1 ο Πανελλήνιο Συνέδριο με Διεθνή Συμμετοχή «Ανάπτυξη Εκπαιδευτικού Υλικού στα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες»

1 ο Πανελλήνιο Συνέδριο με Διεθνή Συμμετοχή «Ανάπτυξη Εκπαιδευτικού Υλικού στα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες» Ρόδος, Παρασκευή 17 και Σάββατο 18 Οκτωβρίου 2014 Πρακτικά Συνεδρίου Επιμέλεια: Χρυσάνθη Σκουμπουρδή, Μιχάλης Σκουμιός Ρόδος 2015

«Ανάπτυξη Εκπαιδευτικού Υλικού στα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες» Πρακτικά του Συνεδρίου Επιμέλεια έκδοσης: Σκουμπουρδή Χ. και Σκουμιός Μ. Σκουμπουρδή Χ. και Σκουμιός Μ. (2015) Πρακτικά 1 ου Πανελληνίου Συνεδρίου με Διεθνή Συμμετοχή «Ανάπτυξη Εκπαιδευτικού Υλικού στα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες», σελ. 1-1134.

ΣΥΝΔΙΟΡΓΑΝΩΤΕΣ Εργαστήριο Μαθησιακής Τεχνολογίας και Διδακτικής Μηχανικής του Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. του Πανεπιστημίου Αιγαίου Εργαστήριο Φυσικών Επιστημών του Π.Τ..Ε. του Πανεπιστημίου Αιγαίου Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης «Γεώργιος Γεννηματάς» Π.Μ.Σ. «Επιστήμες της Αγωγής - Εκπαίδευση με Χρήση Νέων Τεχνολογιών», ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Π.Μ.Σ. «Παιδικό βιβλίο και παιδαγωγικό υλικό», ΤΕΠΑΕΣ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Υπό την Αιγίδα της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου

1 ο Πανελλήνιο Συνέδριο με Διεθνή Συμμετοχή «Ανάπτυξη Εκπαιδευτικού Υλικού στα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες» Ρόδος, Παρασκευή 17 και Σάββατο 18 Οκτωβρίου 2014 Συνέδριο με σύστημα κριτών Όλες οι εργασίες του συνεδρίου κρίθηκαν ανωνύμως από δυο κριτές. Οι κριτές ήταν μέλη της επιστημονικής επιτροπής του συνεδρίου.

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ...7 ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ...7 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ...8 ΠΡΟΛΟΓΟΣ...10 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ Ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού στα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες...14 Μιχαήλ Σκουμιός και Χρυσάνθη Σκουμπουρδή ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ Science education for all children, a challenge for their future...39 Pierre Léna Η δημιουργία και η χρήση «Μαθησιακών Αντικειμένων»: από τα τεχνο-κοινωνικά περιβάλλοντα, στη σχολική τάξη...50 Κώστας Ραβάνης Μαθηματική Δραστηριότητα μέσα στο Παιχνίδι και στο Εκπαιδευτικό Υλικό...60 Μαριάννα Τζεκάκη Εικονικό και συμβατικό απτικό υλικό στη μάθηση και τη διδασκαλία των μαθηματικών: Θεωρητική ανάλυση...72 Γιώργος Φεσάκης Η Κριτική της Ηγεμονίας μιας Ιδεολογίας Βεβαιότητας στα Μαθηματικά και στη Μαθηματική Εκπαίδευση...106 Άννα Χρονάκη ΣΥΜΠΟΣΙΟ Το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών Φυσικών Επιστημών για την Υποχρεωτική Εκπαίδευση Προτεινόμενο Εκπαιδευτικό Υλικό...137 Κατερίνα Πλακίτση και εμπειρογνώμονες Το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών Χημείας Γυμνασίου και Προτεινόμενο Εκπαιδευτικό Υλικό...152 Γεώργιος Τσαπαρλής, Αναστασία Γεωργιάδου, Κωνσταντίνος Καφετζόπουλος, Σουλτάνα Λευκοπούλου και Γεωργία Φαντάκη Το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών Γεωγραφίας Δημοτικού - Γυμνασίου και Προτεινόμενο Εκπαιδευτικό Υλικό...161 Αικατερίνη Κλωνάρη, Αχιλλέας Μανδρίκας, Αθηνά Καραμπάτσα, Άνθιμος Χαλκίδης, Αναστασία Μελίστα και Μαρία Τζουρά ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ Αξιολόγηση Επιτραπέζιων Παιχνιδιών...174 Χρυσάνθη Σκουμπουρδή, Πιννίκα Βασιλεία, Ανδριώτη Μαριάννα, Καραγκιόζογλου Νεκταρία- Ευτυχία, Κατσαρά Ευδοκία, Μανδυλάκη Ελένη, Παρδάλη Βασιλική, Χατζηκοκολάκη Ιωάννα 1

ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Σχεδιασμός, παραγωγή, χρήση και αξιολόγηση εκπαιδευτικού υλικού για τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση Μελέτη Περίπτωσης για την Επιλογή Μεθόδου Επίλυσης Προβλήματος από τους Μαθητές ως Στοιχείο της Διδασκαλίας των Μαθηματικών...187 Αλέξανδρος Βασιλειάδης Ανάπτυξη και αξιολόγηση εκπαιδευτικού υλικού για τα ηλεκτρικά κυκλώματα σε μαθητές της Ε τάξης του δημοτικού σχολείου...200 Στέλλα Θεοφάνους και Μιχάλης Σκουμιός Σχεδιάζοντας Εκπαιδευτικό Υλικό για Ταλαντούχα και Χαρισματικά Παιδιά...220 Κωνσταντίνος Καράμπελας, Σταματία Μαντικού, Αλέξανδρος Τόδας, Γεώργιος Κατσούρης, Σαράντης Καρβουνίδης, Μαρία Τσιόκανου Παραλλαγές Μαθηματικών Προβλημάτων...236 Ελένη Κίτσιου, Κωνσταντίνος Τάτσης και Αγάπιος Πάνος Η συμβολή ενός εκπαιδευτικού υλικού για τον κύκλο του νερού στις γνώσεις και το ενδιαφέρον των μαθητών της Δ τάξης του δημοτικού σχολείου...257 Χριστίνα-Ρουσώ Κυριαζίδου και Μιχαήλ Σκουμιός Η συμβολή ενός εκπαιδευτικού υλικού για τις αλλαγές κατάστασης και τη θερμοκρασία στην ανάπτυξη επιστημονικών πρακτικών σε μαθητές της Ε τάξης του δημοτικού σχολείου...275 Γεωργία Μουτζούρη και Μιχαήλ Σκουμιός Το χειραπτικό υλικό ως μέσο κατανόησης του πολλαπλασιαστικού συλλογισμού σε παιδιά με σύνδρομο Asperger...295 Ιωάννης Νούλης και Σόνια Καφούση Ένα «Λεωφορείο» σε μια σχολική τάξη με μαθητές Ρομά: Από το «γεκ, ντούι, τριν» στον πίνακα διπλής εισόδου...313 Ιωάννης Παπαδόπουλος και Στυλιανός Μακρής Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Εκαιδευτικού Υλικού για τη Διδασκαλία της Νανοτεχνολογίας στο Δημοτικό Σχολείο: Πιλοτική Εφαρμογή...327 Γεώργιος Πέικος και Λεωνίδας Μάνου και Άννα Σπύρτου Παιδαγωγικές αναγνώσεις των σχολικών βιβλίων Φυσικών Επιστημών από τους εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης...347 Σπύρος Σαγιάννης, Κώστας Δημόπουλος Το υλικό της Montessori για τα μαθηματικά στο νηπιαγωγείο...362 Χρυσάνθη Σκουμπουρδή και Ουρανία Γκουτζίνα Παιχνίδι κάλυψης επιφάνειας για το νηπιαγωγείο...379 Χρυσάνθη Σκουμπουρδή και Πελαγία-Καλοτίνα Μαλαματένιου Εκπαιδευτικό υλικό για τις Φυσικές Επιστήμες στο Δημοτικό Σχολείο: ανάπτυξη και παρουσίαση του υλικού σε Φεστιβάλ Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας...393 Άννα Σπύρτου, Παναγιώτα Ζάχου Ο σχεδιασμός, η εφαρμογή και η αξιολόγηση μιας διδακτικής ακολουθίας διδασκαλίας και μάθησης για το φαινόμενο της εναλλαγής των εποχών...409 Ιωάννης Σταράκης & Κρυσταλλία Χαλκιά 2

