ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΖΙΖΑΝΙΟΚΤΟΝΩΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΑΓΡΩΣΤΩΔΩΝ ΚΑΙ ΠΛΑΤΥΦΥΛΛΩΝ ΖΙΖΑΝΙΩΝ ΤΟΥ ΑΡΑΒΟΣΙΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Χ. ΣΑΧΣΑΜΑΝΟΓΛΟΥ ΓΕΩΠΟΝΟΣ Α.Π.Θ. Επιβλέπων καθηγητής: Η. Γ. Ελευθεροχωρινός ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Υποβλήθηκε στην Επιτροπή Μεταπτυχιακών Σπουδών της Ειδίκευσης Αειφορικής Γεωργικής Ανάπτυξης της Γεωπονικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2007

Στον αείμνηστο και αγαπημένο μου Πατέρα, Χαράλαμπο Σ. Σαχσαμάνογλου, καθηγητή Μετεωρολογίας Κλιματολογίας Α.Π.Θ.

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται στον καθηγητή του Α.Π.Θ. κ. Ηλία Ελευθεροχωρινό για την ανάθεση, το σχεδιασμό και την εποπτεία των πειραμάτων, τη βοήθειά του στην ερμηνεία και τεκμηρίωση των αποτελεσμάτων, καθώς επίσης και για τις πολύτιμες υποδείξεις του κατά την διάρκεια της συγγραφής της εργασίας ως προς το περιεχόμενο, την άρτια δομή και την άψογη παρουσίαση. Θερμές ευχαριστίες εκφράζονται επίσης στην αναπληρώτρια καθηγήτρια κ. Ουρ. Μενκίσογλου και στο λέκτορα κ. Χρήστο Δόρδα, μέλη της τριμελούς εξεταστικής επιτροπής, για την κριτική ανάγνωση του κειμένου και τις χρήσιμες υποδείξεις τους. Επίσης, ευχαριστώ θερμά τον υποψήφιο διδάκτορα της Μεταπτυχιακής Ειδίκευσης Γενετικής Βελτίωσης Φυτών, Αγροκομίας και Ζιζανιολογίας κ. Καλούμενο Νικόλαο για την πολύτιμη βοήθειά που μου προσέφερε σε όλα τα στάδια της εκτέλεσης της μεταπτυχιακής μου διατριβής, τόσο σε πρακτικό όσο και σε θεωρητικό επίπεδο. Οφείλω επίσης να ευχαριστήσω όλους τους συναδέλφους και φίλους οι οποίοι βοήθησαν με οποιοδήποτε τρόπο στην εκτέλεση των πειραμάτων.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα Εισαγωγή 1-13 Υλικά και Μέθοδοι 14-20 Αποτελέσματα πειραμάτων αγρού 21-25 Αποτελέσματα πειραμάτων φυτοδοχείων 26-41 Συζήτηση 42 46 Συμπεράσματα 47-49 Περίληψη 50 53 Βιβλιογραφία 54-65 Πίνακες Ανάλυσης Διακυμάνσεως 66-70

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το γένος Setaria spp. περιλαμβάνει τρία ετήσια είδη, τα οποία είναι πολύ κοινά ζιζάνια στη χώρα μας. Ειδικότερα, τα είδη αυτά είναι η Setaria glauca (L.) P. Beauv. (σετάρια η γλαυκόχρους), που φέρεται και με τα συνώνυμα S. pumila Roem. et Schult ή S. lutescens (Weig.) F.T. Hubb, η Setaria viridis (L.) P. Beauv. (πράσινη σετάρια) και η Setaria verticillata (L.) P. Beauv. (σπονδυλωτή σετάρια). Σε χώρες της Αμερικής, εκτός από τα προαναφερθέντα τρία είδη, απαντώνται και τα είδη Setaria faberi Herrm (giant foxtail) και Setaria geniculata (Lamarck) Beauv. (knot root foxtail) (Pohl, 1951, 1966; Rominger, 1962). Τα είδη του γένους Setaria είναι από τα χειρότερα ζιζάνια που έχουν σχέση με τη γεωργία και την διαχείριση των εδαφών (Holm κ.ά., 1977, 1979, 1997). Ειδικότερα, αυτά απαντώνται στις ανοιξιάτικες αροτριαίες καλλιέργειες (αραβόσιτο, βαμβάκι, τεύτλα, μηδική), σε αγρούς με λαχανικά, σε οπωρώνες και αμπελώνες. Προτιμούν θερμά εδάφη, αμμώδη, αμμοπηλώδη ή πηλώδη, πλούσια σε θρεπτικά στοιχεία. Φυτρώνουν από το τέλος της άνοιξης και όλο το καλοκαίρι. Το είδος S. verticillata (σπονδυλωτή σετάρια) είναι πολύ εύρωστο φυτό και προτιμά τις αρδευόμενες εκτάσεις, ενώ το είδος S. viridis (πράσινη σετάρια) είναι περισσότερο ανθεκτικό φυτό στην ξηρασία. Τα δύο είδη είναι γενικώς ανταγωνιστικά για τις περισσότερες αροτριαίες καλλιέργειες (Blackshaw κ.ά., 1981; Dryden και Whitehead, 1963; Harrison κ.ά., 1985; Morrison κ.ά., 1981; Rahman και Ashford, 1972; Staniforth, 1965). Ο ανταγωνισμός των φυτών του γένους Setaria γίνεται για θρεπτικά στοιχεία, νερό, φως και χώρο (Bubar και Morrison, 1984; Santlemann κ.ά., 1963; Van den Born, 1971). Τα είδη του γένους Setaria, αν και δεν είναι τα πρώτα που εμφανίζονται στα αγροοικοσυστήματα (Buhler κ.ά., 1997), συχνά κυριαρχούν άλλων ειδών. Αυτό θα πρέπει να οφείλεται στο ότι τα είδη αυτά έχουν σημαντική επίδραση στη δομή των κοινοτήτων και συχνά μεγαλύτερη από ό,τι θα αναμενόταν σε σχέση με την αφθονία τους (Lincoln κ.ά., 1998). Η ικανότητα των ειδών του γένους Setaria να ανταγωνίζονται αποτελεσματικά με τα γειτονικά είδη οφείλεται στην ικανότητά τους να αξιοποιούν αποτελεσματικά τους

διαθέσιμους πόρους, στη μεγάλη μορφολογική και φυσιολογική παραλλακτικότητα των φυτών και στον ταχύ ρυθμό ανάπτυξής τους (Pigliucci, 2001). Το σημαντικότερο γεγονός από ζιζανιολογικής πλευράς είναι ότι διάφοροι βιότυποι του γένους Setaria έχουν ήδη αναπτύξει ανθεκτικότητα σε διάφορες ομάδες ζιζανιοκτόνων και η ανθεκτικότητα αυτή επεκτείνεται κατά τα τελευταία χρόνια με ταχύ ρυθμό. Η ανθεκτικότητά τους οφείλεται στο - ανθεκτικό στα ζιζανιοκτόνα των ομάδων αρυλοξυφαινοξυαλκανοϊκών και κυκλοεξανδιονών - ένζυμο ACCase (μη ευαίσθητη θέση δράσης) ή στην ικανότητα των φυτών να μεταβολίζουν τα ζιζανιοκτόνα μέσω της καταλυτικής δράσης διαφόρων ενζύμων (Thornhill και Dekker, 1993; Wang και Dekker, 1995; Heap, 2006). Το γένος Echinochloa περιλαμβάνει τα είδη E. crus-galli (L) Beauv., E. hispidula (Retz.) Ness ex Royle, E. oryzicola (Vassing.) Vassing, E. oryzoides (Ard.) Fristh. (DuPont, 1996). Τα δύο πρώτα είδη είναι πολύ κοινά ζιζάνια στην χώρα μας, αλλά το E. crus-galli (L) Beauv. (συνώνυμα, Panicum crusgalli L., P. crus-corvi L.) φαίνεται να είναι το συχνότερα απαντώμενο είδος. Αυτό απαντάται στις ανοιξιάτικες αροτριαίες καλλιέργειες, στα λαχανικά, σε οπωρώνες και σε αμπελώνες. Προτιμά υγρά, αμμώδη και αργιλώδη εδάφη, πλούσια σε άζωτο και σε οργανική ουσία. Βρίσκεται πιο συχνά σε μη αλκαλικά εδάφη (Johnson και Nichols, 1970; Rahman και Ungar, 1990; Smeins, 1971), αλλά δεν αποκλείεται η παρουσία του και σε άλλα εδάφη (Lindauer 1983, Rahman και Ungar 1990). Είναι ζιζάνιο με σημαντική εξάπλωση στη χώρα μας και κατατάσσεται τρίτο σε σπουδαιότητα μετά την αγριάδα (Cynodon dactylon) και το βλήτο (Amaranthus spp.) (Ελευθεροχωρινός, 2002). Tο είδη του γένους Echinochloa είναι από τα πιο σημαντικά ετήσια θερινά ζιζάνια στον κόσμο (Holm κ.ά., 1977; Maun και Barret, 1986; Rahn κ.ά., 1968). Απαντώνται, εκτός από τους καλλιεργούμενους αγρούς, στις ακαλλιέργητες εκτάσεις, στα αρδευτικά κανάλια, στα έλη, στα υγρά λιβάδια, στις ακτές των λιμνών και στις όχθες των ποταμών (Halten κ.ά., 1987; Hickman, 1993; Larson, 1993; Lindauer, 1983; Magge, 1981). Δεν απαντάται σε περιοχές που κατακλύζονται για περισσότερο από τέσσερις εβδομάδες από νερό ύψους 30 cm (McAtee, 1917; Smeins, 1971), αλλά αντέχει σε

