ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ

4 Ο ΓΕ.Λ. ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ Α ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΘΕΜΑ: ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ- ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ ΤΜΗΜΑ Α5 2012-13 Τ Ο Λ Η Δ Η Μ Η Τ Ρ Α, Π. Ε. 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...σελ. 3 2. Α ΜΕΡΟΣ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ...σελ. 4-5 3. Β ΜΕΡΟΣ i. ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ σελ. 6-10 ii. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ.σελ.11-19 4. Γ ΜΕΡΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ σελ.20-22 ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρουσίαση αφορά στη διαπραγμάτευση του θέματος «Γλώσσα και περίσταση», το οποίο στη συνέχεια εξειδικεύθηκε στη μελέτη του ζητήματος «Η γλώσσα των νέων», όπως προσεγγίστηκαν στα πλαίσια του μαθήματος της έκφρασης έκθεσης της Α λυκείου, σε μια προσπάθεια να εφαρμόσουμε το νέο πρόγραμμα σπουδών για την Α λυκείου. Η νέα προσέγγιση επιχειρήθηκε με τους μαθητές του τμήματος Α5 και η ενότητα έκλεισε με το σχεδιασμό ερωτηματολογίου ο οποίος έγινε με τη συνεργασία όλων των μαθητών του παραπάνω τμήματος, κατά τη διάρκεια μιας διδακτικής ώρας. Τη δακτυλογράφηση του ερωτηματολογίου ανέλαβε η μαθήτρια Τουλιαρή Ιωάννα Για την υποβολή και συγκέντρωση των ερωτηματολογίων εργάστηκαν οι εξής μαθητές: 1. Τζήκα Μαρία Ειρήνη Χρυσοβαλάντω 2. Τζήμα Μαρία 3. Τσενικλής Χαρίλαος 4.Τσιούμαρη Βασιλική 5.Τσορτανίδου Θεοπίστη 6.Τσουτσλή Ανδρομάχη 7.Φωκαϊδου Θεανώ 8.Χαλεπλή Άννα 9.Χασιώτης Ευάγγελος 10.Χατζής Νατάσα Η στατιστική επεξεργασία των δεδομένων έγινε από τη διδάσκουσα και παρουσιάστηκε στο τμήμα κατά την τελευταία διδακτική ώρα με την οποία ολοκληρώθηκε η επεξεργασία της συγκεκριμένης ενότητας Τόλη Δήμητρα, Π.Ε.02 ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 3

Α ΜΕΡΟΣ ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Στα πρώτα στάδια της προσπάθειας, για να προβληματιστούν τα παιδιά σχετικά με το ζήτημα «γλώσσα και περίσταση», παρακολούθησαν ολιγόλεπτα βίντεο που παρουσίαζαν τις εξής επικοινωνιακές περιστάσεις: α) στυλίστες, κομμωτές και μόδιστροι που δίνουν συμβουλές σχετικά με τη γυναικεία εμφάνιση: τα παιδιά καθοδηγήθηκαν, ώστε να παρατηρήσουν τα υποκοριστικά των επιθέτων που χρησιμοποιούνταν συχνά στο λόγο τους(μαλλάκια, βουρτσάκι, χτενούλα κ.λ.π.) β) διαβάσαμε τρυφερά λόγια που απευθύνονται σε ένα παιδί με στόχο να παρατηρήσουν τα παιδιά το συναισθηματικό λόγο των γυναικών γ)παρακολουθήσαμε στιγμιότυπα από τις εκφράσεις φιλάθλων που παρακολουθούν ποδοσφαιρικό αγώνα. Τελικά από τις παραπάνω περιστάσεις εξαγάγαμε το συμπέρασμα ότι η γλώσσα επηρεάζεται από το φύλο. δ) Διαβάσαμε μια ερωτική επιστολή και τα παιδιά καθοδηγήθηκαν να παρατηρήσουν την ποιητική λειτουργία της γλώσσας. ε) Ακούσαμε τμήμα κηρύγματος του αρχιεπισκόπου Αθηνών και τα παιδιά σημείωσαν τις συχνά χρησιμοποιούμενες εκφράσεις (πίστη, λατρεία, σωτηρία ψυχής, αμαρτία κ.λ.π.). Επίσης σύγκριναν το ύφος του λόγου του αρχιεπισκόπου με το ύφος του στυλίστα και των σχολιαστών του ποδοσφαιρικού αγώνα. Στη συνέχεια εξειδικεύσαμε την έρευνά μας στη γλώσσα των νέων. α) Κάναμε αναφορά σε διαφημίσεις χιουμοριστικές που χρησιμοποιούν τη γλώσσα των νέων (πχ. Έφαγα Χ, μάνα κούνα το ποντίκι κ.λ.π.). β) Είδαμε ένα απόσπασμα από ταινία μεν τον ηθοποιό Σ. Γαρδέλη, με θέμα «ο Γαρδέλης διδάσκει τη γλώσσα της δεκαετίας του 80» και παρατηρήσαμε ότι η γλώσσα των νέων διαφοροποιείται ανάλογα με την εποχή και ότι εκφράσεις οι οποίες θεωρούνταν ακραίες στη δεκαετία του 80 μπήκαν στην καθομιλουμένη και έγιναν μέρος της καθημερινής μας γλώσσας. γ) Παρακολουθήσαμε ένα ρεπορτάζ από το «Κουτί της Πανδώρας», με θέμα τη γλώσσα των νέων, στο οποίο, όμως, με αφορμή τη λεγόμενη «αργκό», γινόταν αναφορά σε υποκατηγορίες της γλώσσας τους, όπως τα λεγόμενα greeklish, η γλώσσα του στρατού, των ομοφυλόφιλων, των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των μαθητών. Τα παιδιά παρακολουθώντας το ρεπορτάζ είχαν να απαντήσουν σε συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο, κατά ομάδες, με βάση το οποίο έγινε σχετική συζήτηση στη συνέχεια. ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 4