Διδασκαλία του ηλεκτρομαγνητισμού στην ΣΤ τάξη του δημοτικού σχολείου με τη χρήση πολλαπλών αναπαραστάσεων της πραγματικότητας: μια μελέτη περίπτωσης συγκρότησης και εφαρμογής εκπαιδευτικού υλικού...419 Φώτης Τουλιόπουλος, Εμμανουήλ Σοφός, Ηλίας Βασιλειάδης Παιδαγωγική Γνώση Περιεχομένου στις Φυσικές Επιστήμες: σχεδιασμός εκπαιδευτικού υλικού για την επιμόρφωση εκπαιδευτικών...439 Μαρία Η. Χαϊτίδου, Άννα Σπύρτου, Πέτρος Καριώτογλου «Μικροί ερευνητές ήχου»: ένα εκπαιδευτικό σενάριο για την ευαισθητοποίηση...452 Βασιλεία Χρηστίδου, Αναστασία Δημητρίου, Μαρία Παπαδοπούλου, Στέργιος Γραμμένος και Νίκος Μπάρκας Σχεδιασμός, παραγωγή, χρήση και αξιολόγηση εκπαιδευτικού υλικού για τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση Αξιολόγηση εκπαιδευτικού υλικού για την ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιας ζώνης/νησιωτικού χώρου στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση...473 Παναγιώτης Βαγιάννης, Γιώργος Τσιρτσής, Βασιλική Βασίλαρου, Μαρία Κακαρίδου Μαθηματικά Προβλήματα με Επιλογή Δεδομένων...483 Βασίλης Καραγιάννης Συλλογή, Διαμόρφωση και Οργάνωση Διαδικτυακού Εκπαιδευτικού Υλικού στις Φυσικές Επιστήμες για την Αξιοποίηση του στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση...502 Δρ. Ευστράτιος Καρβέλας, Χριστίνα Μαστή, Άννα Μυρωνάκη, MSc και Δρ. Στέλιος Ορφανός Ανάλυση σχολικών εγχειριδίων: μια συγκριτική μελέτη Ελλάδας και Ηνωμένων Πολιτειών...517 Γιάννης Μαραβέλης, Βασίλης Κουλαϊδής και Κώστας Δημόπουλος Η σχέση θεωρίας και υλικού στο σχεδιασμό μιας πρότασης για τη διδασκαλία του Πυθαγορείου Θεωρήματος...538 Ανδρέας Μούτσιος-Ρέντζος Όψεις της απόδειξης στο σχολικό βιβλίο της Άλγεβρας της Α Λυκείου...561 Ανδρέας Μούτσιος-Ρέντζος & Διονυσία Πιτσιλή-Χατζή Ανάλυση ερωτήσεων σχολικών εγχειριδίων Φυσικής Β Γυμνασίου ως προς τις μαθησιακές δραστηριότητες που ενεργοποιούν στους μαθητές...579 Λεμονιά Σαπουντζή και Μιχαήλ Σκουμιός Χώρος Ανάπτυξης Εκπαιδευτικού Υλικού για τη Δραστηριότητα «Τετάρτες στη Σχολή Θετικών Επιστημών»...597 Δημήτρης Ταρνανίδης, Σταματία Αρτέμη, Ανθούλα Μαΐδου, Χαρίτων Πολάτογλου...597 Ο αιτιακός συλλογισμός των μαθητών ως παράγοντας για το σχεδιασμό διδακτικού υλικού στις Φυσικές Επιστήμες...606 Παρασκευή Τσακμάκη και Παναγιώτης Κουμαράς Πειραματικό Εκπαιδευτικό Υλικό για τη Χημεία Β Λυκείου, με βάση τη Σύνδεση του Μαθήματος με τη Ζωή και τις Εφαρμογές...620 Γεώργιος Τσαπαρλής και Εμμανουήλ Στεργίου Η χρήση των σχολικών βιβλίων από τους Κύπριους εκπαιδευτικούς Φυσικής...637 Δημήτριος Φιλίππου και Κώστας Δημόπουλος 3

Εκπαιδευτικό υλικό: διεπιστημονικές προσεγγίσεις Το παραμύθι ως εκπαιδευτικό υλικό στο μάθημα των μαθηματικών στο Δημοτικό...652 Ματθαίος Αντωνόπουλος και Χρυσούλα Χούτου Διδακτικές προτάσεις για τη διδασκαλία Φυσικών Επιστημών για την Προώθηση της Πολιτισμικής Κληρονομιάς μέσω Εικονικού Μουσείου Ηλεκτρονικό Εκπαιδευτικό εγχειρίδιο...663 Μαρία Καμπουροπούλου-Σαββαΐδου, Πέρσα Φώκιαλη, Ιωάννα Ευσταθίου Η Γεωμετρικότητα του Παραδοσιακού Οικισμού της Λίνδου μέσα από εγχειρίδια για την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση...674 Μαρία Καμπουροπούλου-Σαββαΐδου, Πέρσα Φώκιαλη, Ιωάννα Ευσταθίου Όταν η Θεατρική Τέχνη συναντά τα Μαθηματικά και τις Φυσικές Επιστήμες:...688 Μαρία Κλαδάκη H Διδασκαλία των Μαθηματικών με Οδηγό την Τέχνη και Όχημα τις Νέες Τεχνολογίες...704 Πέτρος Κλιάπης, Κωνσταντία Πολύζου Εκπαιδευτικό υλικό με χρήση νέων τεχνολογιών για τα μαθηματικά και τις φυσικές επιστήμες Η χρήση των εκπαιδευτικών λογισμικών στη διδακτική πράξη. Παίζοντας με τα κλάσματα: Ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι για τους ρητούς...720 Ευγένιος Αυγερινός & Ρόζα Βλάχου Συγχρονες Τάσεις της Έρευνας για το Εκπαιδευτικό Υλικό που Αναμορφώνει και Βελτιώνει τις Γνώσεις και τις Πεποιθήσεις των Εκαπιδευτικών Β θμιας Εκπαίδευσης για την Έννοια της Παράγωγης Συνάρτησης...742 Ευγένιος Αυγερινός & Λουίζα Θεμιστοκλέους Για Ένα Ψηφιακό Σύστημα Διαχείρισης Εκπαιδευτικού Υλικού στα Μαθηματικά με τη Χτήση Νέων Τεχνολογιών...748 Ευγένιος Αυγερινός και Αθανάσιος Καραγεωργιάδης Κάνοντας μαθηματικά μέσα από παιχνίδι: οι αλλαγές στις απόψεις των μαθητών...759 Δέσποινα Δεσλή Δικτυακό υλικό για πειράματα από απόσταση...770 Νικόλαος Δίντσιος, Σταματία Αρτέμη, Χαρίτων Πολάτογλου Ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη ψηφιακών μαθησιακών αντικειμένων για το μάθημα της Γεωγραφίας στην υποχρεωτική εκπαίδευση...785 Αικατερίνη Κλωνάρη Σύνθεση Μεταγνωστικού Περιβάλλοντος Συνεργατικής Μάθησης στη Φυσική από Ανεξάρτητα Λογισμικά...805 Γεώργιος Κρητικός και Αγγελική Δημητρακοπούλου Διασκευάζοντας μικροπειράματα του Ψηφιακού Σχολείου ως εφαλτήριο για τον εκπαιδευτικό: Μια περίπτωση σχεδιασμού γύρω από την εξίσωση...823 Χρόνης Κυνηγός και Δημήτρης Διαμαντίδης Σχεδιασμός και ανάπτυξη ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού με βάση τη διερώτηση: το παράδειγμα της δράσης των ενζύμων...843 Ανδρεανή Μπάιτελμαν & Κωνσταντίνος Π. Κωνσταντίνου 4

Η Χρήση Εκπαιδευτικού Λογισμικού στη Δημιουργία Δραστηριοτήτων ως Εισαγωγή στην Έννοια του Ρυθμού Μεταβολής...860 Δήμητρα Ρεμούνδου και Ευγένιος Αυγερινός Εκπαιδευτικό Υλικό Για Τις Νανοεπιστήμες...878 Δημήτρης Ταρνανίδης, Κλαίρη Αχιλλέως, Σταύρος Παπαδόπουλος, Στυλιανός Φριλίγκος, Χαρίτων Πολάτογλου ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΙΣ ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Εκπαιδευτικό υλικό για εξ-αποστάσεως εκπαίδευση στο πλαίσιο ερευνητικής εργασίας συνεργασία τριτοβάθμιας με σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης...890 Σταματία Αρτέμη, Ανθούλα Μαΐδου, Νίκος Δίντσιος, Χαρίτων Πολάτογλου Μια βαλίτσα με ιδέες...906 Γεωργία Δούβλη Οπτικοακουστικοποίηση και ψηφιοποίηση των πειραμάτων της Φυσικής του μαθήματος «Φυσικά Ερευνώ και Ανακαλύπτω» της Ε τάξης του Δημοτικού Σχολείου...917 Δημήτρης Κοντοδήμος και Κωνσταντίνος Θ. Κώτσης Εισαγωγή στο όριο συνάρτησης στο x0...927 Χρίστος Κωνσταντόπουλος, Αλέξανδρος Μαναρίδης Εκπαιδευτικό Υλικό για τις έννοιες του ηλεκτρισμού για το σχολικό εγχειρίδιο της Έ Τάξης Δημοτικού για τυφλούς μαθητές σε περιβάλλον συνεκπαίδευσης βλεπόντων...937 Κωνσταντίνος Κώτσης και Αριάδνη Τακουρίδου Εκπαιδευτικό Υλικό για την έννοια της θερμότητας για το σχολικό εγχειρίδιο της Έ Τάξης Δημοτικού για τυφλούς μαθητές σε περιβάλλον συνεκπαίδευσης βλεπόντων...948 Κωνσταντίνος Κώτσης και Αριάδνη Τακουρίδου Εκπαιδευτικό Υλικό για την ενότητα της Μηχανικής για το σχολικό εγχειρίδιο της Έ Τάξης Δημοτικού για τυφλούς μαθητές σε περιβάλλον συνεκπαίδευσης βλεπόντων...967 Κωνσταντίνος Κώτσης και Αριάδνη Τακουρίδου Επίλυση τριγωνομετρικών εξισώσεων: Η περίπτωση της ημx=α...977 Αλέξανδρος Μαναρίδης και Νικόλαος Κολλάρας Πρόσημο Τριωνύμου...987 Δημήτριος Μαντέλλος Η λειτουργία Εργαστηρίου Μαθηματικών σε επίπεδο σχολικής μονάδας: πλαίσιο λειτουργίας και αρχικά αποτελέσματα...1001 Ειρήνη Περυσινάκη, Ανδρέας Βαρβεράκης, Δημήτριος Καλυκάκης και Αλέξανδρος Συγκελάκης Παιχνίδια του εμπορίου ως εργαλεία για την υποστήριξη της διερευνητικής μάθησης στις Φυσικές Επιστήμες...1012 Θεόδωρος Πιερράτος και Παναγιώτης Κουμαράς Φυσικές Επιστήμες και Δημιουργικότητα: Ανακαλύπτοντας τα ηλεκτρικά κυκλώματα με την βοήθεια γλυπτών από αγώγιμη πλαστελίνη...1023 Γεώργιος Πριμεράκης Η μαθηματική λογοτεχνία ως διδακτικό εργαλείο:...1032 Αμαλία Σουραντάνη και Κωνσταντίνος Τάτσης 5

