ΘΕΩΡΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΘΕΩΡΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Γ ΕΞΑΜΗΝΟΥ Webpage: www.dap-papei.gr Facebook: https://www.facebook.com/dap.papei Twitter: https://twitter.com/dap_papei E-mail: dap.papei@yahoo.gr Δ.Α.Π. Ν.Δ.Φ.Κ. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΠΡΩΤΗ ΚΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ 1993, Huntigton με το άρθρο Σύγκρουση πολιτισμών Θεωρία Στον 21 ο αι. οι πόλεμοι δεν θα είναι ιδεολογικοί αλλά ούτε οικονομικοί. Θα είναι κυρίως πολιτισμικοί. Η σύγκρουση των πολιτισμών θα κυριαρχήσει στην παγκόσμια πολιτική. Η σύγκρουση θα γίνει εκεί που συναντώνται οι μεγάλοι πολιτισμοί. Σύμφωνα με τον Huntigton υπάρχουν οι εξής πολιτισμοί: δυτικός, ισλαμικός, κουμφουκιανικός-σινικός-κινεζικός, (Σλαβο)ορθόδοξος, ινδουιστικός, ιαπωνικός, λατινοαμερικανικός και ίσως αφρικανικός. Πολιτισμός: είναι η ανώτατη ομαδοποίηση ανθρώπων σε επίπεδο κουλτούρας και μάλιστα στο ευρύτερα δυνατό επίπεδο κουλτούρας με το οποίο ταυτίζονται οι άνθρωποι. Στις αναλύσεις του Huntigton παρατηρούμε πως ο πολιτισμός και θρησκεία ταυτίζονται σε μεγάλο βαθμό. Γιατί θα έχουμε σύγκρουσή; 1) Οι διαφορές ανάμεσα στους πολιτισμούς είναι στη βάση της ιστορίας, της γλώσσας, της κουλτούρας και κυρίως της θρησκείας. Αυτές οι διαφορές είναι πραγματικές, αποτέλεσμα αιώνων και δεν μπορούν να αλλάξουν εύκολα ή να εξαφανιστούν σύντομα. 2) Ο κόσμος γίνεται μικρότερος γιατί οι επαφές μεταξύ των πολιτισμών αυξάνονται και αυξάνεται και η καχυποψία. 3) Η οικονομική παγκοσμιοποίηση και οι κοινωνικές αλλαγές που συντελούνται κάνουν τους ανθρώπους να αποχωρίζονται τις τοπικές τους ταυτότητες. Το έθνος-κράτος αποδυναμώνεται ως ταύτιση. Στην παγκοσμιοποίηση οι μεγάλες παγκόσμιες θρησκείες καλύπτον το κενό που δημιουργείται και μάλιστα συχνά στην φανταμενταλιστική τους εκδοχή. Μετά τον ψυχρό πόλεμο παρατηρήθηκε άνοδος της θρησκείας και ανάπτυξη του φανταμενταλισμού. Fantamentalism: μια πιο ακραία εκδοχή της θρησκείας που πολλές φορές δεν αποδέχεται καμία άλλη αλήθεια πέρα από τον Άγιο λόγο. 4) Η συνεργασία και ο συμβιβασμός σε πολιτισμικά χαρακτηριστικά είναι πιο δύσκολος απ ότι σε πολιτικά ή οικονομικά. Σύμφωνα με Huntigton:

- Συνεργασία ενδοπολιτισμών. - Η Ελλάδα δεν αποτελεί τμήμα του δυτικού πολιτισμού. Η Ελλάδα είναι μια ανωμαλία, η ορθόδοξη εξαίρεση στους δυτικούς οργανισμούς. Ουδέποτε υπήρξε εύκολος εταίρος στο ΝΑΤΟ και την Ε.Ε και μάλιστα τους εχει δημιούργησει προβλήματα. Πρόβλεψη 1996 για την Ελλάδα-> παραμένει επίσημο μέλος ΝΑΤΟ και Ε.Ε και σύσφιξη των ελληνορωσικών σχέσεων γιατί είναι ορθόδοξη χώρα και όχι δυτική. 1. Bourgas- Αλεξανδρούπολη 2. Αγωγός φυσικού αερίου south street (με αντίδραση Αμερικής) 3. Αγορά 420 ειδών στρατιωτικου υλικού από Ρωσία. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ Η πραγματική βέβαια αλλά ανομολόγητη αιτία του Πελοποννησιακού πολέμου ήταν, καθώς νομίζω, το ότι η μεγάλη ανάπτυξη της Αθήνας φόβισε τους Λακεδαιμονίους και τους ανάγκασε να πολεμήσουν. καθώς νομίζω α) εννοεί τον ίδιο τον εαυτό, ο ίδιος έβγαλε το συμπέρασμα β) ορθολογιστική προσέγγιση, με το δικό του μυαλό με την ανθρώπινη σκέψη του να προσέγγιση το θέμα (ανθρωπολογική προσέγγιση και όχι θεοκρατική) γ) ανοίγει την πόρτα στο διάλογο, δεν είναι δογματικό και αφήνει περιθώρια διαφοροποίησης. μεγάλη Αθήνας Ανάπτυξη ισχύς Αθήνας, δηλώνει ότι η έννοια της ισχύος είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς προξένησε έναν τέτοιο πόλεμο. Η ισχύς είναι αναπόσπαστο κομμάτι των διεθνών σχέσεων. φόβισε Εισάγει μια ψυχολογική διάσταση στις διεθνείς σχέσεις. Ο Θουκυδίδης μιλάει για φόβο, μιλάει για προληπτικό πόλεμο μέσω αυτής της λέξης. Αθηναίοι- Λακεδαιμόνιοι Η έννοια της ισχύος φαίνεται να είναι σχετική. Το σημαντικό είναι ότι αυξήθηκε η ισχύς της Αθήνας σε σχέση με τους Λακεδαιμονίους. Ο Θουκυδίδης μιλάει για τις σχέσεις των δυο πόλεων άρα μιλάει για Διεθνείς Σχέσεις.

ανάγκασε Η έννοια του εξαναγκασμού στις Διεθνείς Σχέσεις. Ορθολογιστικά σκεπτόμενη η Σπάρτη ένιωσε αναγκασμένη να κάνει πόλεμο. πολεμήσουν Πόλεμος. Εισαγωγή στις Διεθνείς Σχέσεις. 3 ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ 1 o ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ: Ανθρώπινη φύση (παραμένει σταθερή). Πιο συγκεκριμένα εννοεί την αυτοπροστασία, την επιβίωση, το προσωπικό συμφέρον, τον εγωισμό και την επιβολή σε άλλους. 2 ο ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ: Κράτος. (theory of international politics του Kenneth Waltz. Βίβλος θεωρίας του νεορεαλισμού/αμυντικού ρεαλισμού/δομικός ρεαλισμός. 3 ο ΕΠΙΠΕΔΟ ΑΝΑΛΥΣΗΣ: Σύμφωνα με τον Waltz οποιαδήποτε ανάλυση στο επίπεδο του ατομικού ή του κρατικού είναι αναγωγική. Αναγωγική μέθοδος είναι όταν το σύνολο γίνεται κατανοητό με βάση τη γνώση των χαρακτηριστικών των μελών που την απαρτίζουν. Τα πρώτα 2 επίπεδα είναι αναγωγικά. Η ανάλυση όμως του 3 ου επαγωγική, δηλαδή δεν χρειάζεται να αναγάγουμε συνεχώς. επιπέδου είναι Η δομή του διεθνούς συστήματος είναι άναρχη, δηλαδή δεν είναι ιεραρχική. Το σύστημα είναι άναρχο όταν δεν υπάρχει μια δύναμη που να μπορεί να επιβάλλει την θέλησή της ολοκληρωτικά ή σχεδόν ολοκληρωτικά σε ολόκληρο το φάσμα και τις εκφάνσεις των διεθνών σχέσεων του πλανήτη. Άναρχη δομή του διεθνούς συστήματος σημαίνει απουσία παγκόσμιας κυβέρνησης και όχι χάος. Λόγω της δομής του συστήματος το 1 ο πράγμα που προσπαθούν να επιτύχουν τα κράτη είναι η επιβίωσή τους (δομικός ρεαλισμός). Η έννοια της ισχύος είναι αθροιστικά μηδέν σύμφωνα με τους (νέο)ρεαλιστές. Το σύστημα μπορεί να είναι πολύ-πολικό ή διπολικό. John Mearsheimer επιθετικός ρεαλισμός 1) Επιρροή από Θουκυδίδη 2). Πιο καινούρια θεωρία στις διεθνείς σχέσεις αλλά πολύπλοκη (η τραγωδία των Μεγάλων Δυνάμεων).

Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΡΧΗ Δεν υπάρχει παγκόσμια διακυβέρνηση. Οι Μεγάλες Δυνάμεις έχουν επιθετική ικανότητα. Τα κράτη δεν μπορούν να είναι σίγουρα για τις προθέσεις των άλλων κρατών. Η επιβίωση είναι ο μεγάλος στόχος των Μεγάλων Δυνάμεων. Οι Μεγάλες Δυνάμεις δρουν ορθολογιστικά (όχι μεταφυσικά κριτήρια αλλά ανθρώπινος ορθός λόγος και τέλος προσέγγιση κόστους-οφέλους). Επομένως οι Μεγάλες Δυνάμεις ορθολογιστικά σκεπτόμενες για τους παραπάνω λόγους δρουν επιθετικά. ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΟΜΠΑΜΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΜΙΑΣ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ Ήπια ισχύς: Joseph Nye soft power Συμπεριφορές Βασικό Νόμισμα Κυβερνητικές Πολιτικές Στρατιωτική Εκφοβισμός Απειλές Πόλεμος ισχύς Αποτροπή δύναμη επιθετική διπλωματία Προστασία συμμαχία Οικονομική ισχύς Παρότρυνση Πληρωμές, κυρώσεις Βοήθεια, δωροδοκία, κυρώσεις Ήπια ισχύς, Έλξη Αρχές, Δημόσια Κλασικό παράδειγμα Ε.Ε. η Καθορισμός ατζέντας πολιτισμός διπλωματία Πολιτικές, θεσμοί Διμερής/πολυμερής διπλωματία ΗΠΙΑ ΙΣΧΥΣ: Η ήπια ισχύς πηγάζει από την έλξη που έχουν η κουλτούρα, οι πολιτικές ιδέες αλλά και οι πολιτικές ενός κράτους. Βασίζεται στη δυνατότητα να διαμορφώσεις τις επιλογές των άλλων και δεν ταυτίζεται απλά με την έννοια της επιρροής ούτε είναι το ίδιο απλό με την πειθώ. Ένα θεωρήσουμε ως σκληρή ισχύ τον στρατό, τότε η ήπια ισχύς και η σκληρή συνδέονται, αλλά η ήπια δεν βασίζεται αναγκαστικά στην σκληρή ισχύ.

ΠΗΓΕΣ: - Πολιτισμό τον οποίο θεωρούμε θελκτικό και αποδεχόμαστε. Είναι σοβαρή πηγή ήπιας ισχύος. Δεν εκφοβιζόμαστε για να τον ακολου8ήσουμε. Το γεγονός ότι στρεφόμαστε εκεί δίνει τη δυνατότητα στο εκάστοτε κράτος να αποκτήσει δύναμη. - Πολιτικές αρχές και σε τι βαθμό ακολουθούνται στην εξωτερική και εσωτερική πολιτική. - Εξωτερική πολιτική. ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ Για το εθνικό συμφέρον παρουσιάζονται 2 απόψεις. Η 1 η άποψη αναφέρει ότι το εθνικό συμφέρον προσδιορίζεται αντικειμενικά και ορθολογικά και αποτελεί επιστήμη (σύμφωνα με τον Πλάτωνα). Επίσης το εθνικό συμφέρον προωθείται από λίγα ειδικά και επιλεγμένα άτομα. Οι άριστοι θα λαμβάνουν τις άριστες αποφάσεις που θα μπορούν να εφαρμοστούν αποτελεσματικά από άρτια εκπαιδευμένες γραφειοκρατίες. Η 2 η άποψη αναφέρει ότι το εθνικό συμφέρον είναι τέχνη ( σύμφωνα με τον Αριστοτέλη). Το συλλογικό συμφέρον δεν μπορεί να προσδιοριστεί με αφηρημένο και επιστημονικό τρόπο. Δεν υπάρχουν κριτήρια αποδεκτά από όλους για την επιλογή πολιτικών αποφάσεων. ΙΣΧΥΣ Η χρήση δύναμης για διατήρησης του status quo γίνεται επίθεση. Αποτροπή είναι η διατήρηση του status quo με απειλή επίθεσης και ο καταναγκασμός είναι η αλλαγή του status quo. ΕΠΙΘΕΣΗ - Παίρνει πρωτοβουλία. - Συνήθως θέλει να καταστρέψει τις στρατιωτικές δυνάμεις του αντιπάλου και έχει σαν στόχο την κατάρριψη του εδάφους του. ΑΜΥΝΑ - Προσπαθεί να αποφύγει την καταστροφή όπως επίσης και να δώσει μια συντεταγμένη μάχη. - Χρησιμοποιεί ότι μέσα έχει για τη διατήρηση των στρατιωτικών του δυνάμεων αλλά και την προστασία των εδαφών του. Ο επιτιθέμενος, αν έχει την ικανότητα, μπορεί να κάνει επίθεση έχοντας ως στόχο την άμυνα. Η άμυνα είναι η πιο επιτυχημένη μορφή επίθεσης/ πολέμου.

ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΙΔΕΑΛΙΣΜΟΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ: - Το άναρχο διεθνές σύστημα δεν επηρεάζει την κρατική συμπεριφορά. - Το κράτος στη διεθνή πολιτική παίζει λιγότερο σημαντικό ρόλο από τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, τις πολυεθνικές εταιρείες και τους διεθνείς οργανισμούς. ( αίσθηση ασφάλειας ). - Ο οικονομικός τομέας είναι ο πρωταρχικός στόχος των κρατών ενώ ο στρατιωτικός τομέας έρχεται σε δεύτερη μοίρα. - Τα κράτη οφείλουν να παραμερίσουν τη γεωπολιτική και τον ανταγωνισμό προχωρώντας σε συνεργασία. ΘΕΩΡΙΤΙΚΟΙ ΕΜΠΝΕΥΣΤΕΣ: Smith, Kahd, Wilson ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΘΕΩΡΙΤΙΚΟΙ: Morse, Hass, Cooper, Mitrany, Doyle, Russett, Keohane, Fukuyama, Rosenau. Σύμφωνα με τους φιλελεύθερους ιδεαλιστές η δημοκρατία εκτοπίζει τον πόλεμο. Η οικονομική αλληλεξάρτηση των κρατών εκτοπίζει τον πόλεμο και η ενδυνάμωση των διεθνών οργανισμών και η δημιουργία καθεστώτων ασφαλείας επιφέρει ειρηνική επίλυση διαφορών. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ: 1) Οι δημοκρατικές χώρες δεν πολεμούν γιατί αντιμετωπίζουν τα θέματα με διάλογο, διαίρεση εξουσιών, σημασία κοινής γνώμης (θεσμικοί παράγοντες) και συμβιβασμό, σεβασμό αντιπάλων και υποχώρηση (πολιτισμικοί παράγοντες). 2) Οι οικονομική συνεργασία εκτοπίζει τον πόλεμο γιατί αν είναι ένα πλούσιο κράτος τότε είναι και ικανοποιημένο με το status quo. Επίσης αν εμπλακούν σε πόλεμο μπορεί να κλονιστεί η οικονομία τους, και συμπερασματικά η διάλυση της σχέσεις μεταξύ κρατών έχει μεγάλο κόστος. ΟΜΩΣ η άγνοια για τις συνέπειες άναρχου διεθνούς συστήματος καθώς το χρήμα δεν είναι αυτοσκοπός αλλά μέσο διατήρησης ασφάλειας καθώς επίσης και κίνδυνος για εμπάργκο που οδηγεί σε μεγαλύτερο ανταγωνισμό. 3) Η ανάπτυξη των διεθνών οργανισμών υποστηρίζει ειρήνη και όχι πόλεμο γιατί υπάρχει συνεργασία μεταξύ των κρατών, μπορούν να θέσουν κανόνες συμπεριφοράς στο διεθνές σύστημα και κατ επέκταση αυξάνουν το κόστος στα κράτη που δεν υπακούν στους κώδικες. ΟΜΩΣ οι διεθνείς οργανισμοί ευνοούν την οικονομία και το περιβάλλον και όχι την ασφάλεια. Επίσης η ειρήνη δεσμεύει τα κράτη να τιμωρήσουν όποιο από αυτά θεωρεί κίνδυνο της σταθερότητας και ότι διαταράζει το status quo. Συγχρόνως πολλές φορές υπάρχει δυσκολία στο να διακρίνεις θύτη/θύμα, κάθε αλλαγή του status quo με στρατιωτικά μέσα είναι λογικό.