δ) Τέλος, θελήσαμε να μελετήσουμε τη διαφοροποίηση της γλώσσας των νέων από τη γλώσσα των ενηλίκων στην καθημερινή μας πραγματικότητα. Για το λόγο αυτό καταρτίσαμε σε συνεργασία με όλα τα παιδιά του τμήματος Α5 ένα ερωτηματολόγιο το οποίο παρατίθεται παρακάτω, όπως και τα πορίσματα της έρευνάς μας. ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 5

Β ΜΕΡΟΣ i. ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ α)για να παρατηρήσουν το λόγο των στυλιστών μόδας και των κομμωτών χρησιμοποιήθηκαν οι εξής διαδικτυακοί τόποι http://www.youtube.com/watch?v=fmw317jrboq http://www.youtube.com/watch?v=l1k7ehae9ho http://www.youtube.com/watch?v=i8t7k7a88xc β) ο συναισθηματικός λόγος των γυναικών μελετήθηκε με βάση το παρακάτω απόσπασμα: τα παιδιά καλούνταν να μαντέψουν το φύλο του προσώπου που μιλά και να αιτιολογήσουν την απάντησή τους. «Πού να σε κρύψω, γιόκα μου, να μη σε φτάνουν οι κακοί; Σε ποιο νησί του Ωκεανού, σε ποιαν κορφήν ερημική; Δε θα σε μάθω να μιλάς και τ άδικο φωνάξεις. Ξέρω πως θα χεις την καρδιά τόσο καλή, τόσο γλυκή, που μες στα βρόχια της οργής ταχιά θε να σπαράξεις. Συ θα χεις μάτια γαλανά θα χεις κορμάκι τρυφερό, θα σε φυλάω από ματιά κακή και από κακόν καιρό, από το πρώτο ξάφνιασμα της ξυπνημένης νιότης. Δεν είσ εσύ για μάχητες, δεν είσ εσύ για το σταυρό. Εσύ νοικοκερόπουλο, όχι σκλάβος ή προδότης». γ) περιγραφές και σχόλια ποδοσφαιρικού αγώνα δ) Η ποιητική λειτουργία της γλώσσας μελετήθηκε από την παρακάτω ερωτική εξομολόγηση: «Από καιρό ήθελα να σου πω αυτά τα λόγια, αλλά δεν έβρισκα τον τρόπο. Τη στιγμή αυτή όμως αισθάνομαι έτοιμος. Θέλω να ανοιχτώ σε σένα όπως δεν το έκανα ποτέ. Μου είναι ευκολότερο πίσω από την ασφάλεια μιας οθόνης... Η παρουσία σου είναι αρκετή για να μου επιφέρει σύγχυση, να με αποπροσανατολίσει, να παρεμποδίσει την ομαλή ροή του λόγου μου, σαν φράγμα μπροστά από έναν ορμητικό χείμαρρο. Τα λόγια μου μπλέκονται σαν κουβάρι, η καρδιά μου σφυροκοπά ανελέητα, η αναπνοή μου κόβεται. Αισθάνομαι μικρός και ασήμαντος. Περισσότερο όλων, κάθε φορά που σε αντικρίζω νιώθω το ίδιο πάντα σφίξιμο στο στομάχι μου. Την ίδια υπόκωφη ένταση. Υπήρξαν στιγμές που ένιωθα να το καταπολεμώ, να επιβάλλομαι πάνω του, στιγμές που θεωρούσα ότι είχα τον έλεγχο - στιγμές που ακόμα και συ έχανες τη γοητεία σου στα μάτια μου... Ένιωθα να έχει κορεστεί η θέληση μέσα μου, βλέπεις... Πάντα όμως επανερχόσουν, σαν άλλος βασιλιάς που ανέκτησε τον χαμένο του θρόνο. Το βασίλειό σου στα άδυτα της επιθυμίας μου. ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 6

