Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ... 11 Κεφ. 1... South Hill Park αρ. 11... 17 Κεφ. 2... Το έγκλημα... 19 Κεφ. 3... Η Κύπρος της Στυλλούς... 39 Κεφ. 4... H Στυλλού και o δρ. Christie... 46 Κεφ. 5... Η δίκη... 50 Κεφ. 6... Ριζοκάρπασο 1925: Η ΠΡΩΤΗ ΦΩΤΙΑ... 57 Κεφ. 7... Στυλλού και Lloyd-George... 59 Κεφ. 8... Η θανατική ποινή στο Η.Β. και αλλού... 62 Κεφ. 9... Οι επιστολές... 73 Κεφ. 10... Οι τελευταίες μέρες της Στυλλούς... 84 Κεφ. 11... Επαγγελμα δήμιος... 87 Κεφ. 12... Οι δήμιοι της Στυλλούς... 90 Κεφ. 13... Η εκτέλεση... 95 Κεφ. 14... Η Στυλλού στη Βουλή των Κοινοτήτων!... 100 Κεφ. 15... Ο τύπος και η Στυλλού... 105 Κεφ. 16... Αδικήθηκε η Στυλλού από το Αγγλικό ΔικαιΙκό σύστημα;... 111 Κεφ. 17... Η Στυλλού και το Κυπριακό... 114 Κεφ. 18... Ruth Ellis Ένα ακόμα θύμα της Στυλλούς;... 117 Συμπεράσματα... Η άποψή μου... 123 ΕΠΙΛΟΓΟΣ... 129 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 131 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 133
Η Στυλιανή Χριστοφή το 1953.
11 ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ γνωριμία μου με τη Στυλιανή Χριστοφή υπήρξε τυχαία. Στο πλαίσιο μιας έρευνας σχετικά με τη θανατι- Η κή ποινή, έπεσαν στα χέρια μου τα απομνημονεύματα του Albert Pierrepoint, δημίου του Αγγλικού Στέμματος την περίοδο 1932-1955. Εκεί συνάντησα για πρώτη φορά το όνομα Στυλιανή Χριστοφή. Η Κυπριακή καταγωγή περισσότερο από εμφανής, τα ερωτήματα αναπόφευκτα. Θέλησα να ψάξω αυτή την παλιά ιστορία και να μάθω το πώς μια αγράμματη γυναίκα από την Κύπρο κατέληξε στο ικρίωμα. Τα αποτελέσματα της έρευνας τα κρατάτε στα χέρια σας. Η έρευνα και η προσπάθεια κατανόησης του εγκληματικού φαινομένου δεν αποτελεί καινοτομία της εποχής μας. Ήδη στην αρχαία Ελλάδα η ενασχόληση με το έγκλημα δεν ήταν κάτι σπάνιο: στον Οιδίποδα επί Κολωνώ π.χ. γίνεται προσπάθεια κατανόησης της συμπεριφοράς του πατροκτόνου και αιμομίκτη Οιδίποδα. Σκέψεις πάνω στο έγκλημα εκφράζονται από τον Ησίοδο (Έργα και Ημέραι), από τον Πλάτωνα (Πολιτεία, Νόμοι), από τον Αριστοτέλη (Πολιτικά, Ηθικά Νικομάχεια) και δεν νομίζω πως είναι υπερβολή να πούμε πως οι αρχαίοι μας πρόγονοι έβαλαν τα θεμέλια της επιστήμης της εγκληματολογίας. Όσα διατύπωσαν τότε, όχι μόνο εξακολουθούν να ισχύουν, αλλά να είναι και επίκαιρα: Εξέτασαν σε βάθος την έννοια και τη λειτουργία του ποινικού νόμου. Ενδιαφέρθηκαν για την έννοια του εγκλήματος και
