ΤΜΗΜΑ «ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΩΝ ΛΙΜΕΝΩΝ» ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ
Το φυσικό λιμάνι : Ήταν όρμος ο οποίος παρέχει προστασία στα πλοία από ανέμους και τρικυμίες. Είχε αρκετό βάθος και το ανάλογο πλάτος για να επιτρέπονται οι ελιγμοί των πλοίων. Με το περασμα του χρόνου το φυσικό λιμάνι εξελίσσεται σε τεχνητό λιμάνι ύστερα από μια σειρά έργων υποδομής. Τα πρώτα λιμάνια παρείχαν στα πλοία τις εξής υπηρεσίες : 1. Ασφαλές αγκυροβολιό 2. Δυνατότητα ανεφοδιασμού με νερό και τρόφιμα και 3. Δυνατότητα επισκευαστικών υπηρεσιών Το παραδοσιακό λιμάνι : Λέγοντας παραδοσιακό λιμάνι εννοούμε μια παράκτια ( ή παρόχθια ) περιοχή που έχει τεχνητά διαμορφωθεί για να παρέχει στα πλοία ασφαλή προσορμιση και ελλειμενισμό. Στο παραδοσιακό λιμάνι υπήρχε χώρος φορτο-εκφόρτωσης εμπορευμάτων/ επιβατών. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες του παραδοσιακού λιμανιού αφορούσαν πρωτίστως το πλοίο. Το σύγχρονο λιμάνι : Το σύγχρονο λιμάνι αποτελεί συνδετικό κρίκο στην μεταφορική αλυσιδα μεταξύ χερσαίων και θαλάσσιων μέσων μεταφοράς. Το λιμάνι αυτό, σε αντίθεση με το παραδοσιακό λιμάνι, υπηρετεί μια ευρύτερη ενδοχώρα. Ακόμη, εγκαθίστανται σε περιοχές μακρυά από τα αστικά κέντρα και απαιτούν πολυδάπανα έργα ανωδομής. Το σύγχρονο λιμάνι καλείται να : 1. Συνδέσει τα χερσαία με τα θαλάσσια μέσα μεταφοράς 2. Συντονίσει τις εργασίες στο συγκεκριμένο χώρο με τέτοιο τρόπο και σε τέτοιο βαθμό ώστε να αποσκοπούν: α) στο χαμηλό κόστος παραγωγής του λιμενικού προϊόντος και β) στη μείωση του συνολικού κόστους μεταφοράς Λιμενικός τερματικός σταθμός : Είναι τομέας του λιμανιού που αποτελείται από μια ή περισσότερες θέσεις παραβολής που εξειδικεύονται στη διαχείρηση συγκεκριμένου φορτίου. Μπορεί να ανήκουν στην λιμενική αρχή ή σε ιδιώτες ( post operators ). Η μελλοντική ζήτηση του αριθμού λιμανιού γενικών σκοπών συνεχώς μειώνεται σε αντίθεση με την ζήτηση του αριθμού ειδικευμένων λιμανιών η οποία αυξάνεται.
Βασικες λειτουργίες των λιμανιών: Λειτουργία παροχής υπηρεσιών προς τα πλοία : Η λειτουργία αυτή περιλαμβάνει ενέργειες που απαιτούνται για το χειρισμό του φορτίου από τα πλοία στην αποβάθρα και αντίστροφα ( με τον εξοπλισμό του πλοίου ή του λιμανιού ). Στόχος του λιμανιού στη λειτουργία αυτή είναι η οσο το δυνατόν γρηγορότερη απελευθέρωση του πλοίου. Δευτερεύουσες υπηρεσίες που μπορεί να στα πλοία ένα λιμάνι είναι : 1. Η ρυμούλκηση 2. Η πλοήγηση 3. Η πρόσδεση- απόσδεση 4. Ο εφοδιασμός 5. Οι επισκευές κ.τ.λ. Λειτουργία χειρισμού του φορτίου στην αποβάθρα : Η λειτουργία αυτή περιλαμβάνει την μεταφορά και την διακίνηση του φορτίου στην αποβάθρα και την αποθήκευση του. Στη διαδικασίες χειρισμού περιλαμβάνονται και δευτερεύουσες υπηρεσίες, όπως έλεγχος του φορτίου, ζύγισμα, ταξινόμηση, αναβάθμιση, επιδιόρθωση, οι οποίες πρέπει να παρέχονται ταυτόχρονα. Λειτουργία παραλαβής και διανομής Λειτουργίες Logistics Θαλάσσιοι Δρόμοι: - Τα πλοία περνούν από κάποιες περιοχές με μεγαλύτερη συχνότητα. - Σχετίζεται με τη συγκέντρωση των οικονομικών πόρων της γης και την οικονομική δραστηριότητα των διαφόρων περιοχών της. - Μεγάλα λιμάνια δημιουργούνται επι των θαλάσσιων δρόμων ή σε σημεία τομής 2 ή περισσότερων. - Υπάρχει οξύς ανταγωνισμός ανάμεσα στα λιμάνια. - Οι θαλάσσιοι δρόμοι δημιουργούνται με βάση τις ανθρώπινες δραστηριότητες στο χρόνο (οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές) Ενδοχώρα (Hinterland): Είναι η εδαφική περιοχή στην οποία το λιμάνι ακτινώνεται με τους εσωτερικούς δρόμους μεταφοράς (οδικους, σιδηροδρομικούς, εναέριους, ποτάμιους και ακτοπλοϊκούς) και εξυπηρετείται συνήθως από αυτό για τις εισαγωγές/εξαγωγές. - Η ενδοχώρα είναι τοπικής σημασίας,όταν από το λιμάνι εξυπηρετείται το τοπικό εμπόριο. - Η ενδοχώρα είναι εθνικής σημασίας όταν από το λιμάνι εξυπηρετείται το εθνικό εμπόριο της χώρας. - Η ενδοχώρα είναι διεθνούς σημασίας όταν το λιμάνι εξυπηρετεί το εμπόριο πολλών χωρών.
