2 ο ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΑΞΗ Α ΤΜΗΜΑ Α1 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. Θέµα: Η επίδραση της λίπανσης στην ανάπτυξη φυτών µαρουλιού.

2 ο ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΑΞΗ Α ΤΜΗΜΑ Α1 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Θέµα: Η επίδραση της λίπανσης στην ανάπτυξη φυτών µαρουλιού. Εισηγητής: Βενέτης Αναστάσιος Υπεύθυνος καθηγητής: Ευσταθίου Μηνάς Σχολικό έτος: 2008-2009

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1.Ττλος έρευνας.3 2. Παρουσίαση του προβλήµατος Α. Θέµατα βιβλιογραφικής έρευνας Α1) Μερικές πληροφορίες για το φυτό µαρούλι..4 Α2) Βασικές πληροφορίες σχετικά µε τα λιπάσµατα...5 Α3) Η λίπανση στη βιολογική και συµβατική καλλιέργεια.7 Α4) Σύντοµες ιστορικές αναφορές σχετικά µε τα λιπάσµατα. 9 Β. Οριοθέτηση..10 Γ. Μεταβλητές..10 3. Παρουσίαση του σκοπού της έρευνας..11 4.Παρουσίαση των κοινωνικών αναγκών που εξυπηρετεί η έρευνα Α) Υποσιτισµός...12 Β) Υποσιτισµός σε χωριά της Νιγηρίας..12 Γ)Μείωση τιµής γεωργικών-οπωροκηπευτικών προϊόντων...13 ) Ρύπανση των υδάτων.13 5. ιαµόρφωση της υπόθεσης της έρευνας....19 6. Ανάλυση παραµέτρων που δεν επηρεάζουν τα αποτελέσµατα της έρευνας...20 7.Πριγραφή των ορίων της έρευνας.22 8. Περιγραφή της διαδικασίας µε διαγράµµατα ροής Α) Συγκέντρωση πληροφοριών.23 Β) Συλλογή απαιτούµενων υλικών µέσων 23 Γ) Προετοιµασία-εκτέλεση του πειράµατος..24 ) Παρατηρήσεις...24 Ε) Εξαγωγή και ανάλυση αποτελεσµάτων...24 9. Ορισµοί..28 2

10. Συµπεράσµατα..29 11. Προτάσεις για συµπληρωµατική έρευνα..30 12. Βιβλιογραφία 31 *Στο τέλος της εργασίας εµπεριέχεται φωτογραφικό υλικό. 3

1. ΤΙΤΛΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η ΕΠΙ ΡΑΣΗ ΤΗΣ ΛΙΠΑΝΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ ΜΑΡΟΥΛΙΟΥ. 4

2. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ Α. ΘΕΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Α1. Μερικές πληροφορίες για το φυτό µαρούλι Το µαρούλι είναι ετήσιο, ποώδες φυτό γρήγορης ανάπτυξης της οικογένειας σύνθετα. Καλλιεργείται από τους Ρωµαϊκούς χρόνους και η προέλευση του δεν είναι γνωστή. Η ρίζα του είναι πασσαλώδης µε µήκος έως µισό µέτρο. Τα φύλλα του βγαίνουν από το βλαστό που είναι κοντός χρώµατος ανοιχτοπράσινου ή βαθυπράσινου. Τα µαρούλια είναι λεία, στρογγυλά ή κατσαρά. Η άνθηση του µαρουλιού γίνεται σταδιακά και οι καρποί του βγαίνουν 10-15 µέρες µετά την άνθηση. Τα µαρούλια πολλαπλασιάζονται µε σπόρο. Η σπορά γίνεται σε φυτώρια ή σπορεία και σε 15 περίπου µέρες τα φυτάρια είναι έτοιµα για µεταφύτευση. Ευδοκιµεί σε δροσερές θερµοκρασίες και δεν αντέχει στη ζέστη. Στην Ελλάδα καλλιεργείται από το φθινόπωρο µέχρι την άνοιξη, και το καλοκαίρι σε ψυχρότερα κλίµατα. Για την επιτυχία στην καλλιέργεια πρέπει να υπάρχει αρκετή εδαφική υγρασία, καλός φωτισµός και δροσερές νύχτες. Το µαρούλι τρώγεται ωµό, σκέτο ή σε σαλάτες αλλά και µαγειρεµένο µε κρέας (φρικασέ). Οι H.Π.Α έχουν τη µεγαλύτερη παραγωγή στον κόσµο, ακολουθούν η Κίνα, η Ισπανία και ο Καναδάς. Στην Ελλάδα καλλιεργούνται 19.000 στρέµµατα περίπου και η ετήσια παραγωγή φτάνει τους 25.000 τόνους. Βοτανικές ποικιλίες Υπάρχουν πάρα πολλές ποικιλίες µαρουλιού που µπορούν να διακριθούν σε 4 βοτανικές ποικιλίες. 5

Ο φυλλώδης τύπος, στον οποίο τα φύλλα σχηµατίζονται σαν ρόδα και δεν έχουν κεφαλή. Φύονται κατά δεκάδες και ανανεώνονται όταν τα πρώτα φύλλα κοπούν. Είναι κατσαρά ή µοιάζουν µε της βελανιδιάς. Το χρώµα τους είναι πράσινο, ανοιχτό πράσινο ή και κόκκινο. Στον τύπο αυτό ανήκουν οι ποικιλίες: σαλάτες Νεαπόλεως, αντιδοµάρουλα και τα κοινά µαρούλια. Ο κεφαλωτός τύπος, µε παχιά, µαλακά φύλλα που σχηµατίζουν µία συµπαγή κεφαλή. Οι ποικιλίες εδώ είναι τα κόκκινα κλειστά µαρούλια, Μπατάβια, Σαλαµάνδρα, Νιού Γιορκ Ιµπέριαλ και άλλες. Ο τύπος µαρουλιού-σπαραγγιού µε στενά φύλλα και παχύ σαρκώδη βλαστό. Οι ποικιλίες αυτού του τύπου καλλιεργούνται στην Ασία κυρίως για τους βλαστούς τους. Ο τύπος ρωµάνα µε λεία σκληρά και ανορθωµένα φύλλα που σχηµατίζουν ψηλή κεφαλή. Έχουν πολύ λεπτή γεύση και η υφή τους είναι τραγανή. Εδώ έχουµε τις ποικιλίες Σκουροπράσινο, λευκό Παρισιού και Κωνσταντινούπολης. Α2. Βασικές πληροφορίες σχετικά µε τα λιπάσµατα. Ως λίπασµα χαρακτηρίζεται µια φυσική ή τεχνητή ουσία η οποία περιέχει τα χηµικά στοιχεία που βελτιώνουν την ανάπτυξη και παραγωγικότητα των φυτών. Τα λιπάσµατα αυξάνουν τη φυσική γονιµότητα του εδάφους ή αντικαθιστούν τα χηµικά στοιχεία που αφαίρεσαν από το έδαφος οι προηγούµενες καλλιέργειες. Κατηγορίες λιπασµάτων Τα λιπάσµατα διακρίνονται σε κατηγορίες, ανάλογα µε τη φυσική τους κατάσταση, µε τη χηµική τους σύνθεση ή επίσης µε τον αριθµό των λιπαντικών στοιχείων που περιέχουν. Με βάση τη φυσική κατάσταση τα λιπάσµατα διακρίνονται σε: στερεά: σε κονιοποιηµένη ή κοκκοποιηµένη µορφή. Η κοκκοποίηση επιτυγχάνεται µε χρήση κλιβάνων, µε άλεση, µε κρυστάλλωση ή µε επίταξη. Ένα περίβληµα στον κόκκο προφυλάσσει από συσσωµάτωση και προκαλεί µια προοδευτική διαλυτότητα του λιπάσµατος στο έδαφος. Τα κονιοποιηµένα 6

