ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το κοινόχρηστο καθεστώς χρήσης των λιβαδιών αποτελούσε πρόβλημα για την ορθολογική αξιοποίηση τους και στο απώτερο παρελθόν. Ορισμένες κατηγορίες κτηνοτρόφων με υψηλή επαγγελματική συνείδηση και πείρα προσπάθησαν να το ξεπεράσουν αναπτύσσοντας ειδικά συστήματα οργάνωσης της ανάπτυξης των λιβαδιών, τα οποία έπαιξαν σημαντικό οικονομικό, κοινωνικό και ιστορικό ρόλο.

Το τσελιγκάτο ήταν ένα είδος συνεταιρισμού από συνεργαζόμενους κτηνοτρόφους, οι οποίοι συνδέονταν με κάποια μορφή συγγένειας. Οι κτηνοτρόφοι ένωναν τα κοπάδια τους (σμίχτες) υπό την ηγεσία του τσέλιγκα, ο οποίος ήταν και ο ικανότερος στην οργάνωση της παραγωγής και πώλησης των προϊόντων.

O τσέλιγκας ρύθμιζε τη βόσκηση των ζώων. Τα ζώα όλων των μελών- κτηνοτρόφων χωρίζονταν σε κοπάδια κατά κατηγορία παραγωγής. Στη συνέχεια, κάθε κοπάδι κατανέμονταν σε ορισμένο λιβάδι και δεν επιτρεπόταν να φύγει από εκεί χωρίς την έγκριση του τσέλιγκα, ο οποίος κατά κάποιο τρόπο έκρινε τη βοσκοϊκανότητα του.

Έτσι κάθε κοπάδι είχε το δικό του μέρος. Επίσης ο τσέλιγκας δεν επέτρεπε να βοσκηθεί ένα λιβάδι πριν ετοιμαστεί, πριν δηλαδή αναπτυχθεί η βλάστηση και αποκτήσει τέτοιο ύψος, ώστε να είναι αδύνατο τα ζώα να την καταστρέψουν.

ΑΡΧΕΣ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΧΡΗΣΗ

ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ Η δεύτερη βασική αρχή της λιβαδοκτηνοτροφικής ανάπτυξης είναι η αειφορία, που σημαίνει ότι η ανάπτυξη των λιβαδιών θα πρέπει να έχει μακροπρόθεσμη προοπτική. Θα πρέπει δηλαδή να εξασφαλίζεται κάθε χρόνο και στο διηνεκές ίση ή και μεγαλύτερη παραγωγή προϊόντων ή υπηρεσιών.

Η βοσκήσιμη ύλη, που είναι το κύριο προϊόν των λιβαδιών, δεν μπορεί να είναι σταθερή κάθε χρόνο τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα. διότι επηρεάζεται από τις καιρικές συνθήκες, οι οποίες μεταβάλλονται συνεχώς. Η διαχείριση που θα εφαρμοστεί θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη το γεγονός ότι ορισμένα έτη θα έχουν υψηλή παραγωγή, ενώ άλλα θα έχουν χαμηλή παραγωγή βοσκήσιμης ύλης.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Η τρίτη βασική αρχή της λιβαδοκτηνοτροφικής ανάπτυξης είναι η προστασία και διατήρηση του περιβάλλοντος. Τα λιβάδια ως φυσικά οικοσυστήματα περιέχουν εκατοντάδες είδη φυτών και ζώων, πολλά από τα οποία είναι σπάνια και αποτελούν δεξαμενές πολύτιμου γενετικού υλικού.

ΕΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΗΣ Το πρώτο εργαλείο για τη λιβαδοκτηνοτροφική ανάπτυξη είναι η σωστή κατασκευή και χωροθέτηση των έργων υποδομής. οι δρόμοι, οι ποτίστρες τα στέγαστρα για τα ζώα και τα οικήματα για τους βοσκούς.

ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Το δεύτερο εργαλείο για τη λιβαδοκτηνοτροφική ανάπτυξη είναι η εφαρμογή των βελτιώσεων της βλάστησης με σκοπό την ανόρθωση της παραγωγικότητας των λιβαδιών και την αύξηση της βοσκοϊκανότητας του. Οι βελτιώσεις βλάστησης είναι απαραίτητες στα υποβαθμισμένα λιβάδια.

Περιλαμβάνουν τη λίπανση, τη σπορά ή τη φυτεία βελτιωμένων λιβαδικών φυτών και τον έλεγχο της ανεπιθύμητης βλάστησης με διάφορους τρόπους, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται τα μηχανικά μέσα.

ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΗ ΒΟΣΚΗΣΗ Το τρίτο εργαλείο για τη λιβαδοκτηνοτροφική ανάπτυξη είναι η εφαρμογή ορθολογικής βόσκησης. Η ορθολογική βόσκηση προϋποθέτει ότι: ο αριθμός των ζώων που βόσκει στο λιβάδι είναι κανονικός και ίσος με τη βοσκοϊκανότητα του. Το είδος των ζώων που βόσκει είναι το κατάλληλο, δηλαδή αυτό που μπορεί να αξιοποιήσει αποτελεσματικότερα τη βλάστηση του λιβαδιού.

Η εποχή βόσκησης είναι κατάλληλη, δηλαδή η βόσκηση γίνεται στην κατάλληλη εποχή για τα λιβαδικά έτη. Η διάρκεια βόσκησης είναι κατάλληλη, δηλαδή η βόσκηση διαρκεί όσο καιρό μπορεί και πρέπει το λιβάδι να βοσκηθεί.

ΛΙΒΑΔΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΙΚΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Λιβαδική μονάδα είναι μια συγκεκριμένη λιβαδική έκταση ενιαίας λιβαδικής βλάστησης, ικανής σε μέγεθος ώστε να αναπτυχθεί ισοδύναμα και να συντηρήσει μια οικονομικά βιώσιμη κτηνοτροφική εκμετάλλευση. Πρόκειται για τη βασική αναπτυξιακή και διαχειριστική μονάδα.

Το μέγεθος μιας λιβαδικής μονάδας θα εξαρτηθεί και από το χρόνο βόσκησης των ζώων. Για τα λιβάδια της ίδιας παραγωγικότητας θα απαιτηθεί μεγαλύτερη μονάδα αν τα ζώα βόσκουν 6 αντί για 4 μήνες το χρόνο. Το μέγεθος της λιβαδικής μονάδας επηρεάζεται από τους εξής παράγοντες: Το είδος του ζώου και το μέγεθος της βιώσιμης κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης Την παραγωγικότητα και βοσκοϊκανότητα του λιβαδιού Τη χρονική διάρκεια βόσκησης

Μετά τον καθορισμό του μεγέθους της λιβαδικής μονάδας ακολουθεί η οριοθέτηση της στο έδαφος. Όρια λαμβάνονται δρόμοι, κορυφογραμμές ή ράχες και χαράδρες. Αποφεύγονται τα μεγάλα υψόμετρα ή βαθιές χαράδρες Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η υπάρχουσα διαίρεση από τους ίδιους τους κτηνοτρόφους

Με την οριοθέτηση της λιβαδικής μονάδας γίνονται τα απαραίτητα έργα υποδομής και αν απαιτείται ανόρθωση της βλάστησης δηλ. 1. Έργα ποτισμού 2. Στάβλος ή στέγαστρο 3. Οίκημα για τον βοσκό (αν η μονάδα βρίσκεται μακριά από οικισμό) 4. Δρόμο προσπέλασης 5. Έργα βελτίωσης της βλάστησης (αν απατούνται) 6. Περίφραξη αν δεν υπάρχουν φυσικά όρια

ΛΙΒΑΔΙΚΑ ΤΜΗΜΑΤΑ Πολλές ομοειδείς λιβαδικές μονάδες, δηλαδή μονάδες που καλύπτουν τις ανάγκες των ζώων σε τροφή για ορισμένη χρονική περίοδο μπορούν να αποτελέσουν ένα λιβαδικό τμήμα, το οποίο έχει την έννοια του διαχειριστικού τμήματος. Η ανάγκη διαίρεσης ενός λιβαδιού σε τμήματα προκύπτει από το γεγονός ότι η διαθεσιμότητα βοσκήσιμης ύλης έχει σαφώς εποχιακό χαρακτήρα. Ποτέ το ίδιο κομμάτι ενός λιβαδιού δεν είναι κατάλληλο για βόσκηση σε όλη τη διάρκεια του έτους.

ΛΙΒΑΔΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ Τα διοικητικά όρια ενός Δημοτικού Διαμερίσματος ή μιας Κοινότητας αποτελούν σαφή όρια διαχωρισμού της λιβαδικής κοινότητας. Και αυτό διότι κάθε Δημοτικό Διαμέρισμα ή Κοινότητα έχουν νομοθετικά κατοχυρωμένο το δικαίωμα βοσκής στις λιβαδικές εκτάσεις των περιφερειών. Ο περιορισμός των διοικητικών ορίων επιβάλλει τη θεώρηση του Δημοτικού διαμερίσματος ή της κοινότητας ως μια λιβαδική ενότητα

Αποτέλεσμα αυτού του καθεστώτος είναι ότι οι κτηνοτρόφοι όχι μόνο να σέβονται τα διοικητικά αυτά όρια, αλλά και να τα προστατεύουν από τυχόν είσοδο κτηνοτρόφων άλλων Δημοτικών Διαμερισμάτων του ίδιου Δήμου ή άλλης Κοινότητας.

ΛΙΒΑΔΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ Αν και η ανάπτυξη μπορεί να είναι αυτοτελής σε κάθε Δημοτικό Διαμέρισμα, τα έργα υποδομής είναι δυνατό να καλύπτουν τις ανάγκες δύο ή και περισσότερων όμορων Δημοτικών Διαμερισμάτων. Δύο ή και περισσότερα Δημοτικά Διαμερίσματα μπορούν να παρουσιάσουν κοινά προβλήματα τα οποία απαιτούν κοινή αντιμετώπιση. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι αναγκαία η ομαδοποίηση δύο ή περισσότερων Δήμων και η δημιουργία λιβαδικών συγκροτημάτων.

ΛΙΒΑΔΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ Λιβαδική περιοχή: δύο ή περισσότερα λιβαδικά συγκροτήματα αποτελούν τη λιβαδική περιοχή, η οποία μπορεί να συμπέσει με τη λιβαδική έκταση μιας επαρχίας ή κατά προτίμηση ενός νομού.

ΛΙΒΑΔΙΚΟ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑ Λιβαδικό διαμέρισμα: το λιβαδικό διαμέρισμα συμπίπτει με το γεωγραφικό διαμέρισμα. Η διαίρεση αυτή μπορεί επίσης να συμβάλλει στον προγραμματισμό για τη λιβαδική ανάπτυξη.

ΚΑΤΑ ΧΩΡΟ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΟΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΗ ΛΙΒΑΔΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ

Η βόσκηση των ζώων μέσα σε μια λιβαδική μονάδα μπορεί να οργανωθεί κατά χρόνο ούτως ώστε: Να αξιοποιείται η βοσκήσιμη η βοσκήσιμη ύλη κατά το δυνατό πληρέστερα Να βελτιώνεται η βλάστηση με την ενίσχυση των επιθυμητών αντί των ανεπιθύμητων φυτών

ΣΥΝΕΧΗΣ ΒΟΣΚΗΣΗ Όταν τα ζώα βόσκουν σε μια λιβαδική μονάδα απεριόριστα κατά τη διάρκεια της αυξητικής περιόδου, τότε λέμε ότι έχουμε συνεχή βόσκηση. Με άλλα λόγια, η εποχή και η διάρκεια βόσκησης συμπίπτουν με την εποχή και διάρκεια της αυξητικής περιόδου.