Σχεδιασμός και Δημιουργία Παιγνιωδών μαθησιακών δραστηριοτήτων σε εικονικούς κόσμους για τη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών...1048 Δρ. Νικόλαος Ταψής, Αγάθη Βαρσαμίδου, Δρ. Ευστράτιος Καρβέλας, Δρ. Ευαγγελία Μουλά, Αγγελική Νικολάου, Δρ. Στέλιος Ορφανός και Δρ. Μιχάλης Φιλίππου «Υπολογιστικά υποστηριζόμενη διερεύνηση στις Φυσικές Επιστήμες για τις Ε και Στ τάξεις του Δημοτικού και για το Γυμνάσιο»...1063 Ξανθίππη Τσορτανίδου ΑΝΑΡΤΗΜΕΝΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Οι Ερευνητές της Φλώρινας: Ένα Επιτραπέζιο Παιχνίδι Ηλεκτρισμού, Μιγμάτων και Τοπικής Ιστορίας...1071 Ασημίνα Ανδρίκου Πασχαλία Δάρατζη Το «επιστημονικό» κουτί του τρένου: Ανάπτυξη και παρουσίαση εκπαιδευτικού υλικού από μαθητές δημοτικού...1076 Αγγελική Βασιλούδη και Γεώργιος Κοταμπάσης Σχεδιασμός, Κατασκευή και Αξιολόγηση Εκπαιδευτικού Υλικού για την Ερμηνεία του Φαινομένου των Εποχών από Μαθητές της Ε Τάξης του Δημοτικού...1084 Στέργιος Γκίτσας Number and Operations in Italian Pre-Primary School: Guidelines and Materials...1093 Silvia Mion Ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού από μαθητές της Ε τάξης του Δημοτικού σε μαθησιακό περιβάλλον ανοιχτής διερεύνησης σχετικά με την αειφορία τοπικών κοινοτήτων: το παράδειγμα του Αμμοχωρίου...1102 Ευαγγελία-Ζωή Μπαρά Electricians Game: Κατασκευή Εκπαιδευτικού Υλικού μέσα από ένα Πρότζεκτ Φυσικής στην Ξένη Γλώσσα για το Δημοτικό Σχολείο...1110 Αντωνία Σούδη Διερευνώντας τις αντιλήψεις των μαθητών της Α Γυμνασίου για το μάθημα της Φυσικής...1118 Συμεών Τσελέντης, Μαρία Χατζηγεωργίου, Ιωάννης Πολίτης ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ...1132 ΧΟΡΗΓΟΙ...1134 6

Ο ΡΓ Α Ν Ω Τ ΙΚ Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ Σκουμπουρδή Χρυσάνθη Σκουμιός Μιχαήλ Καλαβάσης Φραγκίσκος Ζουμπά Χρυσούλα Κρητικός Γεώργιος Βαϊτσίδη Γεωργία Βρατσάλη Νεφέλη Γιαννάς Νικόλαος Καμενίδου Νατάσα Καντίνου Κατερίνα Καραγκιόζογλου Νεκταρία Καράμπελας Κωνσταντίνος Καστρουνή Καλλιόπη Κερπηνιώτη Θεώνη Κολοκυθάς Δημήτριος Κωνσταντινίδης Παύλος Κωνσταντίνου Μαίρη Μανδυλάκη Ελένη Μαντζαβίνου Χαρά Μυλωνά Μαργαρίτα Πιννίκα Βασιλεία Σέλληνα Χριστίνα Σκανδαλάκη Εμμανουέλα Φιρογλάνης Μόσχος Φούντα Χριστίνα Χαλκιά Σοφία Χρυσανθή Παρασκευή ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟ ΠΗ Διακογεωργίου Αικατερίνη Κουτσιούμπα Ολυμπία Μανωλιού Ανθούλα Μαστροκούκου Αικατερίνη Μαστροκούκου Γεωργία Καταχριστόφας Γεώργιος Καραμάκος Αθανάσιος Ευσταθίου Ευστάθιος Μιχαήλ Μιχάλης Τόγια Σωτηρία Τριανταφυλλάκη Σοφία Γιαννακοπούλου Αφροδίτη Μακαρούνα Φωτεινή Σαρή Ασημίνα 7

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠ Η Αυγερινός Ευγένιος, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Βαβουγυιός Διονύσιος, ΠΤΕΑ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Βαμβακούση Ξένια, ΠΤΝ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Βλαχάκης Γεώργιος, ΣΑΣ, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Γαβρίλης Κώστας, Σχολικός Σύμβουλος Μαθηματικών Δεσλή Δέσποινα, ΠΤΔΕ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Δημητρακοπούλου Αγγελική, ΤΕΠΑΕΣ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Δημητρίου Αναστασία, ΤΕΕΠΗ, Πανεπιστήμιο Θράκης Δημόπουλος Κωνσταντίνος, ΤΚΕΠ, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Ζαχάρος Κωνσταντίνος, ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών Ζόγκζα Βασιλική, ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών Καλαβάσης Φραγκίσκος, ΤΕΠΑΕΣ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Καλδρυμίδου Μαρία, ΠΤΝ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Καλογερία Ελισάβετ, Μαθηματικός, Διδάκτωρ του ΕΚΠΑ Καλογιαννάκης Μιχαήλ, ΠΤΠΕ, Πανεπιστήμιο Κρήτης Καριώτογλου Πέτρος, ΠΤΝ, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Καφούση Σουλτάνα, ΤΕΠΑΕΣ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Κεΐσογλου Στέφανος, Σχολικός σύμβουλος, Πρόεδρος ΕΠΕΔΙΜ Κλωνάρη Αικατερίνη, Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Κολέζα Ευγενία, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιων Πατρών Κολιόπουλος Δημήτριος, ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών Κόνσολας Εμμανουήλ, ΤΕΠΑΕΣ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Κουλαϊδής Βασίλειος, ΤΚΕΠ, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου Κουμαράς Παναγιώτης, ΠΤΔΕ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Κρητικός Γεώργιος, Διδάκτωρ Διδακτικής Φυσικής Κωνσταντίνου Κωνσταντίνος, ΤΕΑ, Πανεπιστήμιο Κύπρου Κώτσης Κωνσταντίνος, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Λεμονίδης Χαράλαμπος, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Λέλα Λυμπεροπούλου, Σχολική Σύμβουλος Μαθηματικών Μούτσιος-Ρέντζος Ανδρέας, Διδάκτωρ Διδακτικής Μαθηματικών Παντίδος Παναγιώτης, ΤΕΠΑΕ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Παπαγεωργίου Γεώργιος, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Θράκης Πλακίτση Κατερίνα, ΠΤΝ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Πόταρη Δέσποινα, ΤΜ, Πανεπιστήμιο Αθηνών Ραβάνης Κωνσταντίνος, ΤΕΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Πατρών Σακονίδης Χαράλαμπος, ΠΤΔΕ, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Σέρογλου Φανή, ΠΤΔΕ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σκορδούλης Κωνσταντίνος, ΠΤΔΕ, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Σκουμιός Μιχαήλ, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Σκουμπουρδή Χρυσάνθη, ΤΕΠΑΕΣ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Σμυρναίου Ζαχαρούλα, Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, ΕΚΠΑ Σολομονίδου Χριστίνα, ΠΤΠΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Σπύρτου Άννα, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας Σταθοπούλου Χαρίκλεια, ΠΤΕΑ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Σταυρίδου Ελένη, ΠΤΔΕ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 8

Σταύρου Δημήτριος, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Κρήτης Τάτσης Κωνσταντίνος, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Τζανάκης Κωνσταντίνος, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Κρήτης Τζεκάκη Μαριάννα, ΤΕΠΑΕ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Τσαπαρλής Γεώργιος, ΤΧ, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων Τσελφές Βασίλης, ΤΕΑΠΗ, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Φερεντίνος Σπύρος, Σχολικός Σύμβουλος Μαθηματικών Φεσσάκης Γιώργος, ΤΕΠΑΕΣ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Χαλκιά-Θεοδωρίδου Κρυσταλλία, ΠΤΔΕ, Εθνικό Καποδ. Πανεπιστήμιο Αθηνών Χασάπης Δημήτρης, ΤΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Αθηνών Χατζηγεωργίου Ιωάννης, ΤΕΠΑΕΣ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Χατζηνικήτα Βασιλεία, ΣΑΣ, Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Χιονίδου-Μοσκόφογλου Μαρία, ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου Χρηστίδου Βασιλεία, ΠΤΠΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Χρίστου Κωνσταντίνος, ΚΕΕΑ, Πανεπιστήμιο Κύπρου Χρονάκη Άννα, ΠΤΠΕ, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Ψύλλος Δημήτριος, ΠΤΔΕ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Ψυχάρης Σαράντος, ΑΣΠΑΙΤΕ