λιπάσµατα αλέθονται ή κρυσταλλώνονται σε πολύ λεπτά τεµαχίδια και µπορεί να είναι ελαιωµένα για να διευκολύνεται η χρήση. διαλύµατα: πρόκειται για στερεά λιπάσµατα διαλυµένα σε νερό. αιωρήµατα: αποτελούνται από σωµατίδια στερεών λιπασµάτων τα οποία βρίσκονται σε διασπορά σε νερό. αέρια: διατηρούνται υπό πίεση και εκτονώνονται κατά τη χρήση, όπως η άνυδρη αµµωνία. Με βάση τη χηµική τους σύνθεση τα λιπάσµατα διακρίνονται σε οργανικά και σε συνθετικά ή χηµικά. Η συνήθης χρήση του όρου λίπασµα περιορίζεται γενικά στα χηµικά λιπάσµατα. Τα οργανικά λιπάσµατα περιλαµβάνουν: τα χλωρά λιπάσµατα, δηλαδή φυτά που καλλιεργούνται και στη συνέχεια παραχώνονται µε άροση, ενώ είναι ακόµη χλωρά και τα καθαυτό οργανικά λιπάσµατα, δηλαδή προϊόντα που παρασκευάζονται από διάφορα οργανικά υπολείµµατα και µπορεί να βρίσκονται στη φύση (π.χ. γουανό), να προέρχονται από γεωργικές εκµεταλλεύσεις (κοπριά), να είναι παραπροϊόντα της γεωργικής βιοµηχανίας (π.χ. η πίτα που µένει µετά την εξαγωγή ελαίου, το ξεραµένο αίµα, τα στέµφυλα, οι κοµπόστες) να είναι αστικά ή βιοµηχανικά λύµατα (π.χ. βόρβορος) ή, τέλος, να παράγονται βιοµηχανικά (π.χ. ουρία). Τα συνθετικά ή χηµικά λιπάσµατα είτε λαµβάνονται από τη φύση και υφίστανται βιοµηχανική επεξεργασία (π.χ. νίτρο της Χιλής, χλωριούχο κάλιο κ.λπ.) είτε συντίθενται βιοµηχανικά (π.χ. νιτρικό νάτριο, φωσφορικό αµµώνιο κ.ά.). Υπάρχουν, τέλος, και τα οργανοχηµικά ή οργανοσυνθετικά λιπάσµατα, που είναι µίγµατα οργανικών και συνθετικών λιπασµάτων. Με βάση τον αριθµό των κύριων θρεπτικών στοιχείων τα λιπάσµατα διακρίνονται σε απλά όταν περιέχουν ένα µόνο κύριο θρεπτικό (λιπαντικό) στοιχείο, ανάλογα µε το οποίο χαρακτηρίζονται ως αζωτούχα, φωσφορικά και καλιούχα και σε µικτά ή σύνθετα όταν περιέχουν περισσότερα από ένα θρεπτικά στοιχεία. Κυριότερα λιπάσµατα Τα λιπάσµατα διακρίνονται σε: απλά αζωτούχα ανόργανα λιπάσµατα: νιτρικό ασβέστιο, νιτρικό νάτριο ή νίτρο της Χιλής, νιτρικό άσβεστου και µαγνησίας, ασβεστοκυανα-µίδη, θειικό αµµώνιο, νιτρικό αµµώνιο, άνυδρη αµµωνία, αζωτούχα διαλύµατα, ουρία, χλωριούχο αµµώνιο, θειονιτρικό αµµώνιο, θειονιτρική µαγνησία. 7

απλά φωσφορικό ανόργανα: σκωρίες Τόµας, υπερφωσφορικά, φυσικά φωσφορικά, φωσφορικό ασβέστιο, φωσφορικό ασβεστούχο αργίλιο, σκόνη οστών, φωσφορικό ίζηµα, θρυπτό φωσφορικό, ζωικός άνθρακας. απλά καλιούχα ανόργανα: ανεπεξέργαστα (ακάθαρτα) άλατα καλίου, συλβίνης, χλωριούχο κάλιο, θειικά άλατα καλίου, ανθρακικό κάλιο, δισανθρακικό κάλιο, εκχυλίσµατα 6ι-νασσών, άλατα από γογγύλια. µικτά ανόργανα: τα λιπάσµατα αυτά λαµβάνονται είτε µε ξηρή ανάµιξη απλών λιπασµάτων είτε µε χηµικές αντιδράσεις που παράγουν σταθερά σώµατα, τα οποία περιέχουν δύο (ή τρία) λιπαντικά στοιχεία. απλά αζωτούχα οργανικά: αποξηραµένο αίµα, κέρατα, δέρµατα, γνάφαλο ή παραπροϊόντα ερίου, φτερά, πίτες ελαιούχων σπερµάτων, στερεοποιηµένη κόλλα, οργανικά λιπάσµατα που λαµβάνονται µε οργανική βιοµηχανική σύνθεση (ουρία φορµαλδεΰδης, κροτοµυλιδική διουρία, ισοβουτυλιδική διουρία). µικτά οργανικά: ανθρώπινα κόπρανα, κοπριά, κοµπόστες, γουανό πουλιών, νυχτερίδων και ψαριών, βινάσσες µελασσών, κόπρανα πουλιών. Εφαρµογή των λιπασµάτων Η ποσότητα και το είδος των λιπασµάτων που προστίθεται στον αγρό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι το είδος της καλλιέργειας, το επιθυµητό προϊόν (καρπός ή φυτική µάζα), η διάρκεια της βλαστικής περιόδου, ο τύπος και η γονιµότητα του εδάφους και οι κλιµατικές συνθήκες. Η περίοδος κατά την οποία θα εφαρµοστεί το λίπασµα εξαρτάται επίσης από την καλλιέργεια, το είδος του λιπάσµατος και τις κλιµατικές συνθήκες. Τα αζωτούχα λιπάσµατα εφαρµόζονται στο έδαφος είτε κατά τη σπορά της καλλιέργειας σε βάθος 15-20 εκατοστόµετρων (βασική λίπανση), είτε στην επιφάνεια του εδάφους κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των φυτών (επιφανειακή λίπανση). Στις χειµερινές καλλιέργειες (π.χ. σιτηρά), η βασική λίπανση γίνεται το φθινόπωρο υπό αµµωνιακή µορφή και το λίπασµα παραχώνεται µε το τελευταίο όργωµα πριν από τη σπορά. Η επιφανειακή λίπανση γίνεται την άνοιξη στο στάδιο της εντατικότερης αύξησης υπό νιτρική µορφή. Στις ανοιξιάτικες καλλιέργειες, η βασική λίπανση γίνεται την άνοιξη µε τη σπορά υπό αµµωνιακή µορφή και η επιφανειακή στο στάδιο της εντατικότερης αύξησης υπό νιτρική µορφή. Στις πολυετείς καλλιέργειες Αγρωστωδών, η βασική λίπανση εφαρµόζεται κατά τη σπορά και η επιφανειακή όποτε είναι αναγκαία. Τα Ψυχανθή, κατά κανόνα, δεν χρειάζονται αζωτούχες λιπάνσεις. 8

