚΑ, 2009). Υδξνειεθηξηθή Ελέξγεηα «Η Τδξνειεθηξηθή Δλέξγεηα, ζχκθσλα κε ην ΤΠΔΚΑ, είλαη ε ελέξγεηα ε νπνία ζηεξίδεηαη ζηελ εθκεηάιιεπζε θαη ηε κεηαηξνπή ηεο δπλακηθήο ελέξγεηαο ηνπ λεξνχ ησλ ιηκλψλ θαη ηεο θηλεηηθήο ελέξγεηαο ηνπ λεξνχ ησλ πνηακψλ ζε ειεθηξηθή ελέξγεηα Η κεηαηξνπή απηή γίλεηαη ζε δχν ζηάδηα. ην πξψην ζηάδην, κέζσ ηεο πηεξσηήο ηνπ ζηξνβίινπ, ε θηλεηηθή ελέξγεηα ηνπ λεξνχ κεηαηξέπεηαη ζε κεραληθή ελέξγεηα κε ηελ κνξθή πεξηζηξνθήο ηνπ άμνλα ηεο πηεξσηήο θαη ζην δεχηεξν ζηάδην, κέζσ ηεο γελλήηξηαο, ε κεραληθή ελέξγεηα κεηαηξέπεηαη ζε ειεθηξηθή» (ΤΠΔΚΑ, 2009). Ρν ζχλνιν ησλ έξγσλ θαη εμνπιηζκνχ κέζσ ησλ νπνίσλ γίλεηαη ε κεηαηξνπή ηεο πδξαπιηθήο ελέξγεηαο ζε ειεθηξηθή, νλνκάδεηαη δξνειεθηξηθφ Έξγν (ΖΔ). Ζ δέζκεπζε/ απνζήθεπζε πνζνηήησλ χδαηνο ζε θπζηθέο ή ηερλεηέο ιίκλεο, γηα έλα δξνειεθηξηθφ Πηαζκφ, ηζνδπλακεί πξαθηηθά κε απνηακίεπζε δξνειεθηξηθήο Δλέξγεηαο. Ζ πξνγξακκαηηζκέλε απνδέζκεπζε απηψλ ησλ πνζνηήησλ χδαηνο θαη ε εθηφλσζή ηνπο ζηνπο πδξνζηξνβίινπο νδεγεί ζηελ ειεγρφκελε παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. (Βνπξδνπκπάο, 2006). 27

Ηιηαθή Ελέξγεηα Πχκθσλα κε ην πνπξγείν Ξεξηβάιινληνο (ΞΔΘΑ, 2009), σο ειηαθή ελέξγεηα ραξαθηεξίδεηαη ην ζχλνιν ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ ελέξγεηαο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνλ Ήιην. Ρν θψο θαη ε ζεξκφηεηα πνπ αθηηλνβνινχληαη, απνξξνθνχληαη απφ ζηνηρεία θαη ελψζεηο ζηε Γε θαη κεηαηξέπνληαη ζε άιιεο κνξθέο ελέξγεηαο. Ζ ηερλνινγία ζήκεξα αμηνπνηεί έλα κεδακηλφ πνζνζηφ ηεο θαηαθζάλνπζαο ζηελ επηθάλεηα ηνπ πιαλήηε καο ειηαθήο ελέξγεηαο κε ηξηψλ εηδψλ ζπζηήκαηα: ηα ζεξκηθά ειηαθά, ηα παζεηηθά ειηαθά θαη ηα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα. «Σα Θεξκηθά Ηιηαθά πζηήκαηα είλαη νη γλσζηνί ειηαθνί ζεξκνζίθσλεο, νη νπνίνη απνξξνθνχλ ηελ ειηαθή ελέξγεηα θαη ζηε ζπλέρεηα, ηε κεηαθέξνπλ κε ηε κνξθή ζεξκφηεηαο ζε θάπνην ξεπζηφ, φπσο ην λεξφ γηα παξάδεηγκα. Η απνξξφθεζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο γίλεηαη κέζσ ειηαθψλ ζπιιεθηψλ, ζθνπξφρξσκσλ δειαδή επηθαλεηψλ θαιά πξνζαλαηνιηζκέλσλ ζηνλ ήιην, νη νπνίεο βξίζθνληαη ζε επαθή κε λεξφ θαη ηνπ κεηαδίδνπλ κέξνο ηεο ζεξκφηεηαο πνπ παξέιαβαλ Άιιν έλα ζχζηεκα εθκεηάιιεπζεο ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο είλαη ηα Παζεηηθά Ηιηαθά πζηήκαηα πνπ απνηεινχληαη απφ δνκηθά ζηνηρεία, θαηάιιεια ζρεδηαζκέλα θαη ζπλδπαζκέλα κεηαμχ ηνπο, ψζηε λα ππνβνεζνχλ ηελ εθκεηάιιεπζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο γηα ηνλ θπζηθφ θσηηζκφ ησλ θηηξίσλ ή γηα ηε ξχζκηζε ηεο ζεξκνθξαζίαο κέζα ζε απηά. Σα παζεηηθά ειηαθά ζπζηήκαηα απνηεινχλ ηελ αξρή ηεο Βηνθιηκαηηθήο Αξρηηεθηνληθήο θαη κπνξνχλ λα εθαξκνζζνχλ ζε φινπο ζρεδφλ ηνπο ηχπνπο θηηξίσλ.» (ΞΔΘΑ, 2009). Ρέινο, ππάξρνπλ ηα Φσηνβνιηατθά Ππζηήκαηα πνπ κεηαηξέπνπλ ηελ ειηαθή αθηηλνβνιία ζε ειεθηξηθή ελέξγεηα θαη πνπ, εδψ θαη πνιιά ρξφληα, ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ ειεθηξνδφηεζε κε δηαζπλδεδεκέλσλ ζην ειεθηξηθφ δίθηπν θαηαλαιψζεσλ. Γνξπθφξνη, 28

θάξνη θαη απνκνλσκέλα ζπίηηα ρξεζηκνπνηνχλ παξαδνζηαθά ηα θσηνβνιηατθά γηα ηελ ειεθηξνδφηεζή ηνπο. Πηελ Διιάδα, ε πξννπηηθή αλάπηπμεο θαη εθαξκνγήο ησλ Φ/Β ζπζηεκάησλ είλαη ηεξάζηηα, ιφγσ ηνπ ηδηαίηεξα πςεινχ δπλακηθνχ ειηαθήο ελέξγεηαο (Βνπξδνπκπάο, 2001). Βηνκάδα «Η βηνελέξγεηα ζπγθαηαιέγεηαη ζηνπο πιένλ ειπηδνθφξνπο ηνκείο ηνπ θιάδνπ ηεο βηνκάδαο θαη νη ζηαζκνί ζπλδπαζκέλεο παξαγσγήο ζεξκφηεηαο θαη ειεθηξηζκνχ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ βηνκάδα παξνπζηάδνπλ ην κεγαιχηεξν δπλακηθφ θαη φγθν κεηαμχ ησλ πάζεο θχζεσο αλαλεψζηκσλ ελεξγεηαθψλ πεγψλ. Καηά ζπλέπεηα, έρεη νπζηαζηηθή ζεκαζία µηα εθζηξαηεία πξνψζεζεο θαη ζηήξημεο απνθεληξσκέλσλ εγθαηαζηάζεσλ παξαγσγήο ηζρχνο απφ βηνκάδα ζε φιε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Όπνηε θαζίζηαηαη δπλαηφλ, ζα πξέπεη λα αμηνπνηνχληαη νη επθαηξίεο γηα εμνξζνινγηζκέλε εθαξκνγή µέζσ πινπνίεζεο ζε πεξηθεξεηαθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν. Η κείσζε ηνπ θφζηνπο κεηαθνξάο ηεο βηνκάδαο θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο ελέξγεηαο πνπ ζα παξαρζεί πξνυπνζέηνπλ ηε δεκηνπξγία κνλάδσλ δηχιηζεο βηνκάδαο ζε κηθξή απφζηαζε απφ ηελ πεγή. Η χπαξμε απηψλ ησλ παξάιιεισλ δξαζηεξηνηήησλ ζα δεκηνπξγήζεη λέεο ζέζεηο εξγαζίαο, κείσζε ηνπ ελεξγεηαθνχ θφζηνπο παξαγσγήο αγξνηηθψλ πξντφλησλ θαη αχμεζε ησλ εηζνδεκάησλ ησλ αγξνηψλ ζηελ πεξηνρή. Μηα εζληθή ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο ηεο βηνκεραλίαο παξαγσγήο βηνκάδαο ζα απνηειέζεη κνριφ εθζπγρξνληζκνχ ηεο αγξνηηθήο πνιηηηθήο θαη αλάπηπμεο ηεο πεξηθέξεηαο» (Πηντκελίδεο, Θσηζφπνπινο, Καξηδφπνπινο, 2005). 29

Γεσζεξκία Ν νξηζµφο ηεο Γεσζεξµηθήο Δλέξγεηαο, είλαη αξθεηά επξχο: «ε ζεξµηθή ελέξγεηα πνπ πεξηέρεηαη ζηα πεηξψµαηα θαη ζηα ξεπζηά ηεο γεο». Όµσο µε ηνλ φξν «γεσζεξµηθή ελέξγεηα», πνπ ζπλήζσο ρξεζηµνπνηνχµε, ελλννχµε ην ηµήµα ηεο γήηλεο ζεξµφηεηαο πνπ βξίζθεηαη απνζεθεπµέλν µε ηε µνξθή ζεξµνχ λεξνχ, αηµνχ ή ζεξµψλ πεηξσµάησλ ζε επλντθέο γεσινγηθέο ζπλζήθεο, δειαδή πεξηνξίδεηαη ζηα πξψηα ηξία πεξίπνπ ρηιηφµεηξα απφ ηελ επηθάλεηα ηεο γεο (Φπηίθαο & Αλδξίηζνο, 2004). Ωο γεσζεξµηθή ρξήζε αλαθέξεηαη ε νηθνλνµηθή εθµεηάιιεπζε ηνπ αηµνχ ή ησλ ζεξµψλ λεξψλ, είηε απηά ξένπλ θπζηθά, είηε βγαίλνπλ ζηελ επηθάλεηα µέζσ γεψηξεζεο, θαη αθφκα ησλ πεηξσµάησλ ή ηνπ εδάθνπο. Απφδεημε ηεο ζεξµφηεηαο πνπ ππάξρεη ζην εζσηεξηθφ ηεο γεο απνηειεί ε εθαηζηεηαθή δξαζηεξηφηεηα. Άιιεο γεσζεξµηθέο ελδείμεηο είλαη νη αηµνί, ηα ζεξµά λεξά θαη ηα αέξηα πνπ ζρεµαηίδνπλ ζεξµέο πεγέο θαη αηµίδεο. «Η γεσζεξµηθή ελέξγεηα είλαη µηα ζρεηηθά ήπηα, ελαιιαθηηθή µνξθή ελέξγεηαο, ε νπνία µε ηα ζεµεξηλά ηερλνινγηθά δεδνµέλα µπνξεί λα θαιχςεη ζεµαληηθφ µέξνο ησλ αλαγθψλ µαο ζε ελέξγεηα. Οη ρξήζεηο θαη νη εθαξµνγέο ηεο γεσζεξµηθήο ελέξγεηαο, ε νπνία απαληά ζε αξθεηέο πεξηνρέο ηεο γεο, πνηθίιινπλ ζε µεγάιν βαζµφ θαη πεξηιαµβάλνπλ ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ηηο αγξνηηθέο δηεξγαζίεο (π.ρ. μήξαλζε ζηηεξψλ), ηε ζέξµαλζε νηθηψλ, ηε δεµηνπξγία ςχμεο θηι. Δλψ ην δπλαµηθφ ηεο γεσζεξµηθήο ελέξγεηαο ζε φιν ηνλ θφζµν (αιιά θαη ζηελ Διιάδα) είλαη ζεµαληηθφ, ππάξρνπλ αξθεηνί πεξηνξηζµνί ζην λα ρξεζηµνπνηεζεί απνηειεζµαηηθά απηφ ην δπλαµηθφ. Οη ηχπνη ησλ πεξηνξηζµψλ είλαη ηερληθήο θχζεσο (δηάβξσζε, δεµηνπξγία επηθαζίζεσλ), πεξηβαιινληηθήο θχζεσο (εθπνµπέο ηνμηθψλ αεξίσλ, ζεξµηθή ξχπαλζε) θαη νηθνλνµηθήο θχζεσο. Οη νηθνλνµηθνί πεξηνξηζµνί παίδνπλ ζπνπδαίν ξφιν ζε θάζε πξνζπάζεηα αμηνπνίεζεο ηεο γεσζεξµηθήο ελέξγεηαο. Γεληθά είλαη 30

πηζαλφηεξε ε αμηνπνίεζε γεσζεξµηθψλ ξεπζηψλ φηαλ απηά βξίζθνληαη θνληά ζε βηνµεραληθέο, αζηηθέο ή αγξνηηθέο πεξηνρέο, ή φηαλ ππάξρνπλ αλάγθεο ζέξµαλζεο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο.» (Φχηηθαο, Αλδξίηζνο, Γξαθνχιεο 2008, ζει. 2). Κπκαηηθή θαη Παιηξξνηαθή Ελέξγεηα Κία αθφκε κνξθή ΑΞΔ είλαη ε θπκαηηθή/παιηξξνηαθή ελέξγεηα, ε νπνία πξνέξρεηαη απφ ηνλ ζαιάζζην θπκαηηζκφ θαη είλαη κία αλεμάληιεηε πεγή ελέξγεηαο. Δπηπιένλ, παξνπζηάδεη κεηαμχ ησλ ΑΞΔ ηελ πςειφηεξε ελεξγεηαθή ππθλφηεηα, ε νπνία κπνξεί λα θηάζεη κέρξη θαη ηα 1000 kw/m κεηψπνπ θχκαηνο (Ιεκνλήο, 2003). πνινγίδεηαη φηη ε αμηνπνίεζε ηνπ 1% ηνπ θπκαηηθνχ δπλακηθνχ ηνπ πιαλήηε ζα θάιππηε πεξίπνπ ζην ηεηξαπιάζην ηελ παγθφζκηα ελεξγεηαθή δήηεζε. Βέβαηα, ε παιηξξνηαθή ελέξγεηα δηαθέξεη απφ ηελ θπκαηηθή, γηαηί ε πιεκκπξίδα θαη ε άκπσηε ελαιιάζζνληαη κε ρξνληθή πεξίνδν 12 σξψλ. Ζ παιηξξνηαθή ελέξγεηα εκθαλίδεηαη ζηηο παξάθηηεο δψλεο, φπνπ νη πιεκκχξεο πεξλνχλ κέζα απφ ζηελά, ή ζε ξερά λεξά, κπνξνχλ λα ζεκεησζνχλ πνιχ ςειέο ηαρχηεηεο ξνήο. (Ακάξαληνο, Γαθνχξαο, θ.α,2006). Ζ αμηνπνίεζε ησλ παιηξξνηαθψλ ξεπκάησλ επηηπγράλεηαη ζπλήζσο κε ρξήζε ηερλνινγηψλ, φκνηεο κε ηεο αηνιηθήο ελέξγεηαο, δειαδή κε αλεκνγελλήηξηεο κε νξηδφληηνπο θαη θάζεηνπο άμνλεο. «Η άθημε ησλ θπκάησλ πξνθαιεί άλνδν θαη πηψζε ηνπ λεξνχ εληφο ηνπ ζαιάκνπ ηνπ ζηαζκνχ, ην νπνίν πξνθαιεί ηνλ αέξα λα θηλείηαη κέζα θαη έμσ απφ κηα ηξχπα ζηελ θνξπθή ηνπ ζαιάκνπ. ε απηή ηε ηξχπα ηνπνζεηνχκαη κία ηνπξκπίλα, ε νπνία γπξίδεη κε ηελ θίλεζε ηνπ 31

αέξα κέζα-έμσ, κε απνηέιεζκα ε ηνπξκπίλα λα ιεηηνπξγεί σο γελλήηξηα» (Ακάξαληνο, Γαθνχξαο, θ.α, 2006, ζει 61). Δπίζεο, είλαη δπλαηφ λα γίλεη εθκεηάιιεπζε ηεο δηαθνξάο ζεξκνθξαζίαο αλάκεζα ζηελ επηθάλεηα θαη ηα βαζχηεξα ζηξψκαηα ηεο ζάιαζζαο γηα ηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο (Ακάξαληνο, Γαθνχξαο, θ.α,2006). Τερλνινγία Υδξνγόλνπ 8 Πήκεξα ηδηαίηεξε δηάδνζε γλσξίδεη ε ρξήζε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο γηα εθαξκνγέο φπνπ γίλεηαη παξαγσγή θαη ρξήζε ζε ηνπηθφ επίπεδν. Γηα ηα ζπζηήκαηα απηά παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ε απνζήθεπζε ηεο πεξίζζεηαο ελέξγεηαο µε ηελ κνξθή πδξνγφλνπ, δειαδή ηε ρξήζε ηεο ελέξγεηαο απηήο γηα ειεθηξφιπζε λεξνχ θαη ε κεηέπεηηα ρξεζηκνπνίεζε ηνπ πδξνγφλνπ ζε δηάηαμε Θπςέιεο Θαπζίκνπ (ΘΘ) γηα παξαγσγή εθ λένπ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. «Γεκηνπξγείηαη έηζη έλαο λένο ππνζρφκελνο ηξφπνο παξαγσγήο ελέξγεηαο κε αλαλεψζηκε κνξθή, ην ιεγφκελν πβξηδηθφ κνληέιν, κε ην ζπλδπαζµφ πδξνγφλνπ θαη ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, νη νπνίεο είλαη θνξείο ελέξγεηαο θαη φρη πξσηνγελείο κνξθέο. Σν πδξνγφλν πνπ είλαη απνζεθεπκέλν ζε θειηά µπνξεί λα θαεί γηα λα παξάγεη ζεξκφηεηα, ή λα θηλεί ζηξνβίινπο, ή λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε θηλεηήξεο εζσηεξηθήο θαχζεο γηα θηλεηήξηα ή ειεθηξηθή ελέξγεηα» (Εέξβαο, 2009). Ρν ζεκαληηθφηεξν πξφβιεκα πνπ έρεη δηαθαλεί ζηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο ησλ θειηψλ πδξνγφλνπ είλαη ε εμαζθάιηζε ηνπ ίδηνπ ηνπ θαπζίκνπ, αθνχ ην πδξνγφλν δελ ππάξρεη ειεχζεξν ζηε θχζε, θαη 8 Ρν πδξνγφλν είλαη έλαο κε ξππνγφλνο θνξέαο ελέξγεηαο πνπ κπνξεί λα παξαρζεί απφ πξσηνγελήο πεγέο θαη απφ αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο (Βνπηεθάθεο, Θηθθηλίδεο, 2010). 32

νπζηαζηηθά απαηηείηαη ε δφκεζε απφ ηελ αξρή ελφο δηθηχνπ απνζήθεπζεο θαη δηαλνκήο πδξνγφλνπ, κε απψηεξν ζηφρν ην πέξαζκα ζε κία νηθνλνκία πνπ ζα βαζίδεηαη ζε απηνχ ηνπ είδνπο ηηο ηερλνινγίεο θαη ηα θαχζηκα (Εέξβαο, 2009). Ππλνςίδνληαο ηα παξαπάλσ δηαπηζηψλεη θαλείο φηη επηθξαηνχλ θνηλέο απφςεηο γηα ηηο κνξθέο ελέξγεηαο κε κηθξή έλζηαζε γηα ην πδξνγφλν, ιφγσ ηνπ φηη δελ απνηειεί πξσηνγελή πεγή ελέξγεηαο. Υζηφζν είλαη κε ξππνγφλνο θνξέαο ελέξγεηαο,πξνσζεί ηελ βηψζηκε αλάπηπμε θαη κπνξεί λα παξαρζεί απφ ΑΞΔ.Γεγνλφο είλαη φηη ππάξρεη κεγάιε πνηθηιία θαη πνιιέο δπλαηφηεηεο αμηνπνίεζεο ησλ κνξθψλ ελέξγεηαο. 2.2.3 ΑΠΕ και Κλιματική Αλλαγή Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ε κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ κε ζηφρν ηελ άκβιπλζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο είλαη κία απφ ηηο βαζηθέο θηλεηήξηεο δπλάκεηο γηα ηελ απμαλφκελε δήηεζε ησλ ηερλνινγηψλ ΑΞΔ. Γηα λα αληηκεησπηζηεί ε θιηκαηηθή αιιαγή, ε Γηεζλήο Θνηλφηεηα ππέγξαςε ην Ξξσηφθνιιν ηνπ Θηφην, ζχκθσλα κε ην νπνίν νη αλεπηπγκέλεο ρψξεο ζα κεηψζνπλ ηηο εθπνκπέο ησλ, ππαίηησλ γηα ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, αεξίσλ θαηά 5,2% κε βάζε ηηο εθπνκπέο ηνπ 1990 σο ην 2012. Ζ ζπκθσλία επηθπξψζεθε απφ πεξηζζφηεξεο απφ 100 ρψξεο ζην Θηφην ηεο Ηαπσλίαο ην 1997 θαη ηέζεθε κεξηθψο ζε ηζρχ απφ ην 2005.Ζ κείσζε ησλ εθπνκπψλ αλαθέξεηαη ζε φιεο ηηο ρψξεο, αιιά ε θαζεκηά είλαη ππεχζπλε γηα ην δηθφ ηεο πνζνζηφ κείσζεο αλάινγα κε ηηο αλάγθεο ηεο (United Nations, 1998). Ρν πξσηφθνιιν ηνπ Θπφην δηαδέρηεθε ηε ζχκβαζε-πιαίζην ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηηο θιηκαηηθέο κεηαβνιέο θαη απνηειεί κία απφ 33

