Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Τ.Ε.Ι.) ΑΜΘ Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΚΑΙ ΗΘΙΚΗ Γεώργιος Θερίου ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ (ακολουθώντας το σύστημα του Πανεπιστημίου Harvard) Τι είναι οι βιβλιογραφικές αναφορές; Οι βιβλιογραφικές αναφορές είναι μια καθορισμένη μέθοδος επισήμανσης των πηγών, από τις οποίες αντλούνται πληροφορίες ή ιδέες που έχουν χρησιμοποιηθεί για τη συγγραφή της εργασίας. Πολλές μορφές βιβλιογραφίας (βιβλιογραφικών αναφορών) είναι αποδεκτές, με αυτή του Πανεπιστημίου του Harvard να θεωρείται μία από τις πιο έγκυρες από πολλούς ακαδημαϊκούς. Οι οδηγίες που ακολουθούν αναφέρονται στο παραπάνω σύστημα (Harvard referencing system). ΑΠΑΡΑΒΑΤΗ ΑΡΧΗ: Οτιδήποτε συμπεριλάβουμε στην εργασίας μας, το οποίο δεν έχουμε γράψει μόνοι μας, ΠΡΕΠΕΙ απαραίτητα να το αναφέρουμε και να παραπέμπουμε στις σχετικές πηγές. 1
Μέσα στο κείμενο της πτυχιακής εργασίας χρησιμοποιούνται οι λεγόμενες παραπομπές (βιβλιογραφικές αναφορές), ενώ στο τέλος της υπάρχει χωριστό κεφάλαιο που ονομάζεται «Βιβλιογραφία» και περιέχει συγκεντρωτικό κατάλογο με λεπτομερή αναφορά όλων των πηγών που χρησιμοποιήθηκαν μέσα στην πτυχιακή εργασία. Σημείωση: Όλες οι παραπομπές (βιβλιογραφικές αναφορές) που υπάρχουν μέσα στο κείμενο, πρέπει υποχρεωτικά να περιέχονται και στο τελευταίο κεφάλαιο της πτυχιακής εργασίας που ονομάζεται «Βιβλιογραφία». Γιατί χρησιμοποιούνται οι βιβλιογραφικές αναφορές; Για να επισημαίνεται η πηγή των πληροφοριών ώστε να αποφεύγεται ο κίνδυνος λογοκλοπίας. Για να υπάρχει αξιοπιστία στο περιεχόμενο της εργασίας. Για να επιτρέπει στον αναγνώστη να ακολουθήσει τις συγκεκριμένες πήγες. 2
Α. Παραπομπές (βιβλιογραφικές αναφορές) μέσα στην πτυχιακή εργασία. Αναγράφεται μέσα σε παρένθεση το επίθετο του συγγραφέα και η χρονολογία έκδοσης του βιβλίου ή του άρθρου, κτλ, π.χ. (Barney, 1999). Σε περίπτωση αυτούσιας αντιγραφής ενός κειμένου, το συγκεκριμένο χωρίο μπαίνει σε εισαγωγικά, χρησιμοποιώντας την πλάγια γραφή (italics). Συγχρόνως, στην παραπομπή (βιβλιογραφική αναφορά) προστίθεται εκτός του επιθέτου και της χρονολογίας, ο αριθμός της συγκεκριμένης σελίδας, π.χ. (Barney, 1999: 63). Όταν χρησιμοποιούνται ιστοσελίδες, αναγράφεται επίσης το επίθετο του συγγραφέα και η ημερομηνία δημοσίευσης του άρθρου. Στη περίπτωση που δεν υπάρχει εμφανής συγγραφέας αναγράφεται το όνομα του αντίστοιχου οργανισμού-φορέα της ιστοσελίδας. Παραδείγματα: Σύμφωνα με τον Barney (1999), H θεωρία των πόρων και ικανοτήτων (Barney, 1999) υποστηρίζει ότι Πολλοί ερευνητές έχουν ασκήσει κριτική στη θεωρία της προστιθέμενης Αξίας των Μετόχων (Freeman 1990, Martin και Snow 1987, Smith et al. 2003). Η διοίκηση ανθρώπινων πόρων ορίζεται «ως μια στρατηγική προσέγγιση στην διοίκηση των σχέσεων των εργαζόμενων η οποία αναγνωρίζει την σημασία της ανάπτυξης της ανταγωνιστικότητας του ανθρώπινου δυναμικού ως προϋπόθεση για την δημιουργία ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος» (Bratton και Gold, 2003: 3). Παρατηρήθηκε αύξηση δημοσίων υπαλλήλων από το 1980 (ΙΟΒΕ, 2010). Η δημοσίευση του ισολογισμού της Νεογάλ επιβεβαιώνει την πρόβλεψη του προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου, ο οποίος, στις αρχές της χρονιάς μιλούσε για μειωμένα κατά το ήμισυ κέρδη για το 2010 (Ναυτεμπορική, 2011). 3