Δεν είμαι ο μόνος που σε έχει επιθυμήσει, το γνωρίζω. Είμαστε πολλοί... Η λάμψη σου εκτυφλωτική, και όσο εκείνη μεγαλώνει, τόσο πληθαίνουν οι σκιές γύρω μας - και μέσα μας. Δεν υπάρχει τίποτα αντίστοιχο με σένα όμως... Τίποτα που θα μπορούσε να καλύψει το κενό μου με τον τρόπο που το κάνεις εσύ. Η όψη σου βάλσαμο για τα μάτια, η σκέψη ότι σε αγγίζω σκορπάει ανατριχίλες, η φαντασίωση της γεύσης σου στα χείλια μου είναι αρκετή για να αναταράξει και τον βαθύτερο μου ύπνο... Δε μπορώ να σου εξηγήσω για ποιόν λόγο ξεχωρίζεις τόσο... Όπως δε μπορεί να εξηγήσει κάποιος γιατί θεωρεί "όμορφο" το θέαμα ενός καταρράκτη, ή γιατί τον αγγίζει σε βάθος ένα τραγούδι. Ψάχνουμε μερικές φορές να βρούμε "αιτίες" και να αποδώσουμε με λέξεις συναισθήματα τα οποία είναι από τη φύση τους ανεξιχνίαστα. Γνωρίζω όμως ένα πράγμα με σιγουριά: η παρουσία σου με κάνει ευτυχισμένο. Η απουσία σου μπορεί να με βυθίσει στη θλίψη...» ε) Η γλώσσα και το ύφος του θρησκευτικού κηρύγματος μελετήθηκε μετά την προβολή βίντεο από τον παρακάτω ιστότοπο: http://www.youtube.com/watch?v=a1utmlkrpgs Μελετήσαμε ειδικότερα τη γλώσσα των νέων α) μέσα από χιουμοριστικές διαφημίσεις, προερχόμενες από τους παρακάτω ιστότοπους: http://www.youtube.com/watch?v=vqzlhc-fxaw http://www.youtube.com/watch?v=eqfefmfcmmu http://www.youtube.com/watch?v=fewj9eeqwco β) μέσα από απόσπασμα από μια ταινία του Σ. Γαρδέλη, προερχόμενη από τον παρακάτω ιστότοπο: http://www.youtube.com/watch?v=ohaocvwwfms γ) ένα δίωρο αφιερώθηκε στην παρακολούθηση και επεξεργασία ρεπορτάζ από το «Κουτί της Πανδώρας», το οποίο είναι αναρτημένο στην παρακάτω διεύθυνση: http://www.youtube.com/watch?v=omymcsqsatg Κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης του ρεπορτάζ, τα παιδιά είχαν στη διάθεσή τους το παρακάτω ερωτηματολόγιο: «Παρακολουθώντας το σχετικό ρεπορτάζ να απαντήσετε στα παρακάτω ερωτήματα: 1. Γιατί οι έφηβοι χρησιμοποιούν ιδιαίτερη γλώσσα; (καθώς ακούτε το ρεπορτάζ να γυρνάτε πάντα σ αυτή την ερώτηση και να προσθέτετε ό,τι καινούριο στοιχείο ακούτε). ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 7

2. Ποια χαρακτηριστικά μπορούμε να αναγνωρίσουμε στη γλώσσα των εφήβων; (καθώς ακούτε το ρεπορτάζ να γυρνάτε πάντα σ αυτή την ερώτηση και να προσθέτετε ό,τι καινούριο στοιχείο ακούτε). 3. Οι μεγάλοι διαφέρουν από τους νέους στο ζήτημα της δημιουργίας μιας ιδιαίτερης γλώσσας;(δώστε ένα παράδειγμα) 4. Από ποιους κόσμους δανείζεται η γλώσσα των εφήβων; 5. Μπορεί μια νέα λέξη να προκύψει από μια νέα κοινωνική ανάγκη; 6. Γιατί έχει αυξηθεί τόσο το πλήθος των νέων λέξεων σήμερα; Ποιο ήταν το ποσοστό των «επίσημων» λέξεων που χρησιμοποιούνταν από τους εφήβους στο παρελθόν και ποιο σήμερα; 7. Τι συμβολίζει η επίσημη γλώσσα για τα παιδιά; 8. Με ποιον τρόπο μπορεί να ανατρέψει κανείς μια εξουσία; 9. Ποιες είναι οι επικρατούσες απόψεις για τον τύπο της γλώσσας που χρησιμοποιούν οι νέοι; Λένε πως φταίει...... 10. Πως δημιουργείται μια γλώσσα, ένα ιδίωμα, μια διάλεκτος; ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 8