Κατάταξη των λιμανιών: Τα λιμάνια που δραστηριοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο κατατάσσονται σε 3 γενιές, ανάλογα με: 1. Την τακτική εξέλιξης του λιμανιού 2. Την επέκταση των λιμενικών δραστηριοτήτων 3. Την ολοκλήρωση των λιμενικών δραστηριοτήτων και της οργάνωσης Λιμάνι 1 ης γενιάς: - Υπάρχουν απλά σημεία πρόσβασης από την θάλασσα στην ξηρά - Κύριες δραστηριότητες του λιμανιού είναι η φορτο-εκφόρτωση φορτίων και ο χειρισμός τους στο λιμάνι. Λιμάνι 2 ης γενιάς: - Θεωρείται κέντρο μεταφορικών και εμπορικών υπηρεσιών. Τα λιμάνια αυτά μπορούν να παρέχουν εμπορικές υπηρεσίες που δεν είναι 100% συνδεδεμένες με την φορτο-εκφόρτωση. (π.χ. συσκευασία, παροχή βιομηχανικών υπηρεσιών) - Είναι δημοτικά. Λιμάνι 3 ης γενιάς: - Εμφανίζεται από το 80 και μετά λόγω της επικράτης των Ε/Κ. - Θεωρείται δυναμικός κόμβος στο παγκόσμιο επίπεδο παραγωγής- κατανάλωσης. - Σημαντικά σημεία logistics. - Δραστηριότητες λιμανιών: α) Παραδοσιακές β) Βιομηχανικές- Περιβαλλοντικές γ) Διοικητικές- Εμπορικές δ) Υπηρεσίες διανομής Κατάταξη λιμανιών με βάση τα γεωγραφικά τους γνωρίσματα: 1. Θαλάσσια λιμάνια 2. Λιμνοθαλάσσια λιμάνια 3. Παραποτάμια λιμάνια 4. Λιμάνια σε διώρυγες 5. Λιμάνια σε όχθες λίμνης 6. Ανοιχτά λιμάνια (δεν υπόκεινται σε μεγάλες επιδράσεις της παλίρροιας) 7. Κλειστά λιμάνια (υπόκεινται σε μεγάλες επιδράσεις της παλίρροιας)
Κατάταξη λιμανιών με βάση το μέγεθός τους: 1. Μικρό τοπικό λιμάνι: Εξυπηρετούν το τοπικό εμπόριο. Χειρίζονται ποικίλα είδη φορτίων. Σε αυτά πάνε μικρά φορτηγά πλοία. Υπάρχουν βασικές εγκαταστάσεις αποτελούμενες από γενικου τύπου αγκυροβόλια και εξοπλισμό. 2. Μεγάλο τοπικό λιμάνι: Υπάρχουν εγκαταστάσεις μικρού τοπικού λιμανιού για μικρό αριθμό Ε/Κ. 3. Μεγάλο περιφερειακό λιμάνι: Διαχειρίζονται μεγάλο όγκο φορτίων. Δέχονται μεγάλα πλοία ανοικτής θαλάσσης. Έχουν εξειδικευμένες εγκαταστάσεις και ειδικά τερματικά. 4. Περιφερειακά διαμετακομιστικά και μεταφορτωτικά κέντρα: - Κέντρα transshipment - Φορτία που μεταφέρονται από ποντοπόρα πλοία και προωθούνται στην ενδοχώρα με άλλα μέσα ή σε άλλα λιμάνια. Διώρυγες: Είναι τεχνητοί δίαυλοι που ενώνουν 2 θάλασσες και αποτελούν σημαντικοί δρόμοι στη διεξαγωγή του θαλάσσιου εμποριού. V.I.P. διώρυγες: Panama (Panamax περίπου 70.000 DWT) Suez (Suezmax περίπου 150.000 DWT υπο έρμα) Kiel (Lakers περίπου 30.000 DWT) Διώρυγα του Παναμά: 1. Ενώνει Ατλαντικό- Ειρηνικό 2. Έχει δεξαμενές ανύψωσης στάθμης λόγω της διαφοράς της στάθμης του Ειρηνικού με τον Ατλαντικό. Ανταγωνιστικό σύστημα της διώρυγας του Παναμά είναι το σύστημα land bridge της Αμερικής που συνδέει τα λιμάνια των ανατολικών και των δυτικών γραμμών με τρένα υψηλών ταχυτήτων. Διώρυγα του Suez: 1. Συνδέει την Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα 2. Η πλεύση της γίνεται ελέυθερα, χωρίς τη χρήση δεξαμενών ανύψωσης 3. Ο διάπλους διαρκεί από 12-16 ώρες 4. Η διέλευση γίνεται με το σύστημα των νηοπομπών 5. Κυρίως διακινείται crude oil και τα παράγωγά του Εναλλακτική διαδρομή είναι ο περίπλους της Αφρικής μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας ή η διαδρομή του Υπερσιβηρικού Σιδηροδρόμου.
