ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ A1. Ο Γ. Γραμματικάκης πραγματεύεται την αποξένωση του σύγχρονου ανθρώπου από τη φύση και τον συνάνθρωπο. Αρχικά, τονίζεται ότι το ενδιαφέρον για ζωή στο υπόλοιπο Σύμπαν οφείλεται στη μοναξιά του ανθρώπου στις σύγχρονες συνθήκες ζωής. Ενώ η επικοινωνία με άλλους κόσμους φαίνεται αδύνατη, η ζωή στη Γη ευδοκιμεί παρουσιάζοντας εντυπωσιακή βιοποικιλότητα. Ωστόσο, ο άνθρωπος δρα αντιφατικά, σημειώνοντας αφενός πολιτιστική πρόοδο και αφετέρου, λειτουργώντας αλαζονικά, πλήττει το περιβάλλον που αποτελεί πηγή ζωής. Γι αυτό χρειάζεται στροφή του ενδιαφέροντός του στα έμβια όντα και κυρίως στον συνάνθρωπο, με τον οποίο καλείται να επικοινωνήσει ουσιαστικά, με εφόδια όχι τόσο τα τεχνολογικά μέσα, αλλά την παιδεία και τις πολιτιστικές αξίες. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι ο άνθρωπος να αναβαθμίσει τον πολιτισμό του, αποκαθιστώντας την οικολογική ισορροπία. Τέλος, επισημαίνεται η ανάγκη αντιμετώπισης της μοναξιάς στη Γη, αναδεικνύοντας την ανθρώπινη ύπαρξη. B1. Τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα παρόλο που έχουν διευκολύνει τη δυνατότητα επικοινωνίας, παρεμποδίζουν την ουσιαστική επαφή των ανθρώπων και διευρύνουν συνεχώς τη μοναξιά. Αναλυτικότερα, η εξέλιξη των ηλεκτρονικών μέσων εξυπηρετεί την ταχύτατη και χρηστική επικοινωνία των ανθρώπων. Παράλληλα, όμως, ωθεί τον άνθρωπο σε μία κατ επίφαση κοινωνικότητα, σε απλές, τυπικές σχέσεις, χωρίς ουσιαστική μετάδοση σκέψεων και συναισθημάτων, λόγω των γρήγορων ρυθμών ζωής και της απουσίας φυσικής επαφής, που ευνοεί ακόμη και την υποκρισία. Η διευρυμένη, δηλαδή, χρήση του διαδικτύου και κυρίως των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως και η διάδοση του κινητού τηλεφώνου με τις πολλαπλές εφαρμογές του, καλλιεργούν εφήμερες συναναστροφές, καθώς δεν αναδεικνύονται οι υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις, και εντείνουν ακόμη περισσότερο την αποξένωση τόσο από τον συνάνθρωπο όσο κι από το φυσικό περιβάλλον. Επομένως, γίνεται αντιληπτό πως η γνήσια ανθρώπινη επαφή κι αλληλεπίδραση απουσιάζουν παρά τις ευκαιρίες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία. B2. α) Θεματική περίοδος: «Αποκαλύπτεται όμως επίσης διπλή υπόσταση.» Σχόλια/ Λεπτομέρειες: «Από τη μια συμφερόντων του.» Κατακλείδα: «Η υπερφίαλη δικής του υπάρξεως.» β) «η ζωή δεν ανθίζει μόνον στη Γη» (1 η παράγραφος) «το λίκνο της δικής του υπάρξεως» (3 η παράγραφος ) «τεχνολογική έκρηξη της εποχής» (5 η παράγραφος) «έχει επουλώσει τις πληγές στις θάλασσες» (6 η παράγραφος) (Οι παραπάνω περιπτώσεις είναι ενδεικτικές.) 1
