MACEDONIAN TRANSMISSION SYSTEM OPERATOR

MACEDONIAN TRANSMISSION SYSTEM OPERATOR REPUBLIC OF MACEDONIA ELECTRIC POWER DEVELOPMENT PROJECT ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT FOR CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) S/S NIS (SERBIA) SECTION: S/S STIP MACEDONIAN-SERBIAN BORDER September, 2010

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER Project Description The overhead 400 kv transmission line for connecting the power grids of the Republic of Macedonia and the Republic of Serbia will significantly improve the quality and flexibility of the power supply in the region.this cross-border connection will improve the conditions for a safe and secure transfer of greater power potential between the two countries.the construction and future operation of this transmission line between Macedonia and Serbia, in combination with implementation of projects for the new 400 kv transmission lines to Greece (Bitola Florina) and to Bulgaria (Stip-Chervena Mogila) will strengthen the entire capacity of the power system corridor North-South.The planned transmission line will be designed and constructed in compliance with the current Regulation on the Technical Rules for Construction of Overhead Power Lines with Nominal Voltage of 1kV to 400 kv, as well as the current standards, rules and regulations applicable in the Republic of Macedonia. The entire life cycle of the project includes the following phases: o o o o o Selection of an adequate corridor for the route of the transmission linethis phase has been realised through (i) identifying the potential alternative routes, (ii) assessment of the feasibility thereof and (iii) selection of the most favourable alternative. This phase is underway (being undertaken by an electrical contractor appointed by MEPSO) and includes preparation of relevant planning documentation, including technical and design documentation and analysis of the environment aspects. The planning documentation will be prepared in accordance with the requirements of the current Macedonian and international legislation for these type of facilities. Construction phase. Activities of this phase will include construction activities and installation of the necessary infrastructure and equipment. Operational phase. This project phase will include actual operation of the transmission line, including maintenance and control. Decommisioning and closure of installation. This phase will include measures for recultivation and future use of the area, as well as measures for managing the impact on the environment during the post-project period. All the components of the interconnection 400kV transmission line SS Stip Macedonian-Serbian broder (towers, foundation, conductors, protective wires and insulators) and their elements will be designed, produced, tested and installed according to the standards of the 400 kv grid in Macedonia. The entire equipment must be designed and constructed in the manner that will ensure safe operation in the ambient conditions that exist in the area where the transmission line is to be built, and under various energy transfers and voltageconditions that might occur during the operaton of the transmission grid. The basic technical parameters of the transmission line are presented in the following table: Table Review of technical parameters of the 400kV interconnection transmission line Parameter Characteristic Nominal voltage 400 kv Type of towers Steel-bar hot zinc-coated, with horizontally placed conductors, two per phase and two protective wires Foundation Typical solutions, depending on the engineering and geo-mechanical parameters of the ground. Protection against corrosion of anchor segment, 50 cm above the level of the terrain. Conductor Number per phases: 2 Material: AlFe

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER Section: 490/65 mm 2 Maximum work strain: According to valid regulations Protective wire Two earth-lead wires in horizontal lowland: First: Alumoweld hawser with diameter of 126.1 mm 2, labeled AWG 19/9 Second: Protective hawser with optic fiber, OPGW with 48 fibers (Mechanical and electric characteristics will correspond to classic protective hawser) Insulators Type of insulator: - On the line: Phase, massive, porcelain insulator of the type 75/21+20=160 or glass hanging insulators U-160 - On the portal: Glass hanging, of the type U-160 Type of insulator chain: According to the regulations Earthing of towers Specific resistance of the ground: According to the terrain measurements of specific places and use of typical earthing Material: Circular zinc-coated steel Dimensions: Minimum diameter 10 mm Connective equipment Connective materials for the planned insulators are hot zinc-coated. Climate parameters Wind pressure: 75 dan/m 2 Burden from ice and snow: 1,6 x 0,18 d dan/m 2 External temperature: - Maximum + 40 С - Minimum - 20 С Safety hight At least 1 m higher than the prescribed in the Regulation,,to take into account conductor fatigue, intensive construction of near-by facilities, use of agricultural machinery, etc. The corridor of the route for the transmission line is in Eastern Macedonia, on the territory of five municipalities: Stip, Karbinci, Sveti Nikole, Kumanovo and Staro Nagorichane. The route runs from the newly planned portal in the existing SS 400/110kV Stip, in the area Ramnishte to the area Jelena Glava at the Macedonian-Serbian border. The route is approximately 70 km long. According to its morphology, the route of the transmission line passes through several valleys, while part of the route passes through low mountain regions.