μικρής διάρκειας πλημμύρα και ξηρασία (Conover και Geiger, 1989; Kudish, 1992; Mitish, 1990; Sedgwick και Knopf, 1991). Βιότυποι του γένους Echinochloa έχουν ήδη αναπτύξει ανθεκτικότητα σε διάφορες ομάδες ζιζανιοκτόνων και επεκτείνονται με ταχύ ρυθμό κατά τα τελευταία χρόνια. Η ανθεκτικότητά τους οφείλεται σε ανθεκτικό ένζυμο (ACCase), ανθεκτική θέση δράσης (D1 protein) ή στην ικανότητα των φυτών να μεταβολίζουν τα ζιζανιοκτόνα μέσω καταλυτικής δράσης διαφόρων ενζύμων (π.χ. aryl acylamidase για το propanil) ( Heap, 2006). Ο βέλιουρας (Sorghum halepense L. Pers) είναι πολυετές ζιζάνιο της οικογένειας Poaceae (Graminae) και ανήκει στην κατηγορία των C 4 φυτών. Είναι γηγενές είδος στην περιοχή της Μεσογείου (Haragan, 1991) και θεωρείται από τα πιο διαδεδομένα ζιζάνια στον κόσμο (Holm κ.ά., 1977). Η ευρεία διάδοση του βέλιουρα οφείλεται κυρίως στον εγγενή και αγενή τρόπο πολλαπλασιασμού του, αλλά και στη μεγάλη ικανότητα προσαρμογής του (Monagham, 1979; Warwick και Black, 1983; McWhorther, 1989). Η ευρεία προσαρμοστική ικανότητα του βέλιουρα οφείλεται στη μορφολογική και φυσιολογική παραλλακτικότητά του (Monagham, 1979; Warwick και Black, 1983; McWhorther, 1989). Η μορφολογική παραλλακτικότητα σχετίζεται με το ύψος του φυτού, το μήκος και το πλάτος των φύλλων, τον αριθμό βλαστών ανά φυτό, το μήκος των μεσογονάτιων διαστημάτων, το μήκος και τη μορφή της ταξιανθίας, καθώς επίσης με τη μορφή και τον αριθμό των σταχυδίων ανά ταξιανθία του ζιζανίου (McWhorter 1971a,1971b,1976; Burt, 1974; Οικονόμου κ.ά., 1992). Η φυσιολογική παραλλακτικότητα σχετίζεται με διαφορές ευαισθησίας στη θερμοκρασία και στη φωτοπερίοδο, οι οποίες επηρεάζουν την παραγωγικότητα των φυτών σε σπόρο και ριζώματα, στις συνθήκες αύξησης και ανάπτυξης των νεαρών φυτών, καθώς επίσης στο λήθαργο των σπόρων και στην ανάπτυξη των ριζωμάτων (Burt και Wedderspoon, 1971; Weddwespoon και Burt, 1974). Το ζιζάνιο βέλιουρας (S. halepense) θεωρείται από τα πιο δυσεξόντωτα ζιζάνια στον κόσμο (Holm κ.ά., 1977). Καταγράφεται ως ζιζάνιο σε 30 διαφορετικές καλλιέργειες και αποτελεί σοβαρό πρόβλημα σε περισσότερες από 53 χώρες (Warwick και Black, 1983). Ειδικότερα, το ζιζάνιο αυτό αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα στις περισσότερες περιοχές καλλιέργειας αραβόσιτου στον κόσμο όπως είναι οι ΗΠΑ, η Αργεντινή, οι Μεσογειακές

Χώρες και η Ανατολική Ευρώπη (Maurer κ.ά., 1987). Αναφέρεται ως ένα από τα τρία πιο δυσεξόντωτα ζιζάνια του αραβοσίτου στις ΗΠΑ που προκαλεί μεγάλη μείωση στην απόδοση του αραβόσιτου και σημαντική υποβάθμιση στην ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων (Bendixen, 1986, 1988). Σε μελέτες που πραγματοποιήθηκαν στην Indiana των ΗΠΑ αναφέρεται ότι η μονοκαλλιέργεια του αραβόσιτου επί πέντε συνεχόμενα έτη είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του πληθυσμού του βέλιουρα μέχρι και 100% (Bendixen, 1986). Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η μονοκαλλιέργεια αραβοσίτου επί πέντε έτη, παρά την κάθε χρόνο εφαρμογή του ζιζανιοκτόνου EPTC, οδήγησε σε μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού του βέλιουρα απ ό,τι στην περίπτωση που ο αραβόσιτος εναλλασσόταν με σόγια ή χειμερινά σιτηρά. Αξίζει να αναφερθεί ότι η παραγωγή ριζωμάτων του βέλιουρα ήταν μεγαλύτερη σε καλλιέργεια αραβόσιτου απ ό,τι σε καλλιέργεια σόγιας (Warwick και Black 1983). Η μεγαλύτερη μείωση των αποδόσεων προήλθε όχι μόνο από τον ανταγωνισμό του βέλιουρα αλλά και εμμέσως από διάφορες ασθένειες, αφού ο βέλιουρας λειτουργεί ως ξενιστής - φορέας αρκετών ιών, βακτηρίων και μυκήτων που προσβάλλουν τον αραβόσιτο (Gordon και Nault, 1977). Τα όσα προαναφέρθηκαν δείχνουν ότι τα ζιζάνια σετάρια, μουχρίτσα και βέλιουρας αποτελούν ισχυρούς ανταγωνιστές της καλλιέργειας του αραβόσιτου και σημαντική αιτία μείωσης της απόδοσης και υποβάθμισης της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων του. Επομένως, η αποτελεσματική αντιμετώπισή τους στην καλλιέργεια αυτή δεν αποτελεί απλώς μια προαιρετική επικουρική πρακτική αλλά απολύτως επιβεβλημένη και αναπόφευκτη διαδικασία. Αντιμετώπιση των ζιζανίων Η αντιμετώπιση των παραπάνω ζιζανίων στην καλλιέργεια του αραβόσιτου είναι απαραίτητη επειδή αυτά μειώνουν την απόδοση και υποβαθμίζουν την ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων (Radosevich κ.ά., 1997). Η μείωση της απόδοσης του αραβόσιτου είναι ανάλογη με την πυκνότητα και τη βιομάζα των ζιζανίων που βρίσκονται στην καλλιέργεια. Διάφορες μελέτες δείχνουν ότι για κάθε παραγόμενη μονάδα ξηράς ουσίας

ζιζανίων μειώνεται περίπου κατά μια μονάδα η ξηρά ουσία του αραβόσιτου (κόκκοι, σπάδικες, βλαστοί και φύλλα). Αυτό οφείλεται στο ότι το φως, τα θρεπτικά στοιχεία, και το νερό που χρησιμοποιούνται από τα ζιζάνια, τα στερείται η καλλιέργεια, της οποίας μειώνεται η απόδοση αναλογικά (Knake κ.ά., 1990). Πολλοί ερευνητές απέδειξαν ότι ο έλεγχος των ζιζανίων κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης του αραβόσιτου είναι απαραίτητος για να αποφευχθεί η μείωση της απόδοσής του. Οι μέθοδοι, τα μέτρα και τα μέσα αντιμετώπισης των ζιζανίων στην καλλιέργεια του αραβόσιτου αναφέρονται παρακάτω. Προληπτικά μέτρα Η χρησιμοποίηση σπόρου σποράς, κοπριάς και κάθε άλλου υλικού απαλλαγμένου από σπόρους ή όργανα αγενούς αναπαραγωγής των ζιζανίων και ο επιμελής καθαρισμός των μηχανημάτων που χρησιμοποιήθηκαν σε μολυσμένες από ζιζάνια περιοχές πριν από την χρησιμοποίησή τους σε μη μολυσμένες περιοχές, συμβάλλει στη μείωση της εισαγωγής και επέκτασης νέων ζιζανίων (Ελευθεροχωρινός, 2002). Μηχανική μέθοδος Η κατεργασία του εδάφους με μηχανικά σκαλιστήρια ή φρεζοσκαλιστήρια εφαρμόζεται μετά την εγκατάσταση των γραμμικών καλλιεργειών και μάλιστα κατά τα πρώτα στάδια ανάπτυξής τους. Αυτή έχει ως σκοπό, εκτός από τη δημιουργία ευνοϊκών εδαφικών συνθηκών για την ανάπτυξη των καλλιεργούμενων φυτών, την αντιμετώπιση των ζιζανίων που αναπτύσσονται μεταξύ των γραμμών τους (Ελευθεροχωρινός, 2002). Η μέθοδος αυτή αδυνατεί να αντιμετωπίσει τα ζιζάνια που αναπτύσσονται πάνω στις γραμμές των καλλιεργούμενων φυτών, τα οποία είναι και τα πιο ανταγωνιστικά. Επομένως, αυτή μπορεί να εφαρμοστεί επιτυχώς μόνο σε συνδυασμό με γραμμική εφαρμογή ζιζανιοκτόνων. Τα γεωργικά αυτά εργαλεία, για να συμβάλλουν αποτελεσματικά στο πρόγραμμα αντιμετώπισης των ζιζανίων, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται όταν α) τα περισσότερα ζιζάνια έχουν φυτρώσει, β) το έδαφος δεν έχει πολύ υγρασία και γ) η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας είναι σχετικά υψηλή. Οι συνθήκες αυτές είναι απαραίτητες, επειδή μειώνουν την πιθανότητα μηχανικής ζημιάς στα φυτά του αραβοσίτου