Β3. α) ταυτόχρονα: παράλληλα, συνάμα γέννησε: δημιούργησε, παρήγαγε αισθανθεί: νιώσει πληθαίνουν: αυξάνουν /-ονται, πολλαπλασιάζονται ανάλγητη: σκληρή, άπονη β) ανούσια ουσιώδη, ουσιαστική εμφανίζεται εξαφανίζεται, χάνεται ανέφικτη εφικτή, πραγματοποιήσιμη, υλοποιήσιμη πυκνώνει αραιώνει υψηλά χαμηλά Β4. α) χρήση του ερωτηματικού: Δηλώνει την πρόθεση του συγγραφέα να κεντρίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και να τον προβληματίσει/ αφυπνίσει σχετικά με το εξεταζόμενο θέμα. Επίσης, δίνοντας πιθανούς λόγους στροφής του ανθρώπινου ενδιαφέροντος σε άλλους κόσμους λειτουργεί μεταβατικά για το νόημα του κειμένου. Τέλος, προσδίδει αμεσότητα, ζωντάνια και οικειότητα στο κείμενο, δημιουργώντας μια αίσθηση διαλόγου με τον αναγνώστη. χρήση της διπλής παύλας: Απομονώνει ένα μέρος του κειμένου όπου παρατίθεται ένα σχόλιο του συγγραφέα, το οποίο επεξηγεί και συμπληρώνει τα γραφόμενα με νοηματική σχέση αντίθεσης στη συγκεκριμένη περίπτωση. β) Μετατροπή σε παθητική σύνταξη: Από την άλλη, από τον ίδιο τον άνθρωπο σφραγίζεται η ιστορική πορεία του με πολέμους και αγριότητες, θεοποιούνται τα υλικά αγαθά και συντηρούνται η αδικία και οι ανισότητες. Γ1. Επικοινωνιακό πλαίσιο: πρόκειται για άρθρο, γι αυτό είναι απαραίτητος ο τίτλος. Τα πρόσωπα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι το γ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο καθώς και το α πληθυντικό. Τηρούμε την τριμερή οργάνωση του κειμένου (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος) και κυριαρχεί η αναφορική λειτουργία της γλώσσας. ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Αφόρμηση από γεγονός της επικαιρότητας. Παρουσίαση του θέματος του άρθρου και των ζητουμένων που θα αναπτυχθούν. ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ: Αναπτύσσουμε τα ζητούμενα του θέματος επιχειρηματολογώντας. 2
Α ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: Επιπτώσεις που έχει προκαλέσει η έλλειψη σεβασμού του ανθρώπου προς το φυσικό περιβάλλον Επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον: Διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας με επακόλουθα το φαινόμενο του θερμοκηπίου, την τρύπα του όζοντος και τις έντονες κλιματικές αλλαγές, που μακροπρόθεσμα θα απειλήσουν όλο τον πλανήτη (λιώσιμο των πάγων, αύξηση της θερμοκρασίας κ.ά.). Καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας με συνέπεια τη διατάραξη της τροφικής αλυσίδας και της βιοποικιλότητας. Εξάντληση των φυσικών πόρων απομύζηση των πρώτων υλών (υπόγεια ύδατα, εξόρυξη ορυκτών, υλοτόμηση δασών κ.ά.). Μάλιστα, η ενεργειακή κρίση που προκύπτει επιφέρει αθέμιτο και σκληρό ανταγωνισμό για την αξιοποίηση των ενεργειακών πηγών, γεγονός που υπονομεύει την ειρήνη κι οδηγεί σε πολέμους. Επίσης, η σύγχρονη πολεμική βιομηχανία που κάνει αλόγιστη χρήση της πυρηνικής ενέργειας προκαλεί ανεπανόρθωτες βλάβες στο φυσικό περιβάλλον. Ρύπανση της ατμόσφαιρας, των θαλασσών και του εδάφους. Επιπτώσεις στον άνθρωπο: στη βιολογική και ψυχική υγεία του: Συνέπειες στην υγεία του ανθρώπου (καρδιαγγειακά κι αναπνευστικά προβλήματα, εμφάνιση νέων ασθενειών κ.