Διώρυγα του Κιέλου: 1. Συνδέει την Βόρεια με την Βαλτική Θάλασσα 2. Έχει 2 διαμερίσματα ανύψωσης διπλού συστήματος στα λιμάνια εισόδου και εξόδου της 3. Κύριοι χρήστες είναι ο ακτοπλοϊκός στόλος της Γερμανίας και οι στόλοι των χωρών της Ανατολικής Βαλτικής 4. Φορτία που διακινούνται: προϊόντα δασοκομείας, πετρέλαιο, άνθρακας, δημητριακά, πρώτες ύλες 5. Λειτουργεί σαν transshipment point 6. Το Κίελο είναι σταθμός υποδοχής του Υπερσιβηρικού. Εναλλακτική διαδρομή είναι τα στενά της Δανίας. Το μεταφορικό σύστημα του Αγίου Λαυρεντίου: 1. Εκτείνεται εντος της ενδοχώρας της Βόρειας Αμερικής 2. Συνολικά διαθέτει 17 δεξαμενές ανύψωσεις, για να εξουδετερωθεί η υψομετρική διαφορά των 183m. 3. Το διασχίζουν μονο Lakers πλοία 4. Έχει εποχική λειτουργία (Μάρτιος- Δεκέμβριος) γιατι πιάνει πάγος 5. Φορτία: iron ore, cole & grains General Cargo: - Γενικά χαρακτηρίζονται τα φορτία τα οποία αποτελούνται από το άθροισμα εμπορευμάτων το καθένα από τα οποία δεν προσφέρεται/ζητείται, κατά φόρτωση, σε ποσότητα ικανή να συμπληρώσει τη χωριτικότητα ενός σύνηθους πλοίου (σαν ομοειδές φορτίο). - Μεταφέρονται με liner φορτηγά πλοία - Κυρίως είναι προϊόντα μεταποίησης Unitization: Ταξινόμηση των επιμέρους φορτίων σε ομοιόμορφες μονάδες φορτίου σχετικά μεγάλου βάρους που μπορούν να φορτοεκφορτώνονται με ένα χειρισμο. Κυριότερες μορφές μοναδοποίησης: - Μπάλες φορτίου/μεγάλα δέματα (big bags) - Ε/Κ και κατακόρυφη φορτο-εκφόρτωση (Lo-Lo) - Ro-Ro - Φορτηγιδοφόρα πλοία (Flo-Flo) - Παλέτες
Τα είδη του general cargo: 1. Loose cargo 2. Σαμπανιασμένο φορτίο (Pre-slung cargo): μικρά τεμάχια τα οποία δένονται όλα μαζί 3. Palletized cargo 4. Βαρέα και δυσκολοχείριστα φορτία 5. Κιβωτιοποιημένο φορτίο 6. Liquid cargo 7. Refrigerated cargo Πλοία μεταφοράς του general cargo: - Tweendeckers - Multi-purpose vessels - Containership - Ro-Ro - Barge carrying vessels Λιμενικοί τερματικοί σταθμοί συμβατικού γενικού φορτίου - Θέσεις παραβολής (Berths) Σε κάθε θέση παραβολής απαιτούνται: 1. Υπόστεγο διαμετακόμισης 2. Χώροι αποθήκευσης (ανοιχτοί και στεγασμένοι) 3. Οδικό δίκτυο εύκολης προσπέλασης 4. Λωρίδες φόρτωσης και στάθμευσης αυτοκινήτων και τρένων 5. Μηχανολογικός εξοπλισμός 6. Εργατικό δυναμικό - Υπόστεγο διαμετακόμισης (Transit shed): Ανήκει στους προσωρινούς χώρους αποθήκευσης. - Χώροι μακροχρόνιας αποθήκευσης (warehousing): Είναι απαραίτητοι όταν η μέγιστη ροή φορτίου υπερβαίνει την αποθηκευτική χωριτικότητα ενός τυπικού μεγέθους υποστέγου διαμετακόμισης. Μπορεί να τοποθετηθεί πιο μακρυά από το υπόστεγο διαμετακόμισης. Οι παραδοσιακοί τερματικοί σταθμοί έχουν εξελιχθεί σήμερα σε τερματικά πολλών σκοπών και χρήσεων, τα λεγόμενα Multi-purpose Terminals.
- Σιδηροτροχιά κατά μήκος της αποβάθρας (quayside rail track) Παραδοσιακά υπάρχουν 2 τρόποι διαχείρισης του γενικού φορτίου: 1. Χειρισμός φορτίου μέσω υποστέγου διαμετακόμισης 2. Χειρισμός φορτίου απευθείας από το φορτηγό ή το βαγόνι στην πλευρά του πλοίου. Τα μειονεκτήματα αυτού του τρόπου: 1. Παρεμπόδιση των εργασιών από την ύπαρξη σιδηροδρόμου στην προκυμαία 2. Δυσκολία έλευσης on time του οχήματος. Ο σιδηρόδρομος δικαιολογείται να υπάρχει στην αποβάθρα μονο αν το φορτίο είναι βαρύ (π.χ. μηχανήματα). Μηχανολογικός εξοπλισμός χειρισμού 1. Γερανοί αποβάθρας (quay cranes) κίνηση σε ράγες 2. Κινητός γερανός σταθμού (mobile yard crane) 3. Ελκυστήρες πλατφόρμας 4. Μεταφορικές ταινίες 5. Περονοφόρο όχημα (fork lift- truck) Containers E/K: Μεγάλο κιβώτιο με ατσαλένιο/χαλύβδινο σκελετό με το οποίο είναι δυνατή η μεταφορά διαφόρων εμπορευμάτων. - Δεν απαιτεί συγκεκριμένο μεταφορικό μέσο, γιατί μπορεί να πάει με όλα - Κατά την φόρτωση και τη μεταφορά παίρνουν την μορφή ενιαίου φορτίου - Μέγεθος και μορφή που βοηθά στην εύκολη και ασφαλή φορτο-εκφόρτωση - Μπορούν να ξαναχρησιμοποιηθούν (Reusable) - Κατάλληλα ανοίγματα για εύκολο γέμισμα/άδειασμα και προστασία από φθορά και κλοπή του περιεχομένου τους. Μπορούν να μεταφερθούν με: 1. Φορτηγά αυτοκίνητα 2. Σιδηροδρομικά βαγόνια 3. Φορτηγά πλοία 4. Αεροπλάνα Οι τρόποι μεταφοράς των Ε/Κ αποτελούν τρομερό πλεονέκτημα για τις συνδιασμένες μεταφορές. Τη σήμερον ημέρα, υπάρχουν εταιρίες leasing Ε/Κ, οι οποίες όμως δεν είναι μεταφορικές.