ηηο ζεκαληηθφηεξεο δηεζλείο λνκνζεηηθέο πξάμεηο θαηαπνιέκεζεο ησλ θιηκαηηθψλ κεηαβνιψλ. Ζ ζχκβαζε-πιαίζην ηνπ ΝΖΔ ην 1992 γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή ζηφρεπε «ζηε ζηαζεξνπνίεζε ησλ αηκνζθαηξηθψλ ζπγθεληξψζεσλ ησλ αεξίσλ πνπ ζπκβάιινπλ ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζε επίπεδν πνπ λα απνηξέπεη ηελ επηθίλδπλε αλζξσπνγελή παξεκβνιή ζην θιηκαηηθφ ζχζηεκα, εληφο επαξθνχο ρξνληθνχ δηαζηήκαηνο, ψζηε λα κπνξέζνπλ ηα νηθνζπζηήκαηα λα πξνζαξκνζζνχλ κε θπζηθφ ηξφπν ζηηο θιηκαηηθέο κεηαβνιέο θαη λα εμαζθαιηζζεί φηη δελ απεηιείηαη ε παξαγσγή ηξνθίκσλ θαη λα θαηνξζψζεη ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε λα πξνρσξήζεη θαηά βηψζηκν ηξφπν» (94/69/EK, 1994). Πην Ξξσηφθνιιν ηνπ Θπφην, ζχκθσλα κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή (2002/358/ΔΘ), πεξηιακβάλνληαη νη δεζκεχζεηο πνπ έρνπλ αλαιάβεη νη βηνκεραληθέο ρψξεο γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ εθπνκπψλ νξηζκέλσλ αεξίσλ πνπ ζπκβάιινπλ ζην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ππεχζπλσλ γηα ηε ζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε. Θαηά ην Ξξσηφθνιιν, ηα θξάηε πνπ ην έρνπλ ζπλππνγξάςεη δεζκεχνληαη λα ειαηηψζνπλ ηηο εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαηά ηελ πεξίνδν 2008-2012, πνπ είλαη ε πξψηε θνξά αλάιεςεο ησλ ππνρξεψζεψλ ηνπο. Ν ζηφρνο ηνπο είλαη λα κεησζνχλ νη εθπνκπέο αεξίσλ ζε ζρέζε κε ηηο εθπνκπέο ηνπ 1990 (ή ηνπ 1995 γηα νξηζκέλα αέξηα). Γηα λα πεηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηνπ ην Ξξσηφθνιιν (Europa, 2011), θαηεπζχλεηαη ζηελ ελίζρπζε ή ηε ζέζπηζε εζληθψλ πνιηηηθψλ κείσζεο ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ (αχμεζε ηεο ελεξγεηαθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο, πξνψζεζε ησλ αεηθφξσλ κνξθψλ γεσξγίαο, αλάπηπμε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο θ.ά.), θαζψο θαη πξνηείλεη ηε ζπλεξγαζία κε άιια ζπκβαιιφκελα κέξε (αληαιιαγή πείξαο ή πιεξνθνξηψλ, ζπληνληζκφο ησλ εζληθψλ πνιηηηθψλ, κέζσ αδεηψλ εθπνκπήο, απφ θνηλνχ εθαξκνγήο, θαη θαηάιιεινπ κεραληζκνχ αλάπηπμεο). Ρν πξσηφθνιιν ηέζεθε ζε ηζρχ νθηψ ρξφληα κεηά ηελ ζχληαμή ηνπ, ζηηο 16 Φεβξνπαξίνπ 2005, κεηά ηελ επηθχξσζή ηνπ εθ κέξνπο ηεο Οσζίαο. Αξθεηέο βηνκεραληθέο ρψξεο 34

αξλήζεθαλ λα επηθπξψζνπλ ην πξσηφθνιιν, κεηαμχ ησλ νπνίσλ νη Ζλσκέλεο Ξνιηηείεο θαη ε Απζηξαιία( 2006/944/EK ). Ρν Ξξσηφθνιιν ηνπ Θπφην, ην νπνίν ιήγεη ην 2012, ζα ην δηαδερζεί ε Γηάζθεςε ηεο Θνπεγράγεο πνπ έγηλε ην Γεθέκβξην ηνπ 2009. Ζ Γηάζθεςε ηεο Θνπεγράγεο είλαη κηα ζπκθσλία κεηαμχ ησλ ζπκβαιινκέλσλ κεξψλ δειαδή ησλ δηαθφξσλ θξαηψλ πνπ δεζκεχεη ηνπο ππνγξάθνληεο ζέηνληαο ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο θαη κέηξα κείσζεο ησλ εθπνκπψλ θαη αληηκεηψπηζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο (ΞΔΘΑ, 2009). Θαηά ην ΞΔΘΑ (2009), ε ζπκθσλία απηή ππνζηεξίδεη, φηη γηα λα απνθεπρζεί ε θαηαζηξνθηθή αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, νη παγθφζκηεο εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ πξέπεη λα θνξπθσζνχλ έσο ην 2020 θαη ζηε ζπλέρεηα λα κεησζνχλ θαηά 85-90% έσο ην 2050. Γπζηπρψο, ηα θξάηε κεηαμχ ηνπο κπνξνχλ λα αληηκεησπίζνπλ κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο ηελ θιηκαηηθή αιιαγή ηφζν ιφγσ νηθνλνκίαο φζν θαη αλάπηπμεο. Κεξηθέο απφ ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ θξαηψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ είλαη νη επηκέξνπο ζηφρνη γηα ηελ ειάηησζε ησλ εθπνκπψλ θαη ηελ πξνζαξκνγή ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή, ην χςνο, νη πφξνη αιιά θαη ηα κέζα ηεο αλαγθαίαο ρξεκαηνδφηεζεο, ηα θξηηήξηα ζχγθξηζεο ησλ πξνζπαζεηψλ κείσζεο ησλ εθπνκπψλ, νη νηθνλνκηθνί ηνκείο πνπ ζα ζπκπεξηιεθζνχλ, νη ηξφπνη ππνινγηζκνχ θαη παξαθνινχζεζεο ησλ εθαξκνγψλ (2002/358/ΔΘ). Ζ Ππκθσλία ηεο Θνπεγράγεο (ΞΔΘΑ, 2009) αλαγλσξίδεη ην ζηφρν ηεο δηαηήξεζεο ηεο κέγηζηεο κέζεο παγθφζκηαο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο θάησ απφ 2 C, θαη ηελ αλάγθε γηα επαλεμέηαζε ην 2015 γηα πηζαλή επηδίσμε ηεο δηαηήξεζεο ηεο κέγηζηεο κέζεο παγθφζκηαο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο θάησ απφ 1,5 C ζχκθσλα κε ηηο λέεο επηζηεκνληθέο γλψζεηο. Δπηπιένλ, αλαγλσξίδεη ηελ αλάγθε γηα εληζρπκέλε δξάζε γηα ηελ πξνζαξκνγή θαη αλάπηπμε ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο ζηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, ηδίσο ζηηο ιηγφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξεο, ηα κηθξά λεζησηηθά αλαπηπζζφκελα θξάηε θαη ηελ Αθξηθή, θαζψο θαη πεξηγξάθεη ηνπο ηξφπνπο 35

ρξεκαηνδφηεζεο ηφζν ησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ φζν θαη ησλ αλαπηπζζφκελσλ. Πην πιαίζην ηεο ελ εμειίμεη δηαδηθαζίαο, ε ΔΔ επαλαιακβάλεη ηελ ππφ φξνπο πξνζθνξά ηεο λα πξνρσξήζεη έσο ην 2020 ζε κείσζε ησλ εθπνκπψλ θαηά 30% έλαληη ησλ επηπέδσλ ηνπ 1990, αξθεί θαη άιιεο αλεπηπγκέλεο ρψξεο λα δεζκεπζνχλ γηα ζπγθξίζηκεο κεηψζεηο ησλ εθπνκπψλ θαη νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο λα ζπκβάινπλ επαξθψο, αλάινγα κε ηηο επζχλεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο πνπ ηνπο αλαινγνχλ. «Χζηφζν παξά ηα φζα επηδηψθνληαη απφ ηε δηάζθεςε ηεο Κνπεγράγεο είλαη πξνθαλέο φηη νη ζεκεξηλέο ππνζρέζεηο ησλ θπβεξλήζεσλ γηα κεηψζεηο ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ είλαη κηθξφηεξεο απφ απηφ πνπ απαηηείηαη γηα ηε δηαηήξεζε ηεο πιαλεηηθήο ζεξκνθξαζίαο ζε αζθαιή επίπεδα. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη ζηφρνη πνπ είραλ θαηαζέζεη νη θπβεξλήζεηο ησλ βηνκεραληθψλ ρσξψλ πξηλ ηελ έλαξμε ηεο Γηάζθεςεο ηεο Κνπεγράγεο ζεκαίλνπλ κείσζε ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ ηνπο θαηά κφιηο 11-19% σο ην 2020, αληί γηα 40% πνπ πξνηείλεη ε επηζηήκε. Μάιηζηα, ε αβεβαηφηεηα ησλ εθηηκήζεσλ γηα ηελ πνξεία ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο, θαζηζηά αθφκα ιηγφηεξν ζαθέο ην θαηά πφζν ζα ππάξμνπλ πξαγκαηηθέο κεηψζεηο εθπνκπψλ σο ην 2020, ζε ζχγθξηζε κε ηα πξνβιεπφκελα ζελάξηα αλαθνξάο» (Greenpeace, 2010, ζει 3). 2.2.4 Ουέλη των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέπγειαρ Ζ ρξήζε θαη εγθαηάζηαζε ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο επηθέξεη πνιιά πιενλεθηήκαηα θαη νθέιε ηφζν ζην πεξηβάιινλ φζν θαη ζηελ ηνπηθή αλάπηπμε ησλ πεξηνρψλ πνπ ζα ρσξνζεηνχληαη νη εγθαηαζηάζεηο ησλ ΑΞΔ. Βέβαηα, εθηφο απφ ηα νθέιε έρνπλ θαη αξλεηηθέο έρνπλ θαη αξλεηηθέο επηπηψζεηο. 36

Νη ΑΞΔ ζηεξίδνληαο ην ζηφρν ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο γηα άκβιπλζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ απφ ηα ελεξγεηαθά ζπζηήκαηα παξέρνπλ ζεκαληηθά νθέιε ζε ζχγθξηζε κε ηα νξπθηά θαχζηκα, θπξίσο ζε φηη αθνξά ηηο εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Ζ κεγηζηνπνίεζε απηψλ ησλ σθειεηψλ εμαξηάηαη ζπρλά απφ ηελ ηερλνινγία, ηε δηαρείξηζε ηεο, θαη ηα ρσξνηαμηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θάζε έξγνπ ΑΞΔ αιιά θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο εγθαζίζηαληαη νη ΑΞΔ. Βέβαηα θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο απνηειεί θαη ε ηήξεζε ζπγθεθξηκέλσλ ηερληθψλ πξνδηαγξαθψλ πξνθεηκέλνπ νη ΑΞΔ λα ζπλδένληαη νκαιά κε ην δίθηπν δηαλνκήο (ειεθηξηθφ δίθηπν) θαη αθνξνχλ ηφζν ζέκαηα πξνζηαζίαο θαη γεηψζεσλ φζν θαη ζέκαηα ιεηηνπξγίαο θαη ειέγρνπ (ΟΑΔ, 2011,ζει 4). Αθφκε «Κάησ απφ επλντθέο ζπλζήθεο ππάξρεη ε εμνηθνλφκεζε θφζηνπο ζε ζχγθξηζε κε ηελ αδπλακία ρξήζεο ΑΠΔ, ηδηαίηεξα ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο θαη ζε θησρέο αγξνηηθέο πεξηνρέο πνπ ζηεξνχληαη πξφζβαζε ζηελ θεληξηθή ελέξγεηα.» Δπηπιένλ, νη ηερλνινγίεο κε ειεθηξηθψλ ΑΠΔ πξνζθέξνπλ επθαηξίεο γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ ελεξγεηαθψλ ππεξεζηψλ, φπσο ε ρξήζε ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε ζέξκαλζε ηνπ λεξνχ θαη μήξαλζε ησλ θαιιηεξγεηψλ, ηα βηνθαχζηκα γηα ηηο κεηαθνξέο, ην βηναέξην θαη ηε ζχγρξνλε βηνκάδα γηα ζέξκαλζε, ςχμε, θσηηζκφ θαη καγείξεκα, θαη ηνλ άλεκν γηα άληιεζε λεξνχ. Η εμάπισζε ησλ ΑΠΔ κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ αζθάιεηα ηνπ ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ κε δηαθνξνπνίεζε ησλ πεγψλ ελέξγεηαο θαη κείσζε ηεο εμάξηεζεο απφ πεξηνξηζκέλν αξηζκφ πξνκεζεπηψλ κε απνηέιεζκα ηε κείσζε ηεο εππάζεηαο ηεο νηθνλνκίαο ζηελ αζηάζεηα ησλ ηηκψλ.» (Sathaye, Lucon, θ.α., 2011) 37

2.2.4.1 Για το πεπιβάλλον Ξξψηα απ φια, ην κεγαιχηεξν φθεινο ησλ ΑΞΔ είλαη ε πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, αθνχ πεξηνξίδεηαη ε θαχζε νξπθηψλ θαπζίκσλ, άξα θαη νη εθπνκπέο επηβιαβψλ αεξίσλ. Ξαξάδεηγκα γηα ηε ρψξα καο απνηειεί ην γεγνλφο, φηη ε θαηαζθεπή θαη ιεηηνπξγία ελφο αηνιηθνχ πάξθνπ 10 MW έρεη σο απνηέιεζκα ηελ απνηξνπή έθιπζεο ζηελ αηκφζθαηξα πεξίπνπ 465 ηφλσλ ην ρξφλν δηνμεηδίνπ ηνπ ζείνπ, 36 ηφλσλ ην ρξφλν νμεηδίσλ ηνπ αδψηνπ, 24 ηφλσλ ην ρξφλν αησξνχκελσλ ζσκαηηδίσλ θαη 25.500 ηφλσλ ην ρξφλν δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα (Θπξηηζάθε, 2009). Δπηπξφζζεηα, ε εθαξκνγή ησλ ΑΞΔ ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ δεηθηψλ θαη, εηδηθφηεξα, ζηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα θαη ζηελ απεμάξηεζε απφ ην εηζαγφκελν πεηξέιαην, θαζψο θαη πξνζηαηεχεηαη ην πεξηβάιινλ. Κε ηε ρξήζε ησλ ΑΞΔ, κπνξνχλ λα απμεζνχλ ηα ελεξγεηαθά απνζέκαηα θαη ππνζηεξίδεηαη ε κείσζε ηεο εμάξηεζεο απφ ζπκβαηηθνχο, κε αλαλεψζηκνπο ελεξγεηαθνχο πφξνπο. Απηή ε θίλεζε βνεζάεη ζηε κείσζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, γηαηί πεξηνξίδεη ηελ εθπνκπή ησλ έμη αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ (CO2, CH4, N2O, HFCs, PFCs, SF6) ζηελ αηκφζθαηξα. Κε ηηο ΑΞΔ, θάζε ρψξα εληζρχεη ζε εζληθφ επίπεδν ηελ ελεξγεηαθή ηεο αλεμαξηεζία θαη ηελ αζθάιεηα ηνπ ελεξγεηαθνχ ηεο εθνδηαζκνχ (Κεηνχια, 2006, ζει.87-88). 2.2.4.2 Για την τοπική ανάπτςξη & την οικονομία Νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο εθηφο απφ ην πιενλέθηεκα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο απνηεινχλ φθεινο γηα ηελ νηθνλνκία ησλ θαηά ηφπνπο πεξηνρψλ πνπ ππάξρνπλ εγθαηαζηάζεηο ηνπο. Νη ΑΞΔ απνηεινχλ επέιηθηεο εθαξκνγέο πνπ κπνξνχλ λα παξάγνπλ 38

ελέξγεηα αλάινγε κε ηηο αλάγθεο ηνπ ηνπηθνχ πιεζπζκνχ, θαηαξγψληαο παξάιιεια ηελ αλάγθε γηα ηεξάζηηεο κνλάδεο ελεξγεηαθήο παξαγσγήο, αιιά θαη γηα κεηαθνξά ηεο ελέξγεηαο ζε κεγάιεο απνζηάζεηο. Πε φηη αθνξά ηελ πεξηθεξεηαθή θαη ηνπηθή αλάπηπμε, νη ΑΞΔ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηηο επηρεηξήζεηο ηεο πεξηθέξεηαο θαη ην πεξηβάιινλ ηνπο. Δπηπιένλ, κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ, κε ηε ζπκβνιή ηνπ δεκνζίνπ θαη ηεο βηνκεραλίαο, ηηο βηνκεραληθέο πεξηνρέο γηα κείσζε ηεο ξχπαλζεο θαη λα νξγαλψζνπλ ηελ θαηάζηαζε γηα έλα βηψζηκν ελεξγεηαθφ πεξηβάιινλ κε ηελ εθαξκνγή λέσλ πβξηδηθψλ ζπζηεκάησλ. Ζ εθκεηάιιεπζε ησλ ΑΞΔ ζα ζπκβάιεη ζηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε κε ηελ εγθαηάζηαζή ηνπο ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο θαη ζα απνηειέζεη πεγή εζφδσλ γηα ηνπο θαηνίθνπο ηνπο. Βέβαηα, ε ζεηηθή ζπκβνιή ησλ ΑΞΔ ζεκαίλεη φηη έρνπλ εγθαηαζηαζεί ζσζηά ζχκθσλα κε φιεο ηηο πξνυπνζέζεηο θαη δελ επηβαξχλνπλ ηελ ηνπηθή θνηλσλία θαη ηηο ππάξρνπζεο ππνδνκέο ελέξγεηαο. Απηή ε παξάκεηξνο ζα αλαπηπρζεί πεξαηηέξσ ζην ζρεηηθφ θεθάιαην κε ηνλ εηδηθφ ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ γηα ηηο ΑΞΔ. Δπηπιένλ, εμαηηίαο ηεο γεσγξαθηθήο ηνπο δηαζπνξάο, νη ΑΞΔ απνθεληξψλνπλ ην ελεξγεηαθφ ζχζηεκα θαη κπνξνχλ λα θαιχπηνληαη ελεξγεηαθέο αλάγθεο ζε ηνπηθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Αλάινγα κε ηηο αλάγθεο πνπ ππάξρνπλ ζε θάζε ηφπν, αμηνπνηνχληαη νξζνινγηθά θαη νη ελεξγεηαθνί πφξνη (γηα παξάδεηγκα ρξήζε ειηαθήο ελέξγεηαο γηα ζεξκφηεηα ρακειψλ ζεξκνθξαζηψλ, ρξήζε αηνιηθήο ελέξγεηαο γηα ειεθηξνπαξαγσγή θ.ά.) (Δλεξγεηαθφο ράξηε πνξείαο γηα ην 2050, 2011). 39