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER EIA Study PROJECT JUSTIFICATION AND CONLCUSION INTRODUCTION This part includes an assessment of how the project for establishment of 400 kv interconnective transmission line between Macedonia and Serbia, contributes to the efforts of Republic of Macedonia to achieve the objectives of sustainable development. It also includes a review of the project data and information that support and justify the project implementation. Primary benefits of the project can be summarized as follows: Improvement of the conditions for transfer of eletricity between Macedonia and Serbia. Improvement of the quality, reliability and flexibility of the power supply systems in the region. Increasing the overall capacity of electric energy corridor north - south. Improving power line voltage profiles of electrical systems. Reduction of the energy overloads of the existing power supply grid. SUSTAINABLE DEVELOPMENT The basic principles of the sustainable development concept include: "Precautionary Principle" according to which, if there is reasonable suspicion that a particular activity may cause harmful effects on the environment, necessary measures for protection are taken, before scientific evidence shows that such adverse consequences could occur. Inter-generational equity, whereby the present generation should ensure the maintenance and promotion of healthy, diverse, and productive environment for future generations. Conservation of biodiversity and ecological integrity. The reasons that juastify the project regarding the principles of sustainable development are described below. Precautionary Principle MEPSO adopted the precautionary principle, through the process of designing the transmission line and proposed measures for mitigation of potential environmental impacts. MEPSO will conduct monitoring of environmental impacts. In the event of an outbreak and recording deviations in terms of expected conditions they will investigate them, and implement appropriate measures for prevention of adverse effects on the environment. The proposed transmission line will use proven modern technology, with known impacts and effects on the environment, which in turn, allow known and effective measures and procedures for management and control. Inter-generation equity The proposed transmission line will contribute to meeting the current and future demand for energy in the region.

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER The successful implementation of the project for establishment of 400 kv interconnective transmission line, according to the guidelines given in this study, will provide safer and more stable electricity supply for future generations, without environmental degradation. It will contribute to improving the situation and conditions for further economic development and increased social benefits. Conservation of biodiversity and ecological integrity During the implementation of various project phases, certain measures for reduction of impacts on biodiversity will be implemented. Accordingly, the proposed project will not cause significant impacts on biodiversity and ecological integrity of the area along the route of the transmission line. ENVIRONMENTAL IMPACT ASSESSMENT According to the requirements stipulated in the Law on Environment and the relevant secondary legislation, the planning process of the project for construction of interconnective transmission line includes analysis environmental protection aspects. The main results of the evaluation of environmental impacts are provided in continuation. According to the results of the analysis, where necessary, measures will be taken to reduce impacts and to contribute toward sustainable environmental management. Electro - magnetic fields EMF are result of the generation, transmission, distribution, and use of electricity. They are present in the vicinity of the operating electrical equipment. The intensity of the electric field is measured in the unit "volt per meter" (V / m), and varies in function of the differences of the potentials between the conductors, land and nearby objects. The magnetic fields are described using the concept of density flux (magnetic induction). These fields are measured in unit "Tesla" (T). The intensity of the EMF from transmission installations depends on the voltage level of the line, and progressively decreases with the increase of the distance from the conductor. Previous measurements of the values of EMF by various institutions, for relatively low security level of phase conductor, from 10 meters above the ground, determined an electric field of 6.7 kv / m, and magnetic induction of 42.9 μt. Taking into account the defined limit values for exposure to EMF, it can be concluded that this, and higher altitudes of the phase conductor, the temporary presence of people in the vicinity of 400 kv transmission line, is not likely to have a harmful effect on their health. Through implementation of appropriate design and operational measures, MEPSO will provide conditions for elimination of the effects of EMF on human health. These measures include: (i) proper selection of locations for towers / spreading of the route in terms of settlements, (ii) respecting the technical specifications for minimum height of conductors, and (iii) monitoring and measuring the levels of EMF - control the eventual exceeding of the limit values of exposure, during the operational phase of the transmission line. Flora and fauna With the implementation of appropriate measures and activities in the phases of design, construction, and operation, the transmission line will not cause serious negative effect on biotope composition of the area, natural habitats, flora and fauna.