Εκπαιδευτικό υλικό για τις Φυσικές Επιστήμες στο Δημοτικό Σχολείο: ανάπτυξη και παρουσίαση του υλικού σε Φεστιβάλ Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας Άννα Σπύρτου 1, Παναγιώτα Ζάχου 2 1 ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, 2 ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, aspirtou@uowm.gr, zachou.yo@gmail.com ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα εργασία περιγράφονται τα εκπαιδευτικά υλικά που αναπτύχθηκαν κατά τα σχολικά έτη 2012-2014 σε δημοτικά σχολεία της ευρύτερης περιοχής της Φλώρινας. Κεντρικό ζητούμενο της όλης διαδικασίας ήταν η δημιουργία υλικών για την παρουσίασή τους σε Φεστιβάλ Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας. Τα εκπαιδευτικά υλικά αναπτύχθηκαν με τη στενή συνεργασία τριών εκπαιδευτικών «πόλων», Πανεπιστήμιο, Σχολικός Σύμβουλος, Σχολεία. Στο άρθρο αναγνωρίζονται οι θεματικές ενότητες και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά 54 υλικών. Επιπλέον σε πέντε από αυτά εξετάζεται το εάν το περιβάλλον μάθησης στο οποίο αναπτύχθηκαν συνάδει με τις αρχές της αυθεντικής μάθησης καθώς και του STSE εκπαιδευτικού ρεύματος. ΛΕΞΕΙΣ ΚΛΕΙΔΙΑ: Αυθεντική μάθηση, STSE ρεύμα, Φεστιβάλ Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε πολλές χώρες του κόσμου, οι θετικές στάσεις των μαθητών προς τις Φυσικές Επιστήμες (ΦΕ) φαίνεται να ακολουθούν προοδευτικά φθίνουσα πορεία, το ίδιο και ο αριθμός των νέων που επιλέγουν να σπουδάσουν και να εργαστούν σε σχετικούς τομείς απασχόλησης (Brawnd & Reiss, 2006; Hackling, Goodrum, & Rennie, 2001). Από την άλλη, σύμφωνα με τους Brown, Collins & Duguid (1989), το είδος των μαθησιακών δραστηριοτήτων που θεωρούνται κατάλληλες και επιλέγονται για την διδασκαλία ορισμένων εννοιών, μπορεί να προωθήσει πολύ διαφορετικά αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα, υποστηρίζεται πως δραστηριότητες που ενσωματώνουν τη συνειδητή χρήση του κοινωνικού και φυσικού περιβάλλοντος από τον μαθητή, πιθανόν να επιφέρουν καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα. Ειδικότερα, η παραπάνω άποψη εστιάζει στο στοιχείο της 393

αυθεντικότητας, ως απαραίτητου παράγοντα της επιτυχημένης διδασκαλίας και της ουσιαστικής μάθησης (Herrington, & Oliver, 2000). Στην παρούσα εργασία προσεγγίζουμε το πρόβλημα του χαμηλού ενδιαφέροντος των μαθητών απέναντι στις ΦΕ, μέσω της δημιουργίας εκπαιδευτικού υλικού και της παρουσίασής του σε σχετικό Φεστιβάλ Φυσικών Επιστημών και Τεχνολογίας (ΦΕ/ΤΧ). Το Φεστιβάλ ως σχολική δραστηριότητα εντάσσεται στις μορφές μη τυπικής μάθησης, η οποία συμβάλει ουσιαστικά στη δηµιουργία κινήτρων και θετικών στάσεων των μαθητών απέναντι στις ΦΕ (Levin & Levin, 1991; Bultitude, McDonald, & Custead, 2011). Η παιδαγωγική προσέγγιση που επιχειρήθηκε εντός του πλαισίου του Φεστιβάλ, βασίστηκε στις αρχές της αυθεντικής μάθησης, όπως αυτές διατυπώνονται στη διεθνή βιβλιογραφία. Ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη των εκπαιδευτικών υλικών έγιναν σε ανοιχτό διερευνητικό περιβάλλον μάθησης, στην ευέλικτη ζώνη, υπό το πρίσμα του εκπαιδευτικού ρεύματος Επιστήμη, Τεχνολογία, Κοινωνία, Περιβάλλον (STSE). Οι μαθητές σε μικρές ομάδες με την υποστήριξη των φοιτητών σχεδίασαν και κατασκεύασαν το εκπαιδευτικό υλικό της ομάδας τους π.χ. ένα μοντέλο τρένου. Η παρούσα εργασία στήριξε την υλοποίηση ειδικής συνεδρίας αναρτημένων εργασιών στο συνέδριο, στην οποία οι φοιτητές ανέδειξαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών υλικών και συζήτησαν την αποτίμηση των αποτελεσμάτων αναφορικά με την ενίσχυση του ενδιαφέροντος των μαθητών και της εμπλοκής τους στην όλη διαδικασία, καθώς και της απόκτησης γνώσεων και δεξιοτήτων. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Αυθεντική μάθηση Ως αυθεντική ορίζεται η παιδαγωγική προσέγγιση που επιτρέπει στους μαθητές να εξερευνούν, να συζητούν και να δομούν έννοιες και σχέσεις με νόημα, σε πλαίσια που αφορούν προβλήματα του πραγματικού κόσμου, τα οποία τους είναι οικεία. Οι μαθητές χρησιμοποιούν το μυαλό τους «καλά/δημιουργικά», ενώ υποκινούνται από εσωτερική παρώθηση που τους οδηγεί σε αυθόρμητη και ενεργητική μάθηση (Donovan, Brandford, & Pellegrino, 1999). Σύμφωνα με τη Lombardi (2007), η αυθεντική μάθηση σχετίζεται με την επίλυση πραγματικών σύνθετων προβλημάτων μέσω ποικίλων προσεγγίσεων (π.χ. παιχνίδια ρόλων, συμμετοχή σε εικονική κοινότητα). Στα περιβάλλοντα που αναπτύσσονται οι προσεγγίσεις αυτές, οι μαθητές δεν διδάσκονται ένα γνωστικό αντικείμενο αλλά καλούνται να αντιμετωπίσουν κάποια προγραμματισμένη ρεαλιστική κατάσταση (π.χ. διαχείριση μιας πόλης, πτήση ενός αεροπλάνου). Έτσι, μαθαίνουν δρώντας ως ενεργητικά μέλη ενός διεπιστημονικού περιβάλλοντος, αξιοποιώντας διαφορετικές προοπτικές και ποικίλους τρόπους εργασίας. Προκειμένου να διασφαλιστεί η αυθεντικότητα των περιβαλλόντων μάθησης θα πρέπει να έχουν επιτευχθεί οι παρακάτω προϋποθέσεις (Newman & Wehlage, 1993; Peterson, 2002, Herrington, & Oliver, 2000; Duschl & Grandy, 2008) (Πίνακας 1). 394

Πίνακας 1: Αρχές αυθεντικής μάθησης Αυθεντικός σκοπός, ενδιαφέρον, σύνδεση με την καθημερινή ζωή Ουσιαστική συζήτηση Κοινωνική υποστήριξη Αναστοχασμός Ανάπτυξη υψηλών νοητικών λειτουργιών Ανάπτυξη δεξιοτήτων Διαθεματικότητα Παρουσίαση σε ακροατήριο Αξιολόγηση Αυθεντικός σκοπός - ενδιαφέρον - σύνδεση με την καθημερινή ζωή: Σε ένα αυθεντικό περιβάλλον μάθησης οι δράσεις των μαθητών έχουν αξία και νόημα πέρα από τα όρια της σχολικής τάξης. Οι μαθητές έρχονται αντιμέτωποι με προβλήματα του πραγματικού κόσμου, χρησιμοποιούν προσωπικές τους εμπειρίες καθώς προσεγγίζουν τη γνώση. Συνήθως, δημιουργούν εκπαιδευτικά προϊόντα με χρηστική ή αισθητική αξία, με σκοπό να επηρεάσουν ένα ευρύτερο κοινό. Ουσιαστική συζήτηση: Οι μαθητές συζητούν θέματα που αφορούν την ομάδα, εκφράζουν τις ιδέες τους, οδηγούνται σε γενικεύσεις και διατυπώνουν ερωτήματα χωρίς να ακολουθούν ένα τυποποιημένο πρόγραμμα. Οι διάλογοι δομούνται στη βάση των ιδεών και ενδιαφερόντων των συμμετεχόντων προωθώντας έτσι τη βέλτιστη συλλογική συζήτηση. Κοινωνική Υποστήριξη των μαθητών: Επιτυγχάνεται τόσο από τον εκπαιδευτικό όσο και από τα μέλη της ομάδας. Εντός του πλαισίου της τάξης κυριαρχεί ο σεβασμός προς όλους και οι υψηλές προσδοκίες επιτυχίας. Επιπλέον επιχειρείται ένταξη όλων των μαθητών στη μαθησιακή διαδικασία. Η τάξη είναι μια συλλογική κοινότητα μάθησης, όπου οι μαθητές δομούν τις γνώσεις τους βασισμένοι στα «δυνατά» τους σημεία, ενώ ο εκπαιδευτικός λαμβάνει υπόψη του τα διαφορετικά στυλ μάθησης και τους πολλαπλούς τύπους νοημοσύνης. Αναστοχασμός: Οι μαθητές συζητούν σε θέματα που επιδέχονται πολλές απαντήσεις, και όχι μία σωστή απάντηση. Οι αυθεντικές δραστηριότητες, που ωθούν τους μαθητές να συγκρίνουν τις απόψεις τους τόσο με αυτές των εμπειρογνωμόνων όσο και με των συμμαθητών τους, προσφέρουν πρόσφορο έδαφος για κοινωνικό αναστοχασμό και ουσιαστική συζήτηση επί των θεμάτων που απασχολούν την ομάδα. Ακόμη, οι μαθητές ενθαρρύνονται να αναστοχαστούν συστηματικά και κριτικά αναφορικά με την εξέλιξη της μάθησής τους. Ανάπτυξη υψηλών νοητικών λειτουργιών: Οι μαθητές συνδυάζουν, αναλύουν, συνθέτουν, κρίνουν, και ακόμη αλληλεπιδρούν, επεξεργάζονται σύνθετα νοήματα, επιχειρηματολογούν, ασκούνται στην επίλυση προβλήματος, βγάζουν συμπεράσματα, τα οποία αξιολογούν. Εμπλεκόμενοι σε τέτοιου είδους διαδικασίες, οι μαθητές ασκούν διερευνητικές ικανότητες, κοινωνικές δεξιότητες, την κριτική τους ικανότητα, και 395

δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, προσόντα απαραίτητα για τη διαμόρφωση ενεργών και ενσυνείδητων πολιτών. Ανάπτυξη δεξιοτήτων: Οι μαθητές μαθαίνουν να θέτουν ερωτήματα, να παρατηρούν με λεπτομέρεια, να σχεδιάζουν έρευνες, να συλλέγουν γνώσεις και πληροφορίες, να αναλύουν και να ερμηνεύουν δεδομένα, να χειρίζονται όργανα και να μετρούν, να δοκιμάζουν τις λύσεις που προτείνουν κ.λπ. Διεπιστημονικότητα: Η διδακτική διαδικασία χαρακτηρίζεται από διεπιστημονικότητα, συνδέοντας διάφορες επιστημονικές περιοχές, ενώ, παράλληλα, λαμβάνεται υπόψη ότι απευθύνεται σε μαθητές με διαφορετικά μαθησιακά στυλ, πολλαπλές νοημοσύνες. Με αυτόν τον τρόπο ενδέχεται να ενεργοποιηθούν τα ατομικά ενδιαφέροντα του κάθε μαθητή στο πλαίσιο ενός κοινού περιεχομένου που προσεγγίζεται από πολλαπλές οπτικές. Παρουσίαση σε ακροατήριο: Οι αυθεντικές δραστηριότητες συνήθως συνοδεύονται από παρουσίαση των έργων των μαθητών σε ένα ευρύ ακροατήριο, εκτός τάξης, συνδέοντας έτσι τη μαθητική κοινότητα με την κοινωνία. Το τελικό προϊόν, που είναι αποτέλεσμα του αρχικού σχεδιασμού της διδασκαλίας και της συνολικής μαθησιακής πορείας των μαθητών, αποτελεί αντικείμενο συζήτησης με την κοινωνία. Δίνει νόημα και «εξωστρέφεια» στην μαθησιακή διαδικασία, ενισχύει τις κοινωνικές δεξιότητες των μαθητών και το ρόλο τους ως ενεργών πολιτών. Αξιολόγηση: Όσον αφορά τη διαδικασία της αξιολόγησης, είναι σημαντικό να υπάρχει σε όλα τα στάδια της διαδικασίας (αρχική διαμορφωτική τελική) αλλά επίσης να ενισχύεται και η αυτό-αξιολόγηση για την ενίσχυση της κριτικής ικανότητας και μεταγνώσης των μαθητών. Το εκπαιδευτικό ρεύμα STSE Στη βιβλιογραφία έχουν προταθεί πολλές προσεγγίσεις, όσον αφορά τον ορισμό και τις ποικίλες κατηγορίες του STSE ρεύματος (Zeidler, Sadler, Simmons, & Howes, 2005). Στον πυρήνα του STSE ρεύματος είναι η διαμόρφωση κοινωνικά υπεύθυνων πολιτών, οι οποίοι αφενός θα έχουν αποκτήσει μια ολοκληρωμένη αντίληψη για την επιστήμη, την τεχνολογία, την κοινωνία και το περιβάλλον και αφετέρου θα είναι ικανοί να παίρνουν συλλογικές αποφάσεις σε θέματα που αφορούν τις τέσσερις αυτές θεματικές ενότητες (Smith, Loughran, Berry & Dimitrakopoulos, 2012). Υπό το παραπάνω πρίσμα, στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, έγινε η ανάπτυξη του υλικού, δηλαδή αποσκοπούσαμε αφενός τα υλικά να καλύπτουν τις τέσσερις θεματικές περιοχές (επιστήμη, τεχνολογία, κοινωνία, περιβάλλον) και αφετέρου οι μαθητές, μέσα από το σχεδιασμό και την κατασκευή των υλικών, να διερευνήσουν τις σχέσεις μεταξύ επιστήμης και τεχνολογίας καθώς και τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήματα που συνδέονται με αυτές (Σκορδούλης & Σωτηράκου, 2005; Lin, Hong, & Huang, 2012; Χαλκιά 2012). Επιπλέον, λάβαμε υπόψη μας μια εκτενή βιβλιογραφική επισκόπηση των Pedretti & Nazir (2011) που αφορά σχετικά άρθρα και δημοσιεύσεις 40 ετών (από το 1971). Με βάση τη συγκεκριμένη μελέτη αναγνωρίστηκαν 6 βασικές κατευθύνσεις του STSE ρεύματος: (α) εφαρμογή/σχεδιασμός, (β) ιστορία, (γ) λογική σκέψη, (δ) αξίες, (ε) 396

κοινωνικοπολιτισμική και (στ) κοινωνικοοικολογική κατεύθυνση. Οι 6 αυτές κατευθύνσεις αποτέλεσαν εργαλείο για την ανάλυση των εκπαιδευτικών υλικών που παρήχθησαν στο πρόγραμμα (βλ. μεθοδολογία). Στον πίνακα 2, παρουσιάζουμε συνοπτικά τις 6 κατευθύνσεις (Pedretti & Nazir 2011). Πίνακας 2: Οι έξι κατευθύνσεις του STSE ρεύματος Κατευθύνσεις Βασικά χαρακτηριστικά Εφαρμογή/σχεδιασμός Ανάπτυξη επιστημονικών και τεχνολογικών δεξιοτήτων Ιστορία Οι ΦΕ/ΤΧ ως επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού Λογική σκέψη Λήψη αποφάσεων για κοινωνικά ζητήματα με βάση τις ΦΕ/ΤΧ Αξίες Ανάπτυξη της ηθικής διάστασης των ΦΕ/ΤΧ Κοινωνικοπολιτισμική Οι ΦΕ/ΤΧ ως συστατικά της κοινωνίας Κοινωνικοοικολογική Ανάπτυξη πολιτών-ακτιβιστών που να δρουν για τη βελτίωση ζητημάτων που σχετίζονται με τις ΦΕ/ΤΧ, το περιβάλλον και την κοινωνία Κατεύθυνση Εφαρμογής/σχεδιασμού: Οι μαθητές ενθαρρύνονται να εμπλακούν στη λύση προβλημάτων σχεδιάζοντας νέα τεχνολογία ή τροποποιώντας την ήδη υπάρχουσα. Για παράδειγμα, εμπλέκονται σε επιστημονικές και τεχνολογικές διαδικασίες για να σχεδιάσουν και να κατασκευάσουν ένα μοντέλο τρένου. Έτσι οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να κατανοήσουν τη σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στην επιστήμη και την τεχνολογία (ΦΕ/ΤΧ). Κατεύθυνση Ιστορίας: Οι μαθητές καλούνται να προσεγγίσουν τις ΦΕ/ΤΧ, ως επιτεύγματα του ανθρώπινου πολιτισμού. Εμπλέκονται σε ποικίλες δραστηριότητες, όπως είναι η δραματοποίηση, παιχνίδια ρόλων, συλλογή πληροφοριών για μια προσωπικότητα των ΦΕ/ΤΧ, με σκοπό να κατανοήσουν την ιστορική και κοινωνικοπολιτισμική διάσταση των ΦΕ/ΤΧ καθώς και να αντιληφθούν ότι η ανάπτυξη των ΦΕ/ΤΧ είναι μια ενδιαφέρουσα και συναρπαστική εμπειρία. Λογική σκέψη: Οι μαθητές καλούνται να επικεντρωθούν πάνω σε θέματα που άπτονται των ΦΕ/ΤΧ και της κοινωνίας π.χ. ναρκωτικά, αλκοόλ και υγεία. Σκοπός αυτής της εμπλοκής είναι να κατανοήσουν ότι κάθε σχετικό θέμα μπορεί να αντιμετωπιστεί με τρόπο ανάλογο με αυτό που ακολουθούν οι επιστήμονες. Αυτό σημαίνει ότι οι μαθητές εμπλέκονται σε δραστηριότητες, όπως είναι η λήψη αποφάσεων, οι δημόσιες συζητήσεις (debates), η χρήση επιχειρημάτων, η ανταλλαγή ιδεών, έτσι ώστε να γίνουν κοινωνικά υπεύθυνοι πολίτες απέναντι σε προβλήματα της κοινωνίας. Κατεύθυνση των αξιών: Οι μαθητές καλούνται να μελετήσουν το περιεχόμενο των ΦΕ/ΤΧ λαμβάνοντας υπόψη την ηθική του διάσταση. Μέσα από την ανταλλαγή ιδεών, τη μελέτη πληροφοριών και γνώσεων, τις συζητήσεις για τη λήψη αποφάσεων πάνω σε ηθικά διλλήματα, οι μαθητές καθίστανται ικανοί να αναγνωρίζουν την ηθική διάσταση που αφορούν ζητήματα της κοινωνίας π.χ. ένα επίκαιρο δίλημμα είναι το γεγονός ότι με τη 397

