Η επίδραση του άγχους της εγκύου στην ψυχοσωματική ε

Η Ε Π ΙΔ Ρ Α Σ Η ΤΟ Υ ΑΓΧΟΥΣ ΤΗ Σ ΕΓΚΥΟ Υ Σ Τ Η Ν Ψ Υ Χ Ο Σ Ω Μ Α Τ ΙΚ Η ΕΞΕΛΙΞ Η ΤΟ Υ Ε Μ Β Ρ Υ Ο Υ 61 τη ς. Ό π οια τά σ η και αν επ ικρατήσει, αποπ οινικοπ οίηση ή μη, α υ σ τη ρ ό τη τα ή επ ι είκεια, κα τα σ τολή ή δ ια κρ ιτική ευ χέρ εια, τ ο σ υμπ έρασμα θα είνα ι το ίδιο. Ό λ α ε ί ναι θέμ α σ τάθμισ ης και συνεκτίμησης, όσο κα ι αν α κ ο ύ γ ετα ι ενοχλητικό, επ ειδή α υτό που κρ ίν ετα ι είν α ι η ύπαρξη ή μη τη ς ανθρώ πινης ζωής. Ά λλω σ τε, δ εν μπ ορεί από μόνη τη ς μια π οινική δ ιά τα ξ η να επ ιλ ύ σ ει β α θ ειά κα ι έν το ν α κο ινω νικά π ρ ο β λή μ α τα, που δ ε κ α ε τίε ς μ α σ τίζουν τη χώ ρα μας. Η επίδραση του άγχους της εγκύου στην ψυχοσωματική ε Άννα Χατζημιχάλογλου, Μ α ία, Β ' Ν ο σ ο κ ο μ ε ίο υ ΙΚΑ Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς. Θ ω μαή Καλλία, Μ α ία Ιδ ιω τικ ο ύ Μ α ιε υ τ η ρ ίο υ ΓΕ Ν Ε Σ ΙΣ. Μ α ρ ία Μ π ουρουτζό γλου, Μ α ία Γ.Π.Ν.-Μ α ιε υ τη ρ ίο υ "ΕΛΕΝΑ Β Ε Ν ΙΖ Ε Λ Ο Υ. Περίληψη Η ε γ κ υ μ ο σ ύ ν η κ α ι η μ ε τ ά β α σ η σ τ η μ η τ ρ ό τ η τ α ε ίν α ι α π ό τις σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ρ ε ς ε μ π ε ι- ρ ίε ς - σ τ α θ μ ο ύ ς σ τ η ζ ω ή τ η ς γ υ ν α ίκ α ς. Τ η ν π ε ρ ίο δ ο α υ τ ή η έ γ κ υ ο ς β ιώ ν ε ι π ρ ω τό γ ν ω ρ α κ α ι π ο ικ ίλ α σ υ ν α ισ θ ή μ α τ α, π ο υ π α ίζ ο υ ν π ο λ ύ σ η μ α ν τ ικ ό ρ ό λ ο σ τ η ν ψ υ χ ικ ή κ α ι σ ω μ α τ ικ ή α ν ά π τ υ ξ η τ ο υ ε μ β ρ ύ ο υ π ο υ κ υ ο φ ο ρ ε ί. Ιδ ια ίτ ε ρ α σ η μ α ν τ ικ ό ς ε ίν α ι ο ρ ό λ ο ς κ α ι ο ι ε π ιπ τ ώ σ ε ις τ ο υ ά γ χ ο υ ς κ α τ ά τ η ν π ε ρ ίο δ ο τ η ς κ ύ η σ η ς. Σ τ ο ά ρ θ ρ ο α υ τ ό κ α τ α γ ρ ά φ ο ν τ α ι τ α ε ρ ε υ ν η τ ικ ά δ ε δ ο μ έ ν α, π ο υ σ χ ε τ ί ζ ο ν τ α ι μ ε τ ις ε π ιπ τ ώ σ ε ις τ ο υ ά γ χ ο υ ς σ τ η ν έ γ κ υ ο κ α ι τ ο έ μ β ρ υ ο. Οι ψ υ χ ο σ ω μ α τικ ές μ ετα β ο λ ές κ α τά τ η διά ρ κεια τη ς κύησ η ς Η ψ υχολογική αντίδρασ η τ η ς γυνα ίκα ς απ έναντι στην εγκυμοσ ύνη εξα ρ τά τα ι από π ολλούς εν δ ο γ εν είς και εξω γενείς π αράγο ντες. Είναι η π ερίοδος πολλών αλλαγώ ν και π ροσαρμογώ ν σ το σώ μα τη ς, σ τα συ- ναισ θ ή μ α τά τη ς, στη ζωή τη ς γ ενικ ό τερ α (Μ ω ράίτου Μ., 1996). Ό σ ο κα λο δ εχο ύ μ ε ν ε ς κι αν είν α ι ο ι α λ λ α γ ές α υ τές, σ υχνά π ρ ο σ θ έτο υ ν κ α ιν ο ύ ρ γ ιο ά γχος σ τη ζωή τω ν ερ γα ζό μ ενω ν κα ι μη γυναικώ ν, που ο ι α π α ιτή σ εις σ το σ π ίτι κα ι στη δ ο υ λειά το υ ς είν α ι ήδη π ολλές. Η στάση, που δ ια μ ορφ ώ νει η έγκυος, μπ ορεί να είνα ι θ ετική, όταν έχ ει καλή ψυχική υγεία, ευ εξία και είνα ι π ροετο ιμ α σ μ ένη γ ια το ν ερχομό το υ π αιδιού τη ς (Σ υ κά κη -Δ ο ύ κα Α.,), α λλά και αρνητική από το ν αιφ νιδιασμό τη ς κύησης, ό τα ν α υ τή είν α ι ανεπ ιθύμητη ή λόγω το υ ά γχους, το υ φ όβου και τη ς αγω νίας. Σ ημαντικό ρόλο σ τη σ υμ π ερ ιφ ορ ά τη ς εγκύου παίζει η αντίληψ ή τη ς γ ια τη ν εγκυμοσύνη και το ν το κ ε τό κα ι το κα τά πόσο είνα ι επ ιρρεπ ής σ τις σ υμβουλές, δ ο ξα σ ί ε ς κα ι εμ π ειρ ίες άλλω ν γυναικώ ν το υ π ε ρ ιβ ά λλο ντο ς τη ς. Κ άθε γυ να ίκα βιώ νει δ ι α φ ο ρ ετικ ά τη ν εγκυμοσ ύνη τη ς, όπως και κάθε εγκυ μ οσ ύ νη είν α ι μοναδική και ιδ ια ί τερ η, ακόμη και γ ια τη ν ίδια γυναίκα. Β ασική π ροϋπ όθεση γ ια τη ν καλή έκβ α ση τη ς εγκυ μ ο σ ύ νη ς κα ι το υ το κ ετο ύ ε ί να ι η ψ υχολογική και σω ματική ω ριμότητα τη ς εγκύου, όπως και τ ο να γνω ρ ίζει ό τι ο ερ χ ο μ ό ς το υ π αιδιού θα α λλά ξει ριζικά τη ζωή τη ς και πως π ρέπ ει να είνα ι έτο ιμ η να