(οι βλαστοί τους δεν είναι υδαρείς γι αυτό και δύσκολα σπάζουν) και επιταχύνουν την ξήρανση των εκριζωμένων ζιζανίων. Η χρήση των προαναφερθέντων μηχανημάτων κατεργασίας του εδάφους για την αντιμετώπιση των ζιζανίων δεν είναι η καλύτερη ούτε και η οικονομικότερη. Αυτό οφείλεται στο υψηλό κόστος αγοράς και λειτουργίας των μηχανημάτων, στην εξάρτηση της χρήσης τους από τις καιρικές συνθήκες και στην αδυναμία τους να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τα ζιζάνια όπου και όποτε είναι απαραίτητο. Καλλιεργητικά μέτρα Η αμειψισπορά (εναλλαγή καλλιεργειών) είναι ένα από τα σπουδαιότερα καλλιεργητικά μέτρα αντιμετώπισης των ζιζανίων, αφού η κατάλληλη εναλλαγή καλλιεργειών συμβάλλει στην μείωση των προσαρμοσμένων σε μια καλλιέργεια ζιζανίων, αλλά και στην αλλαγή των συνθηκών ανάπτυξής τους (Ελευθεροχωρινός, 2002). Επίσης, παρέχει τη δυνατότητα επιλογής ανταγωνιστικότερων και αλληπαθητικότερων ειδών έναντι των ζιζανίων. Η επιτυχία όμως της εφαρμογής της προϋποθέτει εναλλασσόμενες καλλιέργειες με διαφορετικό βιολογικό κύκλο (χειμερινές, ανοιξιάτικες) προκειμένου να παρέχεται η δυνατότητα εφαρμογής και άλλων μέτρων αντιμετώπισης των ζιζανίων, αλλά κυρίως χρησιμοποίησης αποτελεσματικότερων ζιζανιοκτόνων (McWhorter και Hartwing, 1972; Dale και Chandler, 1979; Ghosheh και Chandler, 1988). Η αμειψισπορά, με τη δυνατότητα που παρέχει για εναλλαγή χρήσης ζιζανιοκτόνων με διαφορετικό μηχανισμό δράσης, περιορίζει την πιθανότητα εμφάνισης ανθεκτικών βιοτύπων ζιζανίων. Η αμειψισπορά, αν και συμβάλλει μερικώς στην αντιμετώπιση ορισμένων ζιζανίων και περιορίζει την πιθανότητα εμφάνισης ανθεκτικών βιοτύπων ζιζανίων, εντούτοις δεν εφαρμόζεται ευρέως λόγω κυρίως του υψηλού κόστους εφαρμογής της. Χημική μέθοδος Η χρήση των ζιζανιοκτόνων άρχισε να αντικαθιστά τη μηχανική κατεργασία του εδάφους και τα καλλιεργητικά μέτρα για την αντιμετώπιση των ζιζανίων στον αραβόσιτο στις αρχές της δεκαετίας του 50. Το 2,4-D ήταν το πρώτο ζιζανιοκτόνο, το οποίο χρησιμοποιήθηκε μεταφυτρωτικά στον

αραβόσιτο για την καταπολέμηση ετήσιων και μερικών πολυετών πλατύφυλλων ζιζανίων. Στην δεκαετία του 60, άρχισε η χρήση των προσπαρτικών με ενσωμάτωση ζιζανιοκτόνων εδάφους EPTC και butylate, τα οποία ήταν αποτελεσματικά εναντίον αγρωστωδών κυρίως ζιζανίων στον αραβόσιτο χωρίς να αποκλείονται από το φάσμα δράσης τους και ορισμένα πλατύφυλλα ζιζάνια. Το ζιζανιοκτόνο atrazine χρησιμοποιήθηκε προφυτρωτικά επίσης κατά την ίδια περίοδο και μάλιστα συνδυάστηκε με τα ζιζανιοκτόνα alachlor ή metolachlor. Αργότερα, η χρήση του έγινε μεταφυτρωτικά και συνδυάστηκε και πάλι με τα ζιζανιοκτόνα alachlor ή metolachlor, όπως επίσης και με το ζιζανιοκτόνο bentazon ή bromoxynil. Η χρήση των μεταφυτρωτικών ζιζανιοκτόνων στον αραβόσιτο αυξήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 80, ενώ στις αρχές του 90 επεκτάθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό λόγω της ανάπτυξης των νέων ζιζανιοκτόνων nicosulfuron (εμπορικό σκεύασμα Milagro 4 SC) και rimsulfuron (εμπορικό σκεύασμα Rush 25 WG). Πρόσφατα, αναπτύχθηκε και το foramsulfuron (εμπορικό σκεύασμα Equip), το οποίο έχει παρόμοιο φάσμα δράσης (ανήκει στην ίδια ομάδα) με τα προαναφερθέντα ζιζανιοκτόνα και έχει έγκριση στη χώρα για χρήση του στην καλλιέργεια του αραβοσίτου εδώ και δύο έτη. Τα ζιζανιοκτόνα αυτά ανήκουν στην ομάδα των σουλφονυλουριών και χρησιμοποιούνται στην καλλιέργεια του αραβόσιτου ως εκλεκτικά μεταφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα με διασυστηματική δράση (Σχήματα 1, 2 και 3). Καταπολεμούν κυρίως ετήσια αγρωστώδη ζιζάνια (μουχρίτσα, σετάρια) καθώς και πολυετή αγρωστώδη ζιζάνια (βέλιουρας). Σχήμα 1. Rimsulfuron Ν-[[(4, 6-dimethoxy-2 pyrimidinyl)amino]carbonyl ]-3- (ethylsulfonyl)-2-pyridinesulfonamide

Σχήμα 2. Nicosulfuron N-[[[[(4, 6-dimethoxy-2 pyrimidinyl)amino]carbonyl ]amino]sulfonyl ]-N,N-dίmethyl- 3 pyridinecarboxamide Σχήμα 3. Foramsulfuron 2-[[[[(4,6-dimethoxy-2-pyrimidiny)amino]carbonyl]amino]sulfonyl]-4-(formylamino)- N,N-dimethylbenzamide Τα ζιζανιοκτόνα της ομάδας των σουλφονυλουριών συμπεριφέρονται από πλευράς ιονισμού ως ασθενή οξέα (χαμηλές σταθερές διάστασης, pka), παρουσιάζουν χαμηλή διαλυτότητα στο νερό και στους οργανικούς διαλύτες (σε ουδέτερα ph), έχουν εξαιρετικά χαμηλή τάση ατμών και δεν υφίστανται φωτοχημική διάσπαση. Η διαλυτότητά τους εξαρτάται και από το είδος του δακτυλίου. Έτσι όσα έχουν τριαζινικό δακτύλιο είναι πιο υδατοδιαλυτά, ενώ όσα έχουν πυριδινικό δακτύλιο είναι πιο λιπόφιλα. Η αποδόμησή τους στο έδαφος γίνεται μέσω χημικής υδρόλυσης σε όξινα εδάφη και μέσω μικροβιακής αποσύνθεσης σε αλκαλικά εδάφη. Τα

ζιζανιοκτόνα της ομάδας αυτής αναστέλλουν τη δράση του ενζύμου οξικογαλακτική συνθετάση (AcetoLactate Synthase, ALS ή AcetoHydroxyAcid Synthase, AHAS), το οποίο είναι απαραίτητο κατά τη βιοσύνθεση των αμινοξέων με διακλαδισμένη αλυσίδα ατόμων άνθρακα (βαλίνη, λευκίνη και ισολευκίνη) (Beyer κ.ά., 1988; Stidhan και Singh, 1991; Hatzios, 1998). Αποτέλεσμα αυτού του μηχανισμού δράσης είναι η αναστολή της κυτταροδιαίρεσης εντός ολίγων ημερών από την απορρόφησή τους από τα φυτά, η οποία ακολουθείται από αναστολή της αύξησης και τελικά νέκρωση των φυτών μετά από εβδομάδες. Η εφαρμογή τους με την προσθήκη μη ιονισμένου επιφανειοδραστικού βελτιώνει την αποτελεσματικότητά τους (Beyer κ.ά., 1988; Nalewaja κ.ά., 1991 1995a, 1995b; Hart κ.ά., 1992; Green και Green, 1993). Επιπλέον, συνιστάται να αποφεύγεται η ταυτόχρονη εφαρμογή με οργανοφωσφορικά διασυστηματικά εντομοκτόνα εδάφους, διότι προκαλείται μείωση της εκλεκτικότητας και ως εκ τούτου συμπτώματα φυτοτοξικότητας στον αραβόσιτο (Morton κ.ά., 1991,1993,1994; Holshouser κ.ά., 1991; Kapusta και Krausz, 1992; Rahman και James, 1993). Οι σουλφονυλουρίες θεωρούνται από τα πιο φιλικά ζιζανιοκτόνα στον άνθρωπό και στο περιβάλλον. Αυτό οφείλεται στο ότι οι δόσεις εφαρμογής τους είναι 10-100 φορές μικρότερες από τα ήδη χρησιμοποιούμενα ζιζανιοκτόνα, ενώ το ένζυμο που αναστέλλουν δεν υπάρχει στον οργανισμό των ανθρώπων, των ζώων και των ψαριών. Επίσης, τα ζιζανιοκτόνα αυτά απεκκρίνονται από τα θηλαστικά (σε ποσοστό 85 90%) ή μεταβολίζονται εντός αυτών (μέσω υδροξυλίωσης του δακτυλίου της πυριμιδίνης που ακολουθείται από σχηματισμό αδρανών συμπλόκων). Το ζιζανιοκτόνο dicamba (εμπορικό σκεύασμα Banvel 48 SL) ανήκει στην ομάδα των βενζοϊκών παραγώγων (Σχήμα 4.) και χρησιμοποιείται ως μεταφυτρωτικό ζιζανιοκτόνο με διασυστηματική δράση εναντίον πλατύφυλλων ζιζανίων (Σχήμα 4). Όλα τα ζιζανιοκτόνα της ομάδας αυτής παρεμβαίνουν στην σύνθεση των νουκλεϊκών οξέων και στην πλαστικότητα των κυτταρικών τοιχωμάτων (Worthing κ.ά., 1982; Ashton και Monaco, 1991; Anderson, 1996; Ελευθεροχωρινός, 2002).