νανοτεχνολογία πρόκειται να αυξηθούν οι θέσεις εργασίας, αλλά ωστόσο είναι πιθανόν να έχουμε επιπτώσεις στην υγεία των εργαζομένων. Κοινωνικοπολιτισμική κατεύθυνση: Οι μαθητές προσανατολίζονται στο να προσεγγίσουν τις ΦΕ/ΤΧ ως συστατικά της κοινωνίας, τα οποία συνδέονται με την οικονομία, την πολιτική και τον πολιτισμό. Εμπλέκονται σε ποικιλία βιωματικών και αναστοχαστικών δραστηριοτήτων όπως, είναι η ανταλλαγή ιδεών, η αφήγηση, η συζήτηση πάνω σε ένα κοινωνικό θέμα π.χ. η αρχαία ελληνική τεχνολογία ως πολιτιστικό επίτευγμα μιας οικονομικά ισχυρής κοινωνίας. Οι ΦΕ/ΤΧ ως συστατικά της κοινωνίας κι όχι αυτόνομα ή ακόμη και ξεκομμένα από αυτήν, θεωρούνται ότι αφορούν όλους τους πολίτες, οι οποίοι όχι μόνο μπορούν να κατανοήσουν αλλά και να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις των ΦΕ/ΤΧ. Κοινωνικοοικολογική κατεύθυνση: Η έμφαση δίνεται στην εμπλοκή των μαθητών σε δραστηριότητες που θα τους βοηθήσουν να αναπτυχθούν ως πολίτεςακτιβιστές. Σκοπός της κατεύθυνσης αυτής είναι οι μαθητές πέρα από τη γνώση του περιεχόμενου των ΦΕ/ΤΧ να μάθουν να αγωνίζονται για τη διασφάλιση της δικαιοσύνης, του περιβάλλοντος και του εκσυγχρονισμού της κοινωνίας. Να γίνουν κριτικοί πολίτες, ικανοί να προτείνουν λύσεις και να δρουν για τη βελτίωση ζητημάτων που σχετίζονται με την επιστήμη, την τεχνολογία, την κοινωνία και το περιβάλλον. ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΦΕ/ΤΧ: ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΑΘΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ Φεστιβάλ ΦΕ/ΤΧ: ένα πλαίσιο αυθεντικής μάθησης και STSE κατεύθυνσης Στη βιβλιογραφία υπογραμμίζεται ότι το Φεστιβάλ είναι ένα δημοφιλές επιστημονικό γεγονός που δίνει έμφαση στην επιστήμη ως τρόπο διασκέδασης, πετυχαίνοντας τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ κοινωνίας και επιστήμης, (Baltitude et al. 2011). Σε ένα Φεστιβάλ, οι μαθητές συνεργάζονται διερευνητικά για να παρουσιάσουν τα πορίσµατά τους σε µορφή αφίσας ή ετοιµάζουν µια αλληλεπιδραστική δραστηριότητα (π.χ. παιχνίδι ή μακέτα) µε στόχο να διδάξουν κάποιες πτυχές των αποτελεσµάτων της διερεύνησής τους σε παιδιά, εκπαιδευτικούς και γονείς (Κυριαζή, & Κωνσταντίνου, 2006). Όσον αφορά τους στόχους και τα οφέλη της εκπόνησης μιας εργασίας σε ένα Φεστιβάλ, πολλές έρευνες έδειξαν ότι η συµµετοχή βοηθά τους μαθητές στην ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων, στη δηµιουργία θετικών στάσεων απέναντι στην επιστήµη και στην πρόσκτηση χρήσιµων γνώσεων για να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας (Czerniak & Lumpe, 1996). Ουσιαστικά, είναι ένας ευχάριστος τρόπος για την απόκτηση επιστημονικής εμπειρίας, ενώ συγχρόνως επιδιώκεται η δημιουργία μιας ανεξάρτητης επιστημονικής εργασίας που παρέχει στα παιδιά ευκαιρίες για να διερευνήσουν συγκεκριμένα ερωτήματα (Fredericks, 2000). Δίνουν στους μαθητές τη δυνατότητα ανάπτυξης δεξιοτήτων λύσης προβλημάτων, μάθησης καινούργιων επιστημονικών πληροφοριών, εμπλουτίζοντας το υπόβαθρο της γνώσης τους και ενισχύοντας δεξιότητες γραπτής και προφορικής επικοινωνίας. Με άλλα λόγια, οι εργασίες αυτές δίνουν στους μαθητές τη δυνατότητα να γίνουν «εμπειρογνώμονες» σε θέματα που τους ενδιαφέρουν και τους παρέχουν την ικανοποίηση της επιτυχίας που έρχεται με την ολοκλήρωσή τους. Γενικά, οι μαθητές, εκπονώντας μια εργασία που 398

προορίζεται για ένα Φεστιβάλ μπορούν να εκτιμήσουν τη δουλειά των επιστημόνων (Fredericks, 2000; Καλλέρη 2007). Λαμβάνοντας υπόψη μας τις αρχές της αυθεντικής μάθησης και τους στόχους του STSE ρεύματος, εκτιμήσαμε ότι το Φεστιβάλ μπορεί να αποτελέσει ένα κατάλληλο πλαίσιο μάθησης για το σχεδιασμό και την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού υλικού. Σχεδιασμός, ανάπτυξη και παρουσίασης του εκπαιδευτικού υλικού Ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη του υλικού έγινε κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας δύο Φεστιβάλ που διεξήχθησαν κατά τα σχολικά έτη (2012-2014). Συμμετείχαν συνολικά 76 φοιτητές, οι οποίοι ενεπλάκησαν στο όλο εγχείρημα, στο πλαίσιο ενός εξαμηνιαίου μαθήματος των Φυσικών Επιστημών. Οι φοιτητές αρχικά ενημερώθηκαν με διαλέξεις για τις βασικές θέσεις της αυθεντικής μάθησης και του STSE ρεύματος. Κατά τις διαλέξεις δόθηκε ευκαιρία να συζητηθούν σημαντικές πτυχές του προγράμματος, όπως είναι ο επαρκής χρόνος που χρειάζεται να δώσει ο κάθε φοιτητής στους μαθητές της ομάδας του, έτσι ώστε οι μαθητές να εξοικειωθούν μαζί του, να εκφράσουν τα ενδιαφέροντά τους, να κατανοήσουν ότι δεν πρόκειται για ένα μάθημα που θα εξεταστούν κ.λπ. Στη συνέχεια, το κάθε τμήμα μιας τάξης του δημοτικού, χωρίστηκε σε ομάδες των 4-5 ατόμων και ο κάθε φοιτητής ανέλαβε από μια ομάδα μαθητών. Οι συναντήσεις πραγματοποιούνταν σχεδόν κάθε βδομάδα στο δίωρο της ευέλικτης ζώνης. Οι φοιτητές συγκέντρωναν παρατηρήσεις, δυσκολίες που αντιμετώπιζαν με τους μαθητές, ανεπάντεχα γεγονότα. Σε τακτά χρονικά διαστήματα, γινόταν συναντήσεις ανάμεσα σε δύο ερευνήτριες της Διδακτικής των ΦΕ (συγγραφείς του άρθρου), το σχολικό σύμβουλο και τους φοιτητές, για να συζητηθούν τα εν λόγω θέματα. Παράλληλα, οι εκπαιδευτικοί του κάθε σχολείου υποστήριζαν την όλη διαδικασία με συμβουλές που αφορούσαν τόσο το χώρο και τα υλικά του σχολείου (π.χ. εύρεση αίθουσας, εργαλεία για την κατασκευή των υλικών) όσο και το προφίλ των μαθητών. Στο σχήμα 1, παρουσιάζονται οι 5 φάσεις με τις οποίες πραγματοποιήθηκαν ο σχεδιασμός, η ανάπτυξη και η παρουσίαση του εκπαιδευτικού υλικού. Οι πρώτες 2 φάσεις περιλαμβάνουν το σχεδιασμό των υλικών. Κατά τη διάρκεια των φάσεων αυτών οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες, συζητούν μεταξύ τους και με το φοιτητή, τα ενδιαφέροντά τους ως προς το περιβάλλον, τις ΦΕ/ΤΧ, τα κοινωνικά προβλήματα του τόπου τους κ.λπ. Καταλήγουν σε ένα κοινό θέμα προς διερεύνηση και ξεκινούν τη συλλογή υλικών, συγκέντρωση γνώσεων και πληροφοριών, προτείνουν ιδέες, σχεδιάζουν λύσεις. Η τρίτη φάση περιλαμβάνει την κατασκευή των υλικών που αποφάσισαν να κατασκευάσουν. Οι μαθητές χειρίζονται υλικά, δοκιμάζουν τις αρχικές τους κατασκευές, διορθώνουν τα κατασκευαστικά λάθη τους, δημιουργούν μοντέλα κ.λπ. Οι δύο τελευταίες φάσεις, επικεντρώνονται στο Φεστιβάλ που πρόκειται οι μαθητές να παρουσιάσουν τα υλικά τους. Οι μαθητές ετοιμάζουν την αφίσα που θα συνοδεύει τα υλικά τους στο φεστιβάλ, αναλαμβάνουν ρόλους για την παρουσίαση των επιμέρους χαρακτηριστικών των υλικών τους, κάνουν πρόβες για να εξοικειωθούν με τον 399

τρόπο που θα επικοινωνούν με τους επισκέπτες του Φεστιβάλ. Η τελική φάση αφορά τη μέρα υλοποίησης του Φεστιβάλ. Σχήμα 1: Φάσεις σχεδιασμού, ανάπτυξης και παρουσίασης του εκπαιδευτικού υλικού Χωρισμός ομάδων - ανίχνευση ενδιαφερόντων & προϋπάρχουσας γνώσης εξερεύνηση υλικών Προτάσεις-ιδέες, αναζήτηση και συλλογή πληροφοριών Υλοποίηση της ιδέας, κατασκευή των υλικών Προετοιμασία Φεστιβάλ Η ημέρα του Φεστιβάλ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Στην παρούσα εργασία επικεντρωνόμαστε σε τρία ερευνητικά ερωτήματα. Το πρώτο αφορά το σύνολο των εκπαιδευτικών υλικών που δημιουργήθηκαν στα δύο Φεστιβάλ. Με το ερώτημα αυτό αποσκοπούμε να έχουμε την πρώτη γενική αποτίμηση του προγράμματος όσον αφορά την ποικιλία και τις μορφές των υλικών. Τα άλλα δύο ερευνητικά ερωτήματα επικεντρώνονται σε πέντε εκπαιδευτικά υλικά τα οποία επιλέχτηκαν με κριτήριο να έχουν κατασκευαστεί σε διαφορετικά σχολεία. Λαμβάνοντας υπόψη μας τις γενικές οδηγίες που δόθηκαν στους φοιτητές για την υλοποίηση αυτού του προγράμματος, με τα ερωτήματα αυτά στοχεύουμε να μελετήσουμε λεπτομερειακά κατά πόσο το μαθησιακό περιβάλλον, στο οποίο αναπτύχθηκαν τα υλικά, συνάδει τόσο με τις αρχές της αυθεντικής μάθησης όσο και με τις έξι κατευθύνσεις του STSE ρεύματος. Έτσι τα ερευνητικά ερωτήματα είναι: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών υλικών που δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο των δύο Φεστιβάλ ΦΕ/ΤΧ; Ποια είναι τα στοιχεία του περιβάλλοντος μάθησης των δύο Φεστιβάλ ΦΕ/ΤΧ, για τη δημιουργία των πέντε εκπαιδευτικών υλικών, που συνάδουν με τις αρχές της αυθεντικής μάθησης; Ποια είναι τα στοιχεία του περιβάλλοντος μάθησης των δύο Φεστιβάλ ΦΕ/ΤΧ, για τη δημιουργία των πέντε εκπαιδευτικών υλικών, που συνάδουν με τα έξι ρεύματα του STSE; Το δείγμα μας ήταν τα εκπαιδευτικά υλικά τα οποία δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια δύο σχολικών ετών. Στον πίνακα 3, συγκεντρώνουμε τον αριθμό των μαθητών, 400