11. Από τι είδους κοινωνικές ομάδες φτιάχτηκαν τα γλωσσικά ιδιώματα και για ποιο λόγο; 12. Πώς σχετίζεται η τεχνολογία με τη γλώσσα; 13. Για ποιους λόγους χρησιμοποιούνται οι συντομογραφίες στη γλώσσα των εφήβων; 14. Αναφέρετε μερικά παραδείγματα της γλώσσας των ηλεκτρονικών υπολογιστών. 15. Ποια χαρακτηριστικά έχει η γλώσσα των ηλεκτρονικών υπολογιστών; 16. Ποιο μήνυμα θέλουν να μας δώσουν οι νέοι με τον τύπο της γλώσσας που χρησιμοποιούν; 17. Που οφείλεται η καθιέρωση των greeklish; 18. Γιατί οι «χακεράδες» χρησιμοποιούν ιδιαίτερη γλώσσα; 19. Τι γίνεται όταν η γλώσσα των υπολογιστών εισβάλλει στην κοινωνία; Ποια χαρακτηριστικά έχει; 20. Ποια χαρακτηριστικά έχει η γλώσσα του στρατού; 21. Οδεύουμε προς εξαφάνιση της γλώσσας μας ή μήπως η γλώσσα δεν είναι στατική; ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 9

22. Είναι δικαίωμα των παιδιών να έχουν τη γλώσσα τους. Όμως ποιος είναι ο ρόλος των μεγάλων; 23. Ποια στάση είναι αυτή που μπορεί να κάνει μεγαλύτερο κακό τόσο στη γλώσσα όσο και στους ανθρώπους; 24. Τελικά ο γλωσσολόγος του ντοκιμαντέρ καταλήγει στα εξής συμπεράσματα για τη γλώσσα των νέων: η γλώσσα των νέων είναι γνώση., αναδεικνύει τη βαθύτερη επαφή με την, με τη γλώσσα των νέων αναδεικνύεται η γλώσσα στην και διασώζονται τα βασικά χαρακτηριστικά, παραδείγματα αποτελούν. 25. Τώρα που παρακολουθήσατε όλο το ντοκιμαντέρ, συνοψίστε για ποιες ιδιαίτερες διαλέκτους έκανε λόγο:. ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 10

ii. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ Παρακάτω παρουσιάζεται το ερωτηματολόγιο, όπως καταρτίστηκε με τη συνεργασία των μαθητών του τμήματος Α5 και στη συνέχεια τα πορίσματα της μικρής μας έρευνας. Να διευκρινιστεί εδώ ότι το δείγμα μας είναι μικρό: πρόκειται για ένα δείγμα 48 ατόμων, εκ των οποίων οι 24 είναι έφηβοι και οι 24 ενήλικες, από το περιβάλλον των μαθητών. Ωστόσο και από το μικρό αυτό δείγμα διαφαίνεται η διαφοροποίηση στη χρησιμοποιούμενη γλώσσα ανάμεσα στους έφηβους και τους ενήλικες. Φυσικά έχουμε την επίγνωση ότι τα αποτελέσματά μας δεν αποτελούν αποδεικτικά στοιχεία, αλλά μόνο ενδείξεις. Σημασία έχει το γεγονός ότι τα παιδιά πήραν μια πρώτη γεύση από τη διαδικασία έρευνας για εξαγωγή συμπερασμάτων που στηρίζονται σε τεκμήρια. ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 11

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ Α5 ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΝΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΤΕ ΣΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ 1. Σημειώστε την ηλικία σας:. 2. Τι σημαίνουν οι παρακάτω εκφράσεις ; Α) omg: Β) αφουκάρω:. Γ) νουμπάς: Δ) brb:. Ε) βγάλε μου μια pic:.. Ζ) άνθρακες ο θησαυρός: Η) το πεπρωμένο φυγείν αδύνατο: Θ) τα αγαθά κόποις κτώνται:. Ι) νίπτω τας χείρας μου: Κ) αργία μήτηρ πάσης κακίας 3. Να κυκλώσετε μια φράση (i ή ii) από κάθε περίπτωση (Α,Β,Γ,Δ,Ε), με την οποία θα επιλέγατε να εκφραστείτε σε αντίστοιχη κατάσταση. Α) i. τα εν οίκω μη εν δήμω ii. μην το βγάζεις παραέξω Β) i. μολών λαβέ ii. αν σου βαστάει έλα Γ) i. Άγεται και φέρεται ii. τον παίζουν Δ) i. τα εξ αμάξης ii. του κατέβασε καντήλια Ε) i. Εν βρασμώ ψυχής ii. θολωμένος 3. Τι πιστεύετε για τη λεγόμενη «αργκό» γλώσσα των νέων; Κυκλώστε το ΝΑΙ ή το ΟΧΙ. Α) Είναι έξυπνη, ευρηματική, χιουμοριστική. ΝΑΙ ΟΧΙ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 12