62 Η Ε Π ΙΔ Ρ Α ΣΗ ΤΟ Υ ΑΓΧΟΥΣ Τ Η Σ ΕΓΚΥΟ Υ Σ Τ Η Ν Ψ Υ Χ Ο Σ Ω Μ Α Τ ΙΚ Η ΕΞΕΑΙΞΗ ΤΟ Υ Ε Μ Β Ρ Υ Ο Υ δ εχ τε ί α υ τές τ ις α λ λ α γ ές (Μωρα'ίτου Μ., 2004). Σ α υτό π α ίζει ρ όλο η σ ημασία που έχ ε ι ο ερ χ ομός το υ π α ιδιού γ ια τη γ υ ν α ί κα, η σχέση τη ς με το σ ύ ντρ οφ ό τη ς, η οικο νομική και επ α γ γ ελ μ α τικ ή κ α τά σ τα ση το υ ζευ γα ρ ιο ύ (Μ ωρα'ίτου Μ. & Σ τα λίκας Α., 2004), αν δηλα δ ή το ζευ γά ρ ι είνα ι έτο ιμ ο να δ η μ ιο υ ρ γή σ ει ο ικο γένεια. Α κόμη, υπάρχουν π ολλά ζευ γά ρ ια, τ α οποία, ενώ επ ιθυμούν να γ ίνο υ ν γο νείς, κάποιο π ρόβλημα γ ο ν ιμ ό τη τα ς το ύ ς σ τε ρ εί α υτή τη ν εμπ ειρία. Επίσης, ο τρ όπ ος σύλληψ ης (εύ κο λος ή δύσ κολος) επ η ρ εά ζει κα θ ο ρ ι σ τικά τη ν ψυχική διά θεσ η σ την εγκυμοσ ύ νη και τη ν έκβαση αυτής. Κ α τά τη δ ιά ρ κ εια τ η ς εγκυ μ ο σ ύ νη ς η γυ να ίκα κα λείτα ι να βιώ σ ει όχι μόνο ψυχ ο λο γικές, αλλά και σ ω μ α τικές α λλα γές. Η αύξη σ η το υ σ ω μ α τικού β ά ρ ο υ ς κά νει τ ις γ υ ν α ίκ ες να α ισ θ ά νοντα ι ά σ χη μ ες και χ ο ν τρ ές, να ανα π ολούν το α δ ύ να το και κα λοσχηματισ μένο σώ μα που είχαν πριν κα ι να α γχώ νο ντα ι αν θα ξα να β ρ ο ύ ν τη σ ιλ ο υ έ τα τ ο υ ς (Μωρα'ίτου Μ., 1996). Επίσης, η διόγκω ση τη ς κο ιλιά ς κα ι τω ν μαστών, το π ρήξιμο τω ν ποδιών, α λλά και ά λλα π ροβλήματα που μπ ορεί να προκαλ έσ ει η εγκυμοσ ύνη, όπως η φ λεβ ίτιδ α, οι α ιμ ο ρ ρ ο ΐδ ες, οι εμ ετο ί, η δ υ σ κο ιλιό τη τα κ.ά., είνα ι π ηγές α ρ νη τική ς εν έ ρ γ ε ια ς γ ια τη ν έγκυο. Ό τα ν δ ε τ α π ρ ο βλή μ α τα είνα ι τό σ ο σοβαρά, όπως κάπ οια α ιμ ο ρραγία, π ροεκλα μψ ία ή εκλα μ ψ ία κλπ., όπου κινδ υ νεύ ει άμεσ α η ζωή τη ς, ε ν τείν ετα ι σημαντικά ο φ όβος και τ ο άγχος. Ό μ ω ς και η σω ματική διάπ λαση το υ εμ βρύου π αίζει σημαντικό ρόλο σ την ψυχική κατά σ τα σ η τη ς εγκύου. Η κύ ρ ια ανησυχία τη ς μ έλλουσ α ς μ η τέρ α ς είνα ι αν το π αιδί τη ς θα είνα ι φ υσ ιολο γικό ή όχι (Vellay Ρ., 1984) και το κα τά πόσο ευ θ ύ ν ετα ι αυτή ό τα ν υπ ά ρχει κάπ οιο π ρ ό β λη μ α ή ανω μαλία. Π α λα ιότερη έρ ευ να (Sontag L.W., 1941) έ δ ε ιξ ε ό τι όσο πιο αρνητική ή τα ν η στάση τ η ς εγκύου στην κύηση, τό σ ο πιο έντονα ή τα ν τ α π ροβλήματα κατά τη δ ιά ρ κ ε ιά τη ς κα ι κα τά το ν το κ ετό. Έ γ κ υ ες με ενδοια σ μ ούς και αρνητική στάση π αρουσ ίαζαν ψ υχο λογικά π ροβλήματα, όπως άγχος και φ όβο, α λ λ ά κα ι σ ω μ α τικά σ υμπ τώ ματα, όπως ναυτία, εμετούς, π ονοκεφάλους, δυσ κ ο ιλ ιό τη τα και, φυσικά, επ ιπ λοκές στον το κ ε τό (Π α ρασκευόπ ουλος I., 1985). Υ π άρχουν όμω ς και κάποια σ τρεσ ογόνα γεγονό τα, που κάπ οιες φ ο ρ ές συμβαίνουν κα τά τ η δ ιά ρ κ εια τη ς εγκυ μ οσ ύ νη ς και τ α οπ οία επ ηρεά ζουν α ρ νη τικά το ν ψυχισμό τω ν εγκύω ν. Ο χω ρισμός από το σύντροφο ή ο θ ά να τό ς το υ, ο χα μός ενό ς παιδιού ή κάπ οιου αγαπ ημένου