Τα φωσφορικά λιπάσµατα εφαρµόζονται ως βασικά κατά τη σπορά. Στις πολυετείς καλλιέργειες, γίνεται µερικές φορές και επιφανειακή λίπανση. Τα καλιούχα λιπάσµατα εφαρµόζονται στις ετήσιες καλλιέργειες ως βασικά µε το όργωµα της σποράς, ενώ στις πολυετείς και στα λιβάδια εφαρµόζονται και επιφανειακά λιπάσµατα όταν χρειάζεται. Τα λιπάσµατα µπορούν να εφαρµοστούν στις καλλιέργειες µε τους εξής τρόπους: στα πεταχτά: το λίπασµα ρίχνεται µε το χέρι στην επιφάνεια του εδάφους σήµερα υπάρχουν ειδικοί λιπασµατοδιανοµείς για την οµοιόµορφη διασπορά του λιπάσµατος- συγχρόνως µε τον σπόρο: το λίπασµα ρίχνεται κατά τη σπορά µε τη διέλευση της σπαρτικής µηχανής διαφυλλικώς: το λίπασµα ψεκάζεται στα φύλλα των φυτών, απ' όπου και απορροφάται από τον αέρα: το λίπασµα σκορπίζεται σε µεγάλες εκτάσεις µε αεροπλάνο ή ελικόπτερο. A3. Η λίπανση στη βιολογική και συµβατική καλλιέργεια. Στη βιολογική γεωργία, η λίπανση είναι µια γεωργική πρακτική που αντιµετωπίζεται µε εντελώς διαφορετικό τρόπο απ' ό,τι στη συµβατική γεωργία. ιαφέρει τόσο στο πώς βλέπει το φυτό και το έδαφος, όσο και στον τύπο των λιπασµάτων που χρησιµοποιούνται. Σε αντίθεση µε τη συµβατική (που θεωρεί τα φυτά µηχανές παραγωγής καρπών και το έδαφος ένα υπόστρωµα στο οποίο απλώς στηρίζονται) η βιολογική γεωργία αντιµετωπίζει φυτό και έδαφος σαν ένα ζωντανό δυναµικό σύστηµα όπου συνυπάρχουν χιλιάδες µορφές ζωής. Ενα υγιές και γόνιµο έδαφος είναι βασική προϋπόθεση για την παραγωγή ποιοτικών προϊόντων. Ετσι, τα περισσότερα λιπάσµατα που χρησιµοποιούνται στη βιολογική γεωργία στοχεύουν τόσο στην αύξηση της γονιµότητας του εδάφους όσο και στην προσθήκη των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών για την ανάπτυξη των φυτών. Μια άλλη, λοιπόν, σηµαντική διαφορά είναι ο τύπος των λιπασµάτων που χρησιµοποιούνται. 9

Στη συµβατική γεωργία χρησιµοποιούνται συνθετικά χηµικά λιπάσµατα που αποκλειστικό σκοπό έχουν να δώσουν στα καλλιεργούµενα φυτά τα απαραίτητα στοιχεία -σε µορφές άµεσα αφοµοιώσιµες- για την ανάπτυξή τους. Το έδαφος, εκτός από µέσο στήριξης για τα φυτά, χρησιµοποιείται ενίοτε και ως δοχείο θρεπτικών στοιχείων. Θα µπορούσαµε να παροµοιάσουµε τη χηµική λίπανση σαν τον ασθενή που τρέφεται µέσω του ορού. Τα αρνητικά αποτελέσµατα της λίπανσης που χρησιµοποιείται στην συµβατική γεωργία Μόλυνση των υδάτινων πόρων από τα αζωτούχα και φωσφορικά λιπάσµατα, µιας και είναι αδύνατον να συγκρατηθούν από έδαφος φτωχό σε οργανική ουσία (φυτικά και ζωικά υπολείµµατα). Εδάφη άγονα, χωρίς οργανική ουσία στα οποία κυριαρχούν διάφορα παθογόνα, βάζοντάς µας έτσι σε ένα φαύλο κύκλο συνεχών επεµβάσεων µε διάφορα χηµικά απολυµαντικά εδάφους. Φαινόµενα ερηµοποίησης και διάβρωσης των εδαφών, ιδιαίτερα εκεί όπου η οργανική ουσία είναι κάτω του 1%. Φυτά µε µειωµένη ανθεκτικότητα σε αντίξοες κλιµατολογικές συνθήκες, µιας και το ριζικό τους σύστηµα δεν είναι καλά ανεπτυγµένο. Φυτά που συνήθως παρουσιάζουν τροφοπενίες ιχνοστοιχείων (έλλειψη κάποιων στοιχείων που απαιτούνται σε πολύ µικρές συγκεντρώσεις και τα οποία όµως δεν βρίσκονται στα σύνθετα λιπάσµατα). Φυτά µε εντοµολογικά και µυκητολογικά προβλήµατα λόγω της υπερβολικής -τις περισσότερες φορές- αζωτούχας λίπανσης. Ανάγκη για µεγαλύτερες ποσότητες νερού ώστε να µπορέσουν να διαλυθούν τα σύνθετα λιπάσµατα. Μεγαλύτερες ποσότητες παραγόµενων προϊόντων µε υποβάθµιση (τις περισσότερες φορές) της ποιότητάς τους. Επικράτηση κάποιων κατηγοριών άγριων χόρτων, τα οποία ευνοούνται από µερικά χηµικά λιπάσµατα (π.χ. ξινοτρίφυλλο κάτω από εσπεριδοειδή). 10