Β) Είναι επικίνδυνη γλώσσα του περιθωρίου και δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο παραστρατήματος για το παιδί. ΝΑΙ ΟΧΙ Γ) Δεν επηρεάζει την πρόοδο του παιδιού, απλώς είναι ένας τρόπος για να εκφράσει η εφηβεία την επαναστατικότητα και την αντίδρασή της στο κατεστημένο. ΝΑΙ ΟΧΙ Δ) Η ελληνική γλώσσα φτωχαίνει εξαιτίας της. ΝΑΙ ΟΧΙ Ε) Άλλη άποψη : Διατυπώστε τη! ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 13

Τα αποτελέσματά μας: 2.Τι σημαίνουν οι παρακάτω εκφράσεις ; Με «ναι» δηλώνεται ο αριθμός των ατόμων που γνωρίζει την κάθε έκφραση, ενώ με «όχι» ο αντίστοιχος αριθμός όσων δε γνωρίζουν την έκφραση. ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Εκφράσεις από τη γλώσσα των νέων ΕΦΗΒΟΙ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΝΑΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΟΧΙ omg 23 1 12 12 αφουκάρω 7 17 0 24 νουμπάς 19 5 3 21 brb 10 14 0 24 βγάλε μου μια pic 23 1 14 10 ΣΥΝΟΛΟ 82 38 29 91 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Εκφράσεις από το γλωσσικό μας παρελθόν: ΕΦΗΒΟΙ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΝΑΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΟΧΙ άνθρακες ο θησαυρός 5 19 13 11 το πεπρωμένο φυγείν αδύνατο 16 8 20 4 τα αγαθά κόποις κτώνται 12 12 16 8 νίπτω τας χείρας μου 14 10 17 7 αργία μήτηρ πάσης κακίας 3 21 9 15 ΣΥΝΟΛΟ 50 70 75 45 Παρακάτω παρουσιάζονται διαγραμματικά τα αποτελέσματα των παραπάνω πινάκων: ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 14

1. Εκφράσεις από τη γλώσσα των νέων 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΦΗΒΩΝ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ 2. Εκφράσεις από το γλωσσικό μας παρελθόν 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΦΗΒΩΝ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΠΟΥ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Στους δύο πίνακες παρατηρούμε μια αντίστροφη σχέση των δύο ηλικιακών ομάδων προς τη γνώση των δύο κατηγοριών εκφράσεων: όσον αφορά στη γνώση εκφράσεων από τη γλώσσα των νέων, σαφώς υπερέχουν οι έφηβοι με μεγάλη διαφορά. Όσον αφορά στη γνώση εκφράσεων από το γλωσσικό μας παρελθόν υπερέχουν οι ενήλικες. Βέβαια αξίζει να παρατηρήσουμε ότι τα ποσοστά εφήβων και ενηλίκων στο δεύτερο πίνακα βρίσκονται πιο κοντά και αυτό κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται στη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στο σχολείο. Παρόλα αυτά σε καμία από τις εκφράσεις που μελετήθηκαν στο δεύτερο πίνακα, δε σημειώνεται υψηλότερο ποσοστό εφήβων να γνωρίζει τη συγκεκριμένη έκφραση, σε σύγκριση με το ποσοστό ενηλίκων. ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 15