προσώπου, η απόλυσ η από τη ν ερ γ α σ ία λόγω τη ς εγκυμοσ ύνης ή κάπ οιο α τύχημ α απ οτελούν σημ α ντικές α ιτίε ς σ τρ ες και ά γχ ο υ ς γ ια τη ν έγ κ υ ο γυναίκα. Σ ύμφω να με έ ρ ευ ν ες που έχουν π ραγμ α το π ο ιη θ εί κα τά κα ιρ ούς, υπ άρχει δ ια κύμανσ η το υ επ ιπ έδου το υ ά γχους τη ς εγ κ ύ ο υ σ ε κα θ ένα από τ α τρ ία τρ ίμ η ν α τη ς κύησης (Μ ελισσά-χ αλικιοπ ούλου X., 1996). Α ρχικά, σ το πρώ το τρ ίμ η νο υπάρχ ει αυξη μ ένο άγχος στη γυ να ίκα λόγω τη ς α μ φ ιβ ο λία ς τη ς γ ια τ ο αν π ραγμ α τικά ε ί να ι έγκυος, αφ ού δεν είνα ι ακόμα ορα τή η εγκυ μ οσ ύ νη και δεν α ισ θ ά νετα ι μέσ α τη ς τη ν έ α ζωή. Η εμπ ειρία που κα λείτα ι να βιώ σ ει τ η ς είνα ι άγνω στη και νιώ θει άγχος και αγω νία γ ια το αν θα μπ ορέσ ει να ανταπ εξέλθ ει. Σ το υ ς τ ρ ε ις επ ό μ ενο υς μήνες μ ειώ νετα ι τ ο επίπεδο ά γχους τη ς εγκύου, α ρ χ ίζει να α ισ θ ά νετα ι το π α ιδί μέσα τη ς κα ι π ροσπ αθεί να β ρ ει κω δικούς επ ικοινω νίας μαζί το υ. Ό π ω ς είνα ι φυσικό, όσο π λησ ιά ζει η ώ ρα το υ το κ ετο ύ αρχίζει να ε ν τε ίν ε τα ι το άγχος, η γυνα ίκα αγω νιά γ ια το πώς θα γεννήσ ει, αν θα είνα ι υ γιές το π αιδί τη ς και φ ο β ά τα ι γ ια το αν θα είνα ι ή όχι καλή μητέρα.

Η Ε Π ΙΔ Ρ Α Σ Η ΤΟΥ ΑΓΧ Ο Υ Σ ΤΗ Σ ΕΓΚΥΟ Υ Σ Τ Η Ν Ψ Υ Χ Ο Σ Ω Μ Α Τ ΙΚ Η ΕΞΕΑΙΞ Η ΤΟ Υ Ε Μ Β Ρ Υ Ο Υ 63 Η ζωή π ριν από τη γέννησ η ανά το υ ς αιώ νες Η ιδ έα ό τι η σ υναισ θηματική κατά σ ταση τ η ς εγκύου επ η ρ εά ζει τ ο α γέννη το π αιδί τ η ς κ α τά τη δ ιά ρ κ εια τη ς κύησης, υπάρχ ει εδώ και αιώ νες και τ α τε λ ε υ τα ία χρόνια υ π ο σ τη ρ ίζετα ι και από τη ν επ ιστήμη. Από πολύ π α λιά η ισ το ρ ία πολλώ ν π ολιτισμώ ν έ δ ε ιξ ε ό τι το παιδί, πριν ακόμη γ εν ν η θ εί επ η ρ εά ζετα ι από κάπ οια γ εγ ο ν ό τα, που σ υμβαίνουν στη μ έλλουσ α μητέρα. Ο Ιπποκράτης, τ ο 400 π.χ. κα ι ο Sere- nus (Σω ρανός), το ν 1ο μ.χ. αιώ να π ίσ τευ αν ό τι η έγ κ υ ο ς επ η ρ εά ζει τ ο έμ β ρ υ ο που β ρ ίσ κ ετα ι μ έσ α τη ς. Ο ι Κ ινέζοι π ριν από 1.000 χ ρ ό νια δημιουργο ύσ α ν γ ια τ ις έγκυ- ε ς ε ιδ ικ ο ύ ς χώ ρ ους δια μονής, γ ια να ε ξ α σ φ α λίζο υ ν η ρ εμ ία κα ι χαλάρω σ η όχι μόνο γ ια τη ν έγκυο, α λλά και γ ια το έμβρυο που κο υ β α λούσ ε μ έσ α τη ς. Α ρ γό τερ α, τ ο 15ο αιώνα, ο Λ εονάρντο ντα Βίντσι π ίσ τευ ε ό τι υπ ήρχε ά μ εσ ος δ εσ μ ό ς μ έλλουσ α ς μ η τέρ α ς και π αιδιού, αφ ού όπως έλεγ ε: «Μια ψ υ χ ή κ υ β ε ρ ν ά δ υ ο σ ώ μ α τ α κ α ι έ ν α σ ώ μ α θ ρ έ φ ε ι δ υ ο ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ ς». Επίσης, π αλιά υπ ήρχε η αντίληψ η ό τι η ψ υχολογική κατά σ τα σ η το υ ζευγαριού τη σ τιγμή τη ς σύλλη ψ η ς επ η ρ εά ζει τη ν έκβαση τη ς εγκυμοσ ύνης (M acfarlance A., 1988). Τ ον 20ό α ιώ να ο S ontag (1941) έ δ ε ι ξ ε πω ς το κάπ νισ μα κα ι ο ι δ υ ν α το ί θ ό ρ υ β ο ι επ η ρ εά ζο υ ν το ν κ α ρ δ ια κό ρυθμό το υ εμ β ρ ύ ο υ κα ι έγιν α ν π λέο ν γ ν ω σ το ί π ο λλο ί β λα π τικοί π α ρά γοντες, που π ερνούν από το ν ο μφ ά λιο λώ ρο σ το έμβρυο κα ι τ ο επ ηρεάζουν, όπως οι φ α ρ μ α κ ευ τικές ο υ σ ίες, τ α ναρκω τικά, η κακή δ ια τρ ο φ ή τ η ς εγκύου κ.