Μεγέθοι και τύποι Ε/Κ: Προδιαγραφές σύμφωνα με τον ΙSO: ΤΕU 20 ft x 8 ft x 8,6 ft (μήκος x πλάτος x ύψος) FEU 40 ft x 8 ft x 8,6 ft Επίσης υπάρχει και : 30 ft (μήκος) 48 ft (μήκος) 53 ft (μήκος) αλλα μόνο στις Η.Π.Α. Τύποι Ε/Κ: 1. Με λεπτή εσωτερική επιφάνεια (δεν παρέχουν θερμομόνωση, μόνο προστασια από καιρό και κλοπές). 2. Μονωμένα (παχιά εξωτερική επιφάνεια με υαλοβάμβακα, παρέχουν θερμομόνωση) 3. Refrigerated (με ξεχωριστό σύστημα ψύξης, κυρίως για τρόφιμα) 4. Με εξαερισμό 5. Για ξηρά φορτία 6. Που γεμίζουν από πάνω (για τεράστια, βαριά φορτία) 7. Με επίπεδες επιφάνειες 8. Πλατφόρμες 9. Με ανοίγματα στα πλάγια 10. Με κινητά πλευρά 11. Με μισό ύψος (20 ή 40 x 8 x 4 ft) 12. Υγρών χύδην φορτίων και συμπιεσμένων αερίων 13. Στερεών χύδην φορτίων 14. Για την μεταφορά ζώων 15. Igloo (για μεταφορά στα κύτη αεροσκαφών) Πλεονεκτήματα από τη χρήση Ε/Κ: 1. Συγκέντρωση του φορτίου, κάνοντας το μια μεταφορική μονάδα 2. Ευκολότερος και ταχύτερος χειρισμός κατά την φορτο-εκφόρτωση 3. Απαιτείται πολύ λιγότερο πακετάρισμα 4. Μείωση κλοπών 5. Προστασία από καιρικές συνθήκες 6. Ασφάλεια από φθορές/ζημιές κατά την μεταφορά και την φορτο-εκφόρτωση 7. Μείωση της γραφειοκρατίας και του κόστους ασφάλισης 8. Μείωση κόστους σε όλα τα επίπεδα της μεταφορικής διαδικασίας
Μειονεκτήματα: 1. Υψηλό κεφαλαιακό κόστος εγκαταστάσεων και εξοπλισμού για φορτο-εκφόρτωση στα τερματικά και τα πλοία. Πολλά λιμάνια δεν ειχαν μέσα υποδοχής Ε/Κ και αυτό οδήγησε στην δημιουργία των geared πλοίων τα οποία είναι ακριβά. 2. Διασφάλιση ταξιδιού επιστροφής με γεμάτα Ε/Κ. Γενικότερα παρατηρείται τάση γιγαντισμού στο στόλο των containerships: 1 st generation- Converted cargo vessels (500-800 TEU s) Converted tankers 2 nd generation- Cellular containerships 3 rd generation- Panamax class 4 th generation- Post panamax 5 th generation- Post panamax plus (500-800 TEU s) -Οδικά μέσα μεταφοράς Container: Container πλατφόρμας. - Σιδηροδρομική μεταφορά Ε/Κ: Piggyback
Doublestack Η μεταφορά Ε/Κ με το τρένο είναι συμφέρουσα όταν γίνεται εύκολη φορτο-εκφόρτωση. Σύστημα μεταφοράς Land-bridge και Double-stack - Double-stack: Τρένο μεταφοράς Ε/Κ με 2 σειρές στοίβασης. 20 βαγόνια, 5 πλατφόρμες ανα βαγόνι, 2 Ε/Κ ανα πλατφόρμα Συνολικά μεταφέρονται 200 Ε/Κ ανα τρένο. Απαιτούνται ακριβές δαπάνες για εξοπλισμό υποδοχής double-stack στα τερματικά. Double-stack στις Η.Π.Α.: East coast West coast. Double-stack στην Ρωσσια: Υπερσιβηρικός. Σύγχρονες τάσεις στη διαχείρηση των Ε/Κ: - 80: Φιλελευθερισμός: Απόλυτη κυριαρχία της αγοράς. Μεταβολή διεθνούς εμπορίου σε παγκόσμιο. Πολυεθνικές εταιρίες: Επιχείρηση που πραγματοποιεί κέρδη σε όλο τον κόσμο, εγκαθιστώντας τις παραγωγικές μονάδες της εκεί όπου ο συνδυασμός των μισθών: του κόστους Α υλών των αγορών της κυβερνητικής πολιτικής μεγιστοποιεί το κέρδος της εταιρίας. Πολυδιάστατη παραγωγή και συναρμολόγηση, οπότε υπάρχουν παντού εγκαταστάσεις.