3. Να κυκλώσετε μια φράση (i ή ii) από κάθε περίπτωση (Α,Β,Γ,Δ,Ε) με την οποία θα επιλέγατε να εκφραστείτε σε αντίστοιχη κατάσταση. Με το ερώτημα αυτό επιδιώκουμε να μελετήσουμε, πέρα από τη γνώση, (όπως έγινε με το προηγούμενο ερώτημα), τη χρήση στην καθημερινότητά μας εκφράσεων τόσο από τη γλώσσα των νέων, όσο και από το γλωσσικό μας παρελθόν, και να παρατηρήσουμε αν υπάρχει διαφορά μεταξύ των δύο μελετώμενων γλωσσικά ηλικιακών ομάδων, στις γλωσσικές τους συνήθειες. Στις δύο δυνατές επιλογές ανά περίσταση παρουσιάζεται ο αριθμός των εφήβων και ο αντίστοιχος αριθμός των ενηλίκων του δείγματός μας που επέλεξε την έκφραση i ή ii για να εκφραστεί σε κάθε μια από τις μελετώμενες περιστάσεις. ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΕΚΦΡΑΣΕΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΜΙΛΟΥΜΕΝΗ ΕΦΗΒΟΙ ΕΝΗΛΙΚΕΣ επιλογή επιλογή επιλογή επιλογή Δυνατές επιλογές έκφρασης ανά περίσταση i ii i ii Α) i. τα εν οίκω μη εν δήμω ii. μην το βγάζεις παραέξω 2 22 10 14 Β) i. μολών λαβέ ii. αν σου βαστάει έλα 6 18 18 6 Γ) i. Άγεται και φέρεται ii. τον παίζουν 4 20 10 12 Δ) i. τα εξ αμάξης ii. του κατέβασε καντήλια 2 22 9 14 Ε) i. Εν βρασμώ ψυχής ii. θολωμένος 8 16 14 10 ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 16

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΙΝΑΚΑ 3: Α ΜΕΡΟΣ: ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΜΑΣ ΠΑΡΕΛΘΟΝ 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΦΗΒΩΝ ΠΟΥ ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΠΟΥ ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ Β ΜΕΡΟΣ: ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΝΕΩΝ 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΦΗΒΩΝ ΠΟΥ ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΝΗΛΙΚΩΝ ΠΟΥ ΕΠΙΛΕΓΟΥΝ ΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Στους δύο πίνακες παρατηρούμε και πάλι μια αντίστροφη σχέση στις γλωσσικές επιλογές των δύο ηλικιακών ομάδων: οι ενήλικες επιλέγουν σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό εκφράσεις από το γλωσσικό μας παρελθόν σε σχέση με τους εφήβους, αντίθετα οι έφηβοι, χωρίς να απορρίπτουν τις εκφράσεις του γλωσσικού μας παρελθόντος (ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό θα τις επίλεγε), φαίνεται να προτιμούν σε μεγαλύτερο ποσοστό νεότερες εκφράσεις. ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 17

4. Τι πιστεύετε για τη λεγόμενη «αργκό» γλώσσα των νέων; Κυκλώστε το ΝΑΙ ή το ΟΧΙ. ΠΙΝΑΚΑΣ 4: ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΕΦΗΒΟΙ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΝΑΙ ΟΧΙ ΝΑΙ ΟΧΙ Α. Έξυπνη, ευρηματική, χιουμοριστική 23 1 15 9 Β. Οδηγεί σε παραστράτημα 4 20 9 15 Γ. Ακίνδυνη, επαναστατική 19 5 18 6 Δ. απειλή για την ελληνική γλώσσα 19 5 18 6 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΠΙΝΑΚΑ 4 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ΝΕΟΙ ΠΟΥ ΣΥΜΦΩΝΟΥΝ ΜΕ ΤΙΣ ΠΑΡΑΤΙΘΕΜΕΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ ΠΟΥ ΣΥΜΦΩΝΟΥΝ ΜΕ ΤΙΣ ΠΑΡΑΤΙΘΕΜΕΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 ΝΕΟΙ ΠΟΥ ΔΙΑΦΩΝΟΥΝ ΜΕ ΤΙΣ ΠΑΡΑΤΙΘΕΜΕΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΕΝΗΛΛΙΚΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΦΩΝΟΥΝ ΜΕ ΤΙΣ ΠΑΡΑΤΙΘΕΜΕΝΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 18

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ανεξάρτητα από τις διαφοροποιήσεις στη χρησιμοποιούμενη γλώσσα από τις δύο ηλικιακές ομάδες, παρατηρείται αρκετά μεγάλη συμφωνία όσον αφορά στις απόψεις τους για τη γλώσσα των νέων. Ειδικότερα σε απόλυτο ποσοστό οι έφηβοι και σε αρκετά μεγάλο ποσοστό οι ενήλικες συμφωνούν ότι είναι έξυπνη και ευρηματική και με την ίδια περίπου αναλογία, σε σχέση με την προηγούμενη απάντηση, συμφωνούν στο ότι δε δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο παραστρατήματος για το παιδί. Τέλος παρατηρήσαμε απόλυτη ταύτιση όσον αφορά στις απόψεις τους για τα δύο τελευταία ερωτήματα: 79,2% των εφήβων και 75% των ενηλίκων συμφωνούν στο ότι η γλώσσα των νέων δεν αποτελεί απειλή για την πρόοδο του παιδιού και ότι οι έφηβοι τη χρησιμοποιούν για να εκφράσουν την αντίδρασή τους στο κατεστημένο, συμφωνούν όμως επίσης, κατά τα ίδια ακριβώς ποσοστά, στο ότι η ελληνική γλώσσα φτωχαίνει εξαιτίας της. ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 19