Απαζρόιεζε Δπηπιένλ, νη ΑΞΔ βειηηψλνπλ ηελ απαζρφιεζε, δεκηνπξγνχλ θαη δηαθπιάζζνπλ ηηο ζέζεηο εξγαζίαο, νη νπνίεο εκθαλίδνληαη θπξίσο ζε αγξνηηθέο θαη ζε λεζησηηθέο πεξηνρέο. Πχκθσλα κε έξεπλα ηνπ ΝΖΔ γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο εμαηηίαο ησλ ΑΞΔ, ππνζηεξίδεηαη πσο «ε ψζεζε ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο κπνξεί λα βνεζήζεη εθαηνκκχξηα αλζξψπνπο νη νπνίνη δίλνπλ κάρε κε ηελ θηψρεηα θαη ε ζηξνθή πξνο ηηο θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ πεγέο ελέξγεηαο ζα είλαη έλα ζεηηθφ κήλπκα κέζα ζε έλαλ θφζκν πνπ έρεη λα αληηκεησπίζεη ζνβαξά πξνβιήκαηα» (Ακάξαληνο θαη Γαθνχξαο, 2006). Πχκθσλα κε κηα πξφζθαηε κειέηε πνπ εθπνλήζεθε απφ ην UNEP 9 (2008), νη ΑΞΔ ππνινγίδνληαη φηη απαζρνινχλ ήδε, πεξίπνπ, 2,3 εθαηνκκχξηα ζέζεηο εξγαζίαο ζε φιν ηνλ θφζκν θαη ζε πνιιέο ρψξεο ε δεκηνπξγία ζέζεσλ εξγαζίαο ζεσξείηαη σο έλα απφ ηα θχξηα νθέιε ησλ επελδχζεσλ ζε πεγέο ΑΞΔ (Sathaye, Lucon, θ.α, 2011). Ζ πνηφηεηα θαη ν ηχπνο ησλ δεκηνπξγνχκελσλ ζέζεσλ απαζρφιεζεο δηαθέξνπλ αλάινγα κε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θάζε ηερλνινγίαο. Γηα ηε βηνκάδα, νη ζέζεηο απαζρφιεζεο ζπγθεληξψλνληαη ζηελ παξαγσγή θαη ηε ζπιινγή ησλ πξψησλ πιψλ. Ρα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα θαη νη ειηαθνί ζεξκνζίθσλεο ρξεηάδνληαη θπξίσο πξνζσπηθφ γηα ηελ εγθαηάζηαζε, ηελ εθκεηάιιεπζε θαη ηε ζπληήξεζε, επεηδή νη κνλάδεο ηνπο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο είλαη δηαζπαξκέλεο θαη κηθξνχ κεγέζνπο. Γεληθά, νη δπλαηφηεηεο δεκηνπξγίαο ζέζεσλ απαζρφιεζεο απφ ηηο ΑΞΔ είλαη ζπρλά πεξηζζφηεξεο απφ απηέο πνπ πξνζθέξεη ε παξαγσγή ελέξγεηαο απφ νξπθηά θαχζηκα ή αηνκηθήο ελέξγεηαο. (Sathaye, Lucon, θ.α, 2011). Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζε Αλαθνίλσζή ηεο (Greenpeace, 2012), ζηηο 10 Ηνπλίνπ ηνπ 2012, γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ΑΞΔ δήισζε 9 United Nations Environment Programme 40

φηη ηα θξάηε-κέιε πξέπεη «λα θαηαξγήζνπλ ζηαδηαθά ηηο επηδνηήζεηο πξνο ηα νξπθηά θαχζηκα» θαη ζεκείσζε φηη ε αλάπηπμε ησλ ΑΞΔ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη πεξηζζφηεξεο απφ 3 εθαηνκκχξηα ζέζεηο εξγαζίαο κέζα ζηα επφκελα 20 ρξφληα. Ξαξά ηελ πξσηνθαλή νηθνλνκηθή θξίζε, νη ΑΞΔ σθεινχλ ηελ ειιεληθή νηθνλνκία κε ηε δεκηνπξγία νινέλα θαη πεξηζζφηεξσλ ζέζεσλ εξγαζίαο (βι. εηθφλα). Ζ επίηεπμε ησλ εζληθψλ ζηφρσλ γηα ηηο ΑΞΔ σο ην 2020 ζα δεκηνπξγήζεη ηνπιάρηζηνλ 50.000 ζέζεηο εξγαζίαο ζηνλ θιάδν ησλ ΑΞΔ θαη επηπιένλ 80.000 ζηελ επξχηεξε νηθνλνκία. Δηθφλα 2. Θέζεηο εξγαζίαο ζηηο ΑΞΔ ζηελ Διιάδα ζην δηάζηεκα 2009-2010 (Greenpeace, 2012). Ρελ ηειεπηαία δεθαεηία, νη ελεξγεηαθνί πφξνη, εθηφο απφ ηε ρξήζε ηνπο γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο, απνηεινχλ, ηαπηφρξνλα, θαη ζηνηρεία ηνπ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο. Δμαηηίαο ηεο κεγάιεο θαηαλάισζεο θαη ηεο κε νξζήο ρξήζεο ησλ ελεξγεηαθψλ πφξσλ, ηα απνζέκαηά ηνπο έρνπλ κεησζεί θαηά πνιχ, ελψ ην θφζηνο εμφξπμεο θαη παξαγσγήο έρεη απμεζεί. Γηα απηφ ην ιφγν, νη ρψξεο ζα πξέπεη λα είλαη ηθαλέο λα παξάγνπλ θαη κε άιινπο ηξφπνπο ελέξγεηα θαη λα κελ εμαξηψληαη απφ ηα νξπθηά θαχζηκα (π.ρ. πεηξέιαην). Γπζηπρψο, νη πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο ρψξεο εμαξηψληαη απφ ηα νξπθηά θαχζηκα θαη ε κφλε δηέμνδνο, κέρξη ζηηγκήο, είλαη ην ξσζηθφ θπζηθφ αέξην πνπ θαιχπηεη κφλν ην 20% ησλ αλαγθψλ ηεο Δπξψπεο (Θπξηηζάθε, 2009). 41

2.2.5 Απνητικέρ Επιπτώσειρ των ΑΠΕ Αλ θαη νη ΑΞΔ απνηεινχλ ελαιιαθηηθή ιχζε ζε πεξηβαιινληηθά, ελεξγεηαθά θαη νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, δελ παχνπλ λα εηζάγνληαη καδηθά θαη λα πξνθαινχλ δεηήκαηα ζηνλ επεηξσηηθφ γεσγξαθηθφ ρψξν θαη ζην λεζησηηθφ, πνπ είλαη ζαθψο πην πεξηνξηζκέλνο. «Οη ΑΠΔ παξφηη ζπληζηνχλ ήπηεο θαη ζπλαθφινπζα θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ µνξθέο ελέξγεηαο, εληνχηνηο, φπσο άιισζηε ζπµβαίλεη µε θάζε δξαζηεξηφηεηα, ηα ηερληθά έξγα ειεθηξνπαξαγσγήο µε ρξήζε ΑΠΔ ζεµαηνδνηνχλ µηα επέµβαζε ζην ρψξν κε απνηέιεζκα ηελ δηαηάξαρε ηεο θπζηθήο θαη πνιηηηζηηθήο θιεξνλνµηάο, ηε γεληθφηεξε έλλνηα ηνπ ηνπίνπ ή ηνπ αλζξσπνγελνχο πεξηβάιινληνο, ηε δηαηάξαμε ησλ νηθνζπζηεµάησλ θαη ηελ νπηηθή ξχπαλζε αιιά θαη µε άιιεο πεξηβαιινληηθέο νριήζεηο» (Καξηά, 2005 ζει. 3). Δπηπιένλ, κεηνλέθηεκα ησλ ΑΞΔ απνηειεί ε ρσξνηαμηθή έληαμε νξηζκέλσλ εγθαηαζηάζεσλ θπξίσο επξείαο θιίκαθαο, δεκηνπξγψληαο αξλεηηθφ νπηηθφ απνηέιεζκα ζην πεξηβάιινλ (Καξηά, 2005). Πηα παξαπάλσ πξνζηίζεηαη ην γεγνλφο φηη έρνπλ αξθεηά κηθξφ ζπληειεζηή απφδνζεο. Γη' απηφ ην ιφγν κέρξη ηψξα ρξεζηκνπνηνχληαη ζαλ ζπκπιεξσκαηηθέο πεγέο ελέξγεηαο θαη δελ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ κεγάισλ αζηηθψλ θέληξσλ. Δπηπιένλ, ε παξνρή θαη απφδνζε ηεο αηνιηθήο, πδξνειεθηξηθήο θαη ειηαθήο ελέξγεηαο εμαξηάηαη απφ ηελ επνρή ηνπ έηνπο αιιά θαη απφ ην γεσγξαθηθφ πιάηνο θαη ην θιίκα ηεο πεξηνρήο ζηελ νπνία εγθαζίζηαληαη. Ρέινο, παξνπζηάδνπλ ζπρλά δηαθπκάλζεηο ζηε δηαζεζηκφηεηά ηνπο πνπ κπνξεί λα είλαη κεγάιεο δηαξθείαο απαηηψληαο ηελ χπαξμε θαη άιισλ ελεξγεηαθψλ πεγψλ ή δαπαλεξψλ κεζφδσλ απνζήθεπζεο (Εέξβαο, 2009). 42

Ππλνςίδνληαο ηα παξαπάλσ εμάγνληαη ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα γηα ηα νθέιε θαη ηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ησλ ΑΞΔ. Αξρηθά είλαη πιένλ επξέσο απνδεθηφ φηη νη ΑΞΔ είλαη θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ, θαζψο θαηά ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο δελ εθιχνληαη αέξηα επηβιαβή γηα ην πεξηβάιινλ πξνάγνληαο έηζη ηελ βηψζηκε αλάπηπμε. Αθφκε εληζρχνπλ ηελ εμνηθνλφκεζε ζπκβαηηθψλ κνξθψλ ελέξγεηαο ησλ νπνίσλ απνζέκαηα ιηγνζηεχνπλ θαη πξνζθέξνπλ ζέζεηο εξγαζίαο κεηψλνληαο έηζη ηελ αλεξγία. Πηηο αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζα κπνξνχζε λα εηπσζεί φηη ζπκπεξηιακβάλνληαη νη πνιινί πεξηνξηζκνί πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε γηα ηε εγθαηάζηαζή ηνπο θαζψο θαη ε φριεζε (νπηηθή, αθνπζηηθή) πνπ κεξηθέο θνξέο κπνξεί λα εκθαληζηεί. Αθφκε αξλεηηθφ ζηνηρείν απνηειεί ην κεγάιν θφζηνο γηα ηελ εγθαηάζηαζή ηνπο θαζψο θαη ην γεγνλφο ησλ πνιχπινθσλ δηαδηθαζηψλ πνπ απαηηνχληαη (γξαθεηνθξαηία) γηα ηελ ιήςε ηεο ζρεηηθήο άδεηαο ιεηηνπξγίαο ηνπο. 43

3.Οη ΑΠΕ ζην πιαίζην ηεο ΕΕ Νη αλαλεψζηκεο κνξθέο ελέξγεηαο αληηπξνζσπεχνπλ ην 6% πεξίπνπ ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Ξξάζηλε βίβινο,2000 ). Ζ Δπξψπε δηαζέηεη αλαμηνπνίεηνπο αλαλεψζηκνπο πφξνπο ελέξγεηαο, νη νπνίνη κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζεκαληηθά ζηελ ηθαλνπνίεζε ηεο απμαλφκελεο δήηεζεο ελέξγεηαο. πνινγίδεηαη φηη ε Δπξψπε κέρξη ην 2020 ζα κπνξεί λα εθνδηάδεηαη κε ελέξγεηα απφ ΑΞΔ ζε πνζνζηφ 20% (ΘΑΞΔ Ζκεξίδα, 2007). Κε ηνλ ηξφπν απηφ, νη ΑΞΔ ζα απνηεινχλ ηελ πξψηε εγρψξηα πεγή πξσηνγελνχο ελέξγεηαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ πνιηηηθή ηεο ΔΔ γηα ηηο ΑΞΔ είλαη θπξίσο απηή πνπ αζθείηαη απφ ηελ πνιηηηθή πεξηβάιινληνο ελψ ζηελ πξάμε νη ΑΞΔ ππνζηεξίδνληαη απφ ηελ πνιηηηθή ζπλνρήο, φπσο παξνπζηάδνληαη ζηε ζπλέρεηα. 3.1 Πνιηηηθή Πεξηβάιινληνο ηεο Ε.Ε. θαη ΑΠΕ Ζ πνιηηηθή πεξηβάιινληνο ηεο ΔΔ μεθίλεζε ην 1972 απνθαζίζηεθε φηη ήηαλ αλαγθαία κηα θνηλνηηθή πνιηηηθή πεξηβάιινληνο. Γηέπεηαη απφ ηα άξζξα 174 θαη 176 ηεο ζπλζήθεο ΔΘ θαη ζπλερψο εληζρχεηαη (Ξεξηβαιινληηθή πνιηηηθή, 2008). Απφ ην 1972 έρνπλ εγθξηζεί πεξίπνπ 250 λνκνζεηηθέο πξάμεηο νη νπνίεο αθνξνχλ θπξίσο ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο ξχπαλζεο κε ηε ζέζπηζε ειάρηζησλ πξνδηαγξαθψλ, ηδίσο ζηνπο ηνκείο ηεο δηαρείξηζεο ησλ απνβιήησλ θαη ηεο ξχπαλζεο ησλ πδάησλ θαη ηεο αηκφζθαηξαο Ζ ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ ελίζρπζε ηε ζεκαζία ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Νη ηξνπνπνηήζεηο ηεο ζπλζήθεο γηα ηελ ΔΔ πξνψζεζαλ ηελ αξρή ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο, ε νπνία απνηειεί ζήκεξα έλαλ απφ ηνπο θχξηνπο ζηφρνπο ηεο ΔΔ. Ζ πνιηηηθή πεξηβάιινληνο ζηελ 44

ζεκεξηλή επνρή αζρνιείηαη εηδηθφηεξα κε ην πεξηβάιινλ, ην θιίκα θαη ηελ ελέξγεηα πξνσζψληαο ηελ ρξήζε ΑΞΔ. «Αληηθεηκεληθφο ζηφρν απνηειεί ε αλάισζε ησλ αλαλεψζηκσλ θαη κε αλαλεψζηκσλ πφξσλ κε ηξφπν ηέηνην ψζηε λα κελ ππεξβαίλεη ηε θέξνπζα ηθαλφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο θαη λα επηηεπρζεί απνζχλδεζε ηεο ρξήζεο ησλ πφξσλ απφ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κέζσ ζεκαληηθήο βειηίσζεο ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ πφξσλ, απεμάξηεζε ηεο νηθνλνκίαο απφ ηνπο πιηθνχο πφξνπο θαη πξφιεςεο ηεο δεκηνπξγίαο απνβιήησλ» (Ξεξηβάιινλ 2010, 2001). Νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο πξέπεη λα έρνπλ ζεκαληηθή ζπλεηζθνξά ζηελ εμαζθάιηζε πξνζθνξάο ελέξγεηαο γηα ην κέιινλ ψζηε λα απνηξέπνπλ ηηο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζηελ Δπξψπε (Οαρηψηεο, 2011). Γηα ην πεξηβάιινλ κεξίκλεζε θαη ην έθην θνηλνηηθφ πξφγξακκα, κε ηίηιν «Ξεξηβάιινλ 2010: Ρν κέιινλ καο, ε επηινγή καο», πνπ πξνβιέπεη έλα ζηξαηεγηθφ πιαίζην γηα ηελ πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή ηεο Θνηλφηεηαο γηα ηελ πεξίνδν 2002 2012 θαη ζεσξείηαη ε θεληξηθή πεξηβαιινληηθή ζπληζηψζα ηεο θνηλνηηθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε. Βαζίδεηαη εηδηθφηεξα ζηελ αξρή «ν ξππαίλσλ πιεξψλεη», ζηελ αξρή ηεο πξνθχιαμεο θαη ηεο πξνιεπηηθήο δξάζεο, θαζψο θαη ζηελ αξρή ηεο αληηκεηψπηζεο ηεο ξχπαλζεο ζηελ πεγή. Δζηηάδεη ζε ηέζζεξηο ηνκείο δξάζεο πξνηεξαηφηεηαο: αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, βηνπνηθηιφηεηα, πεξηβάιινλ θαη πγεία, αεηθφξνο ρξήζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ θαη δηαρείξηζε ησλ απνβιήησλ (Ξεξηβάιινλ 2010, 2001). Ζ δηαλνκή ησλ ΑΞΔ ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε γηα ην έηνο 2008 ηζνδπλακεί κε πεξίπνπ ην 8.5% ηεο ηειηθήο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο. Γηα απηφ ην ιφγν, ε πξνζπάζεηα θάιπςεο ηνπ θελνχ αλέξρεηαη ζην 11.5%. Ζ Δπξσπατθή Έλσζε ζηηο 13 Λνεκβξίνπ 2008 δεζκεχηεθε λα εμαζθαιίζεη φηη ην 20% ηεο δηαλνκήο ελέξγεηαο ζηελ ηειηθή θαηαλάισζε κέρξη ην 2020, ζα πξνέξρεηαη απφ ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο. (ΔΞΗΡΟΝΞΖ ΡΥΛ ΔΟΥΞΑΦΘΥΛ ΘΝΗΛΝΡΖΡΥΛ, 2008) 45

Ξην ζπγθεθξηκέλα γηα ην ζχλνιν ησλ Θξαηψλ-Κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, κέρξη ην 2020, πξνβιέπεηαη(δουξζ 2020, 2010): α) 20% κείσζε ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζε ζρέζε κε ηα επίπεδα ηνπ 1990 β) 20% δηείζδπζε ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο ζηελ αθαζάξηζηε ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο γ) 20% εμνηθνλφκεζε πξσηνγελνχο ελέξγεηαο. Ζ ΔΔ έρεη πξφζεζή ηεο λα πξνρσξήζεη ζε κείσζε ησλ εθπνκπψλ ηεο θαηά 30% κέρξη ην 2020, ππφ ηνλ φξν φηη θαη άιιεο βηνκεραληθέο ρψξεο ζα δεζκεχνληαλ γηα αλάινγεο κεηψζεηο θαη φηη νη αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ζα ζπλέβαιιαλ επαξθψο ζηελ παγθφζκηα πξνζπάζεηα(the EU climate and energy package, 2012) Δπηπιένλ, ε Δπξψπε δεζκεχηεθε λα βνεζήζεη ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο κέζσ ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο, γηα ην δηάζηεκα 2010-12, ρξεκαηνδνηψληαο ηηο κε 7,2 δηζεθαηνκκχξηα επξψ, ψζηε λα αλαιάβνπλ άκεζα δξάζε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο(climate action, 2012). Ζ παξαγσγή ελέξγεηαο ηνπηθά σο επί ην πιείζηνλ απφ ΑΞΔ ζα δψζεη ηελ δπλαηφηεηα ζηελ Δπξψπε λα είλαη κελ είλαη εμαξηεκέλε απφ αθξηβέο εηζαγσγέο πεηξειαίνπ θαη θπζηθνχ αεξίνπ απφ ρψξεο εθηφο ηεο ΔΔ, κε απνηέιεζκα νη νηθνλνκίεο ηεο λα είλαη ιηγφηεξν επάισηεο ιφγσ ηεο αχμεζεο ησλ ηηκψλ ησλ θαπζίκσλ, θαη ηελ κεηάβαζε ζε κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ αεξίσλ(roadmap 2050, 2011) Ζ κείσζε ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ απνηειεί ζεκειηψδεο ζηνηρείν ηεο επξσπατθήο δξάζεο. «Η ΔΔ ειέγρεη ηαθηηθά ηηο εθπνκπέο θαη ηελ απνξξφθεζε απηψλ ησλ αεξίσλ ράξε ζε έλα κεραληζκφ παξαθνινχζεζεο. Με ζθνπφ λα κεηψζεη ζηαδηαθά ηηο εθπνκπέο ηεο, ε ΔΔ έρεη εθαξκφζεη 46