Ο τρόπος λειτουργίας των πολυεθνικών απαιτεί υψηλές υπηρεσίες οργάνωσης, για να διατηρηθεί ο έλεγχος όλων των μετακινήσεων Α υλών, ενδιάμεσων προϊόντων και τελικών αγαθών. Logistics: Είναι η τεχνική διατήρησης ελέγχου μιας παγκόσμιας αλυσίδας, συνδιάζοντας τη μεταφορά, την αποθήκευση, τη διαχείρηση της διανομής και τα πληροφοριακά συστήματα. Στόχοι του συστήματος διανομής: 1. Μείωση του κόστους μεταφοράς 2. Μείωση του κόστους αποθήκευσης και αποθεματικοποίησης 3. Αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι συνδιασμένες μεταφορές 4. Αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες τεχνολογίες στο επιπεδο συγκέντρωσης και διανομής παραγωγής, σε συνδιασμό με την ζήτηση 5. Βελτίωση πληρότητας οχημάτων κατά την μεταφορά μεγάλου μήκους 6. Χρήση οχημάτων μεγέθους ανάλογου της μεταφοράς Τάσεις στις Ναυτιλιακές Μεταφοράς Ε/Κ (Liner): - Παλιά: Προσφορά ολιγοπωλίου (καρτέλ) Ζήτηση τέλειου ανταγωνισμού - Σήμερα: Ολιγοψώνιο Οριζόντια ολοκλήρωση: Συγχωνεύσεις και εξαγορές στην Liner ναυτιλία: Οι μικρές ναυτιλιακές επιχειρήσεις δεν μπορούν επιβιώσουν γιατί υπάρχει υψηλός ανταγωνισμός, εκτεταμένα επενδυτικά προγράμματα (αύξηση της ζήτησης χωριτικότητας παραπάνω πλοία), αύξηση συχνότητας δρομολογιών κ.α. Τα παραπάνω οδηγούν σε Οικονομίες Κλίμακας και Δημιουργία παγκόσμιων Συμμαχιών. Κάθετη ολοκλήρωση: Συγχωνεύσεις εταιριών που δραστηριοποιούνται σε συνεχόμενα στάδια της παραγωγικής διαδιακασίας, και έχουν σαν απότερο σκοπό την απόκτηση μεγαλύτερου ελέγχου και την επίτευξη καλύτερης οργάνωσης ολόκληρης της παραγωγικής διαδικασίας. Τα παραπάνω οδηγούν σε Οικονομίες Φάσματος, Dedicated Terminals και Προσπάθειες συγχώνευσης των ναυτιλιακών liner με τα χερσαία μέσα μεταφοράς και τις door-todoor υπηρεσίες.
Γιγαντισμός στα πλοία (από το 92 και μετά): Ultra Large Container Ships. Post-Panamax: - Μειονεκτήματα 1. Αδυναμία διέλευσης από Panama Canal 2. Αδυναμία προσέγγισης σε πολλά λιμάνια - Πλεονεκτήματα 1. Οι χωριτικότητες είναι μεγαλύτερες από 4500 TEU s 2. Υπάρχει καλύτερος υδροδυναμικός σχεδιασμός 3. Μεγαλύτερη σταθερότητα και κενοί χώροι, οπότε υπάρχει ευκολία στοιβασίας 4. Ταχύτερη φορτο-εκφόρτωση Αιτίες γιγαντισμού: 1. Σύγχρονες συνθήκες που οδηγούν σε νέες απαιτήσεις στο χώρο του διεθνούς εμπορίου και των μεταφορών 2. Αύξηση ζήτησης TEU οικονομίες κλίμακας μείωση ανα μονάδα κοστους αύξηση μεγέθους πλοίων. Transshipment: 1. Εμφάνιση logistics 2. Τα πολύ μεγάλα πλοία δεν μπορούν να προσεγγίσουν όλα τα λιμάνια Hub and Spoke: Mother ships προσεγγίζουν κεντρικά λιμάνια, γίνεται μεταφόρτωση του φορτίου σε μικρότερα πλοία Readers τα οποία προσεγγίζουν τα λιμάνια. Interline: 2 κύριες γραμμές συναντώνται σε μεγάλο λιμάνι και ανταλλάσουν φορτία. Μεταβολές υποδομής-ανωδομής λιμανιών: Οι τεχνολογικές μεταβολές στα πλοιά οδήγησαν σε τεχνολογικές μεταβολές στα λιμάνια: πολυδάπανα έργα υποδομής και νέο εξειδικευμένο εξοπλισμό χειρισμού. Καθώς τα πλοία μεγαλώνουν, μεγαλώνει και η ανάγκη για αύξηση της παραγωγικότητας. Έτσι, οι λιμενικοί τερματικοί σταθμοί σήμερα υιοθετούν αυτοματοποιημένα συστήματα και στην περιοχή της αποβάθρας. Η χρήση του Internet και της ηλεκτρονικής ανταλλαγής πληροφοριών (EDI) θα είναι ένα νέο στοιχείο στο μέλλον των λιμανιών. Το λιμάνι στις μέρες μας καλείται να παίξει ένα πιο ουσιαστικό ρόλο στην ολοκληρωμένη
