ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ «Περιβαλλοντικά Προβλήματα & Δίκαιο» ΜΑΘΗΜΑ 3
«ως το 2100 αναμένεται η στάθμη των νερών στους ωκεανούς να ανέβει έως και 50 εκατοστά απειλώντας πάνω από 200 εκατομμύρια ανθρώπους. Το μεγαλύτερο κίνδυνο θα αντιμετωπίσουν οι λαοί που ζουν στις ακτές της Κίνας, της ΝΑ Ασίας και της Αφρικής. Αυξητική είναι και η τάση της στάθμης των υδάτων στη Μεσόγειο Θάλασσα. Μέχρι τώρα έχει παρατηρηθεί ότι κάθε δέκα χρόνια η στάθμη των νερών αυξάνεται κατά 5 εκατοστά» περιοδικό Οικονομικός Ταχυδρόμος
Περιβαλλοντικό πρόβλημα είναι το βλαπτικό για το περιβάλλον αποτέλεσμα, το οποίο μάλιστα, πολλές φορές, είναι ανεπανόρθωτο. Το περιβαλλοντικό πρόβλημα προκαλείται από τη δράση του ανθρώπου, θέτει σε διακινδύνευση την επιβίωση του ίδιου του ανθρώπου και απειλεί την επιβίωση του ίδιου του ανθρώπου και απειλεί καίρια την οικονομική ανάπτυξη των κοινωνιών
Περιβαλλοντικά Προβλήματα: Ακραία καιρικά φαινόμενα Καταστροφή των δασών Εξαφάνιση ειδών χλωρίδας και πανίδας Το φαινόμενο της ερημοποίησης Καταστροφή ενάλιου πλούτου Αισθητική αλλοίωση του τοπίου Ανεξέλεγκτη απόθεση απορριμμάτων
Γνωρίσματα Περιβαλλοντικών Προβλημάτων 1. Η χρονική διάσταση του κάθε περιβαλλοντικού προβλήματος είναι δυσδιάκριτη ή απρόβλεπτη. Από τη δημιουργία του περιβαλλοντικού προβλήματος μέχρι την εμφάνιση των βλαπτικών αποτελεσμάτων μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα το οποίο δεν μπορεί από πριν να προσδιοριστεί. Π.χ Το φαινόμενο του θερμοκηπίου είχε μελετηθεί για πρώτη φορά το 1822 από το Γάλλο μαθηματικό Φουριέ.
Γνωρίσματα Περιβαλλοντικών Προβλημάτων 2. Η γεωγραφική εξάπλωση του περιβαλλοντικού προβλήματος είναι διαφορετική για κάθε ένα. Τα βλαπτικά αποτελέσματα του κάθε περιβαλλοντικού προβλήματος εκτείνονται σε τοπικό, εθνικό, περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο δηλαδή δεν αφορούν ένα συγκεκριμένο χώρο π.χ η δασική πυρκαγιά (τοπικό επίπεδο), εισαγωγή λαγού και αλόγου στην Αυστραλία (εθνικό επίπεδο), η μονοκαλιέργεια (περιφερειακό επίπεδο), η τρύπα του όζοντος (παγκόσμιο επίπεδο)
Γνωρίσματα Περιβαλλοντικών Προβλημάτων 3. Οι συνέπειες του περιβαλλοντικών προβλημάτων είναι συλλογικές και αλληλοεξαρτώμενες και θίγουν έναν απροσδιόριστο αριθμό ανθρώπων που πολλές φορές δεν μπορούμε να εντοπίσουμε ούτε γεωγραφικά ούτε χρονικά. Π.χ. Η μείωση της βιοποικιλότητας (τα αποτελέσματα αφορούν έναν απροσδιόριστο αριθμό ανθρώπων που δεν μπορεί να εντοπιστεί χρονικά), το νέφος (τα αποτελέσματα αφορούν έναν απροσδιόριστο αριθμό ανθρώπων, χωρίς συγκεκριμένη γεωγραφική προέλευση)