Σχήμα 4. Dicamba (3,6-dichloro-2-methoxybenzoic acid) Τα ζιζανιοκτόνα, dimethenamid (εμπορικό σκεύασμα Frontier 90 EC), alachlor (εμπορικό σκεύασμα Lasso 48 EC) και metolachlor (εμπορικό σκεύασμα Dual 96 EC) ανήκουν στην ομάδα των χλωροακεταμιδίων και εφαρμόζονται κυρίως προφυτρωτικά ή προσπαρτικά με ενσωμάτωση, χωρίς να αποκλείεται η μεταφυτρωτική τους εφαρμογή, όταν τα ζιζάνια είναι πολύ μικρά. Χρησιμοποιούνται κυρίως εναντίον των αγρωστωδών ζιζανίων, χωρίς όμως να αποκλείονται από το φάσμα δράσης τους και ορισμένα πλατύφυλλα ζιζάνια (Σχήματα 5,6 και 7). Σχήμα 5. Dimethenamid 2-chloro-N-(2, 4-dimethyl-3-thienyl)-Ν-(2-methoxy-l-methylethyl)acetamide

Σχήμα 6. Alachlor 2-chloro-N-(2, 6-diethylphevιyl)-Ν-(methozymethyl)acetamide Σχήμα 7. Metolachlor 2-chloro-N-(2-ethyl-6-methylphenyl)-Ν-(2-methoxy-1-methylethyl)acetamide Ο μηχανισμός δράσης τους, σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, σχετίζεται με την αναστολή της βιοσύνθεσης των μεγάλου μήκους αλυσίδας λιπαρών οξέων (very long chain fatty acids, VLCFAs). Αυτό έχει ως συνέπεια την απώλεια της δομικής συγκρότησης και λειτουργίας των νέων κυττάρων και την ως εκ τούτου νέκρωση των φυτών (Monaco κ.ά., 2002). Γενικότερα τα ζιζανιοκτόνα της ομάδας αυτής παρεμβαίνουν στην διαίρεση των κυττάρων των ζιζανίων με αποτέλεσμα την αναστολή της αύξησης των νεαρών φυτών των ζιζανίων και ειδικότερα της επιμήκυνσης της ρίζας τους (Vasilakoglou και Eleftherohorinos, 1997; Vasilakoglou κ.ά., 2001). Η ταυτόχρονη εφαρμογή δύο ή περισσότερων ζιζανιοκτόνων έχει ιδιαίτερη σημασία στην γεωργική πράξη επειδή μειώνει το κόστος εφαρμογής, διευρύνει το φάσμα δράσης εναντίον των ζιζανίων και μειώνει την πιθανότητα ανάπτυξης ανθεκτικών στα ζιζανιοκτόνα βιοτύπων ζιζανίων (LeBaron και Gressel,1982). Το τελευταίο, κατά τον Hatzios (1985), συμβαίνει επειδή η

επαναλαμβανόμενη χρήση των ίδιων ζιζανιοκτόνων οδηγεί στην πλήρη καταπολέμηση των ευαίσθητων βιοτύπων των ζιζανίων, με αποτέλεσμα την εξάπλωση των ανθεκτικότερων βιοτύπων τους. Η ταυτόχρονη εφαρμογή δύο ή περισσότερων ζιζανιοκτόνων δεν συνεπάγεται πάντοτε και αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των ζιζανίων. Αντίθετα, σε μερικές περιπτώσεις έχει ως συνέπεια τη μείωση της αποτελεσματικότητας, ενώ σε άλλες ακόμα και την απώλεια της εκλεκτικότητας των ζιζανιοκτόνων. Όλα αυτά συμβαίνουν όταν η συνδυαστικότητα των ζιζανιοκτόνων που αναμιγνύονται κατά την εφαρμογή δεν είναι καλή. Η ταυτόχρονη εφαρμογή ζιζανιοκτόνων μπορεί να έχει ως συνέπεια την αύξηση (συνεργιστική δράση) ή τη μείωση (ανταγωνιστική δράση) της δράσης τους (Hatzios και Penner, 1985; Green, 1991; Zhang κ.ά., 1995; Hatzios, 1985). Η ανταγωνιστική δράση μπορεί να οφείλεται σε βιοχημικό μηχανισμό, όπου α) το ένα ζιζανιοκτόνο βελτιώνει την ικανότητα των φυτών για μεταβολισμό ή αδρανοποίηση του άλλου ζιζανιοκτόνου, β) το ένα ζιζανιοκτόνο δεσμεύεται στη θέση δράσης (ένζυμο ή πρωτεϊνη) που είναι και θέση δράσης του άλλου ζιζανιοκτόνου, γ) όταν τα δύο ζιζανιοκτόνα έχουν αντίθετες βιολογικές επιδράσεις και η δράση τους αλληλοεξουδετερώνεται. Η ανταγωνιστική δράση μπορεί να οφείλεται σε φυσιολογικό μηχανισμό, όπου το ένα ζιζανιοκτόνο μειώνει το ποσό του άλλου ζιζανιοκτόνου που φθάνει στη θέση δράσης του μέσω της μείωσης της απορρόφησης ή της μετακίνησής του. Επίσης, αυτή (ανταγωνιστική δράση) μπορεί να οφείλεται σε χημικό μηχανισμό, όπου το ένα ζιζανιοκτόνο αντιδρά χημικά και σχηματίζει ανενεργό σύμπλοκο με το άλλο ζιζανιοκτόνο (Green, 1989; Zhang, 1995). Ειδικότερα για τα ζιζανιοκτόνα rimsulfuron και primisulfuron, τα δεδομένα της διεθνούς βιβλιογραφίας δείχνουν ότι η ταυτόχρονη εφαρμογή τους με dicamba θα πρέπει να αποφεύγεται επειδή έχουν ανταγωνιστική δράση και ως εκ τούτου μειώνεται η αποτελεσματικότητά τους εναντίον του βέλιουρα σε καλλιέργεια αραβόσιτου (Damalas και Eleftherohorinos, 2001). Βέβαια, στην καλλιέργεια του αραβόσιτου, εκτός από το βέλιουρα, απαντώνται σε μεγάλες πυκνότητες και με μεγάλη συχνότητα εμφάνισης και τα αγρωστώδη ζιζάνια μουχρίτσα, σετάρια και αιματόχορτο, για τα οποία εικάζεται (παράπονα καλλιεργητών αραβοσίτου) ότι δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά από την ταυτόχρονη εφαρμογή των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron ή nicosulfuron με dicamba.

Σκοπός της εργασίας Η αναγκαιότητα της συνδυασμένης εφαρμογής ζιζανιοκτόνων στην καλλιέργεια του αραβόσιτου και κυρίως η έλλειψη δεδομένων σχετικά με τη συνδυασμένη δράση ζιζανιοκτόνων που καταπολεμούν κυρίως αγρωστώδη ζιζάνια και ζιζανιοκτόνων που καταπολεμούν μόνο πλατύφυλλα (dicamba) ζιζάνια, οδήγησε στη διεξαγωγή αυτής της εργασίας, όπου, σε πειράματα αγρού, μελετήθηκε η επίδραση των ζιζανιοκτόνων dicamba, dimethenamid, alachlor και metolachlor στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron και nicosulfuron εναντίον των ζιζανίων μουχρίτσα (E. crus-galli) και σετάρια (S. viridis, S. verticillata) σε καλλιέργεια αραβόσιτου. Επίσης, σε πείραμα φυτοδοχείων, μελετήθηκε η αποτελεσματικότητα της εφαρμογής των ζιζανιοκτόνων nicosulfuron, rimsulfuron και foramsulfuron (αγρωστωδοκτόνα) μεμονωμένα και σε συνδυασμό με το ζιζανιοκτόνο dicamba (πλατυφυλλοκτόνο) εναντίον δύο ειδών του ζιζανίου σετάρια (S. verticιllata, S. viridis).

ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ Η πειραματική αυτή εργασία πραγματοποιήθηκε σε δύο στάδια. Το πρώτο στάδιο περιελάμβανε πείραμα αγρού, το οποίο πραγματοποιήθηκε στο χωριό Καρίτσα του Νομού Πιερίας κατά το έτος 2004, ενώ το δεύτερο στάδιο περιελάμβανε πειράματα σε φυτοδοχεία που πραγματοποιήθηκαν κατά τα έτη 2005 και 2006 στο αγρόκτημα του Α.Π.Θ.. Πείραμα αγρού: Η εγκατάσταση του πειράματος έγινε στις 6 Μαΐου σε αγρό του χωριού Καρίτσα του Νομού Πιερίας. Χρησιμοποιήθηκε σπόρος του υβριδίου αραβόσιτου Costanza της εταιρείας Pioneer και σε πυκνότητα σποράς 7000-7500 φυτά/στρ. Η λίπανση της καλλιέργειας περιελάμβανε βασική εφαρμογή 28 kg N/στρ και 12 kg P 2 O 5 /στρ. Η άρδευση της καλλιέργειας πραγματοποιήθηκε κανονικά (όποτε κρίθηκε αναγκαίο) καθ όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Το πειραματικό σχέδιο που χρησιμοποιήθηκε ήταν οι πλήρεις τυχαιοποιημένες ομάδες με 16 επεμβάσεις (Πίνακες 1, 2). Ειδικότερα, υπήρχαν από μια επέμβαση των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron και nicosulfuron, δύο επεμβάσεις του rimsulfuron και δύο του nicosulfuron σε μίγμα με dicamba, δύο επεμβάσεις τους με χωριστή εφαρμογή με το dicamba, το οποίο εφαρμόστηκε μια εβδομάδα μετά την εφαρμογή των rimsulfuron και nicosulfuron. Επίσης, έγιναν τρεις επεμβάσεις του rimsulfuron σε μίγμα με τα ζιζανιοκτόνα α) dicamba και dimethenamid, β) dicamba και alachlor και γ) dicamba και metolachlor. Οι ίδιες ακριβώς επεμβάσεις του rimsulfuron σε μίγμα έγιναν και με το ζιζανιοκτόνο nicosulfuron, δηλαδή nicosulfuron σε μίγμα με τα ζιζανιοκτόνα dicamba και dimethenamid, dicamba και alachlor, dicamba και metolachlor. Τέλος, για τη σύγκριση των προαναφερθεισών επεμβάσεων, υπήρχαν και επεμβάσεις σκαλισμένων (χωρίς ζιζάνια) και ασκάλιστων (με ζιζάνια) πειραματικών τεμαχίων. Τα ζιζάνια των πειραματικών τεμαχίων του σκαλισμένου μάρτυρα απομακρύνθηκαν με βοτανίσματα και σκαλίσματα και

διατηρήθηκαν καθαρά από τα ζιζάνια καθ όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου. Κάθε επέμβαση είχε τέσσερις επαναλήψεις (πειραματικά τεμάχια). Το μέγεθος του πειραματικού τεμαχίου ήταν 2.4 m x 6.0 m και περιελάμβανε 4 σειρές αραβοσίτου. Πίνακας 1. Εμπορικά σκευάσματα των ζιζανιοκτόνων που χρησιμοποιήθηκαν. Δραστική Ουσία Rimsulfuron Nicosulfuron Dicamba Dimethenamid Alachlor Metolachlor Εμπορικό Σκεύασμα Rush 25 WG Milagro 4 SC Banvel 48 SL Frontier 90 EC Lasso 48 EC Dual 96 EC Η εφαρμογή των επεμβάσεων πραγματοποιήθηκε στις 20 Μαϊου 2004. Κατά την εφαρμογή των επεμβάσεων, τα φυτά του αραβοσίτου βρίσκονταν στο στάδιο των 4-5 φύλλων (10-15 εκ. ύψος), ενώ τα ζιζάνια στο στάδιο των 3-5 φύλλων. Οι χωριστές (σπαστές) εφαρμογές του ζιζανιοκτόνου dicamba πραγματοποιήθηκαν 7 ημέρες αργότερα.

Πίνακας 2. Επεμβάσεις και δόσεις εφαρμογής των ζιζανιοκτόνων του πειράματος. A/A Επεμβάσεις Δόσεις 1 Ασκάλιστος Μάρτυρας (g ή ml δ.ο./στρ) 2 * Rimsulfuron 1.25 3 * Rimsulfuron + Dicamba 1.25 + 28 4 * Rimsulfuron + Dicamba 1.75 + 28 5 * Rimsulfuron + Dicamba + Dimethenamid 1.25 + 28 + 90 6 * Rimsulfuron + Dicamba + Alachlor 1.25 + 28 + 84 7 * Rimsulfuron + Dicamba + Metolachlor 1.25 + 28 + 96 8 * Rimsulfuron / Dicamba 1.25 / 28 9 Nicosulfuron 5 10 Nicosulfuron + Dicamba 5 + 28 11 Nicosulfuron + Dicamba 6 + 28 12 Nicosulfuron + Dicamba + Dimethenamid 5 + 28 + 90 13 Nicosulfuron + Dicamba + Alachlor 5 + 28 + 84 14 Nicosulfuron + Dicamba + Metolachlor 5 + 28 + 90 15 Nicosulfuron / Dicamba 5 / 28 16 Σκαλισμένος Μάρτυρας ( * ) : Εφαρμογή με επιφανειοδραστική ουσία (Saldo) 0.2% (v/v) ( + ) : Ταυτόχρονη εφαρμογή των ζιζανιοκτόνων σε μίγμα ( / ) : Χωριστή εφαρμογή των ζιζανιοκτόνων με διαφορά 7 ημερών Η εφαρμογή των επεμβάσεων πραγματοποιήθηκε με φορητό επιστήθιο ψεκαστήρα προπανίου ΑΖΟ. Ο όγκος του ψεκαστικού υγρού ήταν 30 Lt/στρ

και η πίεση ψεκασμού 2.8 atm. Όλες οι επεμβάσεις του ζιζανιοκτόνου rimsulfuron έγιναν με προσθήκη 0.2 % (ν/ν) της επιφανειοδραστικής ουσίας polyethylene alkylphenol ether 15% (εμπορικό όνομα Saldo). Η αποτελεσματικότητα των επεμβάσεων εναντίον των ζιζανίων μουχρίτσα (E. crus-galli) και σετάρια (S.viridis, S.verticillata) αξιολογήθηκε μακροσκοπικά και εκφράστηκε ως % μείωση του αριθμού των βλαστών και της ανάπτυξης των φυτών σε σύγκριση με τον αψέκαστο-ασκάλιστο μάρτυρα. Οι αξιολογήσεις πραγματοποιήθηκαν 14, 28 και 56 ημέρες μετά την εφαρμογή των επεμβάσεων (ΗΜΕ). Η εκλεκτικότητα των διαφόρων επεμβάσεων στην καλλιέργεια του αραβόσιτου αξιολογήθηκε με μακροσκοπικές παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια του πειράματος και με τη συγκομιδή των σπαδίκων της μιας εκ των δύο εσωτερικών γραμμών από κάθε πειραματικό τεμάχιο στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου. Οι συγκομισθέντες σπάδικες, μετά την ξήρανσή τους στο θερμοκήπιο του αγροκτήματος του Α.Π.Θ., αλωνίστηκαν και ακολούθως έγινε ο προσδιορισμός της απόδοσης (kg/στρ). Η ανάλυση των δεδομένων των ζιζανίων έγινε με τη χρήση του παραγοντικού πειράματος 2 x 7 [2 ζιζανιοκτόνων (rimsulfuron και nicosulfuron) x 7 διαφορετικούς συνδυασμούς με ή χωρίς άλλα ζιζανιοκτόνα]. Η ανάλυση όμως των δεδομένων της απόδοσης έγινε με τη χρήση του πειραματικού σχεδίου των τυχαιοποιημένων ομάδων με 16 επεμβάσεις (συμπεριλαμβανομένων των επεμβάσεων του σκαλισμένου και ασκάλιστου μάρτυρα). Η ανάλυση όλων των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση του στατιστικού προγράμματος MSTAT. Πείραμα φυτοδοχείων: Τα πειράματα αυτά πραγματοποιήθηκαν κατά τα έτη 2005 και 2006. Ειδικότερα, το 2005 μελετήθηκε η αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων nicosulfuron, rimsulfuron και foramsulfuron μόνα τους και σε συνδυασμό με το dicamba σε διάφορες συγκεντρώσεις εναντίον του ζιζανίου S. verticιllata και μάλιστα μετά από εφαρμογή τους σε τρία στάδια ανάπτυξης του ζιζανίου (2-3 φύλλα, 3-5 φύλλα και 5-7 φύλλα). Το 2006 μελετήθηκε η αποτελεσματικότητα των παραπάνω ζιζανιοκτόνων σε δύο βιοτύπους του ζιζανίου S. viridis στα τρία προαναφερθέντα στάδια του ζιζανίου (2-3 φύλλα, 3-5 φύλλα και 5-7 φύλλα). Και στις δύο περιπτώσεις οι επεμβάσεις των