ά.) από τις απάνθρωπες τεχνητές συνθήκες ζωής και τα μεταλλαγμένα τρόφιμα. Ο άνθρωπος χάνει την ψυχική του ισορροπία και ηρεμία από την παραμόρφωση του περιβάλλοντος. Διαταράσσεται η ψυχική του γαλήνη και βιώνει το άγχος και την ανασφάλεια, καθώς υποβαθμίζεται η ποιότητα ζωής του και περιορίζεται ο ζωτικός χώρος έκφρασής του κυρίως στα γιγαντιαία αστικά κέντρα. Η μη αρμονική σχέση του ανθρώπου με τη φύση υποδαυλίζει την επιθετικότητα και την αδιαφορία για τον συνάνθρωπο κι οδηγεί στην αποξένωση και τη μοναξιά, χαρακτηριστικά των σύγχρονων μεγαλουπόλεων. στο πνεύμα: Η παραμόρφωση της αισθητικής του φυσικού τοπίου έχει επιπτώσεις στη δημιουργική φαντασία του ανθρώπου και στην έμπνευσή του, καθώς στερείται ποικιλομορφία ερεθισμάτων, αλλά και στον ευρύτερο κριτικό του στοχασμό. στην οικονομία: Υπονομεύονται οι τομείς που συνέβαλαν στην οικονομική ανάπτυξη και βελτίωσαν το βιοτικό επίπεδο του σύγχρονου ανθρώπου κι έχουν άμεση σχέση με το περιβάλλον όπως η γεωργία, η κτηνοτροφία, ο τουρισμός κ.ά. Το άγχος, δηλαδή, της επιβίωσης κατέστησε ζητούμενο τη μεγιστοποίηση του ιδιωτικού κέρδους και κατεύθυνε τις δυνάμεις του υλικοτεχνικού πολιτισμού αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων που οδήγησαν τελικά σε οικολογικό αδιέξοδο, οδηγώντας κι αυτό με τη σειρά του σε οικονομικό αδιέξοδο σε έναν φαύλο κύκλο. 3
στον πολιτισμό: Διάβρωση των μνημείων, τα οποία κινδυνεύουν από τη διευρυνόμενη ατμοσφαιρική ρύπανση. Κατ επέκταση η καταστροφή των αρχαιολογικών μνημείων/ χώρων, που συνιστούν πολιτιστικό θησαυρό, διαταράσσει τη σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με την ιστορία και την εθνική του ιδιοπροσωπία. Β ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: Τρόποι με τους οποίους μπορεί ο άνθρωπος να αποκαταστήσει τη σχέση του με το φυσικό περιβάλλον Η έλλειψη σεβασμού προς το φυσικό περιβάλλον απειλεί συθέμελα το πολιτιστικό οικοδόμημα του σύγχρονου ανθρώπου. Η επιθετική συμπεριφορά προς τη φύση συντηρώντας τον μύθο του ανεξάντλητου για αυτήν και η ολιγωρία για τα δυσμενή αποτελέσματα του οικολογικού προβλήματος οδηγούν σταδιακά σε μία συνθήκη μη αναστρέψιμη. Ο άνθρωπος συνειδητοποιώντας την ευθύνη του για τα παραπάνω οφείλει σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, αξιοποιώντας φορείς και θεσμικό πλαίσιο, να δραστηριοποιηθεί, για να αποκαταστήσει τη σχέση του με το φυσικό περιβάλλον. Ειδικότερα: Το άτομο έχει χρέος να επαναπροσδιορίσει τις αρχές και τις προτεραιότητες που έχει θέσει στη σύγχρονη εποχή (ατομικισμός, ιδιοτέλεια, υλικός ευδαιμονισμός) και να επιδείξει τον δέοντα σεβασμό στην ανυπέρβλητη αξία της φύσης, γνωρίζοντας την απαράμιλλη προσφορά της σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δράσης. Εμφορούμενος από υψηλά ιδανικά και με αίσθημα ευθύνης προς τους συνανθρώπους του αλλά και τις επερχόμενες γενιές, ο σύγχρονος άνθρωπος οφείλει να αναλάβει τις ατομικές του ευθύνες με καθημερινές ενέργειες φιλικές προς το φυσικό περιβάλλον π.