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER Due to careful planning of the route of the transmission line, the need for clearing vegetation, trees and forest covers is was reduced to a minimum. Geology and soil Expected impacts of the transmission line on the geological structures and soil in the phase of construction would be in the form of degradation and soil erosion, and violation of certain geological formations. The risk of erosion of soil is limited, mainly to localities where the towers will be prepared, assembled, and installed. With the implementation of good construction practice, the likely impacts will be controlled, and are not expected to cause serious adverse effects. Air quality The potential impacts from dust emissions on local air quality during the construction phase will be reduced through the proposed measures. During its operation, the transmission line will have no harmful gas emissions into the ambient air. Hydrology and water quality The potential impacts on the quality of surface water may occur as a result of erosion and sedimentation, and inadequate waste management. Measures have been proposed, to reduce potential impacts, and their implementation will allow a negligible impact effect on water quality. During the construction of the transmission line, no impact on groundwater is expected, because the construction works include shallow pits. Noise Emission of noise during the construction phase is imminent. Having in mind the distance of most of the individual locations of the towers from the settlements, and the fact that the issue of construction noise is short term and of discontinued nature, significant and irreversible impact on the environment and local population is not expected. Through adoption of good construction practice, the noise levels will be within the emission limit values. During its operational phase, the transmission line will generate harmful noise emmisions in the immediate surroundings and environment. In this phase, there is possible occurrence of disturbing noise due to the corona effect, i.e. electrical discharges around the conductor cables. The corona effect is a common phenomenon associated with all energy transmission lines. The noise from the corona effect is directly depending on certain physical parameters of the environment, particularly the presence of forest belts, morphology of the terrain, etc. The corona effect in the transmissions lines has been explored in detail in the recent decades. Consequently, the corona effect is known, and when designing the transmission lines, measures for its minimization are implemented, particularly for high-voltage transmission lines with voltage levels above 300 kv. Proper choice of conductor dimensions for the transmission line will reduce the localized electric blast on the air on the surface of the conductor, and will further reduce the surface gradient on the same level that would cause very small and negligible corona activity. Visual aspects At certain sites, the new 400 kv interconnective transmission line causes limited visual changes to the existing landscape and scenery. Because of (i) the relatively thin design of the towers and (ii) the principle of selection

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER of the route corridor, which is parallel with already existing structures / transmission line, as well as (iii) significant distances from settlements, the visual effect of the transmission line will be insignificant. Noticeable visual change will occur only at points where the transmission line crosses with roads and places of bridging deep valleys and ravines. Cultural heritage If artifacts are found during excavations, or there are indications that on certain sites along the route of the transmission line there is an archaeological good, the construction work will be terminated. The specific sites will be secured and temporarily protected to avoid any negative implications for their security and status. Waste management During its life cycle, the transmission line will create different types and fractions of waste, including municipal waste, packaging waste and waste from construction activities. Additionally, creation of minor quantities of certain fractions of hazardous waste is expected. During its life cycle, the transmission line will have an established and implemented optimal approach for waste management. This approach will be in compliance with the requirements and obligations set out in the Macedonian legislation in the field of waste management. CONCLUSION The interconnective 400 kv transmission line between Macedonia and Serbia represents an important energy initiative and effort to improving the quality, reliability and flexibility of electricity supply in the region. Bearing in mind the results of the study for environmental impact assessment, and the principles of sustainable development, the construction and operation of the interconnective 400 kv transmission line is justified because: Environmental issues related to all stages of the life cycle of the transmission line are fully identified and taken into account. The assessment of the environmental impacts is based on best available information and consideration of cumulative impacts. The identified likely impacts can be eliminated or reduced and, therefore, the proposed transmission line is not a threat for serious or irreversible damage to the environment. The proposed transmission line will not cause impacts on biodiversity and ecological integrity of the area. The environmental impacts associated with the proposed project are identified, and addressed in this study according to the requirements of the Macedonian regulation for EIA, best international practices and guidelines in the EIA scoping report, submitted by the Ministry of Environment and Physical Planning. MEPSO will implement the proposed measures for reduction of the environmental impacts, to ensure that the effects are maintained at acceptable levels throughout the life cycle of the interconnective transmission line. During the preparation of this study, no significant negative impacts on environment and human health were determined. The identified impacts are standard, and can be avoided or reduced through the implementation of appropriate measures and controls.