Όλα τα κράτη πρέπει να δεχτούν την τιμωρία αλλά παρατηρούμε ότι πολλά από αυτά ρίχνουν το βάρος αλλού. Επίσης υπάρχει πρόβλημα ταχύτητας απάντησης στη χώρα που διαταράσσει το status quo και τέλος η συλλογική ασφάλεια εξαρτάται από την εκάστοτε αρμονία των Μ. Δυνάμεων. Η επέμβαση πολιτικού ελέγχου και διακυβέρνησης μέσω στρατού έχει πολλά αρνητικά όπως : εντατικοποίηση( ανάγκη για περισσότερα στρατεύματα),χρονική διάρκεια (δεν σταματάει εύκολα),κλιμάκωση επιδιώξεων, κοινή γνώμη (φιλοπόλεμοι γίνονται αντιπολεμικοί), κόστος πολέμου (υποτίμηση θάρρους αντίστασης) και κλιμάκωση με εισαγωγή νέων παικτών. ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ: - Το διεθνές σύστημα είναι άναρχο και κυριαρχεί ο ανταγωνισμός σε πολιτικοστρατιωτικό αλλά και οικονομικό επίπεδο. - Τα κράτη λόγω της αναρχίας στοχεύουν πρωτίστως στην ασφάλεια και την ανεξαρτησία με την αναζήτηση δύναμης και πλούτου. - Το κράτος, ως αυτόνομη οντότητα, αποτελεί τον κυριότερο παίκτη στο παιχνίδι της Διεθνούς Πολιτικής ( πολυεθνικές, ΜΚΟ, υπερεθνικές ομάδες και οργανισμοί επηρεάζονται από τα κράτη). - Το άναρχο διεθνές σύστημα τιμωρεί τα κράτη που δεν υπερασπίζονται ζωτικά συμφέροντα ή αναζητούν περισσότερα από αυτά που μπορούν να έχουν. - Η διατήρηση της ειρήνης κατορθώνεται με ένα σύστημα ισορροπίας δυνάμεων. Τα κράτη μεριμνούν μόνα τους για την άμυνα και τις συμμαχίες τους, δηλαδή την εσωτερική και εξωτερική τους εξισορρόπηση. - Η στρατιωτική δύναμη παίζει κρίσιμο ρόλο στις Διεθνείς Σχέσεις. - Η γεωπολιτική και η γεωοικονομία υπάρχουν και συνεπώς δημιουργείται ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΕΜΠΝΕΥΣΤΕΣ: Θουκυδίδης, Μακιαβέλι, Χομπς, Κλαούζεβιτς. ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΜΠΝΕΥΣΤΕΣ: Carr, Waltz, Crieco, Kissinger, Gilpin, Posen, Walt, Aron, Morgenthau, Krasner, Mearsheimer.

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΔΥΝΑΜΗΣ ΚΡΑΤΩΝ 1). ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 2). ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 3). ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ 4). ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ: ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Η επικρατούσα οικονομία έχει επιφέρει πολλές αλλαγές στο διεθνή οικονομικό συσχετισμό. Πρώτα από όλα το οικονομικό κέντρο βάρους του πλανήτη μετατοπίζεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό ( Η.Π.Α.) στον Ειρηνικό Ωκεανό (Ανατολική Ασία). Αυτό γίνεται αντιληπτό αν σκεφτούμε πως η Ιαπωνία και η Κίνα αποτελούν αντίστοιχα τη δεύτερη και τρίτη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη παγκοσμίως μετά τις Η.Π.Α. Τις αλλαγές αυτές αποδεικνύει και το γεγονός ότι η οικονομική ανάπτυξη της Ενωμένης Ευρώπης έχει φτάσει στο να ελέγχει το 25% του παγκοσμίου ΑΕΠ ενώ αναμένεται να ξεπεράσει την οικονομική ισχύ των Η.Π.Α. έχοντας για ατμομηχανή τη Γερμανία. Κατά συνέπεια λοιπόν υπάρχει μείωση της οικονομικής δύναμης των Η.Π.Α. Η άνιση ανάπτυξη αυτή, ευνοεί τόσο την Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και την Ιαπωνία. Τέλος οι αλλαγές αυτές οδήγησαν στην κατάρρευση της σοβιετικής οικονομίας. Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε πως στο νέο διεθνές σύστημα θα υπάρχουν τρεις μεγάλες οικονομικές δυνάμεις: Ευρώπη, Ιαπωνία, Η.Π.Α. Τον 21ο αιώνα θα ελέγχουν το 25% του παγκοσμίου ΑΕΠ η καθεμία από αυτές τις δυνάμεις και θα κονταροχτυπιούνται για την πρώτη θέση. ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Ο πληθυσμός μιας χώρας είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει άμεσα την ισχύ της. Μια χώρα, στην οποία ο ανενεργός πληθυσμός της είναι μεγαλύτερος σε αριθμό από τον ενεργό, βρίσκεται σε μειονεκτική θέση απέναντι σε μια άλλη χώρα όπου συμβαίνει το αντίστροφο. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται υπογεννητικότητα στις αναπτυγμένες χώρες και υπεργεννητικότητα στις χώρες του Τρίτου Κόσμου. Αναπόφευκτα, η αύξηση του ποσοστού του ανενεργού πληθυσμού σε σχέση με τον ενεργό στις αναπτυγμένες χώρες, επιφέρει στρατιωτική αδυναμία, αύξηση κοινωνικών δαπανών και συμπίεση αμυντικών δαπανών. Από την άλλη πλευρά η αύξηση του ενεργού πληθυσμού στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι πιθανό να επιφέρει σοβαρές πολιτικές και στρατιωτικές επιπτώσεις όπως μείωση της πολιτικής σταθερότητας, αύξηση της αστυφιλίας και των οικονομικών προβλημάτων. Μάλιστα, τα οικονομικά προβλήματα θα φέρουν στην επιφάνεια την

ανεργία και τη μετανάστευση, πράγμα που σημαίνει πως θα υπάρξουν τριβές μεταξύ των μεταναστών και της χώρας υποδοχής τους ( ρατσισμός ). Σύμφωνα με τα παραπάνω, καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως η νέα κατάσταση κάνει τους μέχρι τώρα προνομιούχους φτωχότερους και τους μέχρι τώρα μη προνομιούχους λιγότερους και πλουσιότερους. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Ο τεχνολογικός τομέας επηρεάζει την οικονομική και στρατιωτική δύναμη των χωρών και αποτελεί καθοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση του παγκόσμιου συσχετισμού δυνάμεων. Ορισμένα τεχνολογικά επιτεύγματα ευνοούν την άμυνα σε σχέση με την επίθεση, δηλαδή προστατεύουν το status-quo. Άλλες τεχνολογίες επηρεάζουν τη σχετική δύναμη μεταξύ των κρατών και επιφέρουν ισορροπία. Τέλος, η τεχνολογία ευθύνεται για τη διατάραξη των παραδοσιακών σχέσεων οικονομικής βάσης και στρατιωτικής δύναμης καθώς πλέον και οι φτωχότερες χώρες μπορούν να αμυνθούν. Η τεχνολογία είναι ένας παράγοντας ο οποίος φέρει πολλές αλλαγές όσον αφορά τις στρατιωτικές εφαρμογές που διαθέτει η κάθε χώρα. Για παράδειγμα: Αυξάνει τα αόρατα όπλα (βόμβες). Αυξάνει τα όπλα χωρίς ανθρώπινο χειριστή (ρομπότ). Αυξάνει την ακρίβεια στόχευσης (πύραυλοι). Αυξάνει τα συστήματα στρατηγικής άμυνας (πυρηνικά). Αυξάνει τη στρατιωτική χρήση του διαστήματος (επικοινωνία, επιτήρηση, αναγνώριση). Αυξάνει τον αυτοματισμό στο πεδίο της μάχης (Η/Υ). Αυξάνει τη χρήση της βιοτεχνολογίας (μετατροπή ύλης όπλων). Αυξάνει τον αριθμό των όπλων που χρησιμοποιούν κατευθυνόμενη ενέργεια (ηλεκτρονικά όπλα). Η εξέλιξη της τεχνολογίας διευκολύνει σε μεγάλο βαθμό τη διενέργεια του πρώτου πλήγματος, την κατάληψη εδαφών και την καταστροφή των δυνάμεων του αντιπάλου. Συνοπτικά παρατηρούμε πως η ραγδαία ανάπτυξη του τεχνολογικού τομέα ευνοεί την επίθεση. Επίσης συμβάλει στη δραστική διασπορά σύγχρονων συμβατικών τεχνολογιών και όπλων μαζικής καταστροφής στον Τρίτο Κόσμο. Τα πυρηνικά όπλα λειτουργούν σαν εξισορροπητές ανισοτήτων και ευνοούν τις ασθενέστερες μεγάλες δυνάμεις, (Ρωσία, Κίνα), αυξάνοντας έτσι τη στρατηγική σταθερότητα. Τέλος, στο επίπεδο των Μεγάλων Δυνάμεων τα συμβατικά όπλα ευνοούν τις Η.Π.Α., τη Δ. Ευρώπη και την Ιαπωνία, δηλαδή τις τρεις τεχνολογικά υπερδυνάμεις. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Ο στρατιωτικός τομέας είναι αυτός που επηρεάζει περισσότερο από όλους τους τομείς την ισορροπία δυνάμεων στο διεθνές σύστημα.