έλα ζχζηεκα πνπ βαζίδεηαη ζηνπο θαλφλεο ηεο αγνξάο, ζηελ εκπνξία πνζνζηψζεσλ γηα ηηο εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, θαζψο θαη ζε ζπγθεθξηκέλνπο θαλφλεο φζνλ αθνξά ηα θζνξηνχρα αέξηα ηνπ ζεξκνθεπίνπ»(θαηαπνιέκεζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, 2012). Ζ πνιηηηθή πεξηβάιινληνο ζπλδέεηαη θαη κε ηε Πηξαηεγηθή γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε (SDS 10 ). «Ζ Πηξαηεγηθή γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε, αλαπηχρζεθε γηα πξψηε θνξά ηελ πεξίνδν 1989-1994 αληηπξνζσπεχνληαο ηελ πξνζήισζε ζην ζηξαηεγηθφ επαλαπξνζαλαηνιηζκφ ησλ πεξηβαιινληηθψλ πνιηηηθψλ. Κε ηνλ ηξφπν απηφ ε πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή είλαη πεξηζζφηεξν αληηιεπηή σο αλαπφζπαζην κέξνο ηεο δηαδηθαζίαο ιήςεο νηθνλνκηθψλ απνθάζεσλ»(thoidou, 2012 ζει 3). Πχκθσλα κε ην Δπξσπατθφ Θνηλνβνχιην (2008), ε ζηξαηεγηθή ηεο ΔΔ γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε (SDS) «νξίδεη έλα ράξηε πνξείαο γηα ηελ πινπνίεζε ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη θαιχπηεη νηθνλνκηθέο, θνηλσληθέο, πεξηβαιινληηθέο θαη ρξεκαηννηθνλνκηθέο πηπρέο, θαζψο θαη ηε ζπλνρή ησλ θνηλνηηθψλ πνιηηηθψλ θαη ηεο δηαθπβέξλεζεο ζε φια ηα επίπεδα. Απηή ε πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή πεξηιακβάλεη: ηελ ηηζάζεπζε ηεο παγθνζκηνπνίεζεο (εκπφξην γηα ηελ αεηθφξν αλάπηπμε), ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θηψρεηαο θαη ηελ πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο αλάπηπμεο (κείσζε ηεο αθξαίαο θηψρεηαο ζηνλ θφζκν έσο ην 2015), ηε βηψζηκε δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ πφξσλ (αληηζηξνθή ηεο ηάζεο απψιεηαο ησλ πεξηβαιινληηθψλ πφξσλ έσο ην 2015, θαζψο θαη ηεο αλάπηπμεο ελδηάκεζσλ ζηφρσλ ζηνπο 10 Sustainable Development Strategy 47

ηνκείο ηνπ λεξνχ, ηεο γεο θαη ηνπ εδάθνπο, ηεο ελέξγεηαο θαη ηεο βηνπνηθηιφηεηαο) ηελ θαιχηεξε δηαθπβέξλεζε ζε φια ηα επίπεδα, πνπ ζεκαίλεη ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, θαη ηεο λνκηκφηεηαο, ζπλνρήο θαη απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο, θνηλσληθήο θαη πεξηβαιινληηθήο δηαθπβέξλεζεο, θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο.»(δπξσπατθφ Θνηλνβνχιην, 2008), 3.2 Πνιηηηθή Σπλνρήο θαη ΑΠΕ Ζ πνιηηηθή ζπλνρήο ηεο ΔΔ (ή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή) είλαη κηα απφ ηηο θχξηεο πνιηηηθέο ηεο πνπ απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980 ζηνρεχεη ζηε κείσζε ησλ αληζνηήησλ κεηαμχ ησλ Δπξσπατθψλ πεξηθεξεηψλ. Ζ πνιηηηθή ζπλνρήο είλαη πνιηηηθή επελδχζεσλ. Πηεξίδεη ηε δεκηνπξγία απαζρφιεζεο, ηελ αληαγσληζηηθφηεηα, ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο θαη ηελ αεηθφξν αλάπηπμε. Νη επελδχζεηο απηέο ζπκβάιινπλ ζηελ πινπνίεζε ηεο ζηξαηεγηθήο "Δπξψπε 2020 (Ξεξηθεξεηαθή πνιηηηθή Ηnforegio, 2012). Αθφκε ε πνιηηηθή ζπλνρήο αζθείηαη κέζσ ησλ Γηαξζξσηηθψλ Ρακείσλ κε ζθνπφ ηελ ηζφξξνπε θαη αξκνληθή αλάπηπμε ηνπ επξσπατθνχ ρψξνπ θαη ηελ κείσζε ηνπ ράζκαηνο ησλ δηαθφξσλ πεξηνρψλ θαζψο θαη ηελ κείσζε ηεο θαζπζηέξεζεο ησλ πιένλ κεηνλεθηηθψλ πεξηνρψλ.(δπξσπαηθφ Θνηλνβφπιην, 2008) Όιεο νη πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο απαηηνχλ ηε δηαζθάιηζε βηψζηκεο αλάπηπμεο θαη πςεινχ επηπέδνπ πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο. Γηα ηνλ ιφγν απηφ, ηα θξάηε κέιε πξέπεη λα πξαγκαηνπνηνχλ εθηίκεζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ θαη λα δεηνχλ ηε γλψκε ησλ πεξηβαιινληηθψλ αξρψλ θαη ηνπ θνηλνχ γηα ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίεο έξγσλ, αθφκε θαη φηαλ απηά 48

ρξεκαηνδνηνχληαη απφ πξνγξάκκαηα ηεο πνιηηηθήο γηα ηε ζπλνρή (Ξεξηθεξεηαθή πνιηηηθή Inforegio 2011). Ζ βαζηθή πνξεία ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο, βάζεη ηεο αεηθφξνπ αλάπηπμεο, ππνζηεξίδεη ηελ αλαγθαηφηεηα ηνπ λα ιακβάλεηαη ππφςε ε πξνζηαζία θαη ε βειηίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο θαηά ηελ θαηάξηηζε ησλ εζληθψλ ζηξαηεγηθψλ (2006/702/ΔΘ, 2006). Δηδηθφηεξα, ε πνιηηηθή ζπλνρήο κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ κέζσ ησλ πνιηηηθψλ γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ θηλδχλνπ πνπ απνζθνπνχλ ζηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο θαη ζηελ πξνψζεζε ηεο αλάπηπμεο αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο (Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Θνηλνηήησλ, 2008). Νη πεξηθέξεηεο ζε φιε ηελ Δπξψπε αληηκεησπίδνπλ θαζεκεξηλά ηηο επηπηψζεηο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη λέεο πξνθιήζεηο φζνλ αθνξά ηελ παξνρή ελέξγεηαο θαη ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε, νη νπνίεο πνηθίιινπλ αλάινγα κε ηελ πεξηθέξεηα. Ζ πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή ηεο ΔΔ ζπκβάιιεη ζηε βησζηκφηεηα κε ηελ πξνψζεζε ηερλνινγηψλ θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ, πξσηνβνπιηψλ γηα βηψζηκα ζπζηήκαηα κεηαθνξψλ, ελέξγεηαο θαη ππνδνκψλ, θαζψο θαη κέηξσλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ πξνζηαζία ηεο πνηφηεηαο ησλ πδάησλ, ηνπ αέξα θαη ηνπ εδάθνπο (Δπξσπατθή Ξνιηηηθή, 2012). Ζ πνιηηηθή ζπλνρήο κπνξεί λα ζπκβάιεη νπζηαζηηθά ζηε ζηήξημε ησλ πξσηνβνπιηψλ πξνζαξκνγήο ζηηο κειινληηθέο θιηκαηηθέο αιιαγέο θαη ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Ππγθεθξηκέλα, κπνξεί λα ρξεκαηνδνηήζεη ηελ θαηαζθεπή λέσλ ππνδνκψλ ή ηε βειηίσζε ησλ ππαξρνπζψλ, ηελ πξνψζεζε ηεο νηθνθαηλνηνκίαο, ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηε δεκηνπξγία «θαζαξψλ» επηρεηξήζεσλ θαη λα δεκηνπξγήζεη εκπνξηθά αλνίγκαηα γηα ηηο επηρεηξήζεηο. Πηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο νη ζεηηθέο επελδχζεηο γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή επηδηψθνληαη κέζσ έξγσλ ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα. Λα ζεκεησζεί φηη νη πεξηθέξεηεο απνηεινχλ έλα επίπεδν αλαθνξάο θαηάιιειν γηα ηελ εθηίκεζε θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ επηπηψζεσλ 49

ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Αθφκε ε ζχλδεζε κε πεξηθεξεηαθέο ζηξαηεγηθέο γηα ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε (SDS) ή πεξηβαιινληηθέο ζηξαηεγηθέο είλαη απαξαίηεηε γηα ηε κέγηζηε αμηνπνίεζε ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο ππέξ ηεο θαηαπνιέκεζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Υζηφζν, απηφ δελ ζπκβαίλεη κε φιεο ηηο ρψξεο, επεηδή ππάξρνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο φζνλ αθνξά ην βαζκφ ζηνλ νπνίν αλαπηχζζνπλ ηηο δηθέο ηνπο ζηξαηεγηθέο( Thoidou,2012). Ρελ πεξίνδν 2007-13 δίλεηαη έκθαζε ζηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε. Ζ ζπγθέληξσζε πφξσλ είλαη πην πςειή απφ πνηέ ζηα θησρφηεξα θξάηε κέιε θαη ηηο πεξηθέξεηεο. Ρν Δπξσπατθφ Ππκβνχιην ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2005 ελέθξηλε θνλδχιηα 347 δηο γηα ηα δηαξζξσηηθά ηακεία θαη ην ηακείν ζπλνρήο, ην 30% πεξίπνπ ησλ νπνίσλ πξννξίδεηαη γηα ηηο πεξηβαιινληηθέο ππνδνκέο θαη ηα κέηξα γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο.( Inforegio panorama 2008 ) Ρελ πεξίνδν 2007-13 «πξνηεξαηφηεηεο ηεο πνιηηηθήο γηα ηε ζπλνρή ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο είλαη ε εληαηηθή ρξήζε παξαδνζηαθψλ πεγψλ ελέξγεηαο, ε ελεξγεηαθή απφδνζε θαη νη αλαλεψζηκεο κνξθέο ελέξγεηαο κε ζηφρν λα γίλνπλ νη πεξηθέξεηεο πην ειθπζηηθέο θαη λα πξνσζεζεί παξάιιεια ν ξφινο ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο σο θηλεηήξηαο δχλακεο γηα θαηλνηνκία θαη αλάπηπμε. Οη δξάζεηο ζηνλ ηνκέα ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο ζπκβάιινπλ ζεκαληηθά ζηελ αλάπηπμε ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο ΔΔ κε ηε δεκηνπξγία απαζρφιεζεο θαη λέσλ πξννπηηθψλ γηα νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε.»(πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή Inforegio, 2012) Ζ απμεκέλε βαξχηεηα πνπ δίλεη ε πνιηηηθή ζπλνρήο ζηελ ελέξγεηα εθθξάδεηαη κέζσ ησλ θνλδπιίσλ πνπ δηαζέηεη πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή. Ξην ζπγθεθξηκέλα «έρνπλ δηαηεζεί απφ ηα πξνγξάκκαηα πιαίζηα 4,8 δηζ. επξψ γηα έξγα ζηνλ ηνκέα ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο 4,2 δηζ. επξψ γηα έξγα ελεξγεηαθήο 50

απφδνζεο ζπκπαξαγσγήο θαη ελεξγεηαθήο δηαρείξηζεο, θαη 1,7 δηζ. επξψ γηα επελδχζεηο ζε παξαδνζηαθέο πεγέο ελέξγεηαο, εθ ησλ νπνίσλ 674 εθαη. επξψ γηα επελδχζεηο ζε δηεπξσπατθά δίθηπα ελέξγεηαο ζηνπο ηνκείο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη θπζηθνχ αεξίνπ.» (Πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή Inforegio, 2012) Ρα ηξέρνληα πξνγξάκκαηα πεξηθεξεηαθήο ρξεκαηνδφηεζεο δηαξθνχλ έσο ην 2013 θαη ήδε ζπδεηνχληαη νη επηινγέο γηα ηελ πνιηηηθή ζπλνρήο κεηά ην 2014, νη νπνίεο εληάζζνληαη ζην επξχηεξν πιαίζην ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηεο ΔΔ θαη ηεο ζηξαηεγηθήο «Δπξψπε 2020» (Δπξσπατθή Ξνιηηηθή, 2012). «Θαηά ηελ πεξίνδν πξνγξακκαηηζκνχ 2014-2020 νη πφξνη ηεο ΔΔ γηα ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε θαη ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο ζε φιε ηελ ΔΔ-27 είλαη 9 δηζ. επξψ, αληηπξνζσπεχνληαο πεξίπνπ ην 3 % ηεο ζπλνιηθήο ρξεκαηνδφηεζεο. Πηα λέα θξάηε κέιε, ην πνζφ απηφ είλαη 4,2 δηζ. επξψ (πεξίπνπ 2,4 %). Αμηνζεκείσην επίζεο είλαη φηη ε δήηεζε γηα ρξεκαηνδφηεζε απφ ηελ ΔΔ γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο απμάλεηαη ζε αληίδξαζε κε ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. πφ ην θσο ηεο νηθνλνκηθήο θαη θιηκαηηθήο θξίζεο, είλαη ζθφπηκν γηα ηα θξάηε κέιε ε δηεμαγσγή ηεο ελδηάκεζεο αμηνιφγεζεο ηεο εθαξκνγήο ησλ ΔΞ ηνπο θαη λα ηα αλαζεσξήζνπλ πξνθεηκέλνπ λα δηαζέζνπλ πεξηζζφηεξνπο πφξνπο γηα ηελ πξφιεςε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζηηο θαηνηθίεο. Δλέξγεηα θαη θιηκαηηθή αιιαγή απνηεινχλ ζεκαληηθέο παξακεηξνπο πνπ ζπλδένληαη κε δηάθνξνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο θαη επεξεάδνπλ ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο Πηξαηεγηθήο ηεο Ιηζζαβφλαο. Νη ηνκείο απηνί πεξηιακβάλνπλ ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο θαη ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε θαζψο θαη ηελ ζπκπαξαγσγή θαη δηαρείξηζε ελέξγεηαο, νη νπνίεο είλαη επίζεο επηιέμηκεο γηα ρξεκαηνδφηεζε. Δπηπιένλ, ηα κέηξα γηα ηελ θιηκαηηθή αιιαγή παξέρνπλ επθαηξίεο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ απαζρφιεζε κέζσ ησλ επελδχζεσλ, θαζψο 51

επίζεο θαη κηα ηζρπξή έκκεζε επίδξαζε ζηελ αλάπηπμε θαη ηε δηάδνζε νηθνινγηθά απνδνηηθψλ ηερλνινγηψλ. Αλακέλεηαη φηη ε ζεκαζία ησλ κέηξσλ απηψλ ζα απμεζεί θαηά ηελ ηξέρνπζα νηθνλνκηθή θξίζε. Ρα κέηξα γηα ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε θαη ηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο ραξαθηεξίδνληαη σο έλα απφ ηνπο 12 ηνκείο πξνηεξαηφηεηαο γηα επελδχζεηο ρξεκαηνδνηνχκελεο απφ ηελ ΔΔ ζηηο θνηλνηηθέο ζηξαηεγηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο. Έρνπλ απμεκέλε ζεκαζία ζηελ πνιηηηθή ζπλνρήο ηεο ΔΔ ππνζηεξίδεηαη απφ ην γεγνλφο φηη 105 δηζ. επξψ ζα επελδπζνχλ ζηελ «πξάζηλε νηθνλνκία» κέζσ ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο ηεο ΔΔ γηα ηελ πεξίνδν 2007-2013. Ζ ρξεκαηνδφηεζε αληηπξνζσπεχεη πεξηζζφηεξν απφ ην 30 % ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηεο πεξηθεξεηαθή πνιηηηθήο γηα ηελ ίδηα πεξίνδν. (Πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή Inforegio, 2012) Δζηηάδνληαο ζην πεξηβάιινλ σο έλαλ απφ ηνπο βαζηθνχο κνρινχο γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κηαο πεξηθέξεηαο ζα κπνξνχζε λα νδεγήζεη ζηελ αχμεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ βηνκεραληψλ ηεο θαη ηεο πεξηθέξεηαο ζην ζχλνιφ ηεο. Θα έρεη, επίζεο, πνιπάξηζκεο θνηλσληθέο δεπηεξνγελήο επηπηψζεηο κέζσ ηεο απαζρφιεζεο, ηε βειηίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο δηαβίσζεο θαη πγείαο» (Baltzar,. Varbova, 2009) Γηα ηελ πεξίνδν 2014-2020 ε πνιηηηθή ζπλνρήο πξνβιέπεη ηελ ελαξκφληζε κε ηε ζηξαηεγηθή Δπξψπε 2020. Πε απηήλ ε εκβιεκαηηθή πξσηνβνπιία «πξνάγεηαη ε κεηάβαζε πξνο κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ άλζξαθα κε απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ έρνληαο σο ζηφρν ηελ βηψζηκε αλάπηπμε.» Ζ νξζνινγηθή ρξήζε ησλ πφξσλ ζα ηζρπξνπνηήζεη ηελ αλάπηπμε θαη «ηηο ζέζεηο εξγαζίαο ζηελ Δπξψπε», έρνληαο σο απνηέιεζκα ηελ δεκηνπξγία νηθνλνκηθψλ επθαηξηψλ θαη ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο κε «ζπλέπεηα» ηελ κείσζε ηνπ θφζηνπο 52

παξαγσγήο θαη κηα πην ηζρπξή αληαγσληζηηθφηεηα. ( Δπξσπατθή Δπηηξνπή «Δπξψπε 2020»,2012) Γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ απαηηείηαη θνηλφ φξακα, ζπλεξγαζία, απνηειεζκαηηθφηεξε δξάζε( θιηκαηηθή αιιαγή, ελέξγεηα, θ.α) θαζψο θαη εκπεξηζηαησκέλεο πνιηηηθέο έρνληαο σο ζηφρν «κεγαιχηεξε αζθάιεηα επελδχζεσλ θαη θαηλνηνκίαο, ελζσκαηψλνληαο ηζφξξνπα ηε δηάζηαζε ηεο απνηειεζκαηηθήο ρξήζεο ησλ πφξσλ ζε φιεο ηηο ζπλαθείο πνιηηηθέο.» Ρα νθέιε ζα είλαη πνιιαπιά γηα ηηο επξσπαηθέο επηρεηξήζεηο, ηνπο θαηαλαισηέο θαη ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο.( Ξεξίιεςε γηα ηνλ πνιίηε, 2012)(Δπξσπατθή Δπηηξνπή «Δπξψπε 2020»,2012) Έλα επξχηεξν κε δεζκεπηηθφ πιαίζην θαηεπζχλζεσλ γηα ηε βηψζηκε ρσξηθή αλάπηπμε πνπ ζε έλα βαζκφ ιακβάλεηαη ππφςε ζηελ εμεηδίθεπζε ηεο πνιηηηθήο ζπλνρήο θαηά πεξηφδνπο είλαη ην ΠΑΘΣ. Ρν ΠΑΘΣ δελ απνηειεί κφλν ην θαηάιιειν πιαίζην πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ δηαθφξσλ ζεκαηηθψλ πνιηηηθψλ ηεο Θνηλφηεηαο θαη ησλ θξαηψλ κειψλ γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ην ρψξν, αιιά είλαη ζεκαληηθφ θαη γηα ηα πεξηθεξεηαθά θαη ηνπηθά φξγαλα απηνδηνίθεζεο, κε ζηφρν ηελ επίηεπμε κηαο ηζνξξνπεκέλεο θαη αεηθφξνπ αλάπηπμεο ηνπ επξσπατθνχ ρψξνπ (Θσίδνπ, 2008). Όζν αθνξά ηελ αεηθφξν αλάπηπμε, ην ΠΑΘΣ αζρνιείηαη κε ηε δηαηήξεζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο θπζηθήο θαη πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε θαη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή. Απηφ ππνδειψλεη φηη πξνσζνχληαη νη νηθηζηηθέο δηαξζξψζεηο πνπ επλννχλ ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη ηε κείσζε ηεο θπθινθνξίαο, ν νινθιεξσκέλνο ζρεδηαζκφο ησλ πφξσλ θαη ε αχμεζε ηεο ρξήζεο ησλ ΑΞΔ κε ζηφρν ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα (Δπξσπατθή Ξνιηηηθή, 2012). Γηαπηζηψλεηαη φηη ε πνιηηηθή ζπλνρήο φιν θαη πεξηζζφηεξν δίλεη βάξνο ηφζν ζε ζέκαηα πεξηβάιινληνο θαη αεηθφξνπ αλάπηπμεο φζν θαη ζε ζέκαηα ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη επνκέλσο ησλ ΑΞΔ. 53