ά. Σήμερα, είν α ι π λέον γνω σ τό, ό τι τ α έμ β ρ υ α πριν ακόμη γ ε ν νηθούν α π οτελο ύν μ έρος το υ κοινω νικού συνόλου (M yrray L. & A ndrew s L., 2000). Α ισ θ ά νοντα ι το υ ς ρ υθμούς τη ς ζω ής τη ς εγκύου, τ ις φ ά σ εις η ρ εμ ία ς, α λλά και το σ τρ ες που βιώνει, α ντιλα μ β ά νο ντα ι το υ ς ή χ ο υ ς και γ εν ικ ά νιώ θουν όλο το ν κύκλο τω ν δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν κα ι σ υναισ θημάτω ν τ η ς μ έλλο υ σ α ς μ ητέρ α ς. Το άγχος τ η ς εγκύου και οι ψ υ χ ο σ ω μ α τ ικ ές επ ιδ ρ ά σ εις το υ σ το έμ β ρ υ ο Κ ά θ ε ά ν θ ρ ω π ο ς α ν τ ιλ α μ β ά ν ε τ α ι κα ι α ν τιδ ρ ά δ ια φ ο ρ ε τικ ά σ τις σ τρ εσ ο γ ό ν ες κ α τ α σ τ ά σ ε ις. Μ π ο ρ ε ί γ ια κ ά π ο ιο ν μ ια κατά σ τα σ η να είν α ι ευ χάρισ τη, α λλά γ ια κάπ οιον ά λλο ν έν το ν α α γχω τική. Υπ άρχο υ ν δ η λα δ ή ε υ δ ιά κ ρ ιτε ς δ ια φ ο ρ έ ς γ ια τ ο πώς κά θ ε σώ μα α ντιδ ρ ά σ το ά γχ ος κι α υ τό ισ χ ύ ει κα ι γ ια τ η γ υ ν α ίκ α σ την π ε ρίο δ ο τ η ς εγκυμοσ ύ νη ς. Ο ι μ ελ έτες δ ε ί χνουν ό τι ό τα ν η γυ να ίκα β ρ ίσ κετα ι κάτω από υπ ερβολικό ά γχος γ ια μεγά λο χ ρ ο νικό δ ιά σ τη μ α σ τη δ ιά ρ κ εια τη ς εγκυμοσ ύ νη ς τη ς, κινδ υ νεύ ει π ερ ισ σ ό τερ ο από σ ο β α ρ ές επ ιπ λοκές, όπως α υ τό μ α τη έκτρ ω ση, μακρύ και επώ δυνο το κ ετό κα ι πρόω ρο το κ ε τ ό (B lom berg, 1980, S am eroff & C handler, 1975). Π ιο π ρόσφ ατα, το 1995,

64 Η Ε Π ΙΔ Ρ Α Σ Η ΤΟΥ ΑΓΧ Ο Υ Σ ΤΗ Σ ΕΓΚΥΟ Υ Σ Τ Η Ν Ψ Υ Χ Ο Σ Ω Μ Α Τ ΙΚ Η Ε Ξ Ε ΛΙΞ Η ΤΟΥ ΕΜ 'Μ Β Ρ Υ) Ο Υ έγ ιν ε έρ ευ να σ το L o s A n g e le s S c h o o l o f M e d ic in e το υ Π α νεπ ισ τη μίο υ τ η ς Καλιφ όρνια, η οποία έ δ ε ιξ ε ό τι έγ κ υ ες με υψηλό επίπεδο άγχους, σ τις 18 με 20 εβ δ ο μ ά δ ες κύησης είχα ν υψ ηλά επ ίπ εδα CRH (corticotropin-releasing horm one), η οποία σ χ ετίζετα ι άμεσ α με το ν πρόω ρο το κ ετό (Hobel C.J. etal, 1999), Η CRH, π ουπ α ρ ά - γ ε τ α ι σ τον εγκέφ α λο κα ι το ν π λακούντα, είν α ι σ τενά σ υνδ εδ εμ ένη με το ν το κ ετό. Π ρ ο κ α λ ε ί τη ν α π ελευ θ έρ ω σ η τω ν προσταγλανδινώ ν, χημικώ ν ουσιώ ν που προκαλούν συσπάσεις τ η ς μ ήτρας κα ι ένα ρξη το υ το κ ετο ύ. Επίσης, η CRH κ α ιτα γ λ υ κ ο - κο ρ τικο ειδ ή είνα ι ο ι κύ ρ ιες ορμόνες, που α υξά νουν σ ε π ερ ιό δ ο υ ς σ τρ ες (Τσιάντης Γ., Ξ υπ ολυτά-ζ αχαριάδη Α., 2001). Έ τσ ι, έχουν τη ν ικανότητα να εμπ οδίσουν τη σωστή α ιμ α τική ροή το υ π λακούντα, με αποτέ λ ε σ μ α τ ο έμβρυο να μην π ροσλα μβάνει τ α α π α ρ α ίτητα θ ρεπ τικά σ υ σ τα τικά κα ι το οξυγόνο, που χρ ειά ζετα ι, γ ια τη ν κανονική το υ ανάπ τυξη κα ι να είν α ι λιπ οβαρές. Μ ε λ έ τ ε ς έ δ ε ιξ α ν ό τ ι τ α έ μ β ρ υ α τω ν οποίω ν ο ι μ η τέρ ες π άσχουν από υψ ηλά επ ίπ εδα άγχους, έχο υ ν μ εγα λύ τερ η π ιθαν ό τη τα να γεννηθούν λιποβαρή, ακόμη και αν δ εν είνα ι πρόωρα. Ε ρ ευ ν η τές σ το Π α νεπ ισ τή μιο τ η ς Καλ ιφ ό ρ ν ια at Irvine β ρ ή κα ν ό τι όσο πιο νω ρίς η γυνα ίκα βιώ νει κατά τη δ ιά ρ κεια τη ς εγκυ μ οσ ύ νη ς ένα έντο να σ τρ εσ ο γό - νο γ ε γ ο ν ό ς (σ α υτή τη ν έρ ευ να π.