Γ ΜΕΡΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ Τελικά, η μελέτη της ενότητας έκλεισε με την παραγωγή γραπτού λόγου. Ο χρόνος, ο οποίος είχαν στη διάθεσή τους τα παιδιά, ήταν ένα διδακτικό δίωρο. Ας σημειωθεί ότι για να μπορέσουν τα παιδιά να απαντήσουν στο δεύτερο θέμα (το θέμα της έκθεσης παρατίθεται παρακάτω) είχαν ήδη διδαχθεί τη θεωρία της αφήγησης η οποία βρίσκεται στο τελευταίο κεφάλαιο της έκφρασης έκθεσης. Το σκεπτικό είναι να αποφευχθεί η γραμμική διδασκαλία του βιβλίου και να ενσωματώνονται περισσότερα στοιχεία θεωρίας σε κάθε διδακτική ενότητα, ώστε να υπάρχει μια σφαιρικότερη αντιμετώπιση του ζωντανού φαινομένου της γλώσσας. 1 ο θέμα έκθεσης: «Η γλώσσα των νέων» Τμήμα Α5 ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:.. Α. ΚΕΙΜΕΝΑ 1. Η γλώσσα των νέων & το ΤΕΙ... Ζ@μπονοκοπτικής Την ώρα που οι μαθητές σκέφτονται παράγωγες λέξεις του ρήματος "κόπτω" μια μαθήτρια αναφέρει τη "ζαμπονοκοπτική"... ενώ οι υπόλοιποι ξεκαρδίζονται στα γέλια, η μαθήτρια ανταπαντά με στόμφο "Μα καλά δεν έχετε ακούσει για το ΤΕΙ ζαμπονοκοπτικής; Ζαμπονοκοπτική με laser μάλιστα!!! Είναι τμήμα στο ΤΕΙ του Πειραιά. Πέρασε ένας φίλος μου από το χωριό. Είχε "σκιστεί στο διάβασμα" όλη τη χρονιά, έβγαλε 9,6 μέσο όρο και πέρασε εκεί, στην πρώτη του επιλογή. Είχε δηλώσει σχολές μόνο του 6ου επιστημονικού πεδίου"... Λογικό κι επόμενο ν' αναρωτηθούν όλοι μ' ένα στόμα μια φωνή "Ποιο είναι το 6ο επιστημονικό πεδίο;". Η μαθήτρια, λοιπόν, διευκρινίζει ότι είναι το πεδίο των "αρνητικών επιστημών" κι αρχίζει να απαριθμεί κι άλλες σχολές που περιλαμβάνει, όπως τη "ΔΙ.ΠΑ.ΠΕ" (Διαχείριση Πατρικής Περιουσίας), την Αρχιτεκτονική Kάμπιγκ στη Χαλκιδική, το ΤΕΙ Tυροτριφτικής Γραβιέρας στη Μυτιλήνη, την Ψυχολογία Πετρωμάτων στα Μετέωρα, την Ιχθυοκομμωτική στην Κέρκυρα, το ΤΕΙ Μπουγατσοκοπτικής με laser στη Θεσσαλονίκη, την Πλοιάρχων Ψαροκάικων Αργοσαρωνικού, τη Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής Τερατογένεσης στη Θεσσαλονίκη, την Ηλεκτρολόγων και Μηχανολόγων Ραπτομηχανών στη Θράκη... ενώ απογοητευμένη δηλώνει πως δε θυμάται άλλες!!! Το συμβάν αυτό έλαβε χώρα σ' ένα τμήμα της Α' Λυκείου. Η "γλώσσα των νέων" αντανακλά τις ανησυχίες και τις αναζητήσεις που χαρακτηρίζουν την εφηβική ηλικία. Κυρίως είναι δηλωτική της αμφισβήτησης του κατεστημένου και της απόρριψης της κυρίαρχης ιδεολογίας. Παράλληλα, εκφράζει καινοτόμες προτάσεις. Ας αναρωτηθούμε, λοιπόν, τι αμφισβητούν, τι επιλογές εκφράζουν και τι προτείνουν οι νέοι μέσα από τα ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 20