Το σύστημα αυτό εφαρμόζεται παραδοσιακά στη χώρα μας αλλά έχει ορισμένα μειονεκτήματα. Τα μειονεκτήματα αυτά είναι: επιλεκτική βόσκηση επικράτηση ανεπιθύμητων Βόσκηση σε εύκολα προσπελάσιμες θέσεις ανισομερή κατανομή της βόσκησης Υπάρχουν όμως και πλεονεκτήματα στο σύστημα της συνεχούς βόσκησης. Μικρό κόστος διότι δεν απαιτούνται περιφράξεις Αυξημένη απόδοση σε προϊόντα, επειδή τα ζώα έχουν την δυνατότητα να βόσκουν φυτά ή μέρη φυτών που έχουν την υψηλότερη θρεπτική αξία στο λιβάδι

ΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΗΣ ΒΟΣΚΗΣΗΣ Τα ζώα μετακινούνται όλα μαζί από τη μια θέση στην άλλη μέσα στην ίδια λιβαδική μονάδα. Πλεονεκτήματα: Αποφεύγεται η επιλεκτική βόσκηση και τα ζώα βόσκουν και είδη μετρίως επιθυμητά Δίνεται η δυνατότητα ανάκαμψης των φυτών

Παραλλαγή της περιφοράς της βόσκησης είναι η εποχιακή βόσκηση. Στο σύστημα αυτό η βόσκηση επαναλαμβάνεται σε ένα τμήμα της λιβαδικής μονάδας την ίδια εποχή. Πρόκειται για ένα παραδοσιακό σύστημα στη χώρα μας που εφαρμόζεται κυρίως από τους μετακινούμενους κτηνοτρόφους.

Υπάρχουν και πολλές άλλες παραλλαγές του συστήματος περιφοράς της βόσκησης που έχουν αναπτυχθεί στις λιβαδοπονικά προηγμένες χώρες. Τελευταία υπάρχει όμως, μεγάλος σκεπτικισμός για το αν και κατά πόσο τα εξειδικευμένα συστήματα περιφοράς της βόσκησης υπερτερούν της συνεχούς βόσκησης.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΗ ΛΙΒΑΔΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Αντίποδες λιβαδικές μονάδες ή τμήματα : Σαφείς λιβαδικές ή τμήματα που βόσκονται σε διαφορετικό χρόνο. Εαρινό - φθινοπωρινό Θερινό Ο διαχωρισμός γίνεται με βάση το υψόμετρο Βόρεια Ελλάδα τα 800μ Νότια Ελλάδα τα 1000μ.

Η δημιουργία αντίποδων λιβαδικών μονάδων δεν είναι πάντοτε δυνατή, γιατί οι ορεινοί οικισμοί σπάνια έχουν ίσου ή ισοδύναμου μεγέθους λιβαδικά τμήματα. Στην περίπτωση αυτή υπάρχουν οι εξής δυνατές λύσεις: Να αυξηθεί η βοσκοϊκανότητα του μικρότερου τμήματος με βελτιώσεις της βλάστησης ώστε να προσεγγίσει τη δυναμικότητα του μεγαλύτερου τμήματος Να δημιουργηθούν μικρότερου μεγέθους λιβαδικές μονάδες στο μικρότερο τμήμα με μείωση του χρόνου βόσκησης

Πολλά δημοτικά διαμερίσματα δεν έχουν χειμερινά ή θερινά λιβάδια άλλο μόνο ένα εκ των δύο. Η εξασφάλιση τροφής την περίοδο που δεν υπάρχει διαθέσιμη βοσκήσιμη ύλη γίνεται συνήθως σε στάβλους με χορτονομή. Υπάρχει επίσης η δυνατότητα μετακίνησης σε άλλο δημοτικό διαμέρισμα (Ποιμνιακή μετακινούμενη κτηνοτροφία)

ή να αναζητηθούν επιπλέον λιβαδικές εκτάσεις σε άλλους οικισμούς του ίδιου ή άλλων λιβαδικών συγκροτημάτων ή να περιοριστεί η βόσκηση στις μονάδες που έχουν αντίποδες, οι δε πλεονάζουσες μονάδες να δημοπρατηθούν για χρήση από ετεροδημότες, εφόσον φυσικά το Δημοτικό Διαμέρισμα έχει μειωμένο αριθμό ζώων.