χ. έναν ισ χυρό σεισμό), τό σ ο μ εγα λ ύ τερ η π ιθα ν ό τη τα έ χ ε ι γ ια πρόω ρο το κ ετό (Glynn L. et al, 2001). Σ ε άλλη έρ ευ να το υ 1995 σ το Κ έντρο Δ η μ ό σ ια ς Υ γεία ς σ τη ν Κ α λιφ όρνια, φ ά νη κε ό τι η π ιθ α νότητα απ οβολής διπ λασ ια ζότα ν ή και τρ ιπ λα σ ια ζό τα ν σ ε σ υ γκεκ ρ ιμ έ ν ε ς γ υ ν α ίκ ε ς που α ν έ φ ε ρ α ν υ ψ η λ ά επ ίπ εδ α ά γ χ ο υ ς σ τη ν ε ρ γ α σ ία το υ ς (M cc ubbin J. et al). Το ά γχ ος έχ ε ι π ολλ έ ς φ ο ρ έ ς δ υ νη τικά α νεπ ιθ ύ μ η τες α ν τιδ ρ ά σ ε ις σ τη σ υ μ π ερ ιφ ο ρ ά τ η ς εγκύου. Γ υ να ίκες που α να σ τα τώ νοντα ι συναισ θημ α τικά δ εν α κο λουθούν υ γ ιειν ές σ υνήθειες, π αραβλέπουν γεύ μ α τα ή δεν έχουν σωσ τή δ ια τρ ο φ ή, καπνίζουν, πίνουν α λκοόλ ή κάνουν χρήσ η απ αγορευμένω ν ουσιώ ν μ ε α π οτέλεσ μ α να α υ ξά ν ετα ι ο κίνδυνος ανα π νευσ τική ς δ υ σ χ έρ εια ς το υ νεογνού ή νεογνικώ ν δια μ α ρ τιώ ν κα ι χαμηλού βάρ ο υ ς γέννησ ης. Μ ια ο μ ά δ α Δ ανώ ν ερ ευ ν η τώ ν με επ ι κ ε φ α λ ή ς το ν D. H ansen εξέτα σ α ν κα τά π όσο το ά γχος ο δ η γ εί σ ε σ υ γγενείς δ ια μ α ρ τίες, όπως λαγώ χειλο και λυ κό σ τομα (Hansen D. et al, 2000). Α ξιο λόγη σ α ν τ α εθ νικά ια τρ ικ ά μητρώ α στη Δ α νία από το 1980 έω ς τ ο 1992, γ ια να π ροσδιορίσ ουν τ ις έγ κ υ ε ς που είχαν βιώ σει σ τρ εσ ο γό να γ εγ ο ν ό τα, όπως το θάνα το ή τη νοσοκομ εια κή π ερ ίθαλψ η μελώ ν τ η ς ο ικ ο γ έν εια ς γ ια καρκίνο ή καρδια κή π ροσβολή. Τα α π οτελέσ μ α τα έδ ειξα ν ό τι η σ υχνότητα σε λα γώ χειλο και λυκό σ τομα ή τα ν δυο φ ο ρές υ ψ η λό τερ η σ ε έγ κ υ ες που έζησ αν ένα δυσ ά ρ εσ το γεγο νό ς. Π ρόσφα τη έρ ευ να στη Φ ιλανδία βρήκε ό τι οι γυ να ίκες, που βίω σαν υψ ηλό ά γχος νω ρίς σ την εγκυμοσ ύνη, είχαν τρ ε ις φ ο ρ ές μ εγ α λ ύ τερ η π ιθ α νότη τα να εμ φ α νίσ ουν π ροεκλαμψ ία, μια π αθολογική κατάσ ταση τ η ς εγκυμοσ ύνης, η οπ οία ο δ η γεί σ ε επιβράδυνση τη ς εμβρυϊκής ανάπτυξης και άλλα π ροβλήματα στο νεογνό. Επίσης, π ερ ισ σ ό τερ ο επ ιρ ρ επ είς σ τη ν εμφ άνισ η π ρ ο εκλα μ ψ ία ς είνα ι οι γυ να ίκες με σ τρεσ ο γό νες δ ο υ λ ειές σ ε σύγκρισ η μ α υ τές που δ εν δουλεύουν, ή που η δ ο υ λειά το υ ς δ εν έχ ε ι ιδ ια ίτερ α έντονο άγχος. Η σ υναισ θηματική κατά σ τα σ η και ε ιδ ι κ ό τερ α το ά γχος τ η ς εγ κ ύ ο υ επ η ρ εά ζει όχι μόνο το ν κα ρδια κό τη ς ρυθμό και τη ν α ρ τη ρ ια κ ή τ η ς πίεση, α λλά και το ν καρδ ια κ ό ρ υ θ μ ό το υ α να π τυ σ σ ό μ ενο υ ε μ βρύου (M onk C.C. et al, U niversity C olum

Η Ε Π ΙΔ Ρ Α Σ Η ΤΟ Υ ΑΓΧΟΥΣ ΤΗ Σ ΕΓΚΥΟ Υ Σ Τ Η Ν Ψ Υ Χ Ο Σ Ω Μ Α Τ ΙΚ Η ΕΞΕΛΙΞ Η ΤΟ Υ Ε Μ Β Ρ Υ Ο Υ 65 bia N ew York, 2003). Σ την έρ ευ ν α α υτή 32 υ γ ιείς γυνα ίκες, ό λες σ το 3ο τρ ίμ η νο τη ς εγκυμοσ ύνης το υ ς, συμπλήρωσαν ένα τ ε σ τ τ ο οπ οίο π ρ ο κα λούσ ε α ν τιδ ρ ά σ εις σ τρ ες. Π ριν, κα τά τη δ ιά ρ κ ε ια κα ι μ ετά τη συμπλήρω ση το υ τε σ τ π α ρακολο υθο ύ σαν το ν κα ρ δ ια κό ρυθμό και τη ν α ρ τη ρ ι ακή π ίεση τ η ς εγκύου, α λλά τα υ τό χ ρ ο ν α κ α τέγ ρ α φ α ν και το ν εμ β ρ υ ϊκό κα ρ δ ια κό ρυθμό. Ο ι ε ρ ευ ν η τές βρήκαν ό τι κα τά τη δ ιά ρ κεια το υ σ τρ ε ς -τε σ τ η αύξηση το υ εμ β ρ υ ϊκο ύ κα ρ δ ια κού ρυθμού σ υ σ χετιζό τα ν με το επίπεδο ά γχους τη ς εγκύου, όχι όμω ς με τη ν αύξηση το υ καρδιακού τη ς ρυθμού και τη ς α ρ τη ρ ια κ ή ς τη ς π ίεσης. Ό μω ς, η καρδιο α γγεια κή δ ρ α σ τη ρ ιό τη τά τη ς και το γενικό επίπεδο ά γχου ς που είχ ε στη φ ά ση