ζιζανιοκτόνων nicosulfuron, rimsulfuron και foramsulfuron ήταν αυξημένες κατά 20%, όταν εφαρμόζονταν στο στάδιο των 5-7 φύλλων και στα δύο είδη ζιζανίων. Η σπορά του ζιζανίου S. verticιllata πραγματοποιήθηκε σε φυτοδοχεία διαστάσεων 15 cm x 12 cm στις 17/08/05 ενώ του ζιζανίου S. viridis πραγματοποιήθηκε σε δύο περιόδους, αφού χρησιμοποιήθηκαν δυο διαφορετικοί βιότυποι, ο ένας προερχόμενος από το αγρόκτημα του Α.Π.Θ. και ο δεύτερος από την περιοχή της Δράμας. Η σπορά του πρώτου βιοτύπου (περιοχή Θεσσαλονίκης) έγινε στις 02/04/06 ενώ του δεύτερου (περιοχή Δράμας) στις 30/04/06. Και οι δυο βιότυποι σπάρθηκαν σε φυτοδοχεία διαστάσεων 15 cm x 12 cm. Το πειραματικό σχέδιο που χρησιμοποιήθηκε ήταν οι πλήρεις τυχαιοποιημένες ομάδες με επτά επεμβάσεις (Πίνακες 3, 4, 5). Σε κάθε στάδιο (2-3 φύλλα, 3-5 φύλλα και 5-7 φύλλα) υπήρχαν τρεις επαναλήψεις της κάθε επέμβασης. Ειδικότερα, υπήρχε από μια επέμβαση του κάθε ζιζανιοκτόνου χωριστά και από μια επέμβαση του κάθε ζιζανιοκτόνου με dicamba. Για την σύγκριση των προαναφερθεισών επεμβάσεων υπήρχε και επέμβαση αψέκαστου μάρτυρα. Η εφαρμογή των επεμβάσεων στο είδος S. verticιllata πραγματοποιήθηκε στις 17/09/05 (στάδιο 2-3 φύλλα), στις 22/09/05 (στάδιο 3-5 φύλλα) και στις 10/10/05 (στάδιο 5-7 φύλλα). Η εφαρμογή των επεμβάσεων στο είδος S. viridis του βιότυπου της Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε στις 01/05/06 (στάδιο 2-3 φύλλα), στις 07/05/06 (στάδιο 3-5 φύλλα) και στις 25/05/06 (στάδιο 5-7 φύλλα) ενώ του βιοτύπου της Δράμας στις 25/05/06 (στάδιο 2-3 φύλλα) και στις 29/05/06 (στάδιο 3-5 και 5-7 φύλλα).

Πίνακας 3. Οι επεμβάσεις και οι δόσεις εφαρμογής των ζιζανιοκτόνων που χρησιμοποιήθηκαν στα στάδια των 2-3 και 3-5 φύλλων. Στάδια 2-3, 3-5 φύλλα Επεμβάσεις Δόσεις (g δ.ο./στρ) 1 Nicosulfuron 4 2 *Rimsulfuron 1.25 3 Foramsulfuron 4.5 4 Nicosulfuron + Dicamba 4 + 28 5 *Rimsulfuron + Dicamba 1.25 + 28 6 Foramsulfuron + Dicamba 4.5 + 28 7 Μάρτυρας - (*) Εφαρμογή με επιφανειοδραστική ουσία (Τrend) 30 ml Πίνακας 4. Οι επεμβάσεις και οι δόσεις εφαρμογής των ζιζανιοκτόνων που χρησιμοποιήθηκαν στο στάδιο 5-7 φύλλα. Στάδιo 5-7 φύλλα Επεμβάσεις Δόσεις (g δ.ο./στρ) 1 Nicosulfuron 5 2 *Rimsulfuron 1.5 3 Foramsulfuron 5.4 4 Nicosulfuron + Dicamba 5 + 28 5 *Rimsulfuron + Dicamba 1.5 + 28 6 Foramsulfuron + Dicamba 5.4 + 28 7 Μάρτυρας - (*) Εφαρμογή με επιφανειοδραστική ουσία (Τrend 90 % SL) 30 ml

Πίνακας 5. Εμπορικά σκευάσματα ζιζανιοκτόνων που χρησιμοποιήθηκαν. Δραστική Ουσία Rimsulfuron Nicosulfuron Foramsulfuron Dicamba Εμπορικό Σκεύασμα Rush 25 WG Milagro 4 SC Equip OD (2.25%) Banvel 48 SL Η εφαρμογή των επεμβάσεων και στα δύο είδη ζιζανίων πραγματοποιήθηκε με φορητό επιστήθιο ψεκαστήρα προπανίου ΑΖΟ. Ο όγκος του ψεκαστικού υγρού ήταν 30 Lt/στρ και η πίεση ψεκασμού 2.8 atm. Όλες οι επεμβάσεις του ζιζανιοκτόνου rimsulfuron έγιναν με προσθήκη της επιφανειοδραστικής ουσίας isodecyl alcohol ethoxylate 90% (εμπορικό όνομα Trend 90% SL) σε 0.2% (v/v). Η αποτελεσματικότητα των επεμβάσεων εναντίον των δύο ειδών σετάρια (S. viridis, S. verticillata) αξιολογήθηκε μακροσκοπικά και εκφράστηκε ως % μείωση του αριθμού των βλαστών και της ανάπτυξης των φυτών σε σύγκριση με τον αψέκαστο μάρτυρα. Οι αξιολογήσεις πραγματοποιήθηκαν 15 και 30 ημέρες μετά την εφαρμογή των επεμβάσεων. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε για τους δύο βιότυπους του S. viridis και για τα στάδια 2-3 και 3-5 φύλλα μαζί, με τη χρήση του 2 (βιότυποι) x 2 (στάδια) x 7 (επεμβάσεις) x 3 (επαναλήψεις) παραγοντικού πειράματος, ενώ για τους δύο βιοτύπους στο στάδιο των 5-7 φύλλων, τα δεδομένα αναλύθηκαν με τη χρήση του 2 (βιότυποι) x 7 (επεμβάσεις) x 3 (επαναλήψεις) παραγοντικού πειράματος. Για το είδος S. verticillata, η στατιστική ανάλυση των δεδομένων έγινε συνδυασμένη ως προς τα δύο στάδια (2-3 και 3-5 φύλλα), με τη χρήση του 2 (στάδια) x 7 (επεμβάσεις) x 3 (επαναλήψεις) παραγοντικού πειράματος, ενώ για το στάδιο των 5-7 φύλλων χρησιμοποιήθηκε το 7 (επεμβάσεις) x 3 (επαναλήψεις) πειραματικό σχέδιο. Η ανάλυση όλων των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με τη χρήση του στατιστικού προγράμματος MSTAT.

Αποτελέσματα (πείραμα αγρού) Τα δεδομένα των τριών αξιολογήσεων (14, 28, 56 ΗΜΕ) έδειξαν ότι η αντιμετώπιση του ζιζανίου μουχρίτσα σε όλες τις επεμβάσεις των ζιζανιοκτόνων ήταν άριστη και κυμάνθηκε από 92 μέχρι 99% (Σχήματα 1, 2, 3). Rimsulfuron + Saldo (5g/str +0,2%) Nicosulfuron (125ml/str) Αποτελεσματικότητα (% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 R ή Ν R ή Ν+Dicamba R ή Ν+Dicamba+20% R ή Ν+Dicamba+Dimethenamid ΕΣΔ = 0.8 R ή Ν+Dicamba+Alachlor R ή Ν+Dicamba+Metolachlor R ή Ν / Dicamba Σχήμα 1. Επίδραση διαφόρων επεμβάσεων των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron (R) και nicosulfuron (N) στο ζιζάνιο μουχρίτσα (14 HME). Rimsulfuron + Saldo (5g/str +0,2%) Nicosulfuron (125ml/str) Αποτελεσματικότητα (% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ = 2.7 R ή Ν R ή Ν+Dicamba R ή Ν+Dicamba+20% R ή Ν+Dicamba+Dimethenamid R ή Ν+Dicamba+Alachlor R ή Ν+Dicamba+Metolachlor R ή Ν / Dicamba Σχήμα 2. Επίδραση διαφόρων επεμβάσεων των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron (R) και nicosulfuron (N) στο ζιζάνιο μουχρίτσα (28 HME).

100 Αποτελεσματικότητα (% του μάρτυρα) 75 50 25 ΕΣΔ = 2.9 Rimsulfuron + Saldo (5g/str +0,2%) Nicosulfuron (125ml/str) 0 R ή Ν R ή Ν+Dicamba R ή Ν+Dicamba+20% R ή Ν+Dicamba+Dimethenamid R ή Ν+Dicamba+Alachlor R ή Ν+Dicamba+Metolachlor R ή Ν / Dicamba Σχήμα 3. Επίδραση διαφόρων επεμβάσεων των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron (R) και nicosulfuron (N) στο ζιζάνιο μουχρίτσα (56 HME). Τα δεδομένα της πρώτης αξιολόγησης (14 ΗΜΕ) έδειξαν ότι όλες οι επεμβάσεις των ζιζανιοκτόνων είχαν άριστη αποτελεσματικότητα εναντίον του ζιζανίου σετάρια (S. viridis, S. verticillata) και κυμάνθηκε από 91 μέχρι 99%. (Σχήμα 4) 100 Αποτελεσματικότητα (% του μάρτυρα) 75 50 25 ΕΣΔ = 1.6 Rimsulfuron + Saldo (5g/str +0,2%) Nicosulfuron (125ml/str) 0 R ή Ν R ή Ν+Dicamba R ή Ν+Dicamba+20% R ή Ν+Dicamba+Dimethenamid R ή Ν+Dicamba+Alachlor R ή Ν+Dicamba+Metolachlor R ή Ν / Dicamba Σχήμα 4. Επίδραση διαφόρων επεμβάσεων των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron (R) και nicosulfuron (N) στο ζιζάνιο σετάρια (S. viridis, S. verticillata) (14 HME).