Σημειώσεις: (1) Όταν τη συγγραφική ευθύνη έχουν παραπάνω από τρία άτομα, αναφέρεται το όνομα του πρώτου συγγραφέα ακολουθούμενο από την έκφραση et al. (και άλλοι). Η φράση et al., γράφεται πάντα χρησιμοποιώντας την πλάγια γραφή (italics). Παράδειγμα: (Leeder et al., 1996). (2) Όταν την συγγραφική ευθύνη έχουν δυο συγγραφείς τα ονόματα τους αναφέρονται χρησιμοποιώντας τον ελληνικό σύνδεσμο «και» και όχι τον αντίστοιχο αγγλικό «and». Παράδειγμα: (Slater και Narver, 1995). (3) Όταν μια βιβλιογραφική αναφορά αναφέρεται σε πάνω από μια πηγές, τότε ο διαχωρισμός των διαφορετικών συγγραφέων μέσα στην παρένθεση γίνεται με το σύμβολο «,». Παράδειγμα: Μεγάλο μέρος από τις μελέτες που γίνονται σχετικά με την οργανωσιακή γνώση, την ερευνούν περισσότερο σε επίπεδο θεωρητικό (Hansen 1999, Szulanski 1996, Zander και Kogut, 1995). Όταν μια βιβλιογραφική αναφορά αναφέρεται σε μια μόνο πηγή, το σύμβολο «,» διαχωρίζει το όνομα των συγγραφέων με την ημερομηνία. Παράδειγμα: (Dickinson και Harris, 2011). B. Συγγραφή ενότητας «Βιβλιογραφία». (Α) Βιβλία: Επώνυμο συγγραφέα και τα αρχικά του ονόματος του (με κεφαλαία), χρόνος έκδοσης (μέσα σε παρένθεση), τίτλος βιβλίου (με πλάγια γράμματα και μέσα σε εισαγωγικά), έκδοση, τόπος έκδοσης, εκδοτικός οίκος. Τηρείται αλφαβητική σειρά. Π.χ.: Παπαδάκης, Β. Μ. (1999), Στρατηγική των επιχειρήσεων: Ελληνική και Διεθνής Εμπειρία, Εκδόσεις Μπένου, Αθήνα. Νικολάου, Δ. και Αναστασίου, Α. (2008), Η Διοίκηση Ανθρώπινων Πόρων στον 21 ο αιώνα, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα. 4
(Β) Περιοδικά: Επώνυμο συγγραφέα και τα αρχικά του ονόματος του (με κεφαλαία), χρόνος έκδοσης (μέσα σε παρένθεση), τίτλος άρθρου σε εισαγωγικά, όνομα περιοδικού (με πλάγια γράμματα), αριθμός τόμου (με έντονη γραφή) και αριθμός τεύχους (σε παρένθεση), μήνας / ημερομηνία, έτος, αριθμός σελίδων του άρθρου. Π.χ.: Collis, D. J. και Montgomery, C. A. (1995), Competing on Resources: Strategy in the 1990 s, Harvard Business Review, 43 (2), pp. 118-128. Τάκος, Δ. (2003), "Το ηλεκτρονικό εμπόριο στην Ε.Ε., Επιθεώρηση Οικονομικών Επιστημών, 24 (3), σελ. 42 73. (Γ) Πηγές μέσα από το Internet: Επώνυμο συγγραφέα και αρχικό ονόματος, ημερομηνία έκδοσης, τίτλος άρθρου (με πλάγια γράμματα Italics). Χρόνος και δικτυακός τόπος (web site) ανάκτησης. Π.χ.: Dawson, J., Smith, L., Deubert, K. και Grey-Smith, S., (2002), «S Trek 6: referencing, not plagiarism». Ανακτήθηκε στις 03-06-2002, από http://studytrekk.lis. curtin.edu.au. Greek Public Opinion, (2009), «Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα», Ανακτήθηκε στις 26-02-2010, από http://www.adedy.gr/adedy_cms_files/dynamic/c103729/file/0/ 18320092_el_GR.doc. Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, (2009), «Αυξημένη κατά 7,6% η ζήτηση για ευρυζωνικές συνδέσεις στο 2ο τρίμηνο», Ανακτήθηκε στις 05-06- 2009, από http://www.sepe.gr/default.aspx?pid=34&artid=2605&la=1. 5