διαδικασία των logistics. Ετσι, στο μέλλον τα λιμάνια φαίνεται να αυξάνουν το ρόλο τους και σαν κέντρα logistics. Ιδιωτικοποίηση Τερματικών: Κίνητρα: 1. Ανάγκη νέων επενδύσεων υποδομής-ανωδομής 2. Υιοθέτηση αποτελεσματικότητας ιδιωτικού τομέα 3. Ανάγκη απαλλαγής του κρατικού προϋπολογισμού από κόστος λιμενικών επενδύσεων 3 στοιχεία που ιδιωτικοποιούν ένα λιμάνι: 1. Ευθύνη ρύθμισης όρων λειτουργίας 2. Ιδιοκτησία υποδομής (landlord) 3. Παραγωγή λιμενικών υπηρεσιών (operator) Dedicated Terminals: Εξασφαλίζουν βραχυχρόνια πελατεία. Κίνδυνοι για το λιμάνι: - Μονοπώλιο υποδομών από την προνομιούχο εταιρία, κάτι που οδηγεί σε στρέβλωση ανταγωνισμού. - Απώλεια κίνησης προς άλλα γειτονικά λιμάνια, εξάρτηση του λιμανιού από τον προνομιούχο μεταφορέα, γιατί άλλες εταιρίες αποφεύγουν να στέλνουν εκεί τα πλοία τους. Οικονομίες κλίμακας ολιγοψώνιο λιμενικών υπηρεσιών. Container Terminals: Απαραίτητες προϋποθέσεις λειτουργίας container terminals: 1. Προσέγγιση μέσω θάλασσας 2. Θέσεις παραβολής και γερανογέφυρες 3. Χώρους διαχείρισης φορτίου 4. Συστήματα διαχείρισης φορτίου στο terminal 5. Σύνδεση με χερσαία μέσα μεταφοράς - Θέσεις παραβολής (Berths): Οι χώροι διαχείρισης Ε/Κ και οι γερανογέφυρες εξαρτώνται ανάλογα με το μήκος και το βύθισμα του πλοίου. Η δυναμικότητα του κάθε Berth επηρεάζεται από: 1. Τον αριθμό γερανογεφυρών 2. Την απόδοση της κάθε γερανογέφυρας 3. Τις εργάσιμες μέρες ανα χρόνο 4. Τον νεκρό χρόνο 5. Τις απαιτήσεις αγκυροβόλιου
- Γερανογέφυρες (Ship-to-shore Gantry Cranes) : Με βάση τα πλοία που εξυπηρετούν έχουν το ανάλογο μέγεθος (μήκος έκτασης βραχίωνα προς θάλασσα): Small Panamax Standard Panamax Post Panamax Extra Post Panamax Στις γερανογέφυρες φορτο-εκφόρτωσης παρουσιάζεται στενή σχέση ανάμεσα σε ανυψωτική ικανότητα, στην έκταση του βραχίωνα προς την θάλασσα και την ταχύτητά της. - Χερσαίες εκτάσεις Διαχείρισης και Στοιβασίας Ε/Κ: Ανάλογα με τη διαθεσιμότητα γης στο terminal. Επάρκεια γής τιμή γής τιμή εξοπλισμού στοιβασίας εναντίον του εξοπλισμού μεταφοράς Υπάρχουν αποθήκες για γεμάτα Ε/Κ και για άδεια Ε/Κ. Οι απαιτήσεις γης ανα TEU εξαρτώνται από: - Σύστημα χειρισμού Ε/Κ - Απαιτήσεις πρόσβασης στο μέγιστο ύψος στοιβασίας Τα Ε/Κ ταξινομούνται ανάλογα με: - Τον προορισμό - Το βάρος - Την κλάση - Το φορτίο για πολλούς χρήστες - Αποθήκες Πλήρωσης/Εκκένωσης Ε/Κ (Container Freight Station): Είναι χώρος όπου: 1. Παραλαμβάνονται και συσκευάζονται φορτία σε Ε/Κ για εξαγωγή τους 2. Ανοίγονται και αδειάζονται τα φορτία των εισαγόμενων Ε/Κ για τους διάφορους παραλήπτες. - Συστήματα Διαχείρισης Ε/Κ στα Terminals: 1. Σύστημα ελκόμενων οχημάτων (Chassis System) Το Ε/Κ τοποθετείται από την γερανογέφυρα σε όχημα που το μεταφέρει από την αποβάθρα σε σταθμό συγκέντρωσης. Πλεονεκτήματα: Πολύ καλές αποδόσεις παραγόμενου έργου, χαμηλές χρονικές απαιτήσεις. Μειονεκτήματα: Απαίτηση μεγάλων χώρων για σχετικά μικρό αριθμό Ε/Κ. Προτιμάται το σύστημα αν οι περισσότερες χερσαίες μεταφορές γίνονται με φορτηγό. 2. Straddle Carriers System Το Straddle Carrier σηκώνει το Ε/Κ και το μεταφέρει από την αποβάθρα στην περιοχή αποθήκευσης. Στοιβασία Ε/Κ 2-2 ή 3-3.
