Ημερίδα ΚΕΔΕ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΧΩΣ ΒΙΑ ΓΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΙΧΩΣ ΒΙΑ 15 Οκτωβρίου 2011, Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθηνών Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.) Τίτλος ομιλίας: «Εκφοβισμός και βία στα σχολεία. Η σημασία της πρόληψης» Ι. Τσιάντης, MD, DPM, FRC Psych. Αν. Καθηγητής Παιδοψυχιατρικής Π.Α. Επιστημονικός Υπεύθυνος Εταιρείας Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.) Ψυχαναλυτικός Ψυχοθεραπευτής Πρόεδρος Ιατρικών Ειδικοτήτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Κλάδος Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής (UEMS)
Το δίκτυο υπηρεσιών για την ψυχική υγεία του παιδιού και του εφήβου της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.
ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ Ε.Ψ.Υ.ΠΕ. Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών και Εφήβων 116-111 Συμβουλευτική γραμμή υποστήριξης παιδιών και εφήβων, δωρεάν από σταθερό και κινητό τηλέφωνο, ανώνυμα Γραμμή Σύνδεσμος για την Ψυχοκοινωνική Υγεία του Παιδιού και του Εφήβου 801-801-1177 Συμβουλευτική Τηλεφωνική Γραμμή στην οποία παιδιά, έφηβοι, γονείς, εκπαιδευτικοί, επαγγελματίες υγείας κ.α. από όλη την Ελλάδα, μπορούν από σταθερό τηλέφωνο με χρέωση μιας αστικής μονάδας να έχουν άμεσα και ανώνυμα βοήθεια, υποστήριξη και συμβουλευτική σε θέματα ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων. Διαδικτυακή συμβουλευτική παιδιών και εφήβων (θα λειτουργήσει σύντομα)
ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Θεωρείται η εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βίαιη συμπεριφορά, μεγάλου ή/και δυνατού μαθητή ή ομάδας μαθητών προς ένα μικρότερο και αδύναμο (νοητικά, με αναπηρίες, παιδιά από μειονότητες, διαφορετικής φυλής, χρώματος, θρησκείας), με σκοπό να τον βλάψει. Εκδηλώνεται: Λεκτικά με απειλές Προσβολές Σωματικά με γροθιές, κλωτσιές Σεξουαλικές χειρονομίες κ.α Με κοινωνικό αποκλεισμό Ηλεκτρονικός, Διαδικτυακός (cyber bullying)
ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ Δεν ταυτίζεται με την παραβατικότητα, αλλά ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο μπορεί να οδηγήσουν σε παραβατική συμπεριφορά. Η βία από μαθητή προς τους εκπαιδευτικούς εμπίπτει κι αυτή συχνά στα πλαίσια της παραβατικότητας. Παιδί Θύτης Παιδί Θύμα Παρατηρητής / Παρατηρητές
Η συχνότητα του προβλήματος στην Ελλάδα Γενικά, στην Ελλάδα οι έρευνες δείχνουν ότι: Το 7-15% των μαθητών πέφτουν θύματα διαφόρων μορφών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο Οι μαθητές που εκφοβίζουν και ασκούν βία, δηλαδή οι θύτες, υπολογίζονται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών. Βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις: έντονο άγχος, φοβίες, μαθησιακές δυσκολίες, σχολική άρνηση, συναισθηματικές διαταραχές, ιδέες αυτοκτονίας, απόπειρα αυτοκτονίας.
ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ Προγράμματα πρόληψης μέσω της ευαισθητοποίησης των εκπαιδευτικών, των παιδιών και των γονιών Ρόλος σχολείου και της εκπαίδευσης Κλινική παιδοψυχιατρική παρέμβαση. Ψυχοθεραπεία παιδιού (αν χρειάζεται), συμβουλευτική γονέων Η συμμετοχή των γονιών και της κοινωνίας γενικότερα στην ευαισθητοποίηση για την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου
ΠΡΟΛΗΨΗ ΣΤΟΧΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΡΩΤΟΓΕΝΟΥΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Η αλλαγή του κλίματος του σχολείου και Το σχολείο ως πλαίσιο που δεν αναπαράγει τη βία
Αποτελεσματικότερα Προγράμματα Πρόληψης: Καλές Πρακτικές Το μοντέλο του Νορβηγού Καθηγητή Dan Olweus Το σχολείο μέρος του κοινωνικού συστήματος Ολιστική προσέγγιση σε επίπεδο σχολείου Δράσεις ανά επίπεδο παρέμβασης: σχολείο, τάξη, εκπαιδευτικοί, μαθητές, γονείς, κοινότητα
Αποτελεσματικότερα Προγράμματα Πρόληψης: Καλές Πρακτικές Το Φινλανδικό πρόγραμμα KIVA KOULOU Αντίστοιχο με το πρόγραμμα της ΕΨΥΠΕ Ολιστική προσέγγιση σε επίπεδο σχολείου Πρωτογενής & Δευτερογενής Πρόληψη Απευθύνεται σε μαθητές Γ τάξης δημοτικού- Α τάξης Γυμνασίου Παρέμβαση στην τάξη από τον εκπαιδευτικό Εμπλέκει: μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς Καινοτόμα στοιχεία: Video Game για τον εκφοβισμό
Αποτελεσματικότερα Προγράμματα Πρόληψης: Καλές Πρακτικές Το Πρόγραμμα της ΕΨΥΠΕ «STOP στην ενδοσχολική βία», ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα παρέμβασης 2011-2013 Πρόγραμμα διάρκειας 2 ετών επιχορηγούμενο από το Υπουργείο Υγείας που υλοποιείται σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας. Το πρόγραμμα αρχίζει να εφαρμόζεται σε 50 δημοτικά σχολεία της Αττικής. Οι δραστηριότητες του προγράμματος υπολογίζεται να αφορά: 500 εκπαιδευτικούς και 5.000 μαθητές. Ολιστική προσέγγιση σε επίπεδο σχολείου Εφαρμογή προληπτικής παρέμβασης στην τάξη από τον εκπαιδευτικό (εγχειρίδιο) Παροχή εκπαίδευσης & συμβουλευτικής υποστήριξης στον εκπαιδευτικό Εμπλέκει: εκπαιδευτικούς, μαθητές, γονείς
Αποτελεσματικότερα Προγράμματα Πρόληψης: Καλές Πρακτικές Το Πρόγραμμα της ΕΨΥΠΕ «STOP στην ενδοσχολική βία», έχει αξιολογηθεί ως προς: Την καταλληλότητα & την αποτελεσματικότητά του και βρέθηκε ότι έχει αυξημένη αποτελεσματικότητα: στη μείωση των περιστατικών εκφοβισμού στην αλλαγή των στάσεων & πεποιθήσεων για την ενδοσχολική βία στην προαγωγή της ψυχικής υγείας όχι μόνο του παιδιού-θύτη/θύματος, αλλά όλων των μαθητών
Θεωρητικό πλαίσιο της παρέμβασης Πρόκειται για ένα ψυχοκοινωνικό μοντέλο πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης, που στηρίζεται στη βιωματική, ενεργητική και συνεργατική μάθηση. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο ρόλο των παρατηρητών, στη σχέση και την αλληλεπίδραση, στην ανάπτυξη δεξιοτήτων βελτίωσης της αυτοπεποίθησης των μαθητών, αλλά και στη δυνατότητα της ενδυνάμωσης της ικανότητάς τους να διαπραγματεύονται, να θέτουν όρια και να προβαίνουν στις σωστές επιλογές.
Μεθοδολογικές προϋποθέσεις Βασικές μεθοδολογικές προϋποθέσεις για επιτυχή έκβαση παρεμβάσεων είναι: η εγκαθίδρυση της Ψ/Π σχέσης η προσέγγιση της τάξης ως ομάδα η θετική αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της ομάδας οι Ψ/Π χειρισμοί των δυναμικών της ομάδας η διαχείριση των κρίσεων η διαπραγμάτευση, και η αποκέντρωση της εξουσίας
Το εγχειρίδιο Έναυσμα για την ανάπτυξή του ήταν τα αποτελέσματα προηγουμένων παρεμβάσεων. Σύμφωνα με αυτά η βιωματική ενημέρωση και η ενεργητική ευαισθητοποίηση μαθητών Δημοτικού σε θέματα σχετικά με την ενδοσχολική βία και τον εκφοβισμό παρέχουν σημαντικές δυνατότητες αποτελεσματικής αντιμετώπισης του φαινομένου.