Το ζιζανιοκτόνο rimsulfuron, στις 28 ΗΜΕ μείωσε τον αριθμό των βλαστών του ζιζανίου σετάρια κατά 78%, ενώ η ταυτόχρονη εφαρμογή του με τα ζιζανιοκτόνα dicamba, dicamba και dimethenamid, dicamba και alachlor, dicamba και metolachlor προκάλεσε μείωση της τάξης 64%, 69%, 66% και 64% αντίστοιχα, σε σύγκριση με τον αψέκαστο μάρτυρα. Η ταυτόχρονη εφαρμογή της μεγαλύτερης δόσης του rimsulfuron με dicamba μείωσε τον αριθμό των βλαστών της σετάριας κατά 65 % ενώ η χωριστή εφαρμογή του (εφαρμογή dicamba 7 μέρες μετά την εφαρμογή του rimsulfuron) τον μείωσε κατά 75%. Αντίθετα, όλες οι επεμβάσεις του nicosulfuron είχαν άριστη αποτελεσματικότητα και μείωσαν τον αριθμό των βλαστών του ζιζανίου σετάρια κατά 95-98% (Σχήμα 5). 100 Αποτελεσματικότητα (% του μάρτυρα) 75 50 25 ΕΣΔ = 4.6 Rimsulfuron + Saldo (5g/str +0,2%) Nicosulfuron (125ml/str) 0 R ή Ν R ή Ν+Dicamba R ή Ν+Dicamba+20% R ή Ν+Dicamba+Dimethenamid R ή Ν+Dicamba+Alachlor R ή Ν+Dicamba+Metolachlor R ή Ν / Dicamba Σχήμα 5. Επίδραση διαφόρων επεμβάσεων των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron (R) και nicosulfuron (N) στο ζιζάνιο σετάρια (S. viridis, S. verticillata) (28 HME). Ο αριθμός των βλαστών του ζιζανίου σετάρια των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron (R) και nicosulfuron (N) στο ζιζάνιο σετάρια (S. viridis, S. verticillata) στις 56 ΗΜΕ μειώθηκε κατά 66% από την εφαρμογή του rimsulfuron, ενώ κατά 46%, 54%, 55% και 53% μετά από ταυτόχρονη εφαρμογή του με τα ζιζανιοκτόνα dicamba, dicamba και dimethenamid, dicamba και alachlor, dicamba και metolachlor, αντίστοιχα. Η ταυτόχρονη εφαρμογή της μεγαλύτερης δόσης του rimsulfuron με dicamba και η χωριστή

εφαρμογή του (εφαρμογή dicamba 7 μέρες μετά την εφαρμογή του rimsulfuron) μείωσε τον αριθμό βλαστών του ζιζανίου σετάρια κατά 50% και 64%, αντίστοιχα. Όλες οι επεμβάσεις του nicosulfuron, σε αντίθεση με τις αντίστοιχες προαναφερθείσες του rimsulfuron, είχαν αποτελεσματικότητα που κυμάνθηκε από 91 μέχρι 98% (Σχήμα 6). 100 Αποτελεσματικότητα (% του μάρτυρα) 75 50 25 ΕΣΔ = 6.4 Rimsulfuron + Saldo (5g/str +0,2%) Nicosulfuron (125ml/str) 0 R ή Ν R ή Ν+Dicamba R ή Ν+Dicamba+20% R ή Ν+Dicamba+Dimethenamid R ή Ν+Dicamba+Alachlor R ή Ν+Dicamba+Metolachlor R ή Ν / Dicamba Σχήμα 6. Επίδραση διαφόρων επεμβάσεων των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron (R) και nicosulfuron (N) στο ζιζάνιο σετάρια (S. viridis, S. verticillata) (56 ΗΜΕ). Αξίζει να αναφερθεί ότι τα φυτά του ζιζανίου σετάρια (S. viridis, S. verticillata) που αναβλάστησαν μετά την εφαρμογή των επεμβάσεων του rimsulfuron ήταν του είδους S. viridis (πράσινη σετάρια) και όχι του είδους S. verticillata (σπονδυλωτή σετάρια). Τα δεδομένα της απόδοσης του αραβόσιτου έδειξαν ότι όλες οι επεμβάσεις των ζιζανιοκτόνων (υπ αριθ. 2 έως 15) έδωσαν σχεδόν διπλάσια απόδοση σε σχέση με τον αψέκαστο-ασκάλιστο μάρτυρα, ενώ δεν παρουσίασαν σημαντικές διαφορές σε σχέση με την απόδοση του σκαλισμένου μάρτυρα (Σχήμα 7).

Απόδοση (Kg/στρ) 1200 1000 800 600 400 200 0 Ασκάλιστος Μάρτυρας R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 N9 N10 ΕΣΔ = 143 Επεμβάσεις N11 N12 N13 N14 N15 Σκαλισμένος Μάρτυρας Σχήμα 7. Η επίδραση των διαφόρων επεμβάσεων στην απόδοση του αραβοσίτου.

Αποτελέσματα (πείραμα φυτοδοχείων) Τα δεδομένα των δύο αξιολογήσεων της εφαρμογής των επεμβάσεων στο στάδιο των 2-3 φύλλων έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα και των τριών ζιζανιοκτόνων nicosulfuron, rimsulfuron και foramsulfuron εναντίον του είδους S. verticillata ήταν άριστη στις 15 ΗΜΕ (98%, 98% και 99%) και στις 30 ΗΜΕ (100%, 98% και 99%) αλλά και σε ταυτόχρονη εφαρμογή τους με το dicamba στις 15 ΗΜΕ ήταν 98%, 97% και 98% και στις 30 ΗΜΕ 100%, 100% και 98%, αντίστοιχα. Γενικά, η στατιστική ανάλυση δεν έδειξε σημαντικές διαφορές μεταξύ των επεμβάσεων των ζιζανιοκτόνων (Σχήμα 8, 9). Αποτελεσματικότητα (% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=2.3 Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Χωρίς Dicamba Με Dicamba Σχήμα 8. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. verticillata (15 ΗΜΕ, αξιολόγηση 2-3 φύλλα).

Αποτελεσματικότητα (% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=2.2 Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Χωρίς Dicamba Με Dicamba Σχήμα 9. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. verticillata (30 ΗΜΕ, αξιολόγηση 2-3 φύλλα). Τα δεδομένα της αξιολόγησης των 15 ΗΜΕ, μετά την εφαρμογή των επεμβάσεων στο στάδιο 3-5 φύλλα, έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων nicosulfuron και rimsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. verticillata ήταν σχεδόν άριστη, είτε αυτά εφαρμόστηκαν από μόνα τους (97% και 96%, αντίστοιχα) είτε σε συνδυασμό με το dicamba (98% και 97%, αντίστοιχα). Αντίθετα, η αποτελεσματικότητα του foramsulfuron ήταν μικρότερη σε σχέση με τα παραπάνω ζιζανιοκτόνα τόσο όταν αυτό εφαρμόστηκε μόνο του (94%) όσο και όταν εφαρμόστηκε με το dicamba (91%) (Σχήμα 10).

Απ οτελεσμ ατικότη τα(% του μ ά ρ τυρ α ) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=2.3 Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Χωρίς Dicamba Με Dicamba Σχήμα 10. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. verticillata (15 ΗΜΕ, αξιολόγηση 3-5 φύλλα). Τα δεδομένα της αξιολόγησης των 30 ΗΜΕ, μετά την εφαρμογή των επεμβάσεων στο στάδιο 3-5 φύλλα, έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων nicosulfuron και rimsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. verticillata, είτε αυτά εφαρμόστηκαν μόνα τους είτε σε συνδυασμό με το dicamba, ήταν άριστη (100%). Αντίθετα, η αποτελεσματικότητα του ζιζανιοκτόνου foramsulfuron ήταν σημαντικά μικρότερη σε σχέση με τα παραπάνω ζιζανιοκτόνα τόσο όταν αυτό εφαρμόστηκε μόνο του (93%) όσο και όταν εφαρμόστηκε με το dicamba (83%) (Σχήμα 11).

Αποτελεσματικότητα(% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=2.2 Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Χωρίς Dicamba Με Dicamba Σχήμα 11. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. verticillata (30 ΗΜΕ, αξιολόγηση 3-5 φύλλα). Στο στάδιο 5-7 φύλλα, τα δεδομένα της αξιολόγησης των 15 ΗΜΕ έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα του nicosulfuron και του foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. verticillata ήταν 92% και 92%, αντίστοιχα, ενώ σε συνδυασμό με το dicamba 95% και 94%, αντίστοιχα. Η αποτελεσματικότητα του rimsulfuron χωρίς ή σε συνδυασμό με το dicamba ήταν 95% και 94%, αντίστοιχα (Σχήμα 12).

Αποτελεσματικότητα(% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=3.1 Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Χωρίς Dicamba Με Dicamba Σχήμα 12. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. verticillata (15 ΗΜΕ, αξιολόγηση 5-7 φύλλα). Στο ίδιο στάδιο (5-7 φύλλα), τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των 30 ΗΜΕ έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα του nicosulfuron εναντίον του ζιζανίου S. verticillata ήταν ελαφρώς μεγαλύτερη (μη σημαντική) όταν εφαρμόστηκε μόνο του (90%) παρά όταν εφαρμόστηκε σε συνδυασμό με το dicamba (87%). Η αποτελεσματικότητα του rimsulfuron ήταν σημαντικά μεγαλύτερη όταν εφαρμόστηκε μόνο του (95%) παρά όταν εφαρμόστηκε σε συνδυασμό με το dicamba (85%). Τέλος, η αποτελεσματικότητα του foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου ήταν 85% όταν εφαρμόστηκε μόνο του και 88% σε συνδυασμό με το dicamba (Σχήμα 13). Αξίζει να αναφερθεί ότι σε όλες τις περιπτώσεις μειωμένης αποτελεσματικότητας παρατηρήθηκε αναβλάστηση των φυτών.