των φοιτητών και των σχολείων που ενεπλάκησαν στη διαδικασία καθώς και τις αντίστοιχες τάξεις. Μόνο ένα σχολείο βρίσκεται στην πόλη της Φλώρινας. Τρία σχολεία βρίσκονται σε αγροτικές περιοχές, σε κοινότητες απομακρυσμένες από την πόλη. Ένα σχολείο είναι κοντά στην πόλη αλλά συγκεντρώνει μαθητές από μακρινές κοινότητες λόγω της πρόσφατης συγχώνευσης που έγινε στην χώρα μας. Παρατηρούμε ότι στο 2 ο Φεστιβάλ ο αριθμός των ατόμων και των σχολείων που συμμετείχε είναι μεγαλύτερος από ό,τι στο 1 ο Φεστιβάλ. Επίσης παρατηρούμε ότι η χρονική περίοδος που διήρκησε όλο το πρόγραμμα είναι μεγαλύτερη στο 2 ο Φεστιβάλ. Πίνακας 3: 1 ο και 2 ο Φεστιβάλ ΦΕ/ΤΧ 1 ο Φεστιβάλ ΦΕ/ΤΧ (2012-2013) 2 ο Φεστιβάλ ΦΕ/ΤΧ (2013-2014) Μαθητές: 88 Μαθητές: 190 Φοιτητές: 29 Φοιτητές: 47 Αριθμός σχολείων: 4 Αριθμός σχολείων: 5 Τάξεις: Γ -Στ Τάξεις: Α-Στ Χρονική περίοδος: Φλεβάρης-Μάϊος Χρονική περίοδος: Οκτώβριος-Μάϊος Για την προσέγγιση του 1 ου ερευνητικού ερωτήματος, αναζητήσαμε: (α) τις θεματικές ενότητες των υλικών καθώς και (β) τη μορφή τους (π.χ. επιτραπέζια παιχνίδια). Οι 2 ερευνήτριες συγκέντρωσαν τα εκπαιδευτικά υλικά και προχώρησαν στην αναγνώριση των 2 προαναφερθέντων χαρακτηριστικών. Για την απάντηση του 2 ου και 3 ου ερευνητικού ερωτήματος συγκεντρώθηκαν δεδομένα από τις γραπτές παρατηρήσεις των 2 ερευνητών και των φοιτητών των 5 ομάδων (πίνακες 5 και 6) που κρατήθηκαν κατά τη διάρκεια του προγράμματος, στην ευέλικτη ζώνη. Έγιναν μεταξύ συζητήσεις μεταξύ ερευνητικών και φοιτητών αναστοχαστικού χαρακτήρα, με εργαλεία ανάλυσης τους πίνακες 1 και 2 για τα ερευνητικά ερωτήματα 2 και 3, αντιστοίχως. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Συνολικά κατασκευάστηκαν 54 εκπαιδευτικά υλικά. Αναγνωρίστηκαν 19 θεματικές ενότητες και 6 μορφές εκπαιδευτικών υλικών (πίνακας 4). Διαπιστώνουμε ότι οι μαθητές παρουσιάζουν μια ποικιλία ενδιαφερόντων ως προς τα θέματα που ασχολήθηκαν, αφού καλύπτουν διαφορετικές επιστημονικές και τεχνολογικές περιοχές, άλλες από τις οποίες είναι κλασσικές όπως είναι η Αστρονομία, η Γεωγραφία, η Γεωλογία, η Ιατρική, η Φυσική, η Χημεία, κι άλλες μοντέρνες όπως είναι η Νατοτεχνολογία και η Ρομποτική. Επιπλέον παρουσιάζονται υλικά που αφορούν την αειφόρο ανάπτυξη. Ακόμη έχουμε περιπτώσεις διαθεματικότητας π.χ. τοπική ιστορία και γεωγραφία. Ακόμη αναγνωρίστηκαν 6 μορφές υλικών. Ειδικότερα κατασκευάστηκαν: επιτραπέζια παιχνίδια π.χ. ζώα και φυτά του τόπου μου, το παιχνίδι των αισθήσεων, το παιχνίδι των πετρωμάτων, ηλεκτρικό ποδοσφαιράκι, ηλεκτρικό σκάκι, μοντέλα του ανθρώπινου σώματος π.χ. μοντέλο ματιού, οδοντοστοιχίας, 401

μοντέλα του τεχνολογικού και φυσικού περιβάλλοντος π.χ. τρένο, σιδηροδρομικό δίκτυο της Φλώρινας, αειφόρος κοινότητα, γεωμορφολογικό τοπίο του χωριού μου, σετ πειραματικών δραστηριοτήτων π.χ. απλά ηλεκτρικά κυκλώματα, μίγματα, πολυμεσικά υλικά π.χ. βίντεο με θέμα ένα ταξίδι με το τρένο, stop motion με θέμα εξοικονόμηση της ενέργειας, συνδυασμός μορφών π.χ. μοντέλα συνδυασμός με πειραματικές δραστηριότητες και χρήση ΤΠΕ (π.χ. Google Earth). Επιπλέον, όλες οι ομάδες ετοίμασαν αφίσα η οποία έδινε πρόσθετες πληροφορίες για τα υλικά τους στην παρουσίαση στο Φεστιβάλ. Πίνακας 4: Οι θεματικές ενότητες και οι μορφές των εκπαιδευτικών υλικών Θεματικές ενότητες των εκπαιδευτικών υλικών Ανθρώπινο σώμα Θερμικά φαινόμενα Αστρονομία Καταστάσεις της ύλης Γεωγραφία Μαγνητισμός Γεωλογία Μηχανική Διαθεματικά κουτιά Μίγματα Δυναμικές αλληλεπιδράσεις Νανοτεχνολογία Ενέργεια Περιβάλλον-Αειφόρος ανάπτυξη Ζώα και φυτά του τόπου μας Ρομποτική Ηλεκτρισμός Τεχνολογία Ηχητικά φαινόμενα Φως Μορφή εκπαιδευτικών υλικών Αφίσες Μοντέλα Πολυμεσικά υλικά Επιτραπέζια παιχνίδια Πειραματικές δραστηριότητες Συνδυασμός μορφών Όσον αφορά το δεύτερο ερευνητικό ερώτημα, στον πίνακα 5 παρουσιάζονται τα πέντε εκπαιδευτικά υλικά και οι 9 αρχές αυθεντικής μάθησης που αναγνωρίστηκαν ότι πληρούν. Οι ειδικές θεματικές των υλικών είναι: Α. To τρένο της Φλώρινας, Β. Το βιώσιμο χωριό, Γ. Οι τέσσερις εποχές,. Οι μικροί ηλεκτρολόγοι-little electricians, Ε. Ερευνητές της Φλώρινας: ηλεκτρισμός, μίγματα και τοπική ιστορία. 402

Πίνακας 5: Χαρακτηριστικά των αρχών αυθεντικής μάθησης στα 5 εκπαιδευτικά υλικά Αρχές αυθεντικής Α Β Γ Ε μάθησης Αυθεντικός Μαθητές που Πώς θα Ενδιαφέρον Ενδιαφέρον Ενδιαφέρον σκοπός - δεν είχαν δει θέλατε να για για για μίγματα, ενδιαφέρον - ποτέ τρένο είναι το Αστρονομία ηλεκτρισμό ηλεκτρισμό σύνδεση με χωριό σας; & ιστορία την του τόπου καθημερινή ζωή Ουσιαστική Συλλογικές συζητήσεις, αποφάσεις, ανάπτυξη επιχειρημάτων, διάλογοι συζήτηση βασισμένοι στις ιδέες των μαθητών Κοινωνική Υποστήριξη Αναστοχασμός Ανάπτυξη υψηλών νοητικών λειτουργιών Ανάπτυξη δεξιοτήτων Εμπλοκή με βάση τις ικανότητες, μικτές-ετερογενείς ομάδες, υποστήριξη (ενήλικες και μεταξύ τους), συνεργατικότητα, διαφορετικά μαθησιακά στυλ, πολλαπλές νοημοσύνες Οι μαθητές προβληματίζονται σχετικά με την πορεία μάθησής τους. Οι μαθητές συνδυάζουν, αναλύουν, συνθέτουν, γενικεύουν, αναζητούν κρίνουν και επεξεργάζονται πληροφορίες από ποικίλες πηγές, κάνουν σαφείς διακρίσεις, επιλύουν προβλήματα, εργάζονται πάνω σε σύνθετα νοήματα Οι μαθητές παρατηρούν, ταξινομούν, υποβάλουν ερωτήσεις, προβλέπουν, βρίσκουν κανονικότητες, σχεδιάζουν, κατασκευάζουν, χειρίζονται υλικά και όργανα, αυτενεργούν Διεπιστημο- Γεωγραφία - Αστρονομία Αγγλικά Ηλεκτρινικότητα Τεχνολογία Μυθολογία ΦΕ σμός ΦΕ Γεωγραφία Μαγνη- Μουσική τισμός Φυσική Ιστορία Γεωγραφία Παρουσία- Οι μαθητές αρχικά παρουσιάζουν στους συμμαθητές τους για να ση σε προετοιμαστούν για το Φεστιβάλ ακροατήριο Οι μαθητές παρουσιάζουν στους επισκέπτες του Φεστιβάλ Pre & Post Ιχνογραφήματα Pre & Post Ερωτηματο- Pre & Post Ερωτηματο - λόγια -λόγια Αξιολόγηση Λίστα δεξιοτήτων (ανά τακτά χρονικά διαστήματα) Ημερολόγιο εκπαιδευτικού - 403

