Υγιεινή Τροφίμων Γενετικά Μεταλλαγμένα Τρόφιμα (GMFs) Γενετική τροποποίηση Οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί προκύπτουν από την ενσωμάτωση στο γενετικό τους υλικό συγκεκριμένων γονιδίων τα οποία έχουν επιλεγεί (συνήθως από διαφορετικά είδη) με τρόπο, ο οποίος δεν μπορεί να επιτευχθεί με τον κλασικό τρόπο αναπαραγωγής. Ο συνδυασμός γονιδίων από διαφορετικά είδη καλείται ανασυνδιασμός γενετικού υλικού και το προκύπτον είδος σαν διαειδικό ή γενετικά τροποποιημένο. Στον κλασικό τρόπο με επιλογή, συμβαίνει μεταφορά μεγάλου αριθμού γονιδίων (χρήσιμων ή όχι) τα οποία πάντα είναι κοινά ανάμεσα στο ίδιο είδος. Άλλος τρόπος αφορά την γενετική τροποποίηση του γενετικού υλικού με σκοπό την υιοθέτηση ενός συγκεκριμένου χαρακτηριστικού. 1
Τρόποι γενετικής τροποποίησης Οι πλέον συχνές μεθοδολογίες που εφαρμόζονται για την ενσωμάτωση ενός γονιδίου στο γενετικό υλικό ενός οργανισμού είναι: Ο ανασυνδιασμός του DNA Η μικρο-έγχυση Η ηλεκτρική και χημική ενσωμάτωση η βιο-βαλλιστική Σε κάθε περίπτωση, το σπουδαιότερο βήμα είναι η αναγνώριση του ωφέλιμου γονιδίου, ενώ το αποτέλεσμα της τροποποίησης είναι αμφίβολο εάν θα είναι βιώσιμο. Για τον λόγο αυτό απαιτείται μεγάλος αριθμός επαναλήψεων. Ποια είδη τροφίμων αφορούν Αν και με γεννητική τροποποίηση παρασκευάζονται σήμερα πολλά φάρμακα και εμβόλια, την μεγαλύτερη διασπορά στα τρόφιμα εμφανίζουν τα: Monsanto s Roundup Ready Soya Beans (Σόγια) AgrEvo France T25 (καλαμπόκι) Novartis Bt 11 (καλαμπόκι) 1507 Pioneer-Dupont (καλαμπόκι) Ρύζι Λιναρόσπορος Παπάγια (SunUP, Rainpow) Ελαιοκράμβη Βαμβάκι Πατάτα BASF Plant Science 2
Τρόφιμα όπου σύμφωνα με την Greenpeace περιέχονταν Γ.Τ. πρώτες ύλες (< 2011). 3
Εξάπλωση Το 2006, καλλιεργήθηκαν 252 εκατομμύρια εκτάρια γης με γεννετικά τροποποιημένα φυτά σε 22 χώρες από 10.3 εκατομμύρια αγρότες. Το 97% της παγκόσμιας παραγωγής κατανέμεται στις παρακάτω χώρες: ΗΠΑ (53%), Αργεντινή (17%), Βραζιλία (11%), Καναδάς (6%), Ινδία (4%), Κίνα (3%), Παραγουάη (2%, Νότια Αφρική (1%). Η πλειοψηφία των καλλιεργούμενων ειδών αφορούσε σόγια και καλαμπόκι καθώς και είδη ζωοτροφών ανθεκτικά στα παρασιτοκτόνα στην ξηρασία ή στην υγρασία. Σήμερα, το σύνολο του δυτικού κόσμου καταναλώνει γεννετικά τροποποιημένα τρόφιμα. Χώρες παράγωγής γ.τ. τροφίμων (2005) περιοχές χωρίς γ.τ στην Ευρώπη (2007) 4
Πλεονεκτήματα Αγροτική παραγωγή Καλύτερα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά Μειωμένος χρόνος ωρίμανσης Αυξημένα θρεπτικά συστατικά Αντοχή στις ασθένειες και στα παράσιτα Κτηνοτροφία Αυξημένη ανθεκτικότητα σε ασθένειες Αύξηση της παραγωγής Περιβάλλον Φιλικά προς το περιβάλλον βιο-παρασιτοκτόνα Προστασία και απορρύπανση εδάφους και νερού, μείωση ενέργειας Κοινωνία Παραγωγή προϊόντων με χαμηλό κόστος για την κάλυψη των αναγκών των ανθρώπων σε φτωχές χώρες. Μειονεκτήματα Ασφάλεια Πιθανές επιπτώσεις στην υγεία των καταναλωτών και στο περιβάλλον (αλλοίωση της βιοποικιλότητας) Κατοχύρωση προϊόντων Κυριαρχία της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων από εταιρείες Εξάρτηση των βιομηχανικά ανεπτυγμένων κρατών από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Βιοπειρατεία Ηθικά ζητήματα Παραβίαση του διαειδικού φραγμού και της βιοποικιλότητας Κατανάλωση ζωικών γονιδίων μέσω των φυτών Σήμανση Δεν είναι υποχρεωτική σε μερικές χώρες (πχ ΗΠΑ) ή είναι ελλιπής σε άλλες (EE) Κοινωνικά ζητήματα Η γεννετική τροποποίηση εστιάζεται στο να καλύψει τις ανάγκες των πλούσιων χωρών 5
Επιπτώσεις στην υγεία Εμφάνιση ή έξαρση τροφικών αλλεργιών (π.χ. από την έκθεση σε γονίδιο ψαριού τρώγοντας μια ντομάτα) Διαταραχές στην θρέψη (δυσανεξίες από την κατανάλωση τροφίμων ή με την μείωση της θρεπτικής τους αξίας) Έκθεση σε τοξίνες (από την κατανάλωση τοξινών που ίσως προκύψουν από ανεξέλεγκτη έκφραση νέων γονιδίων) Εμφάνιση αντοχής σε αντιβιοτικά (από την κατανάλωση των αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται για την ταυτοποίηση των γενετικά μεταλλαγμένων) Ενδεχόμενη ανοσολογική ανεπάρκεια και εμφάνιση νεοπλασιών (από την ανθεκτικότητα των γ.μ. φυτών στα φυτοφάρμακα και την ανάγκη εφαρμογής των τελευταίων σε μεγάλη κλίμακα ή την κατανάλωση ορμονών στο κρέας, το γάλα, τα αυγά κ.λ.π.) Επιστημονικές έρευνες Η έρευνα για τις επιπτώσεις από την κατανάλωση γ.τ. τροφίμων βρίσκεται ακόμη σε πρώιμα στάδια. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι πολύ δυσκολότερο να εκτιμηθεί το αποτέλεσμα στην υγεία από την κατανάλωση ή από την έκθεση σε τέτοια «σύνθετα συστήματα» όπως είναι τα γ.τ. τρόφιμα, παρά σε έναν και μόνο χημικό παράγοντα, καθώς: Δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως σχετικές μεθοδολογίες Δεν γνωρίζουμε τι ψάχνουμε γιατί η γ.τ. αφορά βιομηχανικό απόρρητο. Σε κάποιες χώρες γ.τ. νοείται η διαφορά 1-5% στο γονιδίωμα αλλιώς το νέο φυτό θεωρείται «νομικά» ίδιο με το άγριο στέλεχος και όχι γ.τ. Ο εξοπλισμός είναι εξαιρετικά ακριβός και το προσωπικό που θα τον χρησιμοποιήσει θα πρέπει να είναι εξαιρετικά εξειδικευμένο. Οι έρευνες είναι χρονοβόρες γιατί το αποτέλεσμα θα βασισθεί σε τοξικολογικά (πειραματόζωα) και επιδημιολογικά (ανθρώπους) δεδομένα με διάρκεια 5-10 χρόνια ή και περισσότερο. 6
Μικροσυστοιχίες DNA (DNA microarrays) 7
Ανοσο χρωματογραφικές μέθοδοι ανίχνευσης GMOs Νομοθεσία Με βάση την νομοθεσία κάθε γ.τ. οργανισμός θα πρέπει να αρχικά να δηλώνεται στις αρμόδιες αρχές ως προς την σκοπιμότητα και τον τρόπο ανάπτυξής του. Πριν την κυκλοφορία του να έχουν προηγηθεί μελέτες και σε πειραματόζωα οι οποίες θα έχουν δημοσιευθεί ή κριθεί από τις υπηρεσίες. Μετά την κυκλοφορία του σε εμπορική κλίμακα, για τα συστατικά στα τρόφιμα (όπως άμυλο, έλαια, λεκιθίνη, σογιάλευρο κλπ) σύμφωνα με την πρόσφατη Ευρωπαϊκή νομοθεσία για τη Σήμανση και την ιχνηλασιμότητα των μεταλλαγμένων τροφίμων και ζωοτροφών (Κανονισμός 1829/2003 & Κανονισμός 1830/2003) καθίσταται υποχρεωτική η σήμανση των μεταλλαγμένων είτε πάνω στην εμπορική συσκευασία είτε σε συνοδευτικό έγγραφο. Η σήμανση όμως των προϊόντων ζωικής προέλευσης (γάλα, αυγά, τυρί, κρέας, ψάρια κ.α.) δεν είναι υποχρεωτική. 8
Εργασία Διαφωνείτε ή συμφωνείτε με την έρευνα και ανάπτυξη ΓΤΟ. Αναφέρατε τρείς λόγους για να στηρίξετε την άποψη σας. 9