Αντίθετα, η λίπανση µε οργανικά λιπάσµατα µας δίνει: Εδάφη γόνιµα, µε αρκετή οργανική ουσία, µειωµένη παρουσία παθογόνων, πλούσια σε ωφέλιµους οργανισµούς, ιχνοστοιχεία και φυσικά αντιβιοτικά και µε αυξηµένη ικανότητα συγκράτησης νερού. Φυτά υγιή, µε πλούσιο ριζικό σύστηµα, περισσότερο ανθεκτικά τόσο σε προσβολές από παθογόνα, όσο και στις αντίξοες κλιµατολογικές συνθήκες. Παραγωγές ποσοτικά πιο ισορροπηµένες µε προϊόντα καλύτερης ποιότητας. Ποιοι είναι οι λόγοι που επικράτησαν τα σύνθετα χηµικά λιπάσµατα; Ο βασικότερος λόγος είναι η χαµηλότερη τιµή τους σε σχέση µε τα οργανικά. Αν όµως συνυπολογίσουµε τις αρνητικές τους επιπτώσεις, µπορεί να είναι και ακριβότερα. Ο µεγάλος όγκος των οργανικών λιπασµάτων τα κάνει πιο δύσκολα στη µεταφορά και στην εφαρµογή τους. Για τα οργανικά λιπάσµατα, απαιτείται µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα από την εφαρµογή µέχρι την πρόσληψή τους από τα φυτά (ιδιαίτερα στα ορυκτής προέλευσης οργανικά λιπάσµατα). Η ενοχλητική οσµή, που µερικές φορές µπορεί να έχουν τα οργανικά λιπάσµατα, ιδιαίτερα τα ζωικής προέλευσης (όταν η κοµποστοποίηση -το χώνεµα- δεν έχει ολοκληρωθεί σωστά). Η ευκολία που µπορεί να έχει κάποιος, στην εφαρµογή ενός σύνθετου χηµικού λιπάσµατος, επειδή χρησιµοποιώντας ένα σκεύασµα µπορεί να καλύψει τις ανάγκες των φυτών του και µε τα τρία βασικά θρεπτικά στοιχεία (άζωτο, φώσφορο, κάλιο).σε αντίθεση µε ό,τι συµβαίνει µε τα περισσότερα οργανικά λιπάσµατα, που χρειάζεται να χρησιµοποιήσει κάποιος δύο ή και τρία σκευάσµατα για να καλύψει τις ίδιες ανάγκες θρέψης. Οι µεγαλύτερες παραγόµενες ποσότητες προϊόντων -όχι πάντα εµπορεύσιµωνπου µπορεί να επιτύχει κάποιος χρησιµοποιώντας χηµικά λιπάσµατα. 11

Α4. Σύντοµες ιστορικές αναφορές σχετικά µε τα λιπάσµατα. Η χρήση κοπριάς και κοµπόστας είναι πιθανότατα τόσο παλιά όσο και η γεωργία υλικά, όπως κονιοποιηµένα οστά, στάχτη ξύλου, ξεραµένο αίµα, νίτρο, γουανό* και ψάρια, χρησιµοποιούνταν πολύ πριν γίνει κατανοητή η χηµεία των εδαφών και των καλλιεργειών. Τουλάχιστον από την εποχή του Κάτωνος του Τιµητή (234-149 π.χ.), οι Ρωµαίοι αναγνώριζαν αρκετά καλά την εδαφική γονιµότητα ώστε να χρησιµοποιούν την αµειψισπορά, το ασβέστωµα των όξινων εδαφών, την προσθήκη κοπριάς και την καλλιέργεια φυτών που δεσµεύουν το άζωτο, δηλαδή το µετατρέπουν σε χρησιµοποιήσιµα νιτρικά άλατα. Το 1699 ο Άγγλος Τζων Γούντγουορντ ανακάλυψε ότι η ανάπτυξη των φυτών επιτεινόταν όταν το νερό της άρδευσης περιείχε περισσότερο ίζηµα. Οι χηµικοί άρχισαν να µελετούν επιστηµονικά τη θρέψη των φυτών γύρω στο 1750. Το 1840 ο Γερµανός Γιούστους φον Λήµπιγκ απέδειξε ότι η διαθεσιµότητα θρεπτικών στοιχείων για τα φυτά αυξανόταν όταν τα κονιοποιηµένα οστά µε τα οποία γινόταν η λίπανση τους υποβάλλονταν σε κατεργασία µε ισχυρά οξέα. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1880 η έρευνα προχώρησε ραγδαία όσον αφορά τα κύρια στοιχεία των λιπασµάτων, τον κατάλληλο χρόνο, ρυθµό και τύπο λιπάσµατος, καθώς και την κατάλληλη µέθοδο εφαρµογής. Τα σύγχρονα χηµικά λιπάσµατα περιλαµβάνουν ένα ή περισσότερα από τα τρία κυριότερα στοιχεία της θρέψης των φυτών: άζωτο, φωσφόρο και κάλιο. ευτερεύουσας σηµασίας είναι τα στοιχεία θείο, µαγνήσιο και ασβέστιο. Άλλα στοιχεία που χρειάζονται σε µικρές ποσότητες και µπορεί να υπάρχουν σε ειδικά λιπάσµατα είναι το πυρίτιο, ο σίδηρος, το χλώριο και σε ίχνη, το βάριο, ο χαλκός, το µαγγάνιο, το µολυβδένιο και ο ψευδάργυρος. 12

Β. ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ Μελετήθηκε η ανάπτυξη των φυτών µαρουλιού σε σχέση µε τη ποσότητα της λίπανσης και όχι άλλων παραγόντων (π.χ. ph εδάφους, υγρασίας, θερµοκρασίας, ηλιοφάνειας, βάθους σποράς κ.ά.) Γ. ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ Στο πείραµα ασχολήθηκα µε δύο µεταβλητές οι οποίες ήταν οι εξής: Ανεξάρτητη µεταβλητή: ποσότητα λιπάσµατος Επίπεδα: καθόλου, 1καπάκι/λίτρο κάθε πέντε ηµέρες, 3καπάκια/λίτρο κάθε πέντε ηµέρες. Εξαρτηµένη µεταβλητή: ανάπτυξη φυτών µαρουλιού Επίπεδα: µεγάλη ανάπτυξη, µέτρια ανάπτυξη, κακή ανάπτυξη. 13

3. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ. Σκοποί: α) Να αποδείξω ότι η λίπανση επηρεάζει την ανάπτυξη των φυτών µαρουλιού. β) Να προσδιορίσω την άριστη λίπανση για τη βέλτιστη ανάπτυξη των φυτών. 14

4. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΝΑΓΚΩΝ ΠΟΥ ΕΞΥΠΗΡΕΤΕΙ Η ΕΡΕΥΝΑ. Α. Υποσιτισµός Το 2007 υπολογίζεται πως ο αριθµός των ανθρώπων µε περιορισµένη πρόσβαση σε κατάλληλη τροφή άγγιξε τα 923 εκατοµµύρια. Στις αναπτυσσόµενες χώρες, 146 εκατοµµύρια παιδιά (δηλαδή ένα στα τέσσερα) κάτω των 5 ετών είναι ελλιποβαρή, σύµφωνα µε τη σχέση βάρους/ηλικίας, ενώ εξήντα εκατοµµύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών παρουσιάζουν απίσχναση. Ο υποσιτισµός συνδέεται µε τους µισούς θανάτους παιδιών κάτω των 5 ετών ετησίως. Ο σηµερινή επισιτιστική βοήθεια, που εστιάζει στην αντιµετώπιση της πείνας και όχι του υποσιτισµού, δεν είναι ικανή να καλύψει τις ανάγκες των νηπίων που αντιµετωπίζουν το µεγαλύτερο κίνδυνο. Ο οξύς υποσιτισµός ευθύνεται κάθε χρόνο για το θάνατο 5.000.000 παιδιών κάτω των πέντε ετών παγκοσµίως, ενώ ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας εκτιµά ότι το σύνολο των παιδιών που υποφέρουν από οξύ υποσιτισµό φτάνει τα 20 εκατοµµύρια. Β. Υποσιτισµός σε χωριά της Νιγηρίας Σύµφωνα µε διατροφική έρευνα που πραγµατοποιήθηκε στα τέλη Απριλίου από το Κέντρο Ερευνών Epicentre, 1 στα 5 παιδιά υποφέρει από υποσιτισµό στα χωριά βόρεια των επαρχιών Μαραντί και Τάχουα. Το ποσοστό θνησιµότητας στα παιδιά κάτω των 5 ετών ξεπέρασε το όριο επείγουσας ανάγκης. Οι οµάδες των ΓΧΣ (γιατροί χωρίς σύνορα) λειτουργούν νέα Επισιτιστικά Κέντρα, όµως η οργάνωση ανησυχεί για την έλλειψη βοήθειας προς τα παιδιά που υποφέρουν από µέτριο υποσιτισµό. Τα αποτελέσµατα της διατροφικής έρευνας που διεξήχθη στα τέλη Απριλίου σε τέσσερις περιοχές του Νίγηρα επιβεβαιώνουν τη σοβαρότητα της κατάστασης. Το ποσοστό γενικού υποσιτισµού (περιστατικά οξύ και µέτριου υποσιτισµού) σε παιδιά κάτω των 5 ετών ανέρχεται στο 19,3% στα χωριά, που βρίσκονται βόρεια της επαρχίας Μαραντί και 19,5% στα χωριά, που βρίσκονται βόρεια από την επαρχία Τάχουα. Υπολογίζεται ότι 1 στα 5 παιδιά υποφέρει από 15

υποσιτισµό. Αυτά τα παιδιά ζυγίζουν 80% λιγότερο από το φυσιολογικό βάρος των παιδιών της ηλικίας τους, υποφέρουν από καθυστερηµένη ανάπτυξη (ύψος, οµιλία, περπάτηµα) και η ευάλωτη υγεία τους τα καθιστά πιο επιρρεπή σε ασθένειες όπως η ελονοσία και η διάρροια. Τα παιδιά που δεν έχουν ξεπεράσει την ηλικία των δυόµισι ετών είναι τα πιο ευάλωτα. Επίσης, 1 στα 3 παιδιά κάτω των 29 µηνών υποφέρουν από υποσιτισµό (28,5% στην περιοχή του Μαραντί και 28,2% στην περιοχή της Τάχουα). Το ποσοστό σοβαρού υποσιτισµού σε παιδιά κάτω των 5 ετών (αναλογία βάρους / ύψους κάτω από 70% του συνηθισµένου) ανέρχεται στο 2,4% στα χωριά στα βόρεια του Μαραντί και στο 2,9% στα χωριά βόρεια της Τάχουα. Ένα σοβαρά υποσιτισµένο παιδί κινδυνεύει να πεθάνει αν δε δεχτεί άµεσα ιατρική βοήθεια. Τα ποσοστά θνησιµότητας ήταν ήδη υψηλά τον Απρίλιο. Κατά τη διάρκεια της διατροφικής έρευνας, η οποία αφορούσε σε 1.500 οικογένειες, 67 µητέρες είπαν ότι µέσα στις τελευταίες 100 µέρες είχαν χάσει το παιδί τους, που ήταν κάτω των 5 ετών. Αυτές οι ενδείξεις µεταφράζονται σε ποσοστό θνησιµότητας 2,2/10.000/ηµέρα στα χωριά βόρεια του Μαραντί και 2,4/10.000/ηµέρα στα χωριά βόρεια της Τάχουα. Το έκτακτο όριο θνησιµότητας για τα παιδιά κάτω των 5 ετών είναι 2/10.000/ηµέρα. Γ. Μείωση τιµής γεωργικών-οπωροκηπευτικών προϊόντων Όπως είναι ευρέως γνωστό η προσφορά και η ζήτηση ενός εµπορεύµατος επηρεάζουν την τιµή του. Τα γεωργικά προϊόντα ανέκαθεν αποτελούσαν βασικά τρόφιµα για την υγιή επιβίωση των ανθρώπων. Οι ναυτικοί που έκαναν µεγάλα ταξίδια και δεν είχαν τη δυνατότητα συντήρησης φρούτων και λαχανικών έπασχαν από πολύ σοβαρές αρρώστιες οι οποίες µπορούσαν να τους οδηγήσουν στο θάνατο. Παλιότερα κάθε οικογένεια αναλάµβανε µόνη της να παράγει τις απαραίτητες ποσότητες των τροφών που χρειαζόταν και αποκτούσε ό,τι δεν µπορούσε να παράγει µέσω ανταλλαγής. Σήµερα το µεγαλύτερο µέρος του πληθυσµού αγοράζει όλα τα τρόφιµα που χρειάζεται. Έτσι δηµιουργήθηκε µια αγορά, η αγορά των τροφίµων. Η ζήτηση είναι πολύ µεγάλη και για αυτό οι τιµές βρίσκονται σε απλησίαστα ύψη για µερικούς. Η κατάλληλη ποσότητα και συχνότητα λίπανσης έχει ως αποτέλεσµα τη βελτίωση και αύξηση της παραγωγής µε αποτέλεσµα τη µείωση των τιµών σε γεωργικά και 16