Διαπιστώνουμε ότι, το μαθησιακό περιβάλλον στο οποίο αναπτύχθηκαν τα υλικά συνάδει με 7 από τις 9 αρχές αυθεντικής μάθησης και για τις 5 περιπτώσεις. Για την πρώτη αρχή, αναφέρουμε ως ξεχωριστή περίπτωση το σχολείο Α, στο οποίο οι περισσότεροι μαθητές δεν είχαν δει πραγματικό τρένο, μέχρι την αρχή του προγράμματος. Αυτή η μαθητική ομάδα ενεπλάκη με ιδιαίτερο ζήλο στη μελέτη της τεχνολογίας του τρένου, στη φυσική των τροχών του τρένου, μελέτησε το σιδηροδρομικό χάρτη της περιοχής, κατασκεύασε μοντέλο τρένου και πολυμεσικό υλικό (πίνακας 6). Μόνο η περίπτωση Β δεν είχε διεπιστημονικό χαρακτήρα και μόνο στην περίπτωση Ε δεν αναπτύχθηκαν μορφές αξιολόγησης. Επίσης είναι σημαντικό να υπογραμμίσουμε τις ιδιαίτερες δυσκολίες που συναντήσαμε στην αρχή «παρουσίαση στο ακροατήριο». Οι μαθητές, σε όλες τις ομάδες, έζησαν μια πρωτόγνωρη εμπειρία, δηλαδή να μάθουν να παρουσιάζουν προφορικά το αποτέλεσμα της εργασίας τους. Φάνηκε ότι ήταν μια δύσκολη υπόθεση η υλοποίηση της φάσης 4, (σχήμα 1) κατά την οποία εξασκήθηκαν στην συγκεκριμένη δράση. Εντυπωσιακή όμως ήταν η αλλαγή που σημειώθηκε κατά τη διάρκεια του Φεστιβάλ. Οι μαθητές εξηγούσαν και απαντούσαν στις απορίες των επισκεπτών με αυτοπεποίθηση και ενθουσιασμό. Στον πίνακα 6 παρουσιάζονται οι ειδικές θεματικές των πέντε εκπαιδευτικών υλικών, η μορφή του καθενός καθώς και η κατευθύνσεις του STSE ρεύματος που τους αντιστοιχούν. Πίνακας 6: Χαρακτηριστικά πέντε εκπαιδευτικών υλικών Ειδικές θεματικές Μορφή Κατευθύνσεις του STSE Α. To τρένο της Φλώρινας Χάρτης, μοντέλο τρένου, Εφαρμογή/ Σχεδιασμός μοντέλου τροχών τρένου, Λογική σκέψη stop animation, video Kοινωνικοοικολογική Β. Το βιώσιμο χωριό Επιτραπέζιο παιχνίδι Εφαρμογή/ Σχεδιασμός Λογική σκέψη Kοινωνικοοικολογική Γ. Οι τέσσερις εποχές Μοντέλο των 4 εποχών Εφαρμογή/ Σχεδιασμός. Ερευνητές της Επιτραπέζιο παιχνίδι Εφαρμογή/ Σχεδιασμός Φλώρινας: ηλεκτρισμός, μίγματα και τοπική ιστορία Ε. Οι μικροί Δίγλωσσο επιτραπέζιο Εφαρμογή/ Σχεδιασμός ηλεκτρολόγοι-little παιχνίδι electricians 404

Παρατηρούμε ότι 3 από τα 5 υλικά είναι επιτραπέζια παιχνίδια. Αυτό σημαίνει ότι οι μαθητές κατασκεύασαν βάσεις πάνω στις οποίες εξελίσσεται το παιχνίδι, όλα τα σχετικά συνοδευτικά υλικά π.χ. καρτέλες, ζάρια, και διαμόρφωσαν τους κανόνες του παιχνιδιού. Για παράδειγμα, στην περίπτωση Β, δημιουργήθηκε ένα μοντέλο απεικόνισης της κοινότητας στην οποία στεγάζεται το σχολείο. Το μοντέλο αυτό είναι ένα διαδραστικό επιτραπέζιο παιχνίδι κατά το οποίο το ζητούμενο είναι «πώς να κάνω το χωριό μου πιο βιώσιμο;». Το παιχνίδι αποτελείται από μία βάση από μακετόχαρτο πάνω στην οποία τοποθετήθηκαν κτήρια κατασκευασμένα από μακετόχαρτο, παιδική χαρά, γήπεδο ποδοσφαίρου, το ποτάμι του χωριού, δρόμοι, κάδοι ανακύκλωσης, φωτοβολταϊκά κ.λπ. (φωτογραφία 1). Φωτογραφία 1: Εκπαιδευτικό υλικό: Το βιώσιμο χωριό Η ομάδα Α, φαίνεται ότι έχει δημιουργήσει μια ποικιλία μορφών υλικού που αφορούν το τρένο της Φλώρινας. Σημειώνουμε ότι είναι η μοναδική ομάδα μαθητών, η οποία συμμετείχε και στα 2 Φεστιβάλ με την ίδια θεματική ενότητα, οπότε το συγκεκριμένο υλικό είναι προϊόν 2 σχολικών ετών. Από τις 6 κατευθύνσεις του STSE ρεύματος αναγνωρίστηκαν στοιχεία που αφορούν 3: την εφαρμογή/σχεδιασμό, τη λογική σκέψη και την κοινωνικοοικολογική κατεύθυνση. Σε όλα τα υλικά, οι μαθητές ενεπλάκησαν σε διαδικασίες σχεδιασμού και κατασκευής, συλλογής πληροφοριών για την επιστήμη και την τεχνολογία. Σε 2 θεματικές, του τρένου και του βιώσιμου χωριού (Α και Β), αναγνωρίστηκαν στοιχεία από 3 STSE κατευθύνσεις. Για παράδειγμα στην περίπτωση Α, οι μαθητές μελέτησαν τα μέρη ενός τρένου, τη μηχανή και τη λειτουργία του, το σχήμα των τροχών του, το γεωμορφολογικό περιβάλλον του τόπου τους, κατέγραψαν τους σιδηροδρομικούς σταθμούς της ευρύτερης περιοχής, σχεδίασαν και κατασκεύασαν τη σιδηροδρομική γραμμή, με μαγνήτες επισήμαναν τους σιδηροδρομικούς σταθμούς στους οποίους σταματά το τρένο (φωτογραφία 2). Για τις υπόλοιπες 3 περιπτώσεις, «ιστορία», «αξίες» και «κοινωνικοπολιτισμική» κατεύθυνση δεν καταγράφηκαν σχετικά δεδομένα. Ακόμη και στην περίπτωση Δ, όπου περιλαμβάνεται περιεχόμενο της τοπικής ιστορίας των κοινοτήτων της Φλώρινας, δεν παρατηρήθηκε συσχέτιση των επιστημονικών και τεχνολογικών θεμάτων με ιστορικά θέματα. 405

Φωτογραφία 2: Εκπαιδευτικό υλικό: Το τρένο της Φλώρινας ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Στην παρούσα εργασία, παρουσιάστηκε η δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού για τις ΦΕ/ΤΧ του δημοτικού σχολείου. Το εν λόγω εγχείρημα έχει στραμμένο το ερευνητικό του ενδιαφέρον στο χαμηλό ενδιαφέρον των μαθητών απέναντι στο περιεχόμενο των ΦΕ/ΤΧ καθώς και στη χαμηλή διάθεσή τους να επιλέξουν στο μέλλον σπουδές, που θα τους οδηγήσουν σε σχετικά επαγγέλματα. Αποφασίσαμε να ακολουθήσουμε τις αρχές της αυθεντικής μάθησης και τις θέσεις του STSE ρεύματος ως βασικούς πυλώνες του περιβάλλοντος μάθησης, μέσα στο οποίο θα κατασκευάζονταν τα υλικά. Το Φεστιβάλ κρίθηκε ως ένα ισχυρό εκπαιδευτικό πλαίσιο για την επίτευξη του σκοπού μας, δηλαδή στο να ενισχύσουμε το ενδιαφέρον και την εμπλοκή των μαθητών στη δημιουργία εκπαιδευτικών υλικών των ΦΕ/ΤΧ. Ως εκ τούτου, εκπαιδεύσαμε και ενθαρρύναμε τους φοιτητές να: (α) ακολουθήσουν τους δύο αυτούς πυλώνες και (β) να δώσουν έμφαση στην προετοιμασία των μαθητών για την παρουσίαση των υλικών στο Φεστιβάλ. Στο άρθρο αυτό, παρουσιάζουμε αποτελέσματα που αφορούν τα εκπαιδευτικά υλικά που παρήχθησαν καθώς και τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος μάθησης στο οποίο αναπτύχθηκαν. Διαπιστώθηκε μια μεγάλη ποικιλία υλικών όσον αφορά τις θεματικές ενότητες και τις μορφές τους. Το αποτέλεσμα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικό γιατί επιλέξαμε σχολικές μονάδες που ήταν σε απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές (εκτός από μια), και οι μαθητές δεν είχαν πρότερη σχετική εμπειρία, δηλαδή να εργάζονται στο σχολείο, για να δημιουργήσουν οι ίδιοι τα δικά τους υλικά. Οι συνθήκες εύρεσης των πρώτων υλών για την κατασκευή των υλικών ήταν περιορισμένες, αφού οι μαθητές είχαν την δυνατότητα να ψάχνουν στο μικρό παντοπωλείο του χωριού τους, στα σπίτια τους και στο φυσικό περιβάλλον. Στην πλειοψηφία τους, έδειξαν ιδιαίτερο ζήλο και ενδιαφέρον κατά τη διάρκεια όλης της διαδικασίας. Επιπλέον, η μελέτη των 5 περιπτώσεων δείχνει ότι η παραγωγή των υλικών έγινε σε περιβάλλον αυθεντικής μάθησης. Εάν και δεν έχουμε ακόμη επεκτείνει τη μελέτη μας, για όλες τις περιπτώσεις των εκπαιδευτικών υλικών, μπορούμε να υποθέσουμε, ότι το 406