ΕΣΣΔ: Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης η Ρωσία μειώνει τη δύναμή της στο στρατιωτικό τομέα, όμως λόγω του πυρηνικού οπλοστασίου της παραμένει μεγάλη πυρηνική και απόλυτη δύναμη. ΕΥΡΩΠΗ: Αν και υστερεί τεχνολογικά και στρατιωτικά έναντι των Η.Π.Α., αν συνεχίσει την ενοποίησή της θα εξελιχθεί σε παγκόσμιας εμβέλειας δύναμη με ατμομηχανή τη Γερμανία. ΙΑΠΩΝΙΑ: Αναμένεται να αναδειχθεί σε οικονομική και τεχνολογική υπερδύναμη και με το διπλασιασμό των αμυντικών της δαπανών δύναται να εξελιχθεί και σε στρατιωτική υπερδύναμη. ΚΙΝΑ: Δίνει έμφαση στην ποσότητα και όχι στην ποιότητα και γι αυτό το λόγο αποτελεί μια σημαντική περιφερειακή δύναμη με περιορισμένη ικανότητα να αναδειχθεί και στρατιωτικά. Η.Π.Α.: Αποτελούν ολοκληρωμένη υπερδύναμη καθώς υπερέχουν σε όλους τους τομείς αν και παρουσιάζουν αύξηση της ανάπτυξης του στρατιωτικού τομέα και μείωση της ανάπτυξης του οικονομικού. Διαθέτουν τεράστιο πλέγμα συμμαχιών και βάσεων παγκοσμίως. Κατέχουν την πρώτη θέση στην αμυντική τεχνολογία καθώς επίσης μπορούν να επιβάλλουν την ισχύ τους σε σύντομο χρονικό διάστημα. Στόχος τους είναι να μην εμφανιστεί νέος ανταγωνιστής τους όπως ήταν παλιότερα η ΕΣΣΔ. ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Μονοπολική (συνεργασία). Πολυπολική (ανταγωνισμός). Η μονοπολική δομή του νέου διεθνούς συστήματος η οποία έχει ως βάση τη συνεργασία, αποτελεί ένα σχεδόν ανέφικτο σενάριο καθώς προκαλεί δομική ανωμαλία στο άναρχο διεθνές σύστημα. Συνεπώς εφικτό σενάριο αποτελεί η πολυπολική δομή και ο ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών, αφού εμφανίζονται διαρκώς ανερχόμενες δυνάμεις. Οι νεοφιλελεύθεροι πιστεύουν πως το διεθνές σύστημα θα διευθύνεται από μεγάλες δυνάμεις πράγμα που θα εξασφαλίσει στρατηγική σταθερότητα. Σύμφωνα με τους ρεαλιστές είναι καλύτερο να εφαρμοστεί διπολική δομή στο διεθνές σύστημα και όχι πολυπολική. Κατά τη γνώμη τους, στην πολυπολική δομή είναι πιθανότερες οι συγκρούσεις, υπάρχει δυσκολία στη διατήρηση της ισορροπίας δυνάμεων και μηχανισμών αποτροπής και γίνονται λανθασμένοι υπολογισμοί. Αντίθετα σε ένα διπολικό σύστημα η πιθανότητα πολέμου είναι πολύ μικρή, η ισορροπία δυνάμεων ευδιάκριτη, η συνεργασία ευκολότερη και οι λανθασμένοι υπολογισμοί για τη θέση του αντιπάλου λιγότεροι και σπανιότεροι.