Δηδηθά γηα ηελ επφκελε πεξίνδν κεηά ην 2013 ζα δηαηεζνχλ ζεκαλ ηηθέο ρξεκαηνδνηήζεηο ζε ζρεηηθά πξνγξάκκαηα θαη δξάζεηο. Ξαξάιιεια κε ηελ πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή θαη ηελ πνιηηηθή ζπλνρή θαη ζηε ζρέζε ηνπο κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή θαη ηηο ΑΞΔ, ζε επξσπατθφ επίπεδν ζρεηηθά κε ηε ρσξνζέηεζε ησλ ΑΞΔ ππάξρεη θπξίσο ε εκπεηξία ησλ θξαηψλ κειψλ αθνχ ε ΔΔ δελ έρεη ρσξνηαμηθή πνιηηηθή. Ν Αζεκαθφπνπινο, (2007) δηαπηζηψλεη φηη: 1. Δμαηηίαο ηεο πνιπκνξθίαο ησλ ρσξνηαμηθψλ ζπζηεκάησλ ππάξρεη δηαθνξά ζηα ζεζκηθά πιαίζηα ησλ επξσπατθψλ ρσξψλ 2. Ζ απφιπηε επζχλε θαη νη αξκνδηφηεηεο γηα ηα θξηηήξηα ρσξνζέηεζεο βξίζθνληαη ζηα ρέξηα ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ θαη ηνπηθψλ αξρψλ ζρεδηαζκνχ. 3. Θαζνξίδνληαη νη ειάρηζηεο απνζηάζεηο απφ πθηζηάκελεο ρξήζεηο γεο θαη δίθηπα ηερληθήο ππνδνκήο. Ν ιφγνο είλαη ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θάζε ηνπηθήο θνηλσλίαο ηφζν ζε πεξηβαιινληηθφ φζν θαη ζε πνιηηηζηηθφ επίπεδν. Πηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο Predac (European Actions for Renewable Energies) έρνπλ κειεηεζεί νη ρψξεο Γαλία, Βέιγην, Νιιαλδία,Γαιιία, Γεξκαλία, Διιάδα, Θχπξνο, Ηηαιία, Ζλσκέλν Βαζίιεην, Ηζπαλία,.. «Πε απηέο ηηο ρψξεο, ν ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο γίλεηαη κε ηε ζχκθσλε γλψκε ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ γηα ηελ επηινγή θαηάιιεισλ πεξηνρψλ εγθαηάζηαζεο ΑΞΔ θαη κε απηφ ηνλ ηξφπν κεηψλνληαη νη αληηδξάζεηο θαη εληζρχεηαη ε θνηλσληθή απνδνρή» (Predac, 2012) Ρν πξφγξακκα PREDAC δξαζηεξηνπνηείηαη «ζηελ πξνψζεζε ελέξγεηαθήο απφδνζεο ζε έλα επξχ θνηλφ, θαη ζηελ δηάζεζε ελήκεξσλ εξγαδνκέλσλ «ζρεηηθά κε ηηο λέεο ιχζεηο θαη βέιηηζηεο επξσπατθέο πξαθηηθέο» (Predac, 2012) Ρν έξγν πινπνηείηαη κέζσ «εξγαιείσλ επηθνηλσλίαο(ηζηνζειίδεο, ηερλνινγηθνχο νδεγνχο θ.α) θαη ρσξίδεηαη ζε 11 ζεκαηηθέο νκάδεο εξγαζίαο(wp), πνπ αθνξνχλ ηελ αηνιηθή ελέξγεηα, ηελ ελέξγεηα ηεο 54

βηνκάδαο, ηελ ελεξγεηαθή επάξθεηα, ηα θσηνβνιηατθα θαη ηελ ελέξγεηα κε ηελ ρξήζε ησλ πδάησλ. «Ρν πξφγξακκα PREDAC ππνζηεξίδεηαη απφ ηελ European Commission Energie Programme θαη ADEME 11» (Predac, 2012). 11 Γαιιηθή Αληηπξνζσπεία γηα ην πεξηβάιινλ θαη ηελ δηαρείξηζε ηεο ελέξγεηαο 55

4. Φσξηθέο πνιηηηθέο θαη ΑΠΕ ζηελ Ειιάδα Πηελ Διιάδα ε επηξξνή ηνπ πιαηζίνπ ηνπ ΝΖΔ θαη θπξίσο ηεο ΔΔ έρεη σο απνηέιεζκα λα πξνσζνχληαη πνιιέο δξάζεηο γηα ηηο ΑΞΔ ζε δηαθνξεηηθά πιαίζηα πνιηηηθψλ. Πην θεθάιαην απηφ αλαιχνληαη νη πνιηηηθέο κε ρσξηθή δηάζηαζε πνπ αθνξνχλ ηηο ΑΞΔ θαη ζπγθεθξηκέλα ν ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο θαη ε πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή. Νπσζδήπνηε ηζρπξή επηξξνή αζθείηαη ζε φιεο απηέο ηηο πνιηηηθέο απφ ηελ πνιηηηθή πεξηβάιινληνο ηεο ρψξαο ε νπνία ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ελζσκαηψλεη ηελ πνιηηηθή πεξηβάιινληνο ηεο ΔΔ. 4.1 Φσξνηαμηθόο ζρεδηαζκόο θαη ΑΠΕ Κπνξεί νη ΑΞΔ λα είλαη θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ, αιιά επηθέξνπλ θαη απηέο ηηο επηπηψζεηο ηνπο θαη ηδηαίηεξα ζην δήηεκα ρσξνηαμίαο. Ξην ζπγθεθξηκέλα ιφγσ ησλ πνιιψλ θξηηεξίσλ πνπ πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε θαηά ηελ ρσξνζέηεζε ηνπο δεκηνπξγείηαη πξφβιεκα δηφηη δελ ζπκκνξθψλνληαη κε φινπο ηνπο πεξηνρξηζκνχο (π.ρ ηνπίν, φριεζε). Πχκθσλα κε ην Δηδηθφ Σσξνηαμηθφ Ξιαίζην (ΞΔΘΑ, 2008), νη επηπηψζεηο απηέο δηαθνξνπνηνχληαη αλάινγα κε ην είδνο ηεο εθάζηνηε ρξεζηκνπνηνχκελεο ηερλνινγίαο ΑΞΔ, ελψ κπνξεί λα εθηείλνληαη ηφζν ζην αλζξσπνγελέο (πφιεηο, νηθηζκνχο θαη ελ γέλεη νηθηζηηθέο πεξηνρέο) φζν θαη ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ (ηνπίν, ρισξίδα θαη παλίδα, θιπ.) ησλ πεξηνρψλ εγθαηάζηαζεο, θαζψο θαη ζηηο γεηηληάδνπζεο παξαγσγηθέο δξαζηεξηφηεηεο (ηνπξηζκφ, γεσξγία θιπ.). Γηα ηελ πξφιεςε, ηελ άκβιπλζε θαη ηελ απνηξνπή ησλ επηπηψζεσλ απηψλ απαηηείηαη ε θαζηέξσζε ζαθψλ θαλφλσλ ρσξνζέηεζεο ησλ έξγσλ ΑΞΔ, ψζηε αθελφο λα κεησζνχλ νη αβεβαηφηεηεο θαη νη ζπγθξνχζεηο ρξήζεσλ γεο πνπ ζπρλά εκθαλίδνληαη ζην πεδίν θαη αθεηέξνπ λα ηθαλνπνηεζνχλ νη 56

επξχηεξεο αλάγθεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ε αεηθφξνο αλάπηπμε ησλ πεξηνρψλ ππνδνρήο ηνπο. Αλάινγα κε ην είδνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ ΑΞΔ, πξέπεη λα δηακνξθψλνληαη αλάινγεο πνιηηηθέο αλά θαηεγνξία ΑΞΔ θαη θαηεγνξία ρψξνπ θαη λα θαζηεξψλνληαη θαλφλεο θαη θξηηήξηα ρσξνζέηεζεο πνπ ζα επηηξέπνπλ ηε δεκηνπξγία βηψζηκσλ εγθαηαζηάζεσλ ΑΞΔ θαη ζα ηηο εληάζζνπλ αξκνληθά ζην θπζηθφ θαη αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ. Κε απηφ ηνλ ηξφπν, νη ελδηαθεξφκελεο επηρεηξήζεηο ή θνξείο ζα πξνζαλαηνιίδνληαη ζε θαηάιιειεο, ρσξνηαμηθά, πεξηνρέο εγθαηάζηαζεο θαη ζα πεξηνξίδεηαη ε αβεβαηφηεηα γηα ηε ρξήζε γεο (Αζεκαθφπνπινο, 2007). Ξξνθεηκέλνπ λα εμεηαζηεί ε ρσξνηαμηθή δηάζηαζε ησλ ΑΞΔ εηζάγεηαη ε έλλνηα θαη ην πεξηερφκελν ηεο ρσξνηαμίαο ζηελ Διιάδα. Υο ρσξνηαμία νξίδεηαη «ν ζπληνληζκφο θαη ν ζρεδηαζκφο ζην ρψξν ηεο παξνρήο ηζφηηκεο πξφζβαζεο ζε φινπο ηνπο πνιίηεο ζε βαζηθέο ππεξεζίεο, εμππεξεηήζεηο θαη ππνδνκέο» (ΞΔΘΑ, 2009). Πχκθσλα κε ηνλ Βαζελρφβελ «Σσξνηαμία είλαη ν πξνζρεδηαζκέλνο κεηαζρεκαηηζκφο ηνπ θνηλσληθν-νηθνλνκηθνχ γεσγξαθηθνχ ρψξνπ, πνπ εθθξάδεη ηνπο ζηφρνπο κηαο νξγαλσκέλεο θνηλσλίαο (Βαζελρφβελ, 2005). Αθφκε κηα εθδνρή ηεο ρσξνηαμίαο: «ρσξνηαμία είλαη ε έξεπλα ηεο θαηαλνκήο ησλ νηθνλνκηθψλ θαηλνκέλσλ ζηνλ ρψξν θαη αλαδεηά ηελ άξηζηε νξγάλσζή ηνπ» (Θφλζνιαο, 1997).. «Με απηφ ηνλ ηξφπν, πξνσζείηαη ν ζπληνληζκφο αλάκεζα ζε δηαθνξεηηθνχο ηνκείο πνιηηηθήο, αθνινπζψληαο ηηο αξρέο ηεο βηψζηκεο αλάπηπμεο, δειαδή ηελ ηζνξξνπία αλάκεζα ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα, ηελ θνηλσληθή ζπλνρή θαη ηελ πνηφηεηα δσήο θαη πεξηβάιινληνο. Αλάινγα κε ηηο αλάγθεο θάζε ρψξαο θαη ησλ επί κέξνπο πεξηνρψλ ηεο θαζνξίδνληαη νη βαζηθνί ζηφρνη ζε ζπλάξηεζε, θηφιαο, κε ην Γηεζλέο θαη Δπξσπατθφ Πιαίζην Καλφλσλ θαη Οδεγηψλ» (ΞΔΘΑ, 2009). 57

Πηελ Διιάδα, ε Δζληθή Σσξνηαμηθή Ξνιηηηθή έρεη ζεζκνζεηεζεί απφ ην λφκν Λ.2742/1999 θαη νξίδεηαη ζε ηξία ρσξηθά επίπεδα. Ρα επίπεδα απηά είλαη: Σσξνηαμηθφο Πρεδηαζκφο Δζληθνχ Δπηπέδνπ Σσξνηαμηθφο Πρεδηαζκφο Ξεξηθεξεηαθνχ Δπηπέδνπ Σσξνηαμηθφο Πρεδηαζκφο Θαησηέξνπ ηεο Ξεξηθέξεηαο Δπηπέδνπ (Δζληθή πνιηηηθή, 2009) Ρα κέζα ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη αεηθφξνπ αλάπηπμεο είλαη ηα εμήο : Ρν γεληθφ ρσξνηαμηθφ ζρέδην πνπ εθαξκφδεηαη ζε εζληθή θιίκαθα νλνκάδεηαη Γεληθφ Ξιαίζην Σσξνηαμηθνχ Πρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο (ΓΞΣΠΑΑ). Κε ην ΓΞΣΠΑΑ επηδηψθεηαη ζε εζληθφ επίπεδν ε ηζνξξνπία κεηαμχ ησλ ηξηψλ βαζηθψλ ζηφρσλ πνπ απνηεινχλ ηελ θεληξηθή θηινζνθία ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ: αλάπηπμε ηζνξξνπία πξνζηαζία (Ξαπαπεηξφπνπινο, 2009). Αξρηθά γίλεηαη θαηαγξαθή θαη αμηνιφγεζε ησλ παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ καθξνπξφζεζκα ηελ ρσξηθή αλάπηπμε θαζψο θαη ηελ δηάξζξσζε ηνπ εζληθνχ ρψξνπ. Αθνινπζεί ε απνηίκεζε ησλ ρσξηθψλ επηπηψζεσλ ησλ δηεζλψλ, επξσπατθψλ θαη εζληθψλ πνιηηηθψλ θαη ηέινο πξνζδηνξίδνληαη ζε βάζνο ρξφλνπ 15 έηε νη βαζηθέο πξνηεξαηφηεηεο θαη νη ζηξαηεγηθέο θαηεπζχλζεηο γηα ηελ νινθιεξσκέλε ρσξηθή αλάπηπμε θαη ηελ αεηθφξν νξγάλσζε ηνπ εζληθνχ ρψξνπ. (Λ.2742/1999). Πχκθσλα κε ην άξζξν 6 ηνπ λφκνπ Λ.2742/1999: «Σν Γεληθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο θαζνξίδεη εηδηθφηεξα ηηο βαζηθέο θαηεπζχλζεηο γηα: α) ηε ρσξηθή νξγάλσζε ησλ θχξησλ εζληθψλ πφισλ θαη αμφλσλ αλάπηπμεο, θαζψο θαη ησλ δηεζλψλ θαη δηαπεξηθεξεηαθψλ εηζφδσλππιψλ θαη ζπλδέζεσλ ηεο ρψξαο, β) ηε ρσξηθή δηάξζξσζε ησλ ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο δηθηχσλ ππνδνκψλ θαη κεηαθνξψλ, θαζψο θαη ησλ θφκβσλ δηεπξσπατθήο αθηηλνβνιίαο, γ) ηε ρσξηθή δηάξζξσζε, εμεηδίθεπζε θαη ζπκπιεξσκαηηθφηεηα ησλ παξαγσγηθψλ ηνκέσλ, 58

δ) ην ξφιν ησλ κεηξνπνιηηηθψλ θαη ινηπψλ ζεκαληηθψλ αζηηθψλ θέληξσλ θαη ηε ζρέζε κε ηελ ελδνρψξα ηνπο, ηε ρσξηθή δηάξζξσζε ηνπ αζηηθνχ δηθηχνπ θαζψο θαη ηε ρσξηθή νξγάλσζε θαη αλάπηπμε ηνπ νξεηλνχ, αγξνηηθνχ, παξάθηηνπ θαη λεζησηηθνχ ρψξνπ θαη άιισλ θξίζηκσλ πεξηνρψλ ηνπ εζληθνχ ρψξνπ, ε) ηε δηαηήξεζε θαη αλάδεημε ηεο πνηθηινκνξθίαο ηεο ππαίζξνπ, ηε ζπλεηή δηαρείξηζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ, θαζψο θαη ηε δηαηήξεζε, αλάδεημε θαη πξνζηαζία ηεο εζληθήο θπζηθήο θαη πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, ζη) ηε γεσγξαθηθή αλαζπγθξφηεζε ηεο ρψξαο κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία βηψζηκσλ δηνηθεηηθψλ θαη αλαπηπμηαθψλ ελνηήησλ ζε δηαπεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Σν Γεληθφ Πιαίζην Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο απνηειεί ηε βάζε αλαθνξάο γηα ην ζπληνληζκφ θαη ηελ ελαξκφληζε ησλ επηκέξνπο πνιηηηθψλ, πξνγξακκάησλ θαη επελδπηηθψλ ζρεδίσλ ηνπ θξάηνπο, ησλ δεκνζίσλ λνκηθψλ πξνζψπσλ θαη ησλ νξγαληζκψλ ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο πξψηνπ θαη δεχηεξνπ βαζκνχ πνπ έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηε ζπλνρή θαη αλάπηπμε ηνπ εζληθνχ ρψξνπ» (Ν.2742/1999 Άξζξν 6). «Σα Δηδηθά Πιαίζηα Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο (ΔΠΥΑΑ) εμεηδηθεχνπλ ή ζπκπιεξψλνπλ ηηο θαηεπζχλζεηο ηνπ ΓΠΥΑΑ πνπ αθνξνχλ ηε ρσξηθή δηάξζξσζε νξηζκέλσλ ηνκέσλ ή θιάδσλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ εζληθήο ζεκαζίαο. Δπηπιένλ, εμεηδηθεχνληαη ζηε ρσξηθή δηάξζξσζε ησλ δηθηχσλ θαη ππεξεζηψλ ηερληθήο, θνηλσληθήο θαη δηνηθεηηθήο ππνδνκήο εζληθνχ ελδηαθέξνληνο, κε εμαίξεζε ηα δίθηπα θαη ππεξεζίεο ηειεπηθνηλσληψλ, θαζψο θαη ηε ρσξηθή θαηαλνκή ησλ ππνδνκψλ γλψζεο θαη θαηλνηνκίαο. Δπίζεο, ηα ΔΠΥΑΑ εμεηδηθεχνληαη ζε νξηζκέλεο εηδηθέο πεξηνρέο ηνπ εζληθνχ ρψξνπ θαη ηδίσο ηηο παξάθηηεο θαη λεζησηηθέο πεξηνρέο, ηηο νξεηλέο θαη πξνβιεκαηηθέο δψλεο, ηηο πεξηνρέο πνπ ππάγνληαη ζε δηεζλείο ή επξσπατθέο ζπκβάζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, θαζψο θαη άιιεο ελφηεηεο ηνπ εζληθνχ ρψξνπ πνπ παξνπζηάδνπλ θξίζηκα πεξηβαιινληηθά, αλαπηπμηαθά θαη θνηλσληθά πξνβιήκαηα» (Ν.2742/1999 Άξζξν 7). 59

Αμίδεη λα αλαθεξζεί ην γεγνλφο φηη ηα ΔΞΣΠΑΑ ζπλνδεχνληαη απφ πξφγξακκα δξάζεο ζην νπνίν θαζνξίδνληαη εηδηθφηεξα φιεο νη απαηηνχκελεο ελέξγεηεο κέζα γηα ηελ εθαξκνγή ησλ ΔΞΣΠΑΑ (Ν.2742/1999 Άξζξν 7). Έρνπλ δεκηνπξγεζεί Δηδηθά Ξιαίζηα γηα ηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο: o δαηνθαιιηέξγεηεο, o Ρνπξηζκφο o Βηνκεραλία o Αλαλεψζηκεο Ξεγέο Δλέξγεηαο (ΑΞΔ) o Ρα θαηαζηήκαηα Θξάηεζεο. (ΞΔΘΑ,2009) «Σα Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα Υσξνηαμηθνχ ρεδηαζκνχ θαη Αεηθφξνπ Αλάπηπμεο (ΠΠΥΑΑ) ηα νπνία θαηαξηίδνληαη γηα θάζε πεξηθέξεηα ηεο ρψξαο. Με ηα ΠΠΥΑΑ θαηαγξάθεηαη θαη αμηνινγείηαη ε ζέζε ηεο πεξηθέξεηαο ζην δηεζλή θαη επξσπατθφ ρψξν, ν ξφινο ηεο ζε εζληθφ επίπεδν θαη ζε ζχγθξηζε κε άιιεο πεξηθέξεηεο, θαζψο θαη νη ιεηηνπξγίεο δηαπεξηθεξεηαθνχ ραξαθηήξα πνπ έρεη ή κπνξεί λα αλαπηχμεη. Δπηπιένλ, ηα ΠΠΥΑΑ είλαη ππεχζπλα γηα ηελ θαηαγξαθή θαη αμηνιφγεζε παξαγφλησλ πνπ επεξεάδνπλ ηελ καθξνπξφζεζκε αλάπηπμε θαη δηάξζξσζε ηνπ ρψξνπ ζην επίπεδν ηεο πεξηθέξεηαο. Αθφκε, ηα πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα απνηηκνχλ ηηο ρσξηθέο επηπηψζεηο ησλ επξσπατθψλ, εζληθψλ θαη πεξηθεξεηαθψλ πνιηηηθψλ θαη πξνγξακκάησλ ζε επίπεδν πεξηθέξεηαο θαη πξνσζνχλ ηελ ηζφηηκε έληαμε ηεο ζηνλ επξχηεξν δηεζλή, επξσπατθφ θαη εζληθφ ρψξν. Σα ειιεληθά Πεξηθεξεηαθά Πιαίζηα ρσξίζηεθαλ αλά ηηο πεξηθέξεηεο ηεο Διιάδαο θαη δεκηνπξγήζεθαλ ηα αληίζηνηρα πιαίζηα Κξήηεο, Θεζζαιίαο, Γπηηθήο Διιάδαο, Ηπείξνπ, Ννηίνπ Αηγαίνπ, ηεξεάο Διιάδαο, Γπηηθήο Μαθεδνλίαο, Πεινπνλλήζνπ, Βνξείνπ Αηγαίνπ, Αλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο & Θξάθεο, Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο θαη Ινλίσλ Νεζηψλ» ( Ν.2742/1999 Άξζξν 8). 60