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER A. MITIGATION PLAN Project phase Issue Mitigation measure Cost of Mitigation (If Substantial) Human health Appropriate selection of the towers locations / spreading of the route in relation to Human health settlements (electro - magnetic fields) Compliance with technical specifications for minimum height of the conductors Biological diversity Design Habitats with: halophytic vegetation hilly pastures on limestone Endemic species of flora IUCN Species list Ground fauna of vertebrates and invertebrates Fauna of Birds Birds of Prey: (i) Golden Eagle in the v. Orel (ii) Imperial eagle in the v. D. Gjugjance Vicinity of wetlands (r.pchinja) In the process of planning / designing of the access roads and tower locations, to avoid sites on which significant habitats have been registered. In the process of planning / designing of the access roads to avoid sites with determined coordinates on which endemic species and globally important species have been registered. Planning / designing of the access roads through maximum use of existing roads. If this is impossible, then they can be planned into habitats with poor vegetation. Design measures for reduction of the danger of collision with birds, according the recommendations of relevant international documents and guidelines. Conductors and isolators Diverters and flashing diverters for birds. Responsibility Start date End date Designer / Investor Designer / Investor Designer / Investor Designer / Investor Designer / Investor through an expert organization

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER Project phase Issue Mitigation measure Cost of Mitigation (If Substantial) Responsibility ) Start date End date Geology, soils Quality of surface waters Erosion Adoption of good construction practice and construction zones management contractor / investor according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics Construction / 1 Air quality Dust emissions Waste management Noise Cultural and archeological heritage Adoption of good construction practice and construction zones management Dispersion of water at construction areas, for reduction of emissions of dust. Selection / reuse, recycling target waste fractions Removal of other factions by a licensed service provider Adoption of good construction practice. Taking additional operational activities and measures for compliance of the noise levels with the emission limit values. If artifacts are found during excavations, or there are indications that on certain sites along the route of the transmission line there is an archaeological good, the construction work will be terminated, and the competent public institution for protection of cultural heritage will be promptly notified. The work contractor shall be obliged to comply with Macedonian legal requirements in a case of accidental archeological discovery. contractor / investor contractor / investor contractor / investor contractor / investor according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER Project phase Issue Mitigation measure Cost of Mitigation (If Substantial) Biological diversity Use of existing access roads. Prohibition and prevention of activities that would annoy the autochthonous flora and fauna, particulary (i) the collection of medicinal plants, mushrooms and fruits, (ii) General measures collecting snails, (iii) disturbance and hunting of game, birds, etc., (iv) collection of eggs from birds and other. Prohibition of starting a fire. Fencing construction zones with heavy machinery. Careful execution of the construction work at localities where on contact, the two communities - Astragalo-Morinetum and Chrysopogon gryllus Habitats with halophytic comm. mosaicly develop. For construction vegetation purpose, the surfaces on which community Habitats with hilly pastures Chrysopogon gryllus has been developed can be on limestone used. This habitat is not endangered and is widely spread in Macedonia. Compulsory presence of a botanist in the field of construction activities is recommended. Construction / 2 Endemic species: Salvia jurisicii, (IUCN) Onobrychis megalophylla Verbascum lesnovoensis Avoidance of construction works, for the preservation of populations of these endemic species. If construction work is inevitable, measures for dislocation of populations of similar items with similar, ecological conditions have to be taken. Compulsory presence of a botanist in the field of construction activities is recommended. Responsibility ) Start date End date contractor / investor contractor / investor contractor / investor according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics according to the procurement plan / construction dinamics

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER Project phase Issue Mitigation measure Cost of Mitigation (If Substantial) Execution of measures designed to reduce hazards to birds Fauna of vertebrates and Construction of pits for foundaments invertebrates, with emphasis according precise dynamics. on species of national and To avoid leaving open pits for a longer European importance period, because of the possibility for immigration of reptiles, mammals or insects. Construction / 3 Operation Quality of surface waters and soil Erosion Noise Electro-magnetic fileds Fauna of Birds Birds of Prey: (iii) Golden Eagle in the v. Orel (iv) Imperial eagle in the v. D. Gjugjance Vicinity of wetlands (r.pchinja) Maintenance of access roads Prevention of leakage of fuels, oils, chemicals. Regular control of transmission line conductors and vibration absorbers, to eliminate the potential impact of