τη ς α νά ρρω σ ης μ ετά το σ τρ ε ς -τε σ τ, ή τα ν σ τενά σ υ νδ εδ εμ ένα με τ ις α λλα γές σ τον εμ β ρ υ ϊκό κα ρ δ ια κό ρυθμό. Α υτή η κα θ υ σ τερ η μ ένη α ντίδ ρ α σ η λα μ β ά νει ενδ εχομένω ς χώ ρα, επ ειδή ο ι φ υ σ ικές α ντιδ ρ ά σ εις το υ σ τρ ες χρ ειά ζο ντα ι χρόνο γ ια να φ τά σ ο υ ν σ το έμβρυο. Ω σ τόσο, μπ ορεί επ ίσ ης να σ ημαίνει ό τι κατά τη δ ιά ρ κεια τω ν π ροηγούμενω ν μηνών τη ς εγκυμοσ ύ νης, η διά θεσ η τη ς εγκύ ου έ χ ε ι ή δη δ ια μ ορφ ώ σ ει το ν τύπ ο το υ εμ β ρυϊκο ύ κα ρ δ ια κού ρυθμού. Μ έχρι τώ ρ α έχει γίνει ανα φ ορ ά στο κατά πόσο το ά γχ ος τ η ς εγκύου επ η ρ εά ζει ψυχοσω μ α τικά -εν δ ο μ ή τρ ια κα ι ε ξ ω μ ή τρ ια - το έμ β ρ υ ο και νεογνό. Υ π άρχουν επίσης σ η μ α ντικές έρ ευ νες, οι οπ οίες εξετά ζο υ ν τ ις επ ιπ τώ σεις το υ ά γχους στη σ υμπ εριφ ο ρ ά και τ α σ υνα ισ θή μ α τα το υ π αιδιού. Το 1980 οι Friedm an και Sigm an και ο Van Den Bergh, το 1992, είχαν μ ελετή σ ει τ ις επ ιδράσεις το υ αυξημένου ά γχους τη ς εγκύου και βρήκαν ό τι ό τα ν μια γυνα ίκα γ ια μ εγά λο χρ ονικό δ ιά σ τημα έχ ε ι άγχος σ την εγκυμοσ ύνη, έχ ε ι π ερ ισ σ ό τερ ες πιθ α ν ό τη τες να γεννή σ ει ένα π α ιδ ί ε υ ε ρ έ θ ι σ το και υπ ερκινητικό, με π ροβλήματα δ ια τρ ο φ ή ς, ύπνου κα ι π έψ ης (Cole Μ., Cole S.R., 2000). Π ρόσφα τη έρ ευ ν α από τη S o c ie ty fo r R e s e a rc h in C h ild D e v e lo p m e n t" (Van den Bergh B.R.H., M arcoen A., 2004), ε ξ έ τ α σε τ α α π ο τελέσ μ α τα τω ν επιπτώ σεων τω ν υψ ηλώ ν επ ιπ έδω ν ά γ χ ο υ ς τ η ς γ υ ν α ίκ α ς κα τά τ η δ ιά ρ κ ε ια τ η ς εγκυμοσ ύ νη ς τη ς, επάνω σ την ευ π άθεια τω ν παιδιών γ ια ανεπ ά ρκεια π ροσοχής, γ ια υ π ερ κινητικό τητα (το γνω σ τό A. D.H.D. A tte n tio n D e fic it H y p e r a c tiv ity D is o r d e r = Δ ια τ α ρ α χ ή Υ π ερ κ ί- ν η τ ικ ό τ η τ α ς κ α ί Ε λ λ ε ιμ μ α τ ικ ή ς Π ρ ο σ ο χ ή ς ) και γ ια αγχώ δεις δ ια τα ρ α χ ές σ την παιδική ηλικία. Επίσης, ο ι ερ ευ νη τές ήθελαν να μάθουν αν υπ άρχουν ειδ ικ έ ς ευ ά λω τες π ερ ί ο δοι κα τά τη δ ιά ρ κ εια τη ς εγκυμοσ ύνης, μέσ α σ τις οπ οίες το ά γχ ος π ρ ο γρα μ μ α τίζει τ α β ιο λο γικά σ υ σ τή μ α τα το υ π αιδιού, α υ ξά ν ο ν τα ς τη ν εμ β ρ υ ϊκή ευ π ά θ εια γ ια τέ τ ο ιε ς δ ια τα ρ α χές. 71 φ υ σ ιο λ ο γ ικ έ ς γ υ ν α ίκ ε ς συμπ λήρω σαν ερ ω τη μ α το λ ό γ ια γ ια τ α επίπεδα ά γ χο υ ς το υ ς κα θ όλη τη δ ιά ρ κ εια τη ς ε γ κ υ μοσ ύνης το υ ς. Ο ι ερ ευ ν η τές, επ ίσης, σ υ γκέντρ ω σ α ν σ το ιχ εία από τ α 72 π ρω τότο κ ο π α ιδ ιά τ ο υ ς (υπ ήρχε έν α ζ ε υ γ ά ρ ι δίδυμω ν) 8 ή 9 χ ρ ό νια α ρ γό τερ α. Ο ι π ληρ ο φ ο ρ ίες σ υ λλέχτη κα ν όχι από τ α ίδια τ α παιδιά, α λλά από το υ ς γο νείς, δ α σ κά λο υς και α μ ερ ό λη π το υ ς π α ρ α τηρητές, οι οποίοι συμπ λήρω σαν ερ ω τη μ α το λό για γ ια να μ ετρ ή σ ο υ ν τη ν π ροσοχή το υ π αιδιού, το κατά πόσο είνα ι υπερκινητικό, τη συμπ εριφ ο ρ ά το υ και το επ ίπ εδο ά γχους του. Τ α α π ο τε λ έ σ μ α τα έ δ ε ιξ α ν ό τι υ π ά ρ χ ε ι μια κρίσ ιμη π ερ ίο δ ο ς μ ετα ξύ τω ν 12 κα ι 22 εβ δο μ ά δ ω ν τη ς εγκυμοσ ύνης, στη δ ιά ρ κ εια τ η ς οπ οίας τ ο ά γχ ος τη ς εγ κ ύ ου α υ ξά ν ει το ν κίνδυνο δια τα ραχώ ν σ την π αιδική η λ ικ ία Η έρ ευ ν α σ υμπ εραίνει ό τι τ α σ τρ εσ ο γό να βιώ ματα τη ς μ η τέρ α ς επιδ ρούν σ το έμ β ρυο κα ι έχουν μακροπ ρό