Σα ΠΠΥΑΑ φπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ θαη γηα ηα ΔΞΣΠΑΑ ζπλνδεχνληαη απφ πξφγξακκα δξάζεο ζην νπνίν θαζνξίδνληαη εηδηθφηεξα φιεο νη απαηηνχκελεο ελέξγεηεο κέζα γηα ηελ εθαξκνγή ησλ ΔΞΣΠΑΑ ( Ν.2742/1999 Άξζξν 8). ΕΠΦΣΑΑ γηα ηηο ΑΠΕ Ρν ΔΞΣΠΑΑ γηα ηηο ΑΞΔ ζεζκνζεηήζεθε ην 2008 θαη εθηφο ησλ άιισλ ζέηεη ηηο θαηεπζχλζεηο ζηα θαηψηεξα επίπεδα ζρεδηαζκνχ (Ξεξηθεξεηαθά Ξιαίζηα, Γεληθά Ξνιενδνκηθά Πρέδηα, Πρέδηα Νηθηζηηθήο Νξγάλσζεο Αλνηθηψλ Ξφιεσλ, Εψλεο Νηθηζηηθνχ Διέγρνπ θ.ιπ.), ηα νπνία αλ ππάξρνπλ πξέπεη λα πξνζαξκνζηνχλ κε απηφ (ΔΞΣΠΠΑ ΑΞΔ, 2008). Δπηπιένλ, ζχκθσλα κε ην ΞΔΘΑ, ην Δζληθφ Πρέδην Γξάζεο γηα ηηο Αλαλεψζηκεο Ξεγέο Δλέξγεηαο, εθπνλήζεθε ζην πιαίζην εθαξκνγήο ηεο Δπξσπατθήο Δλεξγεηαθήο Ξνιηηηθήο ζε ζρέζε κε ηε δηείζδπζε ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο, ηελ Δμνηθνλφκεζε Δλέξγεηαο θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ξχπσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ (ΞΔΘΑ, 2009) Ρν εηδηθφ Ξιαίζην γηα ηηο ΑΞΔ ζπγθξνηήζεθε κε βάζε ηελ αλάγθε εμαζθάιηζεο φηη ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ ΑΞΔ ζηελ αθαζάξηζηε θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ηεο ρψξαο, πξέπεη λα αλέιζεη, κέρξη ην 2020, ζε 29% (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, 2008). Γηα απηφ ην ιφγν, ε Διιάδα νθείιεη λα απινπνηήζεη ηηο δηαδηθαζίεο αδεηνδφηεζεο ησλ ΑΞΔ, θαζψο θαη λα κεξηκλήζεη γηα ηελ πξνζαξκνγή ηνπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ εγθαηάζηαζήο ηνπο πξνο ηηο εζληθέο λνκνζεηηθέο θαη θαλνληζηηθέο δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ζηνλ ρσξνηαμηθφ ζρεδηαζκφ θαη ηηο ρξήζεηο γεο. Πε απηφ ην ζεκείν, θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπ ην Δηδηθφ Ξιαίζην ην νπνίν ζέηεη ηνπο θαλφλεο γηα ηε ρσξνζέηεζε ησλ ΑΞΔ, γηαηί, λαη 61

κελ, είλαη θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ, αιιά απηφ δε ζεκαίλεη φηη δελ ηνπ επηθέξνπλ επηπηψζεηο. Θαηά ηνλ Αζεκαθφπνπιν, φζν αθνξά ην ζρεδηαζκφ ησλ ΑΞΔ, «νη πεξηθεξεηαθέο θαη νη ηνπηθέο αξρέο ζα πξέπεη λα αθνινπζνχλ θάπνηεο βαζηθέο αξρέο, φπσο: 1. Η εγθαηάζηαζε ησλ ΑΠΔ πξέπεη λα γίλεηαη ζε ηνπνζεζίεο, φπνπ κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ πεξηβαιινληηθέο, νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο επηπηψζεηο. 2. Ο πεξηθεξεηαθφο θαη ηνπηθφο ζρεδηαζκφο πξέπεη λα πξνσζεί ηελ αλάπηπμε ησλ ΑΠΔ. 3. Όιεο νη κνξθέο ησλ ΑΠΔ πξέπεη λα ππνζηεξίδνληαη απφ ηηο ηνπηθέο αξρέο θαη λα θαζνξίδνληαη πνηα είλαη ηα θξηηήξηα γηα ηελ εθαξκνγή θαη ηελ απφθηεζε άδεηαο ζρεδηαζκνχ γηα ηελ εγθαηάζηαζε ηνπο. 4. Σα πεξηβαιινληηθά θαη νηθνλνκηθά νθέιε απνηεινχλ ζεκαληηθφ παξάγνληα γηα ην ζρεδηαζκφ ησλ ΑΠΔ. 5. Με ηελ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο, νη εθαξκνγέο ησλ ΑΠΔ κπνξνχλ λα ππνζηεξηρηνχλ απφ φιεο ηηο πεξηνρέο. 6. Αθφκε θαη ηα έξγα κηθξήο θιίκαθαο κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ ζηε ζπλνιηθή απφδνζε ησλ ΑΠΔ θαη λα βνεζήζνπλ ζηελ επίηεπμε ησλ ηνπηθψλ θαη εζληθψλ ζηφρσλ, άξα ε απφδνζε δελ πξέπεη λα απνηειεί εκπφδην γηα ηελ αλάπηπμε ηνπο. 7. Η ηνπηθή θνηλφηεηα πξέπεη λα εκπιέθεηαη ζηα έξγα ΑΠΔ ζχκθσλα κε ηηο ηνπηθέο αξρέο ζρεδηαζκνχ θαη νη θαηαζθεπαζηέο ησλ έξγσλ ΑΠΔ λα επηδεηνχλ ηε ζπκβνιή ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ πξηλ αθφκε αξρίζεη ν ζρεδηαζκφο ησλ έξγσλ. 8. Οη πξνηάζεηο γηα ππνςήθηα έξγα ΑΠΔ ζα πξέπεη λα πεξηγξάθνπλ πνηα είλαη ηα πεξηβαιινληηθά, νηθνλνκηθά θαη θνηλσληθά νθέιε πνπ επηδηψθνληαη, θαη πψο έρνπλ ειαρηζηνπνηεζεί νη ηπρφλ ππάξρνπζεο πεξηβαιινληηθέο θαη θνηλσληθέο επηπηψζεηο κέζσ ηεο πξνζεθηηθήο ζεψξεζεο ηεο ηνπνζεζίαο, ηνπ κεγέζνπο, ηνπ ζρεδίνπ θαη άιισλ παξακέηξσλ» (Αζεκαθφπνπινο, 2007). 62

Ζ ρσξνζέηεζε ησλ έξγσλ ΑΞΔ πξνζπαζεί λα αληηκεησπίζεη ρξφληα πξνβιήκαηα ηεο αδεηνδνηηθήο δηαδηθαζίαο, φπσο νη ιεηηνπξγηθέο ή πεξηβαιινληηθέο αζπκβαηφηεηεο ησλ έξγσλ ΑΞΔ κε άιιεο θαηεγνξίεο ρξήζεσλ γεο, ε έιιεηςε αληηθεηκεληθψλ θξηηεξίσλ γηα ηελ παξνρή επηκέξνπο γλσκνδνηήζεσλ ή εγθξίζεσλ, ε αδπλακία ησλ ηνπηθψλ πνιενδνκηθψλ ζρεδίσλ λα ελαξκνληζζνχλ πξνο ηηο θαηεπζχλζεηο ηνπ ππεξθείκελνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ, ή ηέινο, ε έιιεηςε δηαδηθαζίαο αλάπηπμεο ππεξάθηησλ αηνιηθψλ πάξθσλ. Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο ζεζπίζηεθε ην 2008 ην ΔΞΣΠΑΑ γηα ηηο ΑΞΔ, ην νπνίν θαζνξίδεη ηηο βαζηθέο θαηεπζχλζεηο θαη ηνπο βαζηθνχο θαλφλεο γηα ηε ρσξνζέηεζε έξγσλ ΑΞΔ ζην ζχλνιν ηνπ εζληθνχ ρψξνπ (Θαιιία, 2008). Πθνπφο ηνπ Δηδηθνχ Ξιαηζίνπ είλαη: α. ε δηακφξθσζε πνιηηηθψλ ρσξνζέηεζεο έξγσλ ειεθηξνπαξαγσγήο απφ Α.Ξ.Δ., αλά θαηεγνξία δξαζηεξηφηεηαο θαη θαηεγνξία ρψξνπ. β. ε θαζηέξσζε θαλφλσλ θαη θξηηεξίσλ ρσξνζέηεζεο πνπ ζα επηηξέπνπλ αθελφο ηελ δεκηνπξγία βηψζηκσλ εγθαηαζηάζεσλ Α.Ξ.Δ. θαη αθεηέξνπ ηελ αξκνληθή έληαμή ηνπο ζην θπζηθφ θαη αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ. γ. ε δεκηνπξγία ελφο απνηειεζκαηηθνχ κεραληζκνχ ρσξνζέηεζεο ησλ εγθαηαζηάζεσλ Α.Ξ.Δ., ψζηε λα επηηεπρζεί αληαπφθξηζε ζηνπο ζηφρνπο ησλ εζληθψλ θαη επξσπατθψλ πνιηηηθψλ (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 1, 2008). Πχκθσλα κε ην ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 2, σο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο (ΑΞΔ) λννχληαη νη κνξθέο ελέξγεηαο νη νπνίεο είλαη αλαλεψζηκεο θαη κε νξπθηέο. Ρέηνηεο είλαη ν ήιηνο (ειηαθή ελέξγεηα), ν άλεκνο (αηνιηθή ελέξγεηα), ηα θχκαηα θαη ε παιίξξνηα, ε βηνκάδα θαη ηα βηναέξηα θαζψο επίζεο ε γεσζεξκία θαη ε πδξαπιηθή ελέξγεηα. 63

Ξαξαθάησ, παξνπζηάδνληαη, ζχκθσλα κε ην ΔΣΞΠΑΑ γηα ηηο ΑΞΔ, νη θαλφλεο ρσξνζέηεζεο γηα ηελ θάζε θαηεγνξία ΑΞΔ. Αηνιηθέο Εγθαηαζηάζεηο Ν ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο γηα ηηο αηνιηθέο εγθαηαζηάζεηο έρεη σο ζηφρν ηελ ρσξνζέηεζε ησλ παξαπάλσ εγθαηαζηάζεσλ ζε πεξηνρέο πνπ επηηξέπνπλ ηελ ιεηηνπξγία ηνπο θαη επηηπγράλνπλ «νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζηα απαηηνχκελα δίθηπα». Αθφκε νη αηνιηθέο εγθαηαζηάζεηο ζηηο πεξηνρέο απηέο πξέπεη λα είλαη βηψζηκεο θαη λα εληάζζνληαη αξκνληθά ζην θπζηθφ θαη αλζξσπνγελέο πεξηβάιινλ. Δπηπιένλ, ζηφρν απνηειεί θαη «ε δεκηνπξγία ελφο απνηειεζκαηηθνχ κεραληζκνχ ρσξνζέηεζεο ησλ αηνιηθψλ εγθαηαζηάζεσλ, ψζηε λα επηηεπρζεί ε κέγηζηε δπλαηή αληαπφθξηζε ζηνπο ζηφρνπο ησλ εζληθψλ θαη επξσπατθψλ πνιηηηθψλ» (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 4). Ζ ρσξνζέηεζε ησλ ΑΞΔ ζηελ Διιάδα κε βάζε ηα ηδηαίηεξα ρσξνηαμηθά θαη πεξηβαιινληηθά ραξαθηεξηζηηθά δηαθξίλεηαη ζηελ επεηξσηηθή Διιάδα θαη ηελ Δχβνηα, ζηελ Αηηηθή, ζηα θαηνηθεκέλα λεζηά ηνπ Ηνλίνπ θαη ηνπ Αηγαίνπ Ξειάγνπο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο Θξήηεο, θαη ηέινο, ζηνλ ππεξάθηην ζαιάζζην ρψξν θαη ηηο αθαηνίθεηεο λεζίδεο (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 5). «Η επεηξσηηθή ρψξα δηαθξίλεηαη ζε Πεξηνρέο Αηνιηθήο Πξνηεξαηφηεηαο (Π.Α.Π.) θαη ζε Πεξηνρέο Αηνιηθήο Καηαιιειφηεηαο (Π.Α.Κ.) σο εμήο: Πεξηνρέο Αηνιηθήο Πξνηεξαηφηεηαο (Π.Α.Π.): Δίλαη νη πεξηνρέο ηεο επεηξσηηθήο ρψξαο, νη νπνίεο δηαζέηνπλ ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα γηα ηελ εγθαηάζηαζε αηνιηθψλ ζηαζκψλ, ελψ ηαπηφρξνλα πξνζθέξνληαη απφ απφςεσο επίηεπμεο ησλ ρσξνηαμηθψλ ζηφρσλ. ηηο πεξηνρέο απηέο, εθηηκάηαη ε κέγηζηε δπλαηφηεηα ρσξνζέηεζεο αηνιηθψλ εγθαηαζηάζεσλ (θέξνπζα ηθαλφηεηα) Πεξηνρέο Αηνιηθήο Καηαιιειφηεηαο (Π.Α.Κ.). Υαξαθηεξίδνληαη φινη νη πξσηνβάζκηνη Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (Ο.Σ.Α.) ηεο 64

επεηξσηηθήο ρψξαο πνπ δελ πεξηιακβάλνληαη ζηηο Πεξηνρέο Αηνιηθήο Πξνηεξαηφηεηαο ησλ νπνίσλ πεξηνρέο ή θαη κεκνλσκέλεο ζέζεηο θξίλνληαη σο ελεξγεηαθά απνδνηηθέο» (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 5). Πηελ Ηπεηξσηηθή Υψξα θαη Δχβνηα Πξνβιέπνληαη (1) εηδηθά θξηηήξηα γηα ηηο «κέγηζηεο επηηξεπφκελεο ππθλφηεηεο αηνιηθψλ εγθαηαζηάζεσλ ζε επίπεδν πξσηνβάζκηνπ Ν.Ρ.Α» θαη (2) θξηηήξηα γηα ην ηνπίν. (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 7) Πην Νεζησηηθφ Υψξν (θαηνηθεκέλα λεζηά),ηα εηδηθά θξηηήξηα αθνξνχλ «ην κέγηζην επηηξεπφκελν πνζνζηφ θάιπςεο εδαθψλ ζε επίπεδν πξσηνβάζκηνπ ΝΡΑ (δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ην 4% αλά ΝΡΑ», θαη ην ηνπίν (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 8). Πηελ Αηηηθή θαζνξίδνληαη ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο νξεηλνχ φγθνπ θαη πεξηνρέο εθηφο ηεο επηξξνήο ηνπ αεξνδξνκίνπ Δι. Βεληδέινο ζηηο νπνίεο επηηξέπεηαη ε ρσξνζέηεζε θαζψο επίζεο θαη «ην κέγηζην επηηξεπφκελν πνζνζηφ θάιπςεο εδαθψλ απφ αηνιηθέο εγθαηαζηάζεηο ζηνπο πξσηνβάζκηνπο ΝΡΑ δελ κπνξεί λα ππεξβαίλεη ην 8% ηεο έθηαζεο αλά ΝΡΑ». Ιακβάλνληαη ππφςε θαη εηδηθά θξηηήξηα γηα ην ηνπίν (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 9). Πην Θαιάζζην Υψξν θαη ηηο αθαηνίθεηεο λεζίδεο επηηξέπνληαη νη αηνιηθέο κνλάδεο, εθφζνλ δηαζέηνπλ «πξνυπνζέζεηο αηνιηθήο εθκεηαιιεπζηκφηεηαο», θαη δηαζθαιίδνληαη νη ειάρηζηεο απνζηάζεηο απφ ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο (νηθηζκνί, πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά, θ.α.). «Δθαξκφδνληαη θαη νη θαλφλεο ηνπ ηνπίνπ πνπ ηζρχνπλ ζηηο ΞΑΞ» (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 10). Ξαξφιν πνπ ε ζπγθέληξσζε αηνιηθψλ πάξθσλ (βι. εηθφλα) ζε πεξηνρέο πςεινχ αηνιηθνχ δπλακηθνχ είλαη επηζπκεηή, ηφζν απφ νηθνλνκηθήο, φζν θαη απφ πεξηβαιινληηθήο άπνςεο, ζα πξέπεη λα πεξηνξίδεηαη ε ππθλφηεηα ησλ αλεκνγελλεηξηψλ γχξσ απφ ηπρφλ πθηζηάκελα ζεκεία ηδηαίηεξνπ ελδηαθέξνληνο ησλ πεξηνρψλ απηψλ εληφο πξνδηαγεγξακκέλσλ νξίσλ. Πε πεξίπησζε πνπ ππάξρεη 65

ππέξβαζε απηνχ ηνπ νξίνπ ππθλφηεηαο, ζα πξέπεη λα ηίζεηαη πεξηνξηζκφο ζηελ θάιπςε ηνπ νπηηθνχ νξίδνληα ησλ ζεκείσλ ηδηαίηεξνπ ελδηαθέξνληνο. Ξεξαηηέξσ, ν βαζκφο επίδξαζεο ηεο θάζε αλεκνγελλήηξηαο ζην ηνπίν απφ ην ζεκείν ηδηαίηεξνπ ελδηαθέξνληνο, εμαξηάηαη απφ ηελ πξαγκαηηθή απφζηαζε ηεο απφ ην ζεκείν. Δηθφλα 3. Ξεξηνρέο Αηνιηθέο Ξξνηεξαηφηεηαο ζχκθσλα κε ην ΔΣΞΠΑΑ. Υδξνειεθηξηθέο Εγθαηαζηάζεηο Ν ρσξνηαμηθφο ζρεδηαζκφο ησλ Κηθξψλ δξνειεθηξηθψλ Έξγσλ (Κ.Ζ.Δ.) έρεη σο ζηφρν ηνλ «εληνπηζκφ πδαηηθψλ δηακεξηζκάησλ κε εθκεηαιιεχζηκν πδξαπιηθφ δπλακηθφ» θαζψο θαη ηελ ππφδεημε ησλ πεξηνρψλ «αζπκβαηφηεηαο ή απνθιεηζκνχ». Αθφκε θαζνξίδνληαη 66