12 Στέφανος Ευαγγελίδης την εξέλιξή του, τους ατομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες γένεσης του εγκλήματος και την αλληλεπίδρασή τους, όπως και τη διαδικασία περάσματος στην εγκληματική πράξη και την κοινωνική αντίδραση σε αυτή. Ασχολήθηκαν με τον εγκληματία ως άτομο και δημιούργησαν τις πρώτες τυπολογίες εγκληματιών. Στη σύγχρονη εποχή οι πρώτες προσπάθειες απόκτησης επιστημονικής εγκληματολογικής γνώσης ξεκινούν περί τα μέσα του 18 ου αιώνα. Το 1764 ο Cesare Beccaria χρησιμο ποιεί, για να προσεγγίσει το ζήτημα, τη μέθοδο που αποκλήθηκε φιλοσοφικο-πολιτική και με τις θέσεις του να βασίζονται κυρίως στο έργο του J.J. Rousseau και στον προβληματισμό που κυριαρχούσε την εποχή εκείνη για την ελευθερία της βούλησης. Αργότερα περί τα μέσα του 19 ου αιώνα η Βιολογία, η Ανθρωπολογία και η Ψυχιατρική άρχισαν να ασχολούνται με το εγκληματικό φαινόμενο, έστω και περιθωριακά. Η επιστήμη της εγκληματολογίας 1, γεννήθηκε στην Ιταλία στα τέλη του 19 ου αιώνα με την εμφάνιση στο προσκήνιο της λεγόμενης θετικής σχολής με κύριους εκπροσώπους τους Lomboroso, Ferri και Garofallo. Ο μεν πρώτος προσεγγίζει το εγκληματικό φαινόμενο εμπειρικά, ενώ οι Garofallo και Ferri προσέγγισαν το έγκλημα και τον εγκληματία με τη βοήθεια της επιστήμης του ανθρώπου και της κοινωνίας. Έστω και αν οι θεωρίες των Ιταλών θετικιστών δέχτηκαν έντονη κριτική, ξεκίνησε ένας γόνιμος διάλογος, που είχε πλέον στο κέντρο του ενδιαφέροντος τον άνθρωπο. Η εγκληματικότητα είναι ένα φαινόμενο που οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, γι αυτό και υπάρχουν πολλοί τρόποι προσέγγισης. Το ερώτημα που τίθεται είναι στη βάση του ευρύ: Τι οδηγεί έναν άνθρωπο στο έγκλημα; Το έγκλημα είναι προϊόν ενδοψυχικών ή κοινωνικών συγκρούσεων ή μήπως κάτι άλλο; Η επιστήμη της εγκληματολογίας, από τη στιγμή της γέννησής της προσπαθεί να δώσει απάντηση. Μέθοδοι και πρακτικές που έχουν κατά καιρούς προταθεί (στατιστικές, ανθρωπομετρικές, ψυχοδυναμικές, κοινωνιολογικές) δεν έχουν καταφέρει να απαντήσουν πειστικά και 1 Η πατρότητα του όρου αποδίδεται στο Γάλλο ανθρωπολόγο Topinard ο οποίος και τον πρωτοχρησιμοποίησε το 1879
Σ τ υλ ι α ν η Χ. 13 τεκμηριωμένα στο γιατί του εγκλήματος. Ίσως επειδή τελικά πρόκειται για ένα κάπως ρομαντικό ερώτημα που δεν έχει απάντηση. Ίσως επειδή η παραβατικότητα είναι συνυφασμένη με τον άνθρωπο από τη στιγμή της Δημιουργίας. Από τον Αδάμ και την Εύα και το αναπάντητο γιατί της προπατορικής παραβατικότητας μέχρι και τους σημερινούς κατά συρροήν δολοφόνους. O Γάλλος κοινωνιολόγος Emile Durkheim, προέβη στη διαπίστωση πως το έγκλημα είναι