χ. ανακύκλωση απορριμμάτων, χρήση προϊόντων βιολογικής καλλιέργειας, αξιοποίηση αντιρρυπαντικής τεχνολογίας κ.ά. Κρίνεται σημαντική η ισχυροποίηση οικολογικών κινημάτων παγκόσμιας εμβέλειας (Greenpeace, WWF) ή ακόμα και εθνικής, τα οποία μπορούν να πιέσουν ανάλγητες κυβερνήσεις, να δημοσιοποιήσουν έρευνες για την καταστροφή του οικοσυστήματος και γενικότερα να αφυπνίσουν και να ενημερώσουν την κοινή γνώμη. Η συλλογική δράση μέσω της στελέχωσης εθελοντικών οργανώσεων (Μ.Κ.Ο.) θα αναδείξει το πρόβλημα και θα προλειάνει το έδαφος για την επίλυσή του. Η προώθηση κι εδραίωση της περιβαλλοντικής αγωγής στο σχολείο μέσα από την εισαγωγή μαθημάτων οικολογίας, τη σύσταση περιβαλλοντικών ομάδων, την επικοινωνία μέσω διαδικτύου για σχετικά θέματα, την οργάνωση συναφών εκδηλώσεων κ.ά., θα γαλουχήσει προσωπικότητες/ αυριανούς πολίτες που θα διακρίνονται από ανθρωπιστική, οικολογική παιδεία κι αγωνιστικό πνεύμα. H οικογένεια χρειάζεται να λειτουργεί ως παράδειγμα προς μίμηση, προσφέροντας τα κατάλληλα πρότυπα, και να ενισχύσει στη συνείδηση των νέων μελών της την αξία του φυσικού περιβάλλοντος και του μέτρου στη ζωή. Πολιτικοί και κυβερνήσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο είναι σημαντικό να παραμερίσουν συμφέροντα και να λάβουν μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα, αναγκαία κρίνονται τα παρακάτω: 4
1. Προγραμματισμός και χρηματοδοτήσεις για εναλλακτικές μορφές ενέργειας όπως αιολικής, ηλιακής, γεωφυσικής κ.ά. 2. Αυστηρά νομικά μέτρα και κυρώσεις εναντίον των βιομηχανικών μονάδων που ρυπαίνουν το περιβάλλον και κάνουν χρήση παλαιάς τεχνολογίας. 3. Ποινικές ευθύνες γενικά για τους καταστροφείς της φύσης. 4. Δημιουργία βιομηχανικών ζωνών, απομακρυσμένων από την περίμετρο των πόλεων. 5. Υποχρεωτική ανακύκλωση των απορριμμάτων. 6. Να δοθούν κίνητρα για πολιτιστική και διοικητική αποκέντρωση παράλληλα με την ανάπτυξη στην περιφέρεια, ώστε να μειωθεί η εσωτερική μετανάστευση προς τα μεγάλα αστικά κέντρα. 7. Να τηρούνται οι κανόνες δόμησης και ρυμοτομίας και να δημιουργούνται εστίες πρασίνου ακόμα και στις μεγάλες πόλεις. Μέσα από τα Μ.Μ.Ε. είναι βασικό να επιτευχθεί η αφύπνιση κι ευαισθητοποίηση μικρών και μεγάλων. Εξειδικευμένες εκπομπές να αναδείξουν την αξία του περιβάλλοντος, στηλιτεύοντας τις παραβατικές συμπεριφορές και περιορίζοντας την προβολή του «καταναλωτικού οράματος». H επιστήμη και η τεχνολογία μπορούν να συμβάλλουν στη βελτίωση των μεθόδων καλλιέργειας (βιολογικά προϊόντα), στην αντιρρυπαντική τεχνολογία (φίλτρα, καταλύτες) και στην ανακύκλωση απορριμμάτων. Οι πνευματικοί άνθρωποι μπορούν να ενημερώσουν και να ευαισθητοποιήσουν την κοινή γνώμη για τον περιβαλλοντικό κίνδυνο, διαμορφώνοντας συγχρόνως και μία νέα οικολογική αντίληψη για τη φύση. ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Συνόψιση/ συγκεφαλαίωση χωρίς επαναλήψεις και κλείσιμο με αισιόδοξο τόνο. 5