ηα θξηηήξηα εθηίκεζεο «ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο12 ησλ ππνδνρέσλ ΚΖΔ» θαη έληαμεο ησλ ΚΖΔ ζε ηδηαίηεξεο πεξηνρέο (θπζηθφ πεξηβάιινλ, θ.α.). Πθνπφ απνηειεί θαη «ε εθαξκνγή ησλ αξρψλ δηαρείξηζεο ησλ πδάησλ ζχκθσλα κε ηελ ηζρχνπζα θνηλνηηθή λνκνζεζία θαη εηδηθφηεξα ηελ Νδεγία πιαίζην γηα ηα λεξά, 2000/6013 θαζψο θαη ηελ Νδεγία γηα ηηο πιεκκχξεο 2007/6014» (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 12). Ζ εγθαηάζηαζε - ρσξνζέηεζε ΚΖΔ ζε ηδηαίηεξεο πεξηνρέο (απφιπηε πξνζηαζία ηεο θχζεο, παξαδνζηαθνί νηθηζκνί θ.α.) απνθιείεηαη κε εμαίξεζε ηα έξγα πνπ ρσξνζεηνχληαη εληφο ησλ πεξηνρψλ ηνπ Γηθηχνπ ΦΠΖ 2000. (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 14) Ζ ρσξνζέηεζε ησλ ΚΖΔ πξαγκαηνπνηείηαη έρνληαο ππφςε φηη «ηα έξγα κηθξνχ χςνπο πδξαπιηθήο πηψζεο (Ζ<20 m), πξέπεη λα ζρεδηάδνληαη κε ηέηνηνλ ηξφπν ψζηε ην ζπλνιηθφ νπηηθφ απνηέιεζκα απφ ην έξγν λα έρεη ηε κηθξφηεξε δπλαηή επίπησζε θαη λα θαηαιακβάλεη ηνλ ειάρηζην δπλαηφ φγθν». Αληίζηνηρα «ηα έξγα κέζνπ θαη κεγάινπ χςνπο πδξαπιηθήο πηψζεο (Ζ>20 m), ηα νπνία ρσξνζεηνχληαη εληφο ησλ πεξηνρψλ ηνπ Γηθηχνπ ΦΠΖ 2000 15 πξέπεη λα ζρεδηάδνληαη κε ηέηνηνλ ηξφπν ψζηε λα κελ ππάξρεη πξφζζεηε νπηηθή φριεζε θαη πεξηβαιινληηθή επηβάξπλζε.» «Δπίζεο ην κήθνο ησλ ζπλνδψλ έξγσλ πξφζβαζεο (νδνπνηία) γηα ηηο θαηεγνξίεο έξγσλ κε νλνκαζηηθή ηζρχ κηθξφηεξε ηνπ 1 MW, πξέπεη λα είλαη αλάινγν ηνπ έξγνπ θαη λα κελ ππεξβαίλεη ζπλνιηθά ηα 3,0 ρικ, θαζψο ε λέα γξακκή ΜΣ πνπ θαηαζθεπάδεηαη 12 Φέξνπζα ηθαλφηεηα ησλ ππνδνρέσλ Κ.Ζ.Δ. λνείηαη ε κέγηζηε δπλαηφηεηα εγθαηάζηαζεο (δει. ε ππθλφηεηα εγθαηάζηαζεο) Κ.Ζ.Δ. ζηελ ίδηα «γξακκή» χπαξμεο πδξνδπλακηθνχ, δειαδή ζην ίδην πδαηφξεπκα 13 Νδεγία πιαίζην γηα ηα λεξά, 2000/60 14 Νδεγία γηα ηηο πιεκκχξεο 2007/60 15 Γηθηχν ΦΠΖ 2000(Natura 2000) 67

απνθιεηζηηθά γηα ηε δηαζχλδεζε ελφο Μ.ΤΗ.Δ. κε νλνκαζηηθή ηζρχ < 1 MWe, δελ πξέπεη λα είλαη κεγαιχηεξε απφ 5 ρικ εθηφο απφ θάπνηεο εμαηξέζεηο» (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 15). Πχκθσλα κε ην ΔΞΣΠΑΑ νη πεξηνρέο αμηνπνίεζεο πδαηηθνχ δπλακηθνχ (εηθφλα 4) εληνπίδνληαη θπξίσο ζε εκηνξεηλέο θαη νξεηλέο πεξηνρέο (δαζηθέο ή ρέξζεο εθηάζεηο), φπνπ ε χπαξμε ηνπ θπζηθνχ πφξνπ (λεξφ) ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ πςνκεηξηθή δηαθνξά πνπ επηηπγράλεηαη απφ ην ζεκείν πδξνιεςίαο κέρξη ηνλ ζηαζκφ παξαγσγήο ελέξγεηαο, εμαζθαιίδνπλ ηελ ζθνπηκφηεηα θαη βησζηκφηεηα ηνπ έξγνπ. Υο ειάρηζηε απαηηνχκελε νηθνινγηθή παξνρή λεξνχ πνπ παξακέλεη ζηε θπζηθή θνίηε πδαηνξεχκαηνο, πξέπεη λα εθιακβάλεηαη ην κεγαιχηεξν απφ ηα πην θάησ κεγέζε, εθηφο αλ απαηηείηαη αχμεζή ηεο, ιφγσ ησλ απαηηήζεσλ ηνπ ππάξρνληνο νηθνζπζηήκαηνο (χπαξμε ζεκαληηθνχ νηθνζπζηήκαηνο) ή άιισλ πεξηβαιινληηθψλ ιφγσλ: - 30% ηεο κέζεο παξνρήο ηνπ κελφο Πεπηεκβξίνπ - 30 ιίηξα/δεπηεξφιεπην, ζε θάζε πεξίπησζε. Δηθφλα 4. Γπλακηθφ δξνειεθηξηθψλ Έξγσλ. 68

Εγθαηαζηάζεηο Ηιηαθήο Ελέξγεηαο Βαζηθή πξνηεξαηφηεηα ησλ εγθαηαζηάζεσλ ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο είλαη ε ηνπνζέηεζή ηνπο ζε γπκλέο θαη άγνλεο πεξηνρέο ηεο επεηξσηηθήο ρψξαο θαη θαηά πξνηίκεζε «αζέαηεο απφ πνιπζχρλαζηνπο ρψξνπο». Νη πεξηνρέο απηέο πξέπεη λα έρνπλ «δπλαηφηεηεο δηαζχλδεζεο κε ην Γίθηπν ή ην Πχζηεκα» Θαη ζε απηή ηε κνξθή ΑΞΔ, ε εγθαηάζηαζή ηεο απαγνξεχεηαη ζε πεξηνρέο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο θαη αξραηνινγηθήο ζεκαζίαο, ζε πεξηνρέο θπζηθήο πξνζηαζίαο, εζληθψλ δξπκψλ θαη νηθνηφπσλ, ζπλεπψο θαζνξίδνληαη «νη απνζηάζεηο ησλ εγθαηαζηάζεσλ εθκεηάιιεπζεο ηεο ειηαθήο ελέξγεηαο απφ ηηο δψλεο απνθιεηζκνχ. Πηελ πεξίπησζε εγθαηάζηαζεο θσηνβνιηατθψλ ζηαζκψλ ζε πνιπζχρλαζηνπο ρψξνπο, ιακβάλνληαη θαηάιιεια κέηξα ψζηε νη εγθαηάζηαζε λα κελ απνηειεί ζεκαληηθή νπηηθή φριεζε (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 17). Εγθαηαζηάζεηο Εθκεηάιιεπζεο Ελέξγεηαο από Βηνκάδα ε Βηναέξην Ζ ηνπνζέηεζε απηψλ ησλ εγθαηαζηάζεσλ πξέπεη λα γίλεηαη πάληα θνληά ζε γεσξγηθέο εθκεηαιιεχζεηο παξαγσγήο ηεο πξψηεο χιεο, ΣΡΑ, εγθαηαζηάζεηο επεμεξγαζίαο ιπκάησλ, κεγάιεο θηελνηξνθηθέο ή πηελνηξνθηθέο κνλάδεο, κνλάδεο παξαγσγήο ραξηνπνιηνχ, κνλάδεο παξαγσγήο ρπκψλ θαη ηνκαηνπνιηνχ, πάζεο θχζεσο γεσξγηθέο ή θηελνηξνθηθέο βηνκεραλίεο, δσνηξνθέο θιπ Ζ εγθαηάζηαζε ησλ κνλάδσλ βηνκάδαο/βηναέξηνπ απαγνξεχεηαη ζε ηδηαίηεξεο πεξηνρέο (πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο, αξραηνινγηθήο ζεκαζίαο θ.α.) φπσο πξνβιέπεηαη ζην άξζξν 4 παξ.1. Ρέινο, «Νη εγθαηαζηάζεηο εθκεηάιιεπζεο ηεο ελέξγεηαο απφ βηνκάδα ή βηναέξην πξέπεη λα ηεξνχλ ηηο ειάρηζηεο απνζηάζεηο απφ ηηο γεηηληάδνπζεο ρξήζεηο γεο, δξαζηεξηφηεηεο θαη δίθηπα ηερληθήο ππνδνκήο» (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 18). 69

Εγθαηαζηάζεηο Εθκεηάιιεπζεο Γεσζεξκηθήο Ελέξγεηαο Γπζηπρψο, νη εγθαηαζηάζεηο γεσζεξκηθήο ελέξγεηαο δελ κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ ζε πνιιέο πεξηνρέο, γηαηί ε χπαξμή ηνπο πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε γεσζεξκηθνχ δπλακηθνχ, ην νπνίν είλαη εθκεηαιιεχζηκν ζε ιίγεο πεξηνρέο, φπσο ε Ξνιχρληηνο ηεο Ιέζβνπ, ε Κήινο θαη ε Λίζπξνο. Νη απνθιεηζκέλεο πεξηνρέο γηα ηελ εγθαηάζηαζε ηέηνησλ κνλάδσλ πξνζδηνξίδνληαη ζαθψο (εδάθηα κε ηα ζηνηρεία α η ηεο παξαγξάθνπ 1 ηνπ άξζξνπ 6 θαζψο θαη δψλε πιάηνπο 500 κέηξσλ απφ ηα φξηα ησλ παξαπάλσ πεξηνρψλ κε ηα ζηνηρεία ζη, δ θαη ε.). Πηηο πεξηπηψζεηο φκσο πνπ έρεη ήδε εμαθξηβσζεί ε χπαξμε γεσζεξκηθνχ δπλακηθνχ θαη ιφγσ ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ηεο γεσζεξκίαο δελ είλαη εθ ησλ πξνηέξσλ δπλαηφο ν θαζνξηζκφο άιισλ θαηεγνξηψλ δσλψλ απνθιεηζκνχ (εθηφο ησλ πφιεσλ, νηθηζκψλ θαη θαηνηθεκέλσλ πεξηνρψλ), νη νπνίεο εμεηάδνληαη ζην πιαίζην ηεο πεξηβαιινληηθήο αδεηνδφηεζεο ηνπ έξγνπ» (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 19). Εγθαηαζηάζεηο λέσλ κνξθώλ ΑΠΕ Ζ ρσξνζέηεζε λέσλ κνξθψλ ΑΞΔ (θπκαηηθή ελέξγεηα, παιίξξνηα) πξνβιέπεηαη ζην πξφγξακκα δξάζεο θαη πην ζπγθεθξηκέλα γίλεηαη «έξεπλα, θαηαγξαθή θαη αμηνιφγεζε ηεο ελέξγεηαο ηεο ζάιαζζαο κε ηε κνξθή ησλ θπκάησλ, ηεο παιίξξνηαο θαη ηεο ζεξκφηεηάο ηεο θαζψο θαη ν θαζνξηζκφο θξηηεξίσλ ρσξνζέηεζεο» (ΔΞΣΠΑΑ ΑΞΔ, Άξζξν 20,23). 70

4.2 Πεξηθεξεηαθή Πνιηηηθή θαη ΑΠΕ ζηελ Ειιάδα Όπσο είλαη θαλεξφ απφ ην πιαίζην ηεο ΔΔ πνπ παξνπζηάζηεθε ζην θεθάιαην 3, πιένλ, εζληθά θαη επξσπατθά πξνγξάκκαηα παξέρνπλ δεκφζηα ελίζρπζε γηα ηηο ΑΞΔ, ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη ηελ πξάζηλε αλάπηπμε. Ζ πξνψζεζε ζρεηηθψλ επελδχζεσλ ζε ηνπηθφ επίπεδν γίλεηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ κέζσ ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο. Ζ ειιεληθή πεξηθεξεηαθή πνιηηηθή μεθηλά, νπζηαζηηθά, κε ηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ θαλνληζκνχ ιεηηνπξγίαο ηνπ Δπξσπατθνχ Ρακείνπ Ξεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο (ΔΡΞΑ), ζε κηα πξνζπάζεηα αλακφξθσζήο ηνπ (Θακρήο, 2007) θαζψο θαη κε ηελ είζνδν ηεο Διιάδαο ζηελ ΔΝΘ ην 1981. Κεηά απφ θάπνηεο κε απνηειεζκαηηθέο δξάζεηο γηα ηελ πεξηθεξεηαθή αλάπηπμε ηεο Διιάδαο κέζα απφ ηα Κεζνγεηαθά Νινθιεξσκέλα Ξξνγξάκκαηα (ΚΝΞ) «ηα νπνία πξνβιεπφηαλ λα νινθιεξσζνχλ ην 1989, φκσο ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο θα ηεο Ηηαιίαο ρξεηάζηεθε λα επεθηαζνχλ κέρξη ην 1993» (Θακρήο, 2007). δεκηνπξγήζεθαλ, κε ρξνλνινγηθή ζεηξά, νη πξνγξακκαηηθέο πεξίνδνη: ην Α Θνηλνηηθφ Ξιαίζην ζηήξημεο (1988-1993), ην Β Θνηλνηηθφ Ξιαίζην ζηήξημεο (1994-1999) θαη ην Γ Θνηλνηηθφ Ξιαίζην ζηήξημεο (2000-2006). Απηή ηε ζηηγκή, ε Διιάδα δηαλχεη ηελ ηέηαξηε πξνγξακκαηηθή πεξίνδν κέζα απφ ην Δζληθφ Πηξαηεγηθφ Ξιαίζην Αλαθνξάο ( ΔΠΞΑ 2007-2013). Πηφρνο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο, ζε γεληθφ επίπεδν, είλαη ε πιήξεο αμηνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ φισλ ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο εθάζηνηε ρψξαο, θαζψο θαη ε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη ηεο απαζρφιεζεο ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Δπίζεο θαη «ε ζπκβνιή ζηελ αλαβάζκηζε ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ ησλ ρσξψλ πνπ πξνζρψξεζαλ ζηελ ΔΔ κεηά ην 2004, ψζηε λα θζάζνπλ ηνλ κέζν φξν ηεο ΔΔ ην ζπληνκφηεξν δπλαηφλ» (Ξεξηθεξεηαθή πνιηηηθή, 2012) Νη πεξηθεξεηαθέο αληζφηεηεο, άξα θαη ε δηαθνξεηηθή αληηκεηψπηζε, κπνξεί λα νθείινληαη ζε παξάγνληεο, φπσο ε απνκαθξπζκέλε 71

γεσγξαθηθή ζέζε κηαο πεξηθέξεηαο, νη πξφζθαηεο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο αιιαγέο, ηα παιαηά ζπζηήκαηα θεληξηθνχ νηθνλνκηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ν ζπλδπαζκφο ηνπο (Ξεξηθεξεηαθή πνιηηηθή, 2012). Νη παξάγνληεο πνπ νδήγεζαλ ζηελ αλάπηπμε ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο ζηελ Διιάδα ήηαλ ε ρακειή παξαγσγηθφηεηα ηνπ πξσηνγελή ηνκέα, ν νπνίνο απνηεινχζε ηελ ζπνλδπιηθή ζηήιε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζε φιεο ηηο πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο εθηφο ηεο Αηηηθήο, θαη ε ππεξζπγθέληξσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ πςειήο παξαγσγηθφηεηαο. Νπζηαζηηθά, ην πεξηθεξεηαθφ πξφβιεκα ήηαλ πην έληνλν αλάκεζα ζηελ Αζήλα θαη ηελ επαξρία, αιιά θαη ησλ δηαθφξσλ πεξηνρψλ, κηαο θαη ππήξμαλ δηαθνξέο ζηελ θαηαλνκή ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη, θαη αθνινπζία, ηνπ θαηά θεθαιήλ εηζνδήκαηνο θαη ηνπ επηπέδνπ δσήο. Απνηέιεζκα ήηαλ ε εθαξκνγή ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο κε ζηφρν, αξρηθά, ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο ηνπ αγξνηηθνχ ηνκέα, ηε ζέζπηζε θηλήηξσλ γηα ηελ εγθαηάζηαζε βηνκεραληψλ ζηελ επαξρία θαη ηελ πξνζηαζία ηεο επαξρηαθήο βηνκεραλίαο (Ξεηξάθνο, 2004). Νη ειιεληθέο πεξηθέξεηεο είλαη ζην ζχλνιφ ηνπο 13 θαη είλαη: Αλαηνιηθήο Καθεδνλίαο θαη Θξάθεο Θεληξηθήο Καθεδνλίαο Γπηηθήο Καθεδνλίαο Ζπείξνπ Θεζζαιίαο Ηφλησλ Λήζσλ Γπηηθήο Διιάδαο Πηεξεάο Διιάδαο Αηηηθήο Ξεινπνλλήζνπ Βνξείνπ Αηγαίνπ Λνηίνπ Αηγαίνπ Θξήηεο 72

Πηφρνο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο είλαη ε αχμεζε ηεο απαζρφιεζεο ζηελ πεξηθέξεηα βνεζψληαο ηηο ηνπηθέο αγνξέο εξγαζίαο. Γηα λα επηηεπρζεί απηφο ν ζηφρνο, πξέπεη λα επαηζζεηνπνηεζεί ν ηνπηθφο πιεζπζκφο, λα θηλεηνπνηεζεί ν αλζξψπηλνο παξάγνληαο, λα ζρεδηαζηνχλ ζηξαηεγηθέο θαη θαηάιιεια πιάλα. Αλάινγα κε ην επηρεηξεκαηηθφ νηθνλνκηθφ θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ηηο ππνδνκέο θάζε πεξηθέξεηαο δίλνληαη νη αλάινγνη πφξνη (θνλδχιηα θαη αλζξψπηλε ζπλεξγαζία), γηα λα βειηησζεί ε απαζρφιεζε. Δπηπξφζζεηνο ζηφρνο ηεο πεξηθεξεηαθήο πνιηηηθήο είλαη ε ελίζρπζε θαη δεκηνπξγία κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (ΚΚΔ), νη νπνίεο ζα ελζαξξπλζνχλ κε επελδχζεηο θαη ζα δεκηνπξγεζεί ε αλάγθε γηα ελίζρπζε θαη αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο. Γηα θαηλνχξηεο επηρεηξήζεηο, δίλεηαη ην θίλεηξν ηεο απαζρφιεζεο θαη φρη ηνπ θέξδνπο, δειαδή γηα λα αλαιάβνπλ επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, ζα πξέπεη λα απαζρνιήζνπλ άηνκα. ΕΣΠΑ Ρν Κάξηην ηνπ 2007, ζηελ Αζήλα, εγθξίζεθε ην ΔΠΞΑ, ην Γ Ξιαίζην Πηήξημεο γηα ηελ πεξίνδν 2007-2013, ην νπνίν εθπνλήζεθε ζην πιαίζην ηεο λέαο ζηξαηεγηθήο πξνζέγγηζεο γηα ηελ Ξνιηηηθή Ππλνρήο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Πχκθσλα κε ηελ επίζεκε ηζηνζειίδα ηνπ ΔΠΞΑ (ΔΠΞΑ 2007-2013), «ην ΔΠΞΑ εμαζθαιίδεη φηη ε ζπλδξνκή απφ ηα Ρακεία ζπκβαδίδεη κε ηηο θνηλνηηθέο ζηξαηεγηθέο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο γηα ηε ζπλνρή θαη πξνζδηνξίδεη ην ζχλδεζκν κεηαμχ ησλ θνηλνηηθψλ πξνηεξαηνηήησλ αθελφο θαη ηνπ εζληθνχ πξνγξάκκαηνο κεηαξξπζκίζεσλ αθεηέξνπ». Κέιεκα ησλ ειιεληθψλ πεξηθεξεηψλ είλαη ε ελδπλάκσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο, ε νπνία εμαξηάηαη απφ ηνλ παξαγσγηθφ ηζηφ θαη ζπλδέεηαη άκεζα κε ηηο επελδχζεηο ζε θιάδνπο παξαγσγήο, πνπ είλαη εθηεζεηκέλνη ζηνλ εζληθφ θαη δηεζλή αληαγσληζκφ. Θαηά ην ΔΠΞΑ, «Ζ 73