Γνωρίσματα Περιβαλλοντικών Προβλημάτων 4. Το περιβαλλοντικό πρόβλημα χαρακτηρίζεται από επιστημονική αβεβαιότητα. Δύο είναι τα βασικά θέματα που απασχολούν τους επιστήμονες, πως δημιουργούνται τα περιβαλλοντικά προβλήματα και πως αντιμετωπίζονται τα αποτελέσματά τους. Οι επιστημονικές μελέτες δεν έχουν δώσει ολοκληρωμένες και σίγουρες απαντήσεις. Π.χ η παραγωγή των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών
Παλαιότερες αντιλήψεις διαχείρισης του περιβάλλοντος Τα φυσικά στοιχεία, δηλαδή ο αέρας, το νερό, το έδαφος, η χλωρίδα και η πανίδα είναι ανεξάντλητα Η παραγωγική δραστηριότητα του ανθρώπου δεν τα μεταβάλει και δεν διαταράσσει την οικολογική ισορροπία του πλανήτη Ο άνθρωπος μπορεί, χρησιμοποιώντας τα στοιχεία του περιβάλλοντος και τα αποτελέσματα της επιστήμης και τεχνικής, να βελτιώνει τις συνθήκες ζωής του Η οικονομικής ανάπτυξη μπορεί να είναι ατελείωτη
Νέες αντιλήψεις διαχείρισης του περιβάλλοντος Ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για την κατάσταση των φυσικών πόρων διότι δεν είναι ανεξάντλητοι, δηλαδή νοιάζεται για την πρόληψη των περιβαλλοντικών προβλημάτων Ο άνθρωπος διαχειρίζεται τα στοιχεία του περιβάλλοντος με τέτοιο τρόπο, που η άσκηση της παραγωγικής δραστηριότητας αφήνει την ουσία των στοιχείων ακέραια Οι μελλοντικές γενεές έχουν το δικαίωμα να αναμένουν από τις τωρινές γενεές ένα περιβάλλον που θα τους επιτρέπει να ζουν με ευημερία
Ο νέος τρόπος διαχείρισης των στοιχείων του περιβάλλοντος ονομάζεται αειφορία και η ανάπτυξη που σέβεται την αειφορία ονομάζεται αειφορική ανάπτυξη Αειφορική ανάπτυξη είναι εκείνη η ανάπτυξη «που είναι σε θέση να ικανοποιεί τις ανάγκες των σημερινών γενεών, χωρίς να διακυβεύει τη δυνατότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες» Η αειφορική ανάπτυξη λαμβάνει υπόψη την επάρκεια των φυσικών πόρων και τη διατηρησιμότητα στο χρόνο των φυσικών στοιχείων
Τα Μέσα για την αειφορική ανάπτυξη Οικονομικά εργαλεία Πολιτισμικά εργαλεία Το δίκαιο
Οικονομικά εργαλεία Αυτά διακρίνονται σε φόρους και σε κίνητρα. Με τους φόρους επιχειρείται να αποθαρρυνθεί η άσκηση δραστηριοτήτων που έχουν βλαπτικά αποτελέσματα στο περιβάλλον. Με τα κίνητρα, που είναι συνήθως οι επιδοτήσεις ή οι φορολογικές ελαφρύνσεις, επιχειρείται να ενθαρρυνθούν παραγωγικές δραστηριότητες φιλικές στο περιβάλλον
Πολιτισμικά μέτρα Αυτά επιδιώκουν να οικοδομήσουν στους πολίτες μια φιλοπεριβαλλοντική κουλτούρα στους πολίτες και έναν αντίστοιχο τρόπο ζωής π.χ. παρεμβάσεις που γίνονται στην εκπαίδευση, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις με φιλοπεριβαλλοντικό περιεχόμενο, η περιβαλλοντική εκπαίδευση κ.α.