οπωροκηπευτικά προϊόντων. Έτσι κάθε άνθρωπος θα µπορεί εύκολα να αποκτήσει τα απαραίτητα για την υγιή επιβίωσή του.. Ρύπανση των υδάτων Αυτή περιλαµβάνει την απελευθέρωση στις λίµνες, στα ρεύµατα, στους ποταµούς και στην θάλασσα ουσιών, που διαλύονται ή αιωρούνται στο νερό ή καθιζάνουν στον βυθό και συγκεντρώνονται σε τέτοιον βαθµό, ώστε να διαταράσσουν την λειτουργικότητα των υδάτινων οικοσυστηµάτων. Επίσης, περιλαµβάνει την απελευθέρωση ενέργειας υπό µορφήν ραδιενέργειας ή θερµότητας (θερµική ρύπανση). Κάθε υδάτινη µάζα έχει την ι- κανότητα να απορροφά, να αποικοδοµεί ή να ανακυκλώνει τα εισαγόµενα υλικά. Κάτω από φυσιολογικές συνθήκες, οι ανόργανες ουσίες διαχέονται σε µεγάλο βαθµό και έχουν µικρή ή καθόλου επίδραση στην ζωή µέσα στις υδάτινες µάζες στις οποίες απελευθερώνονται. Τα οργανικά υλικά αποικοδοµούνται από βακτήρια ή άλλους µικροοργανισµούς και µετατρέπονται σε άλλα, χρήσιµα για την υδρόβια ζωή. Αλλά, αν η ικανότητα του νερού να διαλύει, να διαχέει ή να ανακυκλώνει ξεπεραστεί, τότε όλες οι επιπρόσθετες ουσίες ή ποσότητες ενέργειας µετατρέπονται σε ρύπους. Έτσι, η θερµική ρύπανση, που συνήθως προκαλείται από την εκροή νερού το οποίο χρησιµοποιήθηκε για την ψύξη πυρηνικών αντιδραστήρων ή θερµικών εργοστασίων µε ορυκτά καύσιµα, µπορεί να ευνοήσει µια ποικιλία υδρόβιων οργανισµών στα νερά, που αλλιώς θα ήταν γι' αυτούς πολύ κρύα. Σε µια πιο θερµή υδάτινη µάζα όµως η προσθήκη θερµότητας αλλάζει τα χαρακτηριστικά της και το νερό γίνεται λιγότερο κατάλληλο για είδη που έχουν οικονοµική σηµασία. Η ρύπανση των νερών αρχίζει καθώς αυτά διακινούνται στην ατµόσφαιρα (υδρατµοί), όταν αυτή είναι µολυσµένη. Η διάβρωση του εδάφους προσθέτει ίλη ως ρύπο. Η χρήση χηµικών λιπασµάτων, εντοµοκτόνων ή άλλων υλικών στην λεκάνη απορροής των εσωτερικών υδάτων αποτελεί πρόσθετο παράγοντα ρύπανσης τους. Η διαρροή λυµάτων βόθρων και η κοπριά αγροτικών ζώων, που εκτρέφονται κατά µήκος της λεκάνης απορροής, η οποία συµπαρασύρεται από ρεύµατα ή τα νερά της βροχής, αποτελούν επίσης πηγές οργανικών ρύπων. Οι βιοµηχανίες που βρίσκονται κατά µήκος των ποταµών προσθέτουν αρκετούς χηµικούς ρύπους, µερικοί από τους 17

οποίους σε µεγάλες συγκεντρώσεις είναι τοξικοί. Τέλος, από τις πόλεις προέρχονται µεγάλες ποσότητες αστικών λυµάτων. Έτσι, ένας οικισµός που βρίσκεται στο πάνω µέρος της λεκάνης απορροής δέχεται σχετικά καθαρά νερά, ενώ όσοι οικισµοί βρίσκονται στο κάτω µέρος του ρεύµατος δέχονται ένα µίγµα αστικών βιοµηχανικών και αγροτικών αποβλήτων. Το κόστος καθαρισµού του νερού για αστική χρήση είναι µεγάλο και η διύλιση εν µέρει µόνον αποτελεσµατική. Οι πόλεις στις κατώτερες περιοχές µιας ποτάµιας λεκάνης προσθέτουν απόβλητα, που ρέουν µέχρι τις εκβολές, δηµιουργώντας νέα προβλήµατα ρύπανσης. Τα απόβλητα της βιοµηχανικής, της γεωργικής και της αστικής δραστηριότητας προκαλούν επίσης το φαινόµενο του επιταχυνόµενου ευτροφισµού. 18

5. ΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Με βάση τη βιβλιογραφική έρευνα γνωρίζουµε ότι η µέση λίπανση είναι καλύτερη και από τη µέγιστη (που µπορεί να κάψει τα φυτά) και από την ανάπτυξη των φυτών µόνο µε νερό. Έτσι υποθέτω ότι η λίπανση σε ποσότητα 1καπάκι/λίτρο νερού κάθε πέντε µέρες θα είναι η καλύτερη. Θα υποστηριχθεί η υπόθεση χρησιµοποιώντας πειραµατική έρευνα. 19

6. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ, ΠΟΥ ΕΝ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ. Οι παράµετροι που επηρεάζουν την ανάπτυξη των φυτών είναι: Α)ΗΛΙΟΦΑΝΕΙΑ Η ηλιοφάνεια αποτελεί καθοριστικής σηµασίας παράγοντα για την ανάπτυξη της βλάστησης στην επιφάνεια του πλανήτη µας, ώστε και οι ελάχιστες µεταβολές της να επηρεάζουν σε σηµαντικό βαθµό τη φυσιολογία και την ευδοκίµηση των φυτικών οργανισµών σε κάθε περιοχή. Ανάµεσα στα φυτικά είδη υπάρχουν ορισµένα, που χαρακτηρίζονται ως ηλιόφιλα (π.χ. το σπανάκι, η ντοµάτα, το ηλιοτρόπιο κ.ά.), τα οποία έχουν αυξηµένες απαιτήσεις για ηλιακό φως, και άλλα που ευδοκιµούν σε σκιερά µέρη (π.χ. αµάραντος, πτέριδες, ορισµένα βρύα κ.ά.), που εµφανίζουν ελάχιστες απαιτήσεις για ηλιακή ενέργεια. Β) ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ Η θερµοκρασία αποτελεί και αυτή παράγοντα καθοριστικής σηµασίας για την ανάπτυξη των φυτών. Κάθε φυτό ανάλογα µε το είδος του, αντιδρά θετικά ή αρνητικά σε κάθε είδους θερµοκρασία. Υπάρχουν φυτά που προορίζονται για θερµότερα κλίµατα και άλλα που απαιτούν πιο κρύες θερµοκρασίες για να αναπτυχθούν. Απόδειξη αυτού είναι ότι δεν συναντάµε οποιοδήποτε φυτό σε κάθε σηµείο της γης και δεν είναι δυνατή η καλλιέργεια οποιουδήποτε γεωργικού προϊόντος σε έναν τόπο. Γ) Ε ΑΦΟΣ Το έδαφος και αυτό µε τη σειρά του επηρεάζει την ανάπτυξη των φυτών. Το ph, δηλαδή το πόσο όξινο η βασικό είναι το έδαφος, επηρεάζει το είδος των φυτών που µπορεί να καλλιεργηθούν στο συγκεκριµένο έδαφος. Είναι γνωστό ότι υπάρχουν φυτά που προορίζονται για αρκετά όξινα εδάφη και άλλα που θα καίγονταν άµα φυτρώνανε σε ένα τέτοιο έδαφος. 20