Πλεονεκτήματα: Εκτέλεση μεγάλης γκάμας λειτουργιών. Μειονεκτήματα: Χαμηλός βαθμός αξιοπιστίας, υψηλό κόστος συντήρησης, μικρή διάρκεια ζωής. 3. RTG (Rubber Tyred Yard Gantry Crane System) Γερανογέφυρα που κινείται σε λάστιχα, για την στοίβαση των Ε/Κ στην περιοχή αποθήκευσης. Πλεονεκτήματα: Εύκολα προσαρμόσιμο σύστημα στη χρήση Η/Υ, μείωση των απαιτήσεων ειδικευμένων οδηγών, μπορεί να συνδεθεί και με άλλους τύπους εξοπλισμού χειρισμού Ε/Κ, μικρές απαιτήσεις σε χώρο. Μειονεκτήματα: Περίπλοκη οργάνωση και προσχεδιασμός στοιβασίας Ε/Κ. 4. RMG (Rail-mounted Yard Gantry Crane System) Γερανογέφυρες σε ράγες. Ιδανικά για: Τερματικά με μεγάλη κίνηση, γιατί είναι πολύ αποδοτικά (υψηλή πυκνότητα αποθήκευσης) και με περιορισμένες χερσαίες εκτάσεις, για terminals εξαγωγών. Πλεονεκτήματα: Καλή αξιοποίηση γης (λόγω στοιβασίας σε ύψος), χαμηλό κόστος συντήρησης, έλεγχος λειτουργίας με Η/Υ. Μειονεκτήματα: Υψηλό κόστος εγκατάστασης. 5. Περονοφόρα οχήματα και στοιβαχτές Πλεονεκτήματα: Γρήγορη μετακίνηση στο χώρο, λειτουργούν σε όλα τα container terminals, μικρό κόστος συντήρησης, μικρός νεκρός χρόνος, συνδιάζεται και με άλλα συστήματα, προσαρμογή σε πολλές χρήσεις. ΧΥΔΗΝ ΦΟΡΤΙΟ: Υγρό: Crude oil, oil products, LNG, LPG, χημικά αέρια, λοιπά υγρά Ξηρό: 5 Μεγάλα Φορτία: Iron ore, coal, σιτηρά, βωξίτης-αλουμίνα, φωσφάτα Μικρά Χύδην: Προϊόντα χάλυβα, τσιμέντο, γύψος, μη σιδηρούχα μεταλλεύματα, θειάφι, ζάχαρη κ.α. Ειδικά Χύδην Φορτία: Οχήματα, κατεψυγμένα φορτία, προκατ, άλλα - Χύδην φορτία (Bulk cargos) Κάθε φορτίο που μεταφέρεται σε ποσότητες τέτοιες ικανές να γεμίσουν πλήρως τη χωριτικότητα ενός πλοίου ή ενός αμπαριού. Τα bulk cargos μεταφέρονται σε μεγάλες ποσότητες γιατί ζητούνται μεγάλες ποσότητες. Συνήθως, οι εισαγωγείς διατηρούν αποθέματα. Αγαθά του πρωτογενή τομέα παραγωγής. Υπάρχουν εταιρίες που κατέχουν δικό τους στόλο από bulk carriers (π.χ. πετρελαϊκές). Για τα εποχικά χύδην φορτία (γεωργικά προϊόντα) και λόγω της αστάθειας της αγοράς τους, η χωριτικότητα ναυλώνεται για 1 ταξίδι μόνο (tramp ναυτιλία).
- Χαρακτηριστικά tramp ναυτιλίας: 1. Δεν υπάρχει σταθερό δρομολόγιο 2. Μεταφέρουν οποιοδήποτε φορτίο (κατάλληλο) 3. Ναύλωση για 1 ταξίδι, στο σύνολο της χωριτικότητας του πλοίου 4. Συνήθως 1 φορτίο 5. Χαμηλή αξία ματαφορικών φορτίων 6. Μεταφορά για συντήρηση αποθεμάτων όχι επείγουσα 7. Δεν απαιτούνται ειδικά χαρακτηριστικά 8. Η ευθύνη του φορτίου ανήκει στον φορτωτή. - Σύστημα μεταφοράς bulk cargos: Παραγωγή (εξαγωγέας) αποθήκευση στον τόπο παραγωγής χερσάια μεταφορά στο λιμάνι φόρτωσης φόρτωση θαλάσσια μεταφορά εκφόρτωση αποθήκευση στο λιμάνι φόρτωσης χερσαία μεταφορά αποθήκευση για αποθέματα παραγωγή (εισαγωγέας) - Τρόποι μείωσης κόστους: 1. Οικονομίες Κλίμακας 2. Αποτελεσματικός χειρισμός φορτίου 3. Ενοποίηση διάφορων σταδίων μεταφοράς 4. Συντονισμός αποθεμάτων (just in time) Πλοία: General Purpose Μεταφοράς σιδηρομεταλλεύματος Bulk carriers Combination carriers Αυτοεκφορτωνόμενα πλοία Transshipment στα χύδην φορτία: Είτε μεταφόρτωση από mother σε feeder, είτε εκφόρτωση σε αποβάθρα- επεξεργασία και φόρτωση σε feeder. - Άνθρακας (coal and coke) 2 αγορές: - Για κατασκευή χάλυβα - Σαν καύσιμο στην βιομηχανία Εξαγωγικοί σταθμοί άνθρακα υπάρχουν στην Αυστραλία, στην Αμερική και στον Καναδά. Οι εισαγωγικοί σταθμοί διακρίνονται σε Τοπικούς, Εθνικούς και Διαμετακομιστικούς. Εξαγωγικοί σταθμοί υπάρχουν στην Ευρώπη και την Ιαπωνία. Συνήθως η διακίνηση του άνθρακα γίνεται με μεγάλα πλοία, σε μεγάλες αποστάσεις προς ένα διαμετακομιστικό σταθμό. Στην συνέχεια το φορτίο μετεμφορτώνεται και μεταφέρεται σε μικρότερους σταθμούς. - Μεταφορά άνθρακα από ορυχείο σε εξαγωγικό σταθμό: Γίνεται με: 1. Βαγόνια σε ράγες 2. Φορτηγά 3. Φορτηγίδες