Αποτελεσματικότητα(% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=5.1 Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Χωρίς Dicamba Με Dicamba Σχήμα 13. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. verticillata (30 ΗΜΕ, αξιολόγηση 5-7 φύλλα). Setaria viridis (βιότυπος Θεσσαλονίκης) Στο στάδιο των 2-3 φύλλων, τα δεδομένα της αξιολόγησης των 15 ΗΜΕ, έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων nicosulfuron και rimsulfuron εναντίον του είδους S. viridis ήταν 94% και 95% όταν αυτά εφαρμόστηκαν μόνα τους και 90% και 93% μετά από εφαρμογή τους σε συνδυασμό με dicamba. Αντίθετα, η αποτελεσματικότητα του ζιζανιοκτόνου foramsulfuron ήταν 68% όταν αυτό εφαρμόστηκε μόνο του και 83% όταν εφαρμόστηκε σε συνδυασμό με dicamba (Σχήμα 14).

Απ οτελεσμ ατικότη τα(% του μ ά ρ τυρ α ) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=8.0 Χωρίς Dicamba Με Dicamba Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Σχήμα 14. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis (15 ΗΜΕ, αξιολόγηση 2-3 φύλλα). Στο ίδιο στάδιο (2-3 φύλλα), τα δεδομένα της αξιολόγησης των 30 ΗΜΕ έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα του nicosulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis ήταν 94% όταν εφαρμόστηκε μόνο του και 91% σε συνδυασμό με dicamba (Σχημα 15). Αντίθετα, η αποτελεσματικότητα των rimsulfuron και foramsulfuron ήταν μικρότερη από εκείνη του nicosulfuron και συγκεκριμένα 43% και 22% όταν αυτά εφαρμόστηκαν από μόνα τους και 71% και 28% όταν εφαρμόστηκαν σε συνδυασμό με dicamba (Σχήμα 15). Απ οτελεσ μ ατικότη τα(% του μ ά ρ τυρ α ) 100 75 50 25 0 Χωρίς Dicamba Με Dicamba ΕΣΔ=14.8 Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Σχήμα 15. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis (30 ΗΜΕ, αξιολόγηση 2-3 φύλλα).

Στο στάδιο 3-5 φύλλα, τα δεδομένα της αξιολόγησης των 15 ΗΜΕ έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα του nicosulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis με και χωρίς dicamba ήταν 68%, του rimsulfuron 70% και 67% αντίστοιχα, διαφορές που δεν είναι σημαντικές. Η αποτελεσματικότητα του foramsulfuron ήταν 62% όταν εφαρμόστηκε μόνο του και 52% όταν εφαρμόστηκε σε συνδυασμό με dicamba (Σχήμα 16). Αποτελεσματικότητα(% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=8.0 Χωρίς Dicamba Με Dicamba Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Σχήμα 16. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis (15 ΗΜΕ, αξιολόγηση 3-5 φύλλα). Στο ίδιο στάδιο (3-5 φύλλα), τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των 30 ΗΜΕ έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων nicosulfuron και rimsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis ήταν 76% και 67%, ενώ μετά από ταυτόχρονη εφαρμογή με dicamba 80% και 73%, αντίστοιχα (Σχήμα 17). Η αποτελεσματικότητα του foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου ήταν 30% όταν αυτό εφαρμόστηκε μόνο του και 25% σε συνδυασμό με το dicamba (Σχήμα 17).

Αποτελεσματικότητα(% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 Χωρίς Dicamba Με Dicamba ΕΣΔ=14.8 Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Σχήμα 17. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis (30 ΗΜΕ, αξιολόγηση 3-5 φύλλα). Στο στάδιο 5-7 φύλλα, τα δεδομένα της αξιολόγησης των 15 ΗΜΕ έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα του nicosulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis ήταν 91% όταν εφαρμόστηκε σε συνδυασμό με dicamba και 78% όταν εφαρμόστηκε μόνο του. Η αποτελεσματικότητα του rimsulfuron ήταν 86% όταν εφαρμόστηκε μόνο του και 75% όταν εφαρμόστηκε σε συνδυασμό με dicamba (Σχήμα 18). Τέλος, η αποτελεσματικότητα του foramsulfuron ήταν 79% όταν εφαρμόστηκε μόνο του και 65% όταν εφαρμόστηκε σε συνδυασμό με dicamba.

Αποτελεσματικότητα(% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=8.9 Χωρίς Dicamba Με Dicamba Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Σχήμα 18. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis (15 ΗΜΕ, αξιολόγηση 5-7 φύλλα). Στο ίδιο στάδιο (5-7 φύλλα), τα δεδομένα της αξιολόγησης των 30 ΗΜΕ έδειξαν ότι η αντιμετώπιση του ζιζανίου S. viridis ήταν 99% όταν το ζιζανιοκτόνο nicosulfuron εφαρμόστηκε σε συνδυασμό με dicamba και 92% όταν εφαρμόστηκε μόνο του. Η αντιμετώπιση του ζιζανίου από το rimsulfuron είτε αυτό εφαρμόστηκε μόνο του είτε σε συνδυασμό με dicamba ήταν 87% και 88%, αντίστοιχα, ενώ η αντιμετώπισή του από το foramsulfuron ήταν 83% όταν εφαρμόστηκε μόνο του και 59% όταν εφαρμόστηκε σε συνδυασμό με dicamba (Σχήμα 19). Γενικά, σε όλες τις περιπτώσεις η μειωμένη αποτελεσματικότητα των επεμβάσεων ήταν αποτέλεσμα αναβλάστησης των φυτών.

Απ οτελεσματικότητα(% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=8.4 Χωρίς Dicamba Με Dicamba Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Σχήμα 19. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis (30 ΗΜΕ, αξιολόγηση 5-7 φύλλα). Setaria viridis (βιότυπος Δράμας) Στο στάδιο 2-3 φύλλα, τα δεδομένα της αξιολόγησης των 15 ΗΜΕ έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων nicosulfuron, rimsulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανιου S. viridis (βιότυπος Δράμας) ήταν σχεδόν άριστη (99%, 97% και 96%, αντίστοιχα) όταν αυτά εφαρμόστηκαν μόνα τους (Σχήμα 20). Τα ζιζανιοκτόνα nicosulfuron και foramsulfuron έδειξαν επίσης άριστη αποτελεσματικότητα όταν συνδυάστηκαν με dicamba (100% και 99% αντίστοιχα), ενώ η αποτελεσματικότητα του rimsulfuron σε συνδυασμό με dicamba ήταν 88%, δηλαδή σημαντικά μικρότερη από εκείνη της εφαρμογής από μόνο του (Σχήμα 20).

Αποτελεσματικότητα(% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=8.0 Χωρίς Dicamba Με Dicamba Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Σχήμα 20. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis (15 ΗΜΕ, αξιολόγηση 2-3 φύλλα). Στο ίδιο στάδιο (2-3 φύλλα), τα δεδομένα της αξιολόγησης των 30 ΗΜΕ έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα του ζιζανιοκτόνου nicosulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis ήταν άριστη, τόσο όταν αυτό εφαρμόστηκε μόνο του (100%) όσο και όταν εφαρμόστηκε σε συνδυασμό με το dicamba (100%). Αντίθετα η αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron και foramsulfuron ήταν μειωμένη τόσο όταν αυτά εφαρμόστηκαν μόνα τους (86% και 77% αντίστοιχα) όσο και όταν εφαρμόστηκαν σε συνδυασμό με dicamba (84% και 88% αντίστοιχα) (Σχήμα 21).

Αποτελεσματικότητα(% του μάρτυρα) 100 75 50 25 0 ΕΣΔ=14.8 Nicosulfuron Rimsulfuron Foramsulfuron Χωρίς Dicamba Με Dicamba Σχήμα 21. Επίδραση του dicamba στην αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron, nicosulfuron και foramsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis (30 ΗΜΕ, αξιολόγηση 2-3 φύλλα). Στο στάδιο 3-5 φύλλα, τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των 15 ΗΜΕ έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων nicosulfuron και rimsulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis ήταν πολύ καλή μέχρι άριστη τόσο όταν αυτά εφαρμόστηκαν μόνα τους (100% και 95% αντίστοιχα) όσο και όταν εφαρμόστηκαν σε συνδυασμό με dicamba (98% και 93% αντίστοιχα) (Σχήμα 22). Το ζιζανιοκτόνο foramsulfuron είχε 93% αποτελεσματικότητα όταν αυτό εφαρμόστηκε μόνο του κα 96% μετά από εφαρμογή του σε συνδυασμό με dicamba (96%) (Σχήμα 22). Στο ίδιο στάδιο (3-5 φύλλα), τα αποτελέσματα της αξιολόγησης των 30 ΗΜΕ έδειξαν ότι η αποτελεσματικότητα του ζιζανιοκτόνου nicosulfuron εναντίον του ζιζανίου S. viridis ήταν άριστη (100%) όταν αυτό εφαρμόστηκε μόνο του και σημαντικά μεγαλύτερη από τις αντίστοιχες επεμβάσεις των ζιζανιοκτόνων rimsulfuron και foramsulfuron (78% και 81% αντίστοιχα) (Σχήμα 23). Η διαφορά αποτελεσματικότητας των δυο τελευταίων ζιζανιοκτόνων δεν είναι στατιστικά σημαντική. Η αντίστοιχη αποτελεσματικότητα εναντίον του ζιζανίου του συνδυασμού των τριών ζιζανιοκτόνων nicosulfuron, rimsulfuron και foramsulfuron με dicamba ήταν 91%, 82% και 68% (Σχήμα 23).