Δίκαιο Το δίκαιο περιλαμβάνει κανόνες δικαίου που αντιμετωπίζουν τα περιβαλλοντικά προβλήματα. Το σύνολο των κανόνων δικαίου που αντιμετωπίζουν περιβαλλοντικά προβλήματα ονομάζεται δίκαιο περιβάλλοντος. Οι κανόνες δικαίου ρυθμίζουν την εξωτερική συμπεριφορά του κράτους και των πολιτών απέναντι στα στοιχεία του περιβάλλοντος
Κανόνας Δικαίου Ο κανόνας δικαίου περιγράφει την εξωτερική συμπεριφορά που πρέπει να έχει ο κάθε άνθρωπος σαν μέλος της κοινωνίας π.χ. τι πρέπει να κάνει το κάθε άτομο όταν θέλει να αγοράσει ένα ακίνητο. Το περιεχόμενο του κανόνα δικαίου διαμορφώνεται κάθε φορά, σύμφωνα με τις πολιτικές, ιδεολογίες και τα ποικίλα συμφέροντα των ανθρώπων Οι κανόνες δικαίου οριοθετούν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις στους ανθρώπου ως άτομα, πολίτες ή διοικούμενους
Κανόνας Δικαίου Η συμμόρφωση της συμπεριφοράς όλων των μελών της κοινωνίας με το περιεχόμενο των διαφόρων κανόνων δικαίου είναι υποχρεωτική Η μη συμμόρφωση με τους κανόνες δικαίου σημαίνει την επιβολή ποινών ή κυρώσεων από τα όργανα του κράτους π.χ. δικαστήρια, αστυνομία, κ.α Οι κανόνες δικαίου παράγονται από τα όργανα του κράτους, κυρίως τη Βουλή, δευτερευόντως τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τους Υπουργούς της Κυβέρνησης, τους Νομάρχες ή Δημάρχους
Σχηματική Παράσταση Κανόνων Δικαίου Σύνταγμα Διεθνείς συμβάσεις Κοινοτικό Δίκαιο (κανονισμοί οδηγίες) Νόμος Καταστατικός Χάρτης της Χώρας Συνυπογράφονται από τα περισσότερα κράτη Θεσπίζεται από τα όργανα της Ε.Ε. Ψηφίζεται από τη Βουλή
Σχηματική Παράσταση Κανόνων Δικαίου Προεδρικό Διάταγμα Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου Υπουργική Απόφαση Πράξεις άλλων οργάνων διοίκησης π.χ νομαρχιακές ή δημαρχιακές αποφάσεις Εκδίδεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας μετά από πρόταση και συνυπογραφή από τον αρμόδιο υπουργό Εκδίδεται από το Υπουργικό Συμβούλιο Εκδίδεται και υπογράφεται από τον αρμόδιο Υπουργό Εκδίδονται και υπογράφονται από τα αρμόδια όργανα διοίκησης
Ιεράρχηση Κανόνων Δικαίου Σύνταγμα Διεθνείς Συμβάσεις Κοινοτικό Δίκαιο Νόμος Προεδρικό Διάταγμα Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου Υπουργική Απόφαση Νομαρχιακές δημαρχιακές αποφάσεις
ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ Το Σύνταγμα είναι ένα ενιαίο κωδικοποιημένο γραπτό κείμενο που παράγεται από την Βουλή των Ελλήνων Το σύνταγμα του 1975 αναθεωρήθηκε το 1986 και το 2001
ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ Το Σύνταγμα αφορά: Την οργάνωση του πολιτεύματος της χώρας Την οργάνωση της οικονομικής ζωής της χώρας Την οργάνωση των σχέσεων κράτους πολίτη «δικαιώματα πολιτών» Τον καθορισμό της διαδικασίας παραγωγής υποδεέστερων του συντάγματος κανόνων δικαίου «αρχή της συνταγματικότητας των νόμων»
ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Οι διεθνείς συμβάσεις είναι γραπτά κείμενα που αποτελούνται από περισσότερους κανόνες δικαίου. Παράγονται από περισσότερα κράτη. Η χώρα μας συμφωνεί και συνυπογράφει τα κείμενα με άλλες χώρες. Οι κανόνες δικαίου των διεθνών συμβάσεων αφορούν τη διευθέτηση των διαφορών που ανακύπτουν μεταξύ των κρατών, αποφυγή ένοπλων αναμετρήσεων, στην αποφυγή ρύπανσης θαλασσών
ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Η Συνδιάσκεψη της Στοκχόλμης για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, εναλλαγή καλλιεργειών, την ανακύκλωση των αποβλήτων και την έννοια της οικοανάπτυξης Η Σύμβαση της Βιέννης για την προστασία της στοιβάδας του όζοντος Το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ για τις ουσίες που καταστρέφουν την στοιβάδα του όζοντος Η σύμβαση πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις κλιματικές αλλαγές
ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Η παγκόσμια Διάσκεψη του Ρίο για την Προστασία του Περιβάλλοντος και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη μάχη κατά της απερήμωσης στις χώρες που θίγονται από την ξηρασία Η Παγκόσμια Σύνοδος Κορυφής για την αειφορική ανάπτυξη
ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ Γενικές αρχές διεθνούς δικαίου Η αρχή της καλής γειτονίας Η αρχή της κοινής αλλά διαφοροποιημένης ευθύνης των κρατών Η υποχρέωση διεθνούς περιβαλλοντικής συνεργασίας Η υποχρέωση σεβασμού του περιβάλλοντος άλλων κρατών και περιοχών πέρα της κρατικής δικαιοδοσίας Η αρχή της μείωσης των αποβλήτων και των διασυνοριακών μεταφορών τους Η αρχή της ορθολογικές διαχείρισης
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] http://creativecommons.org/licenses/από-nc-sa/4.0/ Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.
Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα χωρίς σήμανση Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.