66 Η Ε Π ΙΔ Ρ Α Σ Η Τ Ο Υ ΑΓΧΟΥΣ Τ Η Σ ΕΓΚΥΟ Υ Σ Τ Η Ν Ψ Υ Χ Ο Σ Ω Μ Α Τ ΙΚ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ Ε Μ Β Ρ Υ Ο Υ θ εσ μ ε ς ε π ιδ ρ ά σ ε ις σ τη ν π α ιδ ική η λ ικ ί α π ερ ισ σ ό τερ ο από οπ οιονδήπ οτε άλλο π α ρ ά γοντα, σ υ μ π ερ ιλα μ β α νομένο υ το υ καπ νίσ ματος κατά τη ν κύηση, το υ χα μ η λού β ά ρ ους γέννησ η ς κα ι το υ ά γχ ο υ ς τη ς μ η τέρ α ς όταν το π α ιδ ί είνα ι 8 ή 9 ετώ ν. Τ α α π ο τελέσ μ α τα τ η ς έ ρ ε υ ν α ς α υ τή ς π α ρέχο υ ν μ ερ ικ ές από τ ις δ υ ν α τό τε ρ ε ς ά μ εσ ες α π ο δ είξεις που υπ άρχουν δ ια θ έ σ ιμ ες σ ήμερα, ό τι το ά γχ ο ς τ η ς εγκύ ο υ μπ ορεί να π ρ ο γρ α μ μ α τίσ ει μ ερ ικά σ ημεία μέσ α σ τον π ρόω ρα αναπ τυσ σ όμενο ε γ κ έ φ α λο το υ εμβρύου, τ ο οπ οίο επ α υ ξά νει τη ν ευπ ά θ εια το υ π α ιδιού γ ια δ ια τα ρ α χ ές τη ς π α ιδικής ηλικίας. Υ π ο σ τ η ρ ικ τ ικ ά μ έ σ α π ρ ό λ η ψ η ς το υ άγχους τω ν εγκύω ν Από τ α παραπάνω γ ίν ε τα ι φ α νερ ό, ό τι η έγκυος γ ια το καλό το υ παιδιού τη ς πρέπει κα τά τη δ ιά ρ κεια τη ς εγκυμοσ ύ νη ς τη ς να π ροσαρμ όσ ει τη ζωή τη ς σύμφ ω να με τις ν έες τη ς ευθύνες. Έ να κα λό υ π ο σ τη ρ ικτικό π ερ ιβάλλον, το οποίο π ερ ιλα μ β ά νει τ ο σ ύ ντρ οφ ο τη ς εγκύου, τη ν ο ικ ο γ έν εια κα ι το υ ς φ ίλο υς, ε ίν α ι π ηγή σ υ ν α ισ θ η μ α τικ ή ς εν ίσ χ υ σ η ς (Μ ω ρ α ΐτο υ Μ., Χ α ρ ιζο π ο ύ λο υ Β., Σ κια- δά Σ., Σ ουρίλα Δ., 2003), αντιμετώ π ισ ης π ροβλημάτω ν με όσο τ ο δ υνα τό λ ιγ ό τερ ο ά γχ ος και β οήθεια ς σ ε θ έμ α τα που αφ ο- ρ ο ύ ν το σπίτι και τ ο νοικοκυριό. Ο δ εσ μ ός τω ν συζύγω ν ενισ χ ύ ετα ι από τη ν π ροσμονή το υ π αιδιού κα ι μπ ορεί να ενισ χ ύ σ ει ο ένα ς το ν άλλον σ το υ ς φ όβους και τ ις αγω ν ίες το υ ς (Μ ω ραΐτου Μ., 2002). Ε π ίσ ης, π ηγή θ ε τ ικ ή ς ε ν έ ρ γ ε ια ς κ α ι ελά ττω σ η ς το υ σ τρ ες είν α ι η άσκηση (ότα ν α υτή είνα ι επ ιτρεπ τή και δ εν υπ άρχει κίνδυνος), η οποία όχι μόνο δ ια τη ρ ε ί τη ν έγκυο σ ε φ όρμα, α λλά και π ρολα μ β ά νει δ ύ σ κο λες κατα σ τά σ εις, όπως π όνους στη μέση και δυσκοιλιότητα. Ακόμη, υπάρχουν π ο λλές τεχ ν ικ ές, που χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ντα ι επ ιτυχώ ς σ την εγκυμοσ ύνη, όπως η Ψυ- χοπ ρ οφ υλα κτική, η Γιόγκα, η Απτονομία, ο Β ελονισ μός, ο ι οπ οίες χαλαρώ νουν και η ρ εμ ο ύ ν τη ν έγκυο (Μ ω ραΐτου Μ., Μπου- ρ ουτζό γλου Μ., Χ α τζημιχά λογλου Α., Καλ- λ ία Θ., 2003). Τ έλος, η σω στή και υγιεινή δ ια τρ οφ ή, ο κα λό ς ύπνος, η απ οφυγή το υ καπνίσματο ς, το υ α λκο ό λ και φ α ρμακευτικώ ν ουσιών τη ν π ερ ίοδ ο αυτή, βοηθούν α π οτελεσ μ α τικά τό σ ο τη ν έγκυο, όσο και το παιδί. Κάθε έγκυος πρέπει να π ροσδιορίσ ει τόσ ο/ τ ις π ροσω πικές, όσο και τις σ υσ χετιζόμε- ν ες με τη ν ερ γ α σ ία τη ς π η γές σ τρ ες και να β ρ ει δ ρ α σ τικο ύ ς τρ ό π ο υ ς να τ ις αντιμετω π ίσ ει, δ ιό τι η εγκυ μ οσ ύ νη είνα ι μια από τ ις σ η μ α ν τικ ό τε ρ ε ς π ερ ιό δ ο υ ς στη ζωή τ η ς γυνα ίκα ς, η οπ οία θα τη ν οδηγήσ ει στη μ ητρότη τα. Β ΙΒ Λ ΙΟ ΓΡ Α Φ ΙΑ C ole Μ., C ole