) ΥΓΡΑΣΙΑ Η υγρασία όπως η ηλιοφάνεια, η θερµοκρασία και το ph του εδάφους επηρεάζει την ανάπτυξη των φυτών. Στο ίδιο φυτό µπορεί να τη βελτιώσει, να την ελαττώσει ή και ακόµα να έχει πλήρως αρνητικά η θετικά αποτελέσµατα. Ε) ΣΤΑ ΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ Η έρευνα έχει ως σκοπό να συγκρίνει την ανάπτυξη των φυτών για κάθε ποσότητα λιπάσµατος. Για να µπορούν οι συγκρίσεις να είναι βάσιµες χρειάζεται τα φυτά που θα πάρουµε να βρίσκονται στο ίδιο στάδιο ανάπτυξης αφού όπως είναι γνωστό η ταχύτητα ανάπτυξης ενός φυτού διαφέρει από στάδιο σε στάδιο. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες επηρεάζουν την ανάπτυξη των φυτών και κατ επέκταση τα αποτελέσµατα της έρευνας. Για αυτό το λόγο καθιστώ όλους αυτούς τους παράγοντες σταθερές κατά τη διάρκεια του πειράµατος. Έτσι θα χρησιµοποιηθούν φυτά µαρουλιού στο ίδιο στάδιο ανάπτυξης, σε ιδίου µεγέθους γλάστρες, µε το ίδιο χώµα και θα τοποθετηθούν στην ίδια θέση, µε την ίδια ηλιοφάνεια και θερµοκρασία, για να µην επηρεαστούν τα αποτελέσµατα της έρευνας. 21

7. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Την αξιοπιστία της έρευνας επηρεάζουν οι εξής παράγοντες: Α) Αριθµός επαναλήψεων των πειραµάτων. Όσο µεγαλύτερος είναι ο αριθµός των επαναλήψεων τόσο µειώνονται οι πιθανότητες στατιστικού λάθους. Έτσι, χρησιµοποιούµε δώδεκα γλάστρες, µε φυτά στο ίδιο στάδιο ανάπτυξης. Τέσσερις γλάστρες για κάθε ποσότητα λιπάσµατος (καθόλου, 1καπάκι/λίτρο, 3 καπάκια/λίτρο). Εποµένως ο αριθµός επαναλήψεων των πειραµάτων είναι τέσσερα. Β)Χρονική διάρκεια της έρευνας: Όσο περισσότερο διαρκέσει η έρευνα τόσο πιο αξιόπιστα θα είναι τα αποτελέσµατά της. Έτσι, τα πειράµατα θα διαρκέσουν περίπου 1µήνα. Γ)Τρόπος ανάλυσης των αποτελεσµάτων: Σκοπός είναι τα συµπεράσµατα στα οποία θα οδηγηθούµε από την έρευνα να µπορούν να γενικευθούν. Έτσι, θα πάρω το µέσο όρο του ύψους των φυτών και του αριθµού των φύλλων τους και θα χρησιµοποιήσω ποσοστά για να παρουσιάσω τα τελικά αποτελέσµατα. 22

8. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑΣ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΗΚΕ Α) Συγκέντρωση πληροφοριών. Αρχικά συγκέντρωσα τα απαραίτητα βιβλιογραφικά στοιχεία τα οποία κατέταξα σε ενότητες. Β) Συλλογή απαιτούµενων υλικών και µέσων. Τα υλικά που χρησιµοποιήθηκαν για την διεξαγωγή του πειράµατος ήταν: 14 µαρούλια ίδιας ηλικίας και ποικιλίας 13 γλάστρες ίδιας διαµέτρου και ύψους (15cm-15cm). 13 µικρά πιατάκια για τις γλάστρες. Ένα τσουβάλι χώµα. Ένα πλαστικό αριθµηµένο ποτηράκι και ένα πλαστικό µπουκάλι για να ποτίζω µε ίδιες ποσότητες και να φτιάχνω σωστά τα διαλύµατα νερού λιπάσµατος. Μερικά κοµµάτια κεραµίδι για να τοποθετήσω στον πάτο των γλαστρών. ύο µπουκαλάκια υγρού λιπάσµατος για πράσινα φυτά Complesal. Γ) Προετοιµασία-εκτέλεση του πειράµατος. Ορίζω τρεις οµάδες Α, Β, Γ, από τέσσερις γλάστρες η κάθε µία και µία εφεδρική γλάστρα µε δύο φυτά. Ποτίζω το ίδιο καθηµερινά, επί πέντε µέρες, για να ριζώσουν τα φυτά. Καταρτίζω πρόγραµµα λίπανσης. Της Α οµάδας καθόλου, της Β οµάδας 1καπάκι/λίτρο κάθε πέντε µέρες και της Γ οµάδας 3καπάκια/λίτρο κάθε πέντε µέρες. Ποτίζω µε την ίδια ποσότητα νερού τα φυτά την ίδια ώρα κάθε φορά. Έναρξη πειράµατος : 07-03 Μετράω το ύψος των φυτών και των αριθµό των φύλλων τους. Αρχική καταµέτρηση στις 07-03 Τελική καταµέτρηση στις κατά τον ίδιο τρόπο. 23

) Παρατηρήσεις. 07-03. Πότισα και έριξα λίπασµα στα φυτά σύµφωνα µε τις οδηγίες. 09-03. Πότισα τα φυτά και στις γλάστρες Α1, Α2, Α3, Β1, Β2, Β3, Β4, Γ1, Γ2, Γ3, Γ4 τα φυτά βγάλανε ένα καινούργιο φύλλο. Ενώ ξεράθηκε επίσης ένα φύλλο στις γλάστρες Α1, Β4, Γ2, Γ4 13-03. Πότισµα και λίπανση των φυτών. 14-03. Έχω ένα καινούργιο φύλλο σε όλες τις γλάστρες εκτός των Β4 και Γ1. 18-03. Πότισµα και λίπανση των φυτών. 19-03. Ξεράθηκε ένα φύλλο στη Γ1 και βγήκε ένα καινούργιο σε κάθε γλάστρα Επίσης τα φυτά χρειάστηκαν επιπλέον πότισµα πέραν της καθορισµένης ποσότητας λόγω της υψηλής θερµοκρασίας. 21-03. Πότισµα φυτών. 23-03. Πότισµα φυτών και λίπανση των φυτών. 26-03. Πότισµα φυτών. 29-03. Πότισµα και λίπανση φυτών. ύο καινούργια φύλλα σε κάθε γλάστρα. Οι Γ4, Γ1 χάσανε από δύο φύλλα ενώ Β2, Γ2 από ένα. 31-03. Πότισµα φυτών. 02-04. Πότισµα και λίπανση φυτών. Ξεράθηκε ένα φύλλο στις γλάστρες Α1, Γ1, Γ2, και Γ4 07-04. Πότισµα και λίπανση φυτών. 08-04. Κιτρίνισαν τέσσερα φύλλα στη γλάστρα Γ4, τρία στις Γ2, Β2, δύο φύλλα στην Β1 και ένα φύλλο στις Γ1, Α1. 10-04 Πότισµα φυτών. Ε) Εξαγωγή και ανάλυση των αποτελεσµάτων. Ύψος φυτών ΕΠΙΠΕ Α ΑΡΧΙΚΗ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΗ Μ.Ο ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΗ Μ.Ο ΙΑΦΟΡΑ (ΑΡΧΙΚΗ- ΤΕΛΙΚΗ) ΙΑΦΟ- ΡΑ % A1 7cm A1 10cm A2 9cm A2 14cm α)καθόλου λίπασµα A3 A4 8,6cm 7,2cm 7,95cm A3 A4 11.6cm 10.2cm 11,45cm 3,5cm 44,02% 24