Εφημερίδα Ισοτιμία, (2010), «Η Fed ερευνά τις σχέσεις της Ελλάδας με την Goldman Sachs», 25-02-2010, Ανακτήθηκε στις 26-02-2010, από http://www.isotimia.gr/ default.asp?pid=24&ct=13&artid=81383. Όταν δεν υπάρχει το όνομα του συγγραφέα στην ιστοσελίδα που χρησιμοποιήθηκε, αναγράφουμε το όνομα του οργανισμού-φορέα της ιστοσελίδας. Παράδειγμα: Ναυτεμπορική, ΙΟΒΕ κ.λ.π. ΠΡΟΣΟΧΗ: Ένα βασικό ζήτημα που προκύπτει από την αναζήτηση πληροφοριών μέσω του διαδικτύου είναι αυτό της αξιοπιστίας των διαδικτυακών πηγών. Με λίγα λόγια, δεν είναι όλες οι πληροφορίες που περιέχονται στο διαδίκτυο αμερόληπτες και επιστημονικές, ορισμένες, μάλιστα, δεν αναφέρουν ούτε καν την ημερομηνία ανάρτησης / δημοσίευσης. Αξιόπιστες πληροφορίες θεωρούνται εκείνες που: (α) μας οδηγούν στη συλλογή των απαραίτητων στοιχείων που απαιτούνται προκειμένου να αναφερθούμε σε αυτές με σωστό τρόπο (συγγραφέας / φορέας δημοσίευσης, ημερομηνία, τίτλος δημοσίευσης) (π.χ. οι απόψεις που παρουσιάζονται σε κάποιο forum είναι ανώνυμες) και (β) μπορούν να διασταυρωθούν και από άλλες πηγές. (Δ) Πηγές από πτυχιακές εργασίες ή σημειώσεις μαθημάτων ΤΕΙ / Πανεπιστημίου: Επώνυμο συγγραφέα και αρχικό ονόματος, ημερομηνία έκδοσης, τίτλος πτυχιακής - σημειώσεων (με πλάγια γράμματα Italics), Εκπαιδευτικό Ίδρυμα. Π.χ.: Παλάσκας, Δ. (2002), Η αποδοτικότητα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων του νομού Θεσσαλονίκης, Πτυχιακή εργασία, ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, Τμήμα Διοίκησης Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων. Δημητριάδης, Ε. (2004), Στατιστικές εφαρμογές με την χρήση του S.P.S.S. [Έκδοση ΤΕΙ Καβάλας], ΤΕΙ Καβάλας, Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων, Χειμερινό εξάμηνο 2009-2010. 6
(Ε) Αποσπάσματα από ταινίες ντοκιμαντέρ: Τίτλος ταινίας- ντοκιμαντέρ (με πλάγια γράμματα Italics), Όνομα και Επίθετο σκηνοθέτη, τοποθεσία εταιρίας παραγωγής, όνομα εταιρίας παραγωγής. Π.χ.: Zeitgeist: moving forward, (2011) [ντοκιμαντέρ], Σκηνοθεσία: Peter Joseph, ΗΠΑ: Gentle Machine Productions LLC. Σημειώσεις: (Α) Τι γίνεται όταν ένας συγγραφέας έχει εκδώσει περισσότερα από ένα βιβλία; Εάν έχουμε έναν αριθμό από βιβλία του ίδιου συγγραφέα, τότε αυτά αναφέρονται στη βιβλιογραφική λίστα σε χρονολογική σειρά από το παλαιότερο στο πιο σύγχρονο έργο του. Σαραβάκος, Δ. (1999), Διοίκηση ανθρώπινων πόρων και ανταγωνιστικό πλεονέκτημα επιχειρήσεων, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Σαραβάκος, Δ. (2000), Οικονομική κρίση, παγκοσμιοποίηση και διεθνές εμπόριο, Εκδόσεις Ιωνία, Αθήνα. (Β) Τι γίνεται όταν ένας συγγραφέας έχει εκδώσει περισσότερα από ένα βιβλία το ίδιο έτος; Εάν στην ίδια χρονολογία (έτος) ο ίδιος συγγραφέας δημοσίευσε περισσότερα από ένα βιβλία, τότε μετά τη χρονολογία εμφανίζονται τα γράμματα (α, β, γ, κτλ) τόσο στη βιβλιογραφική αναφορά στο κείμενο, όσο και στη βιβλιογραφική λίστα. Δημητριάδης, Ε. (2004α), Περιγραφική Στατιστική, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. Δημητριάδης, Ε. (2004β), Στατιστικές Εφαρμογές με S.P.S.S, Εκδόσεις Κριτική, Αθήνα. 7