S.R. (2000): Η ανάπτυξη των παιδιών - Η αρχή τη ς ζωής, εγκυμοσύνη, το κ ετό ς, βρεφ ική ηλικία. Ε κ δ ό σ ε ις Τ υ π ω θ ή τω - Γ. Δ α ρ δ ά ν ο ς, Α θ ή να. D avis A. et al (1961): Anxiety, pregnancy and childbirth abnormalities. J o u rn a l o f c o n s u ltin g P s y c h o lo g y. G lyn n L. et al (2 0 0 1 ): W hen stress happens matters: effects of earthquake tim ing on stress responsively in pregnancy. A m e ric a n J o u rn a l o f O b s te tric s a n d G y n e c o lo g y. H ansen D. et al (2000): Emotional stress can affect the developing child. The L a n c e t m e d ic a l jo u rn a l. H obel C.J. et al (1999): Maternal plasma CRH associated with stress at 20 weeks gestation in pregnancies ending in preterm delivery. A m e ric a n J o u rn a l o f O b ste t ric s a n d G y n e c o lo g y. M acfarlane A. (1988): Η ψυχολογία του το κετού από τη σύλληψη ώς τη γέννηση. Εκδ ό σ ε ις Π. Κ ο υ τσ ο ύ μ π ο ς Α.Ε., Α θήνα. M cc ubbin J. et al: Stress during pregnancy:

Η Ε Π ΙΔ Ρ Α Σ Η ΤΟ Υ ΑΓΧ Ο Υ Σ ΤΗ Σ ΕΓΚΥΟ Υ Σ Τ Η Ν Ψ Υ Χ Ο Σ Ω Μ Α Τ ΙΚ Η ΕΞΕΛΙΞ Η ΤΟ Υ Ε Μ Β Ρ Υ Ο Υ 67 www.ultrasound.dem on.co.uk Μ ελισσά-χαλικιοττούλου X. (1996): Η εξελικτική και η κλινική ψυχολογία στο χώρο τη ς υγείας. Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η. M onk C.C. et al (2003): Stress during pregnancy can affect fetal heart rate. D e v e lo p m e n ta l a n d B e h a v io ra l P e d ia tric s. M yrray L., A n dre w s L. (2000): Τα βρέφη δεν είναι μωρά - Ο κοινωνικός κόσμος του βρέφους. Εκδόσεις Ε λ λ η ν ικ ά Γ ο ά μ - μ α τ α. Μ ω ρ α ΐτο υ Μ. (1 9 9 6 ): Γένεσ ις. Ε κ δ ό σ ε ις Π ρ ά σ ιν ο Φ ύ λ λ ο, Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η. Μ ω ραΐτου Μ. (2002): Επιλόχεια Κατάθλιψη: Ανασκόπηση. Π ε ρ ιο δ ικ ό Ε Λ Ε Υ Θ Ω ", 7 (3 ):1 10-125. Μ ω ραΐτου Μ., Μ πουρουτζόγλου Μ., Χατζημιχάλογλου Α., Καλλία Θ. (2003): Ανασκόπηση τω ν φυσικώ ν μεθόδω ν προετο ιμ α σ ία ς γ ια το ν το κ ετό. Π ε ρ ιο δ ικ ό Ε Λ Ε Υ Θ Ω, 8 (1 ):3 6-4 2. Μ ω ραΐτου Μ., Χαριζοπούλου Β., Σκιαδά Σ., Σουρίλα Δ. (2003): Η σπουδαιότητα τη ς πρώτης ώρας μετά τον το κετό για τη μητέρ α και το νεογνό. Π ε ρ ιο δ ικ ό Ε ΛΕΥΘ Ω, 8 (3 ):1 0 3-1 0 9. Μ ω ραΐτου Μ. (2004): Το βίωμα τη ς μητρότη τα ς. Ε κ δ ό σ ε ις Β ή τ α m e d ic a l a r ts, Α θ ή ν α. Μ ω ραΐτου Μ., Σταλίκας Α. (2004): Τα θετικά συναισθήματα κατά τη μετάβαση στη μητρότητα. Π ε ρ ιο δ ικ ό Το Β ή μ α τ ο υ Α σ κ λ η π ιο ύ, 2 (4 ):2 0 7-2 1 1. Παρασκευόπουλος I. (1985): Εξελικτική Ψυχολογία. Τ ό μ ο ς 1ος, Α θ ή ν α. Sontag L.W. (1941): The significance of fetal environmental difference. A m e ric a n J o u r n a l o f O b s te tric s a n d G y n e c o lo g y. Σ υ κά κη -Δ ο ύ κα A.: Ο το κετό ς είναι αγάπη. Α θ ή να. Τσιάντης Γ., Ξυπολυτά-Ζαχαριάδη Α. (2001): Ψυχοσωματικά προβλήματα των παιδιών. Ε κ δ ό σ ε ις Κ α σ τ α ν ιώ τ η, Α θ ή να. Van den Bergh B.R.H., M arcoen A. (2004): High Antenatal Maternal Anxiety is related to ADHD sym ptom s, Externalizing Problems and Anxiety in 8/9 Years Olds. The S o c ie ty fo r R e s e a rc h in C h ild D e v e lo p m e n t. Vellay P. (1984): Εγκυμοσύνη χω ρίς άγχος. Μ ε τ ά φ ρ α σ η : Κ ω ν σ τα ν τίν ο ς Π α ν ό π ο υ λ ο ς, Α θ ή ν α.