β) 1καπ/l B1 8.5cm B2 9cm B3 7cm B4 6,5cm 7,75cm B1 16cm B2 14cm B3 13cm B4 12cm 13,75cm 6cm 77.41% Γ1 9cm Γ1 12,2cm γ) 3καπ/l Γ2 Γ3 Γ4 8cm 8cm 7cm 8cm Γ2 Γ3 Γ4 14,5cm 14,5cm 12,5cm 13,43cm 5,43cm 67,87% Αριθµός φύλλων ΕΠΙΠΕ Α ΑΡΧΙΚΗ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΗ Μ.Ο ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΗ Μ.Ο ΙΑΦΟΡΑ (ΑΡΧΙΚΗ- ΤΕΛΙΚΗ) ΙΑΦΟ- ΡΑ % A1 6φύλλα A1 12φύλ. A2 6φύλλα A2 14φύλ. α)καθόλου λίπασµα A3 A4 5φύλλα 5φύλλα 5,5φύλ. A3 A4 14φύλ. 12φύλ. 13φύλ. 7,5φύλλα 136,36% β) 1καπ/l B1 5φύλλα B2 6φύλλα B3 5φύλλα B4 6φύλλα 5,5φύλ. B1 13φύλ. B2 14φύλ. B3 14φύλ. B4 16φύλ. 14,25φύλ. 8,75φύλλα 159,09% Γ1 5φύλλα Γ1 11φύλ. γ) 3καπ/l Γ2 Γ3 Γ4 7φύλλα 6φύλλα 5φύλλα 5,75φύλ. Γ2 Γ3 Γ4 16φύλ 15φύλ. 11φύλ. 13,25φύλ. 7,5φύλλα 130,43% 25

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΥΨΟΥΣ ΦΥΤΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 7 ΜΑΡΤΙΟΥ 14 ΜΑΡΤΙΟΥ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 30 ΜΑΡΤΙΟΥ 3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 11 ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ Α ΟΜΑ Α Β ΟΜΑ Α Γ ΟΜΑ Α ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΦΥΛΛΩΝ ΜΑΡΟΥΛΙΩΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 7 ΜΑΡΤΙΟΥ 14 ΜΑΡΤΙΟΥ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 30 ΜΑΡΤΙΟΥ 3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 11 ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ Α ΟΜΑ Α Β ΟΜΑ Α Γ ΟΜΑ Α 26

ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΦΥΤΩΝ 140 120 100 ΑΝΑΠΤΥΞΗ 80 60 40 20 0 7 ΜΑΡΤΙΟΥ 14 ΜΑΡΤΙΟΥ 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 30 ΜΑΡΤΙΟΥ 3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 11 ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ Α ΟΜΑ Α Β ΟΜΑ Α Γ ΟΜΑ Α 27

9. ΟΡΙΣΜΟΙ Λίπασµα: Ως λίπασµα (χαρακτηρίζεται µια φυσική ή τεχνητή ουσία η οποία περιέχει τα χηµικά στοιχεία που βελτιώνουν την ανάπτυξη και παραγωγικότητα των φυτών. Τα λιπάσµατα αυξάνουν τη φυσική γονιµότητα του εδάφους ή αντικαθιστούν τα χηµικά στοιχεία που αφαίρεσαν από το έδαφος οι προηγούµενες καλλιέργειες. Λίπανση: Η διαδικασία κατά την οποία ρίχνουµε λίπασµα στα φυτά. Ανάπτυξη µαρουλιού: Ύψος αριθµός φύλλων σε σχέση µε την αρχική κατάσταση. Γουανό: Με την ονοµασία γκουανό ή γουανό, (εκ της ισπανικής guano > huano = κοπριά) φέρεται διεθνώς και συλλογικά µείγµα αποσυνθεµένων περιττωµάτων θαλάσσιων πουλιών καθώς και των πτωµάτων αυτών. 28

10. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα αποτελέσµατα µου επιβεβαίωσαν την αρχική µου υπόθεση. Τα µαρούλια της Β οµάδας αναπτύχθηκαν περισσότερο σε ύψος και αριθµό φύλλων, άρα η άριστη ποσότητα λιπάσµατος για τα φυτά µαρουλιού είναι 1καπάκι/λίτρο. Επίσης, η δοσολογία των 3 καπακιών/λίτρο καταστρέφει τα φυτά σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της έρευνας αφού η στις γλάστρες της Γ οµάδας υπήρχαν τα περισσότερα κιτρινισµένα και ξεραµένα φύλλα. Ακόµα, δε διερευνήθηκε η άριστη συχνότητα λίπανσης για τη βέλτιστη ανάπτυξη των φυτών. 29

11.ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ. Να ερευνηθεί η επίδραση του ηλιακού φωτός, της υγρασίας, της θερµοκρασίας, του ph του εδάφους, της ακτινοβολίας στην ανάπτυξη των φυτών µαρουλιού. Να γίνουν οι παραπάνω έρευνες και σε διαφορετικά είδη φυτών. Να αυξηθεί η διάρκεια της έρευνας για πιο αξιόπιστα αποτελέσµατα. Να διεξαχθεί η ίδια ή παρόµοια έρευνα το φθινόπωρο όταν είναι η εποχή που καλλιεργούνται µαρούλια. Να χρησιµοποιηθούν εξειδικευµένοι χώροι ώστε να αποκλειστούν πλήρως παράγοντες που δεν θέλουµε να επηρεάσουν την έρευνα. 30

12. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. ιαδικτυακός τόπος www.wikipedia.gr 2. ιαδικτυακός τόπος www.kathimerini.gr 3. ιαδικτυακός τόπος www.msf.gr 4. Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΥΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ, τόµος 39 5. Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΥΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ, τόµος 52 31

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ. Μεταφύτευση φυτωρίων. Τα φυτά τη δεύτερη µέρα 32

Η Α οµάδα Η Β οµάδα 33

Η Γ οµάδα Όλες οι οµάδες και το λίπασµα. 34