εγγενές στην κοινωνία, περιλαμβάνεται στους γενικούς όρους ζωής και είναι κάτι το φυσιολογικό, ερχόμενος σε αντίθεση με τους Ιταλούς θετικιστές, οι οποίοι θεωρούν το έγκλημα ως αφύσικο και παθολογικό φαινόμενο. Το μόνο σίγουρο τελικά είναι πως κανένα κράτος, κανένα πολιτικό, κοινωνικό ή οικονομικό σύστημα, καμιά τιμωρία ή μεταχείριση δεν απάλλαξε ποτέ τον κόσμο από το έγκλημα. Πρέπει όμως εκ προοιμίου ν αναφέρω ότι η έρευνα για τη Χριστοφή είναι δυστυχώς ατελής παρά τη θέλησή μου. Στα Βρετανικά Αρχεία υπάρχει ένας ογκώδης φάκελος με στοιχεία που αφορούν την υπόθεση Χριστοφή, ο οποίος δεν είναι προσβάσιμος στους ερευνητές μέχρι την 1 η Ιανουαρίου 2046. Έτσι, θεωρώ πρέπον να ενημερώσω (και να προειδοποιήσω ίσως) τον αναγνώστη πως μπορεί ένα μέρος από όσα αναφέρονται να ανατραπούν ολικά ή μερικά από τον ερευνητή που θα έχει στο μέλλον στα χέρια του πρόσβαση σε όλο το αρχειακό υλικό. Έγινε προσπάθεια, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό, να προστατευθούν συγγενείς και επιζώντες απόγονοι της Στυλιανής Χριστοφή. Για το λόγο αυτό έχω αποσιωπήσει κάποια ονόματα ενώ άλλα αναφέρονται μόνο με τα αρχικά τους.
Η ληξιαρχική πράξη γάμου του Σταύρου και της Hella.
17 Κεφαλαιο 1 South Hill Park αρ. 11 Στις 22 Ιανουαρίου του 1942 δύο νέοι άνθρωποι περπατούσαν βιαστικά στους δρόμους του βομβαρδισμένου Λονδίνου. Ο άντρας καταγόταν από την Κύπρο και ονομαζόταν Σταύρος Χριστοφής. Γιος του Π. και της Στυλιανής Χριστοφή, που κάποιοι την έλεγαν Στέλλα, αλλά οι πιο πολλοί φώναζαν Στυλλού. Η γυναίκα που περπατούσε δίπλα του με ένα μπουκέτο λουλούδια στα χέρια ήταν η 24χρονη Hella Dorothea Bleichner. Γύρω τους ερείπια και καταστροφή. Μικρές εστίες φωτιάς από την επίσκεψη της χιτλερικής Luftwaffe έκαιγαν ακόμα. Πυροσβεστικές, ασθενοφόρα και οχήματα του στρατού και της πολιτικής άμυνας πηγαινοερχόντουσαν. Όμως το ζευγάρι περπατούσε βιαστικά χωρίς να δίνει σημασία στις εικόνες καταστροφής γύρω του. Ο Σταύρος και η καστανόξανθη ψηλόλιγνη Hella γνωρίστηκαν και αγαπήθηκαν στο μαγαζί που δούλευαν ως σερβιτόροι. Και σήμερα είχαν παντρευτεί. Όλος ο κόσμος έμοιαζε σήμερα πανέμορφος. Ο Σταύρος, ήταν δεν ήταν 18 χρονών όταν έφτασε στην Αγγλία το 1937. Καταγόταν από μια φτωχή πολύτεκνη οικογένεια που τα έφερνε δύσκολα βόλτα. Αρχικά είχε δουλέψει ως σερβιτόρος στη Λευκωσία, αλλά το όνειρό του ήταν να φύγει κάποια στιγμή από την Κύπρο και να αποδράσει από τη φτώχια και το ασφυκτικό οικογενειακό περιβάλλον, στο οποίο κυριαρχούσε η καταπιεστική μητέρα του.