- Μεταφορά άνθρακα από εισαγωγικό σταθμό σε ενδοχώρα: Γίνεται με: 1. Βαγόνια σε ράγες 2. Φορτηγά 3. Τρένα - Κίνδυνοι από μεταφορά άνθρακα: 1. Έκλυση μεθανίου 2. Ανάφλεξη λόγω οξείδωσης 3. Διάβρωση πλοίου από θείο Σιδηρομετάλλευμα (iron ore): - Το 2 ο μεγαλύτερο εμπόριο χύδην ξηρών φορτίων. - Εξαρτάται από την τοποθεσία του εργοστασίου χάλυβα σε σχέση με τα αποθέματα πρώτων υλών. - Βασικές εισαγωγικές χώρες: Οι χώρες τις Ευρώπης και η Ιαπωνία. - Βασικές εξαγωγικές χώρες: Βραζιλία, Αυστραλία και ο Καναδάς. Τα λιμάνια Iron ore διακρίνονται σε εισαγωγικά και εξαγωγικά. Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν κυρίως εισαγωγικά λιμάνια. - Τα λιμάνια Iron ore χρησιμεύουν και σαν σταθμοί που συνδέουν 2 σημεία μεταφοράς. Η δυνατότητα αποθήκευσης είναι απαραίτητη για να υπάρχει συνεχής ροή μεταξύ θαλάσσιας και χερσαίας μεταφοράς. Βωξίτης και Αλουμίνα: - Βωξίτης αλουμίνα αλουμίνιο Υπάρχει τάση για επεξεργασία του βωξίτη στην πηγή και έτσι υπάρχει περιορισμός απαιτήσεων για μεταφορά. - Αλουμίνα: υψηλή αξία (απαιτείται αποθήκευση σε καλυμμένους χώρους). - Το εμπόριο βωξίτη- αλουμίνας έχει αυξομειώσεις, οπότε δεν συμφέρει η χρήση των πλοίων Panamax. - Βασικές χώρες εξαγωγής είναι η Αυστραλία, οι χώρες της Δυτικής Αφρικής, η Τζαμάικα και οι χώρες της Νότιας Αμερικής. - Τα περισσότερα λιμάνια βωξίτη- αλουμίνας ανήκουν σε βιομηχανίες αλουμινίου. - Σύστημα φορτο-εκφόρτωσης: Φόρτωση: Μεταφορικές ταινίες, κλειστό σύστημα φορτωτή- πλοίου με κεκλιμένο επίπεδο. Εκφόρτωση: Σύστημα μεταφοράς με συμπιεσμένο αέρα. Δημητριακά (grain and seeds): Ανάλογα με τον συντελεστή στοιβασίας, τα δημητριακά χωρίζονται σε Σκληρά (Heavy grains) και Μαλακά (Light grains). Το εμπόριο δημητριακών διαφέρει από το εμπόριο άλλων χύδην φορτίων. Οι αποστολές του θαλάσσιου εμπορίου των δημητριακών διακρίνονται σε 2 κατηγορίες: τις εμπορικές αποστολές και τις αποστολές διεθνούς βοήθειας. Οι εμπορικές αποστολές γίνονται κατά σειρά σπουδαιότητας, στην Ανατολική Ευρώπη, την Ιαπωνία, τη Ρωσία, και τη Δυτική Ευρώπη από τους μεγάλους εξαγωγείς που είναι οι ΗΠΑ, ο
Καναδάς και η Αυστραλία. Οι μεταβολές των κλιματολογικών συνθηκών έχουν σαν αποτέλεσμα τις μεγάλες διαφορές στην παραγωγή και τη ζήτηση και κατά συνέπεια διακυμάνσεις στις απαιτήσεις της μεταφοράς. Επειδή το εμπόριο είναι εποχικό και μεταβάλλεται ανάλογα με τη σοδιά, στις εισαγωγικές και στις εξαγωγικές εταιρίες οι ναυλωτές βασίζονται κατά κύριο λόγο στη spot αγορά χρησιμοποιώντας τα πλοία που κάθε φορά είναι διαθέσιμα. - Υπάρχουν οικονομίες κλίμακας, όμως υπάρχουν παράγοντες που περιορίζουν τη χρήση μεγάλων πλοίων: 1. Βύθισμα σε πολλά μεγάλα λιμάνια 2. Το περιστασιακό (εποχικό) εμπόριο προκαλεί δυσκολία προγραμματισμού χρήσης στα μεγάλα λιμάνια 3. Περίπλοκη δομή αγοράς - Φορτο-εκφόρτωση δημητριακών: - Για μικρές ποσότητες: Υποτυπώδη μέσα, σε οποιαδήποτε θέση παραβολής γενικού φορτίου - Για μεγάλες ποσότητες: Κατασκευή ειδικών αποβάθρων - Αποθήκευση: Προσωρινή στα λιμάνια (μέχρι τη διανομή στην ενδοχώρα ή μεταφόρτωσή τους) μέσα σε ειδικές αποθήκες silo. Silo: Αρκετά ψηλές αποθήκες από σκυρόδεμα. Εσωτερικά, διαιρούνται σε κατακόρυφα κελιά όπου αποθηκεύονται διάφοροι τύποι δημητριακών. Είναι εφοδιασμένα με συστήματα ξύρανσης, απολύμανσης, και απεντόμωσης. Για μεγάλους τερματικούς σταθμούς, απαιτούνται ειδικά μέσα φορτο-εκφόρτωσης. Με αναρρόφηση από τα αμπάρια του πλοίου διοχετεύονται είτε σε οχήματα, είτε σε αποθήκες με οριζόντιες μεταφορικές ταινίες στη βάση των silo, και ύστερα με κατακόρυφη μηχανική ανύψωση ρίχνεται στους θαλάμους των αποθηκών. Δασικά Προϊόντα: Πριονισμένη ξυλεία: General Cargo Κορμοί Ροκανίδια ξύλου Ξυλοπολτός Bulk cargos - Κορμοί δέντρων: Μεταφέρονται με εξειδικευμένα μικρά πλοία μεταφοράς κορμών ή εξειδικευμένα bulk carriers με ανοιχτά αμπάρια και ειδικούς εξοπλισμούς χειρισμού του φορτίου (για τις μακρινές διαδρομές).