ζηξαηεγηθή πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο εζηηάδεη ζηε δηακφξθσζε επξχηεξσλ θαη αληαγσληζηηθφηεξσλ ρσξηθψλ ελνηήησλ κε ηελ εθαξκνγή πξνζαξκνζκέλεο αλαπηπμηαθήο ζηξαηεγηθήο θαη ηε δεκηνπξγία ελφο κηθξνχ αξηζκνχ αληαγσληζηηθψλ πφισλ αλάπηπμεο ζε απηέο». Ζ ρσξηθή αλάπηπμε πξνζπαζεί λα ηθαλνπνηήζεη ζηφρνπο ζρεηηθνχο κε ηελ νηθνλνκία, ην πεξηβάιινλ θαη ηελ θνηλσλία θαη, κε απηφ ηνλ ηξφπν, αλαδεηθλχνληαη ηξεηο ρσξηθέο πξνηεξαηφηεηεο: ε βηψζηκε αζηηθή αλάπηπμε ε αλάπηπμε ηεο ππαίζξνπ ε δηαζπλνξηαθή, δηαθξαηηθή θαη δηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία. Όζν αθνξά ηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα, δελ έρνπλ ππάξμεη αθφκε απνηειέζκαηα. Πχκθσλα κε ην έγγξαθν ηνπ ΔΠΞΑ «ζηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο ε ελεξγεηαθή θαηαλάισζε απμάλεηαη κε πςεινχο ξπζκνχο ηδηαίηεξα ζηνλ θηηξηαθφ ηνκέα θαη ζηηο κεηαθνξέο. Νη παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο εμαθνινπζνχλ λα είλαη ελεξγεηαθά ζπάηαιεο, δειαδή δελ έρνπλ πηνζεηεζεί επαξθείο πξαθηηθέο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο. Ξαξάιιεια, εκθαλίδεηαη ζε πνιχ ρακειέο ζέζεηο θαη θάησ απφ ηνλ επξσπατθφ κέζν φξν φζνλ αθνξά ηηο εθπνκπέο ξχπσλ ηνπ «θαηλνκέλνπ ηνπ ζεξκνθεπίνπ» θαη θπξίσο ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, σο απνηέιεζκα ηεο ρξήζεο νξπθηψλ θαπζίκσλ ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο». Επηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα Κε βάζε ην ΔΠΞΑ ηνπ 2007-2013 δηακνξθψζεθαλ ηα Δπηρεηξεζηαθά Ξξνγξάκκαηα (ΔΞ), ηα νπνία ζα βνεζήζνπλ ζηελ πινπνίεζε ησλ ζηξαηεγηθψλ επηινγψλ ηεο ρψξαο κε ην βέιηηζην ηξφπν, ελψ ιήθζεθαλ ππφςε ηα λέα δεδνκέλα ηεο πξνγξακκαηηθήο πεξηφδνπ 2007-2013 (63% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ρψξαο ζε θαζεζηψο κεηαβαηηθήο ζηήξημεο). Ξην ζπγθεθξηκέλα, απηή ηε ρξνληθή πεξίνδν, πινπνηνχληαη νθηψ Ρνκεαθά ΔΞ, πέληε Ξεξηθεξεηαθά ΔΞ (ΞΔΞ) θαη δεθαηέζζεξα Ξξνγξάκκαηα Δπξσπατθήο Δδαθηθήο Ππλεξγαζίαο. 74

Ρα Σνκεαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα είλαη: ΔΞ «Ξεξηβάιινλ - Αεηθφξνο Αλάπηπμε» ΔΞ «Δλίζρπζε ηεο Ξξνζπειαζηκφηεηαο» ΔΞ «Αληαγσληζηηθφηεηα θαη Δπηρεηξεκαηηθφηεηα» ΔΞ «Τεθηαθή Πχγθιηζε» ΔΞ «Βειηίσζε Γηνηθεηηθήο Ηθαλφηεηαο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο» ΔΞ «Αλάπηπμε Αλζξψπηλνπ Γπλακηθνχ» ΔΞ «Δθπαίδεπζε θαη Γηα Βίνπ Κάζεζε» ΔΞ «Ρερληθή πνζηήξημε Δθαξκνγήο». Επηρεηξεζηαθό Πξόγξακκα «Πεξηβάιινλ - Αεηθόξνο Αλάπηπμε» Ρν Δηδηθφ Δπηρεηξεζηαθφ Ξξφγξακκα γηα ην Ξεξηβάιινλ θαη ηελ Αεηθφξν Αλάπηπμε (ΔΞΞΔΟΑΑ), ζχκθσλα κε ην ΔΠΞΑ, επηδηψθεη ηελ πξνζηαζία, αλαβάζκηζε θαη αεηθνξηθή δηαρείξηζε ηνπ πεξηβάιινληνο, κε ζθνπφ λα απνηειέζεη ην ππφβαζξν γηα ηελ πξνζηαζία ηεο δεκφζηαο πγείαο, ηελ άλνδν ηεο πνηφηεηαο δσήο ησλ πνιηηψλ θαζψο θαη λα βειηηψζεη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο Νηθνλνκίαο. Θαηά ην ΔΞΞΔΟΑΑ, ηα ηδηαίηεξα γεσκνξθνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά, θαζψο θαη ηα επλντθά θιηκαηνινγηθά δεδνκέλα ηεο Διιεληθήο Δπηθξάηεηαο (αθηέο, λεζησηηθφο ρψξνο, πςειή βηνπνηθηιφηεηα θιπ) απνηεινχλ ηε βάζε κηαο ζηνρεπκέλεο πνιηηηθήο ρξεκαηνδφηεζεο ζηηο Ξεξηθέξεηεο κε κηα ζεηξά έξγσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πξνζηαζία, ηελ αλαβάζκηζε θαη ηελ νξζνινγηθή δηαρείξηζε ηνπ πεξηβάιινληνο ψζηε λα απνηειέζεη ην ππφβαζξν κηαο πνηνηηθήο αλάπηπμεο. (ΔΞΞΔΟΑΑ, 2012) Θχξηα παξέκβαζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ΔΞ είλαη νινθιεξσκέλε δηαρείξηζε ζηεξεψλ θαη επηθίλδπλσλ απνβιήησλ θαη ε πξνζηαζία ησλ εδαθψλ. Δπηπξφζζεηνο ζηφρνο είλαη ε νινθιεξσκέλε εθαξκνγή ηεο Νδεγίαο 2000/60 θαη ε δηαρείξηζε αζηηθψλ ιπκάησλ, θαζψο θαη ε δηακφξθσζε ζπζηεκάησλ κέηξεζεο θαη ειέγρνπ ζην ζχλνιν ησλ πεγψλ αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο. 75

Δπηπιένλ, ην ΔΞ «Ξεξηβάιινλ Αεηθφξνο Αλάπηπμε» ζηνρεχεη ζηελ εθαξκνγή ζρεδίσλ δξάζεο γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο, ηεο ξχπαλζεο ηνπ ζαιάζζηνπ πεξηβάιινληνο, θαζψο θαη ηεο ξχπαλζεο ησλ αθηψλ. Κέιεκα ηνπ ΔΞ είλαη ε δηακφξθσζε εξγαιείσλ γηα ην ζρεδηαζκφ θαη ε εθαξκνγή ρσξνηαμηθψλ ξπζκίζεσλ γηα ηε δηάδνζε ησλ ΑΞΔ. Πηφρνο ηνπ είλαη, επίζεο ε νινθιεξσκέλε πξνζηαζία θαη ε δηαρείξηζε βηνηφπσλ, νη ππνδνκέο αληηπιεκκπξηθήο πξνζηαζίαο κεγάιεο θιίκαθαο, ε πξφιεςε θαη ε απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζε ησλ θπζηθψλ θαη ηερλνινγηθψλ θαηαζηξνθψλ κέζσ κεραληζκψλ θαη νξζψλ πξαθηηθψλ. Γηα λα επηηεπρζνχλ φια ηα παξαπάλσ, ην ΔΞ «Ξεξηβάιινλ Αεηθφξνο Αλάπηπμε» έρεη σο έλαλ απφ ηνπο ζηφρνπο ηνπ ηελ επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ. Νη Γεληθνί Πηφρνη ηνπ Ξξνγξάκκαηνο είλαη ε Αεηθνξηθή Γηαρείξηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ κέζσλ, ηνπ θπζηθνχ απνζέκαηνο θαη ησλ Αζηηθψλ Θέληξσλ (Έδαθνο, δαηηθφ Ξεξηβάιινλ, Αηκφζθαηξα, Φχζε) θαη ε Βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο ζην ζρεδηαζκφ θαη ηελ εθαξκνγή ηεο πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο θαη βειηίσζε ηεο απφθξηζεο ηεο Θνηλσλίαο θαη ησλ Ξνιηηψλ ζε ζέκαηα Ξεξηβαιινληηθήο Ξξνζηαζίαο. Νη Άμνλεο Ξξνηεξαηφηεηαο ηνπ ΔΞΞΔΟΑΑ είλαη: 1. Ξξνζηαζία Αηκνζθαηξηθνχ Ξεξηβάιινληνο & Αζηηθέο Κεηαθνξέο Αληηκεηψπηζε Θιηκαηηθήο Αιιαγήο Αλαλεψζηκεο Ξεγέο Δλέξγεηαο 2. Ξξνζηαζία θαη Γηαρείξηζε δαηηθψλ Ξφξσλ 3. Ξξφιεςε & Αληηκεηψπηζε Ξεξηβαιινληηθνχ Θηλδχλνπ 4. Ξξνζηαζία Δδαθηθψλ Ππζηεκάησλ Γηαρείξηζε Πηεξεψλ Απνβιήησλ 5. Ρερληθή Βνήζεηα 6. Ξξνζηαζία Αηκνζθαηξηθνχ Ξεξηβάιινληνο Αληηκεηψπηζε Θιηκαηηθήο Αιιαγήο 7. Ξξνζηαζία & Γηαρείξηζε δαηηθψλ Ξφξσλ 8. Ξξφιεςε & Αληηκεηψπηζε Ξεξηβαιινληηθνχ Θηλδχλνπ 76

9. Ξξνζηαζία Φπζηθνχ Ξεξηβάιινληνο & Βηνπνηθηιφηεηαο 10. Θεζκνί & Κεραληζκνί Πηφρνο ηνπ Ξξψηνπ Άμνλα Ξξνηεξαηφηεηαο, ζρεηηθνχ κε ην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο, είλαη ε ζπκβνιή ζηε κείσζε ηεο ξχπαλζεο ηνπ αηκνζθαηξηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ε αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο κε ηελ πινπνίεζε έξγσλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη αμηνπνίεζεο ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο (εηθφλα). Ν πξψηνο Άμνλαο πξνηεξαηφηεηαο βξίζθεη εθαξκνγή θαη ζηηο 13 πεξηθέξεηεο ηεο ρψξαο. Νη Δηδηθνί ζηφρνη ηνπ άμνλα, ζχκθσλα κε ην έγγξαθν ηνπ ΔΞΞΔΟΑΑ, είλαη: Δμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζην δεκφζην θαη επξχηεξν δεκφζην ηνκέα Δλζάξξπλζε θαη δηάδνζε ηεο ρξήζεο ΑΞΔ κέζα απφ πξφηππα επηδεηθηηθά έξγα Ξξνψζεζε ηεο βηψζηκεο πεξηθεξεηαθήο αλάπηπμεο κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπηθνχ ελεξγεηαθνχ δπλακηθνχ Κείσζε ηεο έληαζεο ηεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο ζε επηιεγκέλνπο θνξείο κε πςειφ ελεξγεηαθφ θφζηνο ιεηηνπξγίαο Πηήξημε ηεο απηνλνκίαο θαη ηεο αζθάιεηαο ελεξγεηαθνχ εθνδηαζκνχ ζην Άγην Όξνο κε ηελ ρξήζε ησλ ΑΞΔ Ξξνψζεζε βηψζηκσλ ιχζεσλ γηα ηηο αζηηθέο κεηαθνξέο ηεο Θεζζαινλίθεο Κείσζε ηεο αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο Κείσζε ησλ εθπνκπψλ ησλ αεξίσλ πνπ πξνθαινχλ ηελ θιηκαηηθή αιιαγή. 77

Δηθφλα 5. % ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΞΔ ζηε ζπλνιηθή παξαγσγή ελέξγεηαο ηεο ρψξαο (ΔΞΞΔΟΑΑ, 2012). Ππκπιεξσκαηηθά κε ηα Ρνκεαθά Δπηρεηξεζηαθά Ξξνγξάκκαηα, ζηελ θάιπςε ησλ εζληθψλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ, ζα ζπκβάιινπλ θαη ηα Πεξηθεξεηαθά Δπηρεηξεζηαθά Πξνγξάκκαηα, πνπ δίλνπλ ηδηαίηεξε έκθαζε ζηα μερσξηζηά ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο αλάγθεο ηεο θάζε πεξηθέξεηαο. Ρα πέληε ΞΔΞ πνπ έρνπλ ζρεδηαζηεί είλαη: ΞΔΞ Καθεδνλίαο - Θξάθεο ΞΔΞ Γπηηθήο Διιάδαο Ξεινπνλλήζνπ - Ηνλίσλ Λήζσλ ΞΔΞ Θξήηεο θαη Λήζσλ Αηγαίνπ, ηνπ νπνίνπ ε αλάιπζε αθνινπζεί ζην επφκελν θεθάιαην. ΞΔΞ Θεζζαιίαο -Πηεξεάο Διιάδαο Ζπείξνπ ΞΔΞ Αηηηθήο, ηα νπνία πξνζαλαηνιίδνληαη ζε θνηλέο παξεκβάζεηο, φπσο θνηλσληθέο ππνδνκέο, πγεία θαη θνηλσληθή αιιειεγγχε (ππνδνκέο λνζνθνκείσλ θαη δνκψλ θνηλσληθήο θξνληίδαο, εηδηθψλ κνλάδσλ, θέληξσλ πγείαο θαη αλνηρηήο θξνληίδαο, εμεηδηθεπκέλνο εμνπιηζκφο, κέηξα αλάπηπμεο θαη πξνζηαζίαο ηεο Γεκφζηαο γείαο), πνιηηηζκφο (ελίζρπζε ησλ βαζηθψλ πνιηηηζηηθψλ ππνδνκψλ, πξνζηαζία θαη αλάδεημε ηεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο), έξγα πξνζπειαζηκφηεηαο 78

θαη πεξηβάιινληνο ηνπηθήο θιίκαθαο, πνιηηηθέο βηψζηκεο αζηηθήο αλάπηπμεο, θαη πνιηηηθέο ελίζρπζεο νξεηλψλ, κεηνλεθηηθψλ, λεζησηηθψλ πεξηνρψλ. 79

5. ΑΠΕ θαη Β. Αηγαίν Ύζηεξα απφ ηελ αλαθνξά ζηελ πεξηθεξεηαθή θαη ρσξνηαμηθή πνιηηηθή, ηφζν ζε επξσπατθφ φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν, αθνινπζεί ε παξνπζίαζε ησλ πξνβιέςεσλ γηα ηηο ΑΞΔ ζηελ πεξηθέξεηα ηνπ Βνξείνπ Αηγαίνπ. 5.1 Ειιάδα Βόξεην Αηγαίν 5.1.1 Το Β. Αιγαίο στο ΠΕΠ Κπήτηρ και Νήσων Αιγαίος Ρν Ξεξηθεξεηαθφ Δπηρεηξεζηαθφ Ξξφγξακκα Θξήηεο θαη Λήζσλ Αηγαίνπ είλαη έλα απφ ηα 5 Ξεξηθεξεηαθά Δπηρεηξεζηαθά Ξξνγξάκκαηα, ηα νπνία εγθξίζεθαλ ζην πιαίζην ηνπ ΔΠΞΑ γηα ηελ πεξίνδν 2007-2013. «Ξξνβιέπεη αλαπηπμηαθέο παξεκβάζεηο ζηε ρσξηθή ελφηεηα 3 δηνηθεηηθψλ πεξηθεξεηψλ: ηεο Θξήηεο, ηνπ Λνηίνπ θαη ηνπ Βνξείνπ Αηγαίνπ» (ΔΠΞΑ 2007-2013). «Ζ ρσξηθή ελφηεηα απνηειείηαη απφ 90 θαη παξαπάλσ λεζηά, φισλ ησλ κεγεζψλ, κε μερσξηζηά ραξαθηεξηζηηθά θαη επθαηξίεο, ηα νπνία δηακνξθψλνπλ έλα ζχλζεην αλαπηπμηαθφ πεξηβάιινλ ζε επξσπατθφ θαη κεζνγεηαθφ επίπεδν» (ΔΠΞΑ 2007-2013). Όζν αθνξά ηελ πεξηθέξεηα ηνπ Βφξεηνπ Αηγαίνπ, ν λεζηψηηθνο ραξαθηήξαο ηεο θαη «ε ζέζε δηπιήο πεξηθεξεηαθφηεηαο» απνηεινχλ βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά, κε ηελ έλλνηα φηη «απνηειεί αθξηηηθή πεξηθέξεηα ηεο ρψξαο ζηα αλαηνιηθά ηεο ζχλνξα θαη απνκαθξπζκέλε, πεξηθεξεηαθή πεξηνρή ηεο ΔΔ ζηα εμσηεξηθά ηεο ζχλνξα κε δπζκελή απνηειέζκαηα σο πξνο ηελ έληαμή ηεο ζηα ππάξρνληα δίθηπα επηθνηλσλίαο θαη αληαιιαγψλ» (ΞΔΞ, ζει 19). «Η Πεξηθέξεηα Βνξείνπ Αηγαίνπ απνηειείηαη απφ ελλέα θαηνηθεκέλα λεζηά ζε ηξεηο Ννκνχο (Λέζβνπ, Υίνπ θαη άκνπ). Η ζπλνιηθή ηεο έθηαζε θζάλεη ηα 3.836 km2. Πέληε απφ ηα λεζηά ηεο είλαη κεγάια ζε έθηαζε (Λέζβνο, Υίνο, άκνο, Λήκλνο, Ιθαξία) γηα 80

ηελ θιίκαθα ησλ λεζηψλ ηνπ Αηγαίνπ θαη ηέζζεξα κηθξφηεξα (Άγηνο Δπζηξάηηνο, Οηλνχζζεο, Φαξά, Φνχξλνη ), κε ηε Λέζβν θαη ηε Υίν λα ζπγθαηαιέγνληαη ζηα ζεκαληηθά λεζηά ηνπ επξσπατθνχ ρψξνπ. Δπίζεο, ζηελ Πεξηθέξεηα πεξηιακβάλνληαη πνιιά κηθξφηεξα αθαηνίθεηα λεζηά θαη κεγάινο αξηζκφο βξαρνλεζίδσλ» (ΞΔΞ, ζει. 19). Πρεηηθά κε ηε κνξθνινγία ηνπ εδάθνπο, ππάξρεη δηαθνξά ζηα πςφκεηξα, κε ηε Πάκν λα είλαη ην πην νξεηλφ λεζί, θαη ηε Ιήκλν ην ιηγφηεξν νξεηλφ. Ππλνιηθά, νη νξεηλέο εθηάζεηο θαιχπηνπλ ην 33% πεξίπνπ ηεο ζπλνιηθήο έθηαζεο ηεο Ξεξηθέξεηαο. Δπίζεο, νη θιίζεηο παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο, κε ηελ Ηθαξία λα παξνπζηάδεη ηηο πςειφηεξεο θαη ηε Ιήκλν ηηο κηθξφηεξεο, ρσξίο απηφ ην γεσγξαθηθφ ραξαθηεξηζηηθφ λα θαζνξίδεη αλάινγα θαη ηηο δπλαηφηεηεο πξφζβαζεο, ελψ φκσο ζα πξέπεη λα ζπλππνινγίδεηαη ζην γεγνλφο ηεο απφζηαζεο απφ ηελ επεηξσηηθή ρψξα, αιιά θαη ζηε κεηαμχ ησλ λεζηψλ κεγάιε απφζηαζε (ΞΔΞ, ζει. 73). Ρέινο «ε Ξεξηθέξεηα Β. Αηγαίνπ είλαη ηδηαίηεξα επλνεκέλε απφ θιηκαηνινγηθήο άπνςεο, παξνπζηάδνληαο πςειή ειηνθάλεηα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο, ρακειή, ζρεηηθά, κέζε εηήζηα βξνρφπησζε, ελψ επλντθή κέζε εηήζηα ζεξκνθξαζία παξαηεξείηαη ζε φια ηα λεζηά ηεο» (ΞΔΞ, ζει. 38). Δηθφλα 10. Ξαξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηελ πεξηθέξεηα Βφξεηνπ Αηγαίνπ ην 2003 (ΞΔΘΑ). 81