"ευτράπελα" τμήματα του 6ου επιστημονικού πεδίου, τις "αρνητικές επιστήμες" όπως τις αποκαλούν. Την απαξίωση των τμημάτων αυτών ή την αντίδραση στην "πτυχιολαγνεία" 2. Από τη γλώσσα των νέων Παράδειγμα καθημερινής ομιλίας (από μία φιλική συνάντηση) -...Πώς τα πάτε με τον Σ.; - Όχι και πολύ καλά. Λέω να κόψω λάσπη - Τι; - Να την κάνω, να απομακρυνθώ! - Αμάν, με αυτή την αρκγό! - Ναι, είναι χοντρό κόλλημα. Μου τη δίνει κι εμένα. - Θα τα πούμε το Σάββατο; - Μπα, δεν προβλέπεται. Θα βγω με τη φίλη μου την Α. Φεύγει από Αθήνα και θα βγούμε να το κάψουμε. Πάλι αλοιφή θα γίνουμε. - Αλοιφή, δηλαδή κομμάτια, τύφλα, λιώμα, πίτα, κουρούμπελα, κόκαλο και τα τοιαύτα; - Ναι, ακριβώς καλά πας!... Καλά, μου είπε κάτι ο πατέρας μου προχθές...κρανιώθηκα εντελώς. - Τί; - Μου την είπε μπροστά σε άλλους, φόρτωσα πάρα πολύ. Δεν κρατήθηκα, του τα χωσα και γω. - Πω - πω, μπροστά σε κόσμο, ε; - Άσε σου λέω, ρόμπα γίναμε στους ξένους ανθρώπους. Αυτός ο πατέρας μου είναι άντε γεια, στην κοσμάρα του εντελώς. - Τι να πω! - Μη πεις τίποτα. Δεν είναι η πρώτη φορά που γινόμαστε μπίλιες. - Αλλαγή θέματος: θα πας στη συναυλία των Μ.; - Χλωμό το κόβω. Δεν έχω φράγκα. Εσύ; - Οπωσδήποτε! Μ άρεσε πολύ ο τελευταίος τους δίσκος. - Καλά ναι, super είναι. Αλλά τι να κάνω τώρα. Είναι άκυρη εποχή για μένα... Β. ΘΕΜΑΤΑ 1. Ποιο είναι το κοινό θέμα που θίγουν τα δύο κείμενα, τα οποία σας δόθηκαν; Να το αναφέρετε σύντομα μέσα σε τρεις σειρές περίπου. Πώς αιτιολογείται η στάση αυτή των νέων στο πρώτο απόσπασμα και με ποιο βασικό πρόβλημά τους συνδέεται; Μονάδες 20 2. α. Στο πρώτο απόσπασμα να εντοπίσετε το είδος εστίασης της αφήγησης και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με μία έκφραση από το απόσπασμα. β. Ως προς το ρυθμό της αφήγησης, τι εννοούμε, όταν λέμε ότι στο δεύτερο απόσπασμα έχουμε μία σκηνή; Μονάδες 10 ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 21

3. «α. πάλι αλοιφή θα γίνουμε, β. μου την είπε, γ. κρανιώθηκα, δ. ο πατέρας μου είναι άντε γεια, ε. χλωμό το κόβω» Πώς θα λέγαμε αυτές τις εκφράσεις στην επίσημη ελληνική γλώσσα; Μονάδες 10 4. Γράφετε μία σελίδα ημερολογίου, η οποία θα ξεκινάει ως εξής: «Τρίτη 6 Νοεμβρίου, 8.00 μ.μ. Αγαπημένο μου ημερολόγιο, σήμερα είχα μια έντονη συζήτηση με τη μαμά μου που άγγιξε τα όρια του καυγά.» Στη σελίδα αυτή να εξηγήσετε τα αίτια της διαφωνίας, που θα είναι η ιδιόμορφη γλώσσα που συνηθίζεις να χρησιμοποιείς. Σε μια παράγραφο ανάλυσε ποιοι νομίζεις ότι είναι οι λόγοι ανησυχίας της μητέρας σου, στην επόμενη εξήγησε γιατί εσύ και πολλά παιδιά σαν εσένα επιλέγουν να επικοινωνούν με αυτό τον τρόπο και σε μία τελευταία παράγραφο κλείσε με τους τρόπους που νομίζεις ότι η μητέρα σου θα μπορούσε να σε πλησιάσει περισσότερο, αναφέροντας τι είναι αυτό που σε απωθεί στη συμπεριφορά της. Να θυμάσαι ότι το ύφος του ημερολογίου είναι εξομολογητικό και ότι έχει συναισθηματική χροιά. Μονάδες 60 ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΣΤΑΣΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΝΕΟΙ Σελίδα 22