Εγχειρίδιο εκπαιδευτικών για την πρόληψη του εκφοβισμού και της ενδοσχολικής βίας Επιμέλεια: Γιάννης Τσιάντης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παιδοψυχιατρικής Συγγραφική ομάδα: Χάρης Ασημόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας, Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας, ΤΕΙ Αθηνών Εύη Βασιλακάκη, Ψυχολόγος MSc Δήμητρα Γιαννακοπούλου, Ψυχολόγος,PhD Ίωνας Μπεράτης, Ψυχολόγος Καλλιρρόη Παπαδοπούλου, Επικ. Καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Αθηνών ΤΕΑΠΗ Κωνσταντίνος Φύσσας, Ψυχοθεραπευτής, MA Θεολόγος Χατζηπέμου, Ειδικός Παιδαγωγός MSc
Το εγχειρίδιο περιέχει: θεωρητικές πληροφορίες και ερευνητικά δεδομένα για το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού μεθοδολογικές κατευθύνσεις για την εφαρμογή του προγράμματος αναλυτική περιγραφή των 11 εργαστηρίων
Τα Εργαστήρια με τους μαθητές Στο εγχειρίδιο περιγράφονται αναλυτικά τα 11 εργαστήρια συναντήσεις του εκπαιδευτικού με τους μαθητές της τάξης. Κάθε εργαστήριο: Διαρκεί 90 λεπτά Εστιάζει θεματικά σε μία από τις πολλαπλές διαστάσεις του εκφοβισμού Θέτει ανάλογους στόχους Προτείνει αναλυτικά μία σειρά αντιπροσωπευτικών βιωματικών, ψυχοπαιδαγωγικών δραστηριοτήτων
Πρωτογενής Πρόληψη Στόχος των προγραμμάτων πρωτογενούς πρόληψης, είναι: η αλλαγή του κλίματος του σχολείου μέσα από την αλλαγή της συμπεριφοράς. Και για να γίνει αυτό, είναι απαραίτητη η αλλαγή των στάσεων η αύξηση των γνώσεων η ανάπτυξη και ενίσχυση των δεξιοτήτων
Διευθυντής Αντιμετώπιση του σχολικού Εκφοβισμού στο Πλαίσιο του Σχολείου: Εκπαιδευτικός Μαθητές Γονείς
Αντιμετώπιση του σχολικού Εκφοβισμού στο Πλαίσιο του Σχολείου: Διευθυντής Καταγραφή περιστατικού Προσδιορισμός επαναλαμβανόμενης παραβίασης Συνάντηση με τους γονείς Καθορισμός συνεπειών Παρακολούθηση της εξέλιξης της κατάστασης
Αντιμετώπιση του σχολικού Εκφοβισμού στο Πλαίσιο του Σχολείου: Εκπαιδευτικός Σοβαρή συζήτηση με το παιδί-θύμα Υποστήριξη του παιδιού-θύματος Εξακρίβωση του παιδιού-θύτη Εξακρίβωση της ύπαρξης υποστηρικτών Σοβαρή συζήτηση με το παιδί-θύτη Επιβολή κυρώσεων στο παιδί-θύτη Συζήτηση με τους γονείς
Συζήτηση του Εκπαιδευτικού με τους Μαθητές στην Τάξη Προσδιορισμός των παρόντων μαθητών στο περιστατικό εκφοβισμού Διερεύνηση: αν υπήρξαν ουδέτεροι παρατηρητές ή αν ενθάρρυναν το παιδί-θύτη Συζήτηση για την κατάλληλη συμπεριφορά και τις πιθανές ευθύνες Συζήτηση για το πώς θα μπορούσε να αποφευχθεί ο εκφοβισμός & να εξασφαλιστεί ένα ασφαλές περιβάλλον για όλους
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (1) Δίκτυο κατά της Βίας στο Σχολείο. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Εταιρεία Ψυχοκοινωνικής Υγείας του Παιδιού και του Εφήβου (Ε.Ψ.Υ.Π.Ε.) Συνήγορος του Πολίτη (βοηθός Συνήγορος του Πολίτη για τα δικαιώματα του Παιδιού) Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς Υπουργείο Παιδείας Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού-Δ/νση Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος
ΔΙΚΤΥΟ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΒΙΑΣ ΣΤΟΧΟΙ Θεσμοθέτηση μιας εβδομάδας κατά της βίας στο σχολείο (6 Μαρτίου) η οποία θα μπορεί και να υλοποιείται κάθε χρόνο. Δημιουργία τοπικών δικτύων στο σύνολο της Επικράτειας, με υποστήριξη στις διάφορες φάσεις δημιουργίας τους και σε διάφορα επίπεδα, από τους Φορείς του Δικτύου, καθώς και τελικά η σύνδεση τους με το Δίκτυο. Δημιουργία και λειτουργία ιστοσελίδας του Δικτύου www.antibullyingnetwork.gr
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (2) Ανάπτυξη μιας εθνικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος της βίας μεταξύ των μαθητών στο σχολείο Κινητοποίηση θεσμών, φορέων, οργανισμών, γονέων, ΜΜΕ για την αντιμετώπιση της Βίας μεταξύ των μαθητών στο σχολείο Τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας: 801 801 11 77 για γονείς και εκπαιδευτικούς 116 111 Ευρωπαϊκή γραμμή στήριξης παιδιών και εφήβων Διαδικτυακή Συμβουλευτική
ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ε.Ψ.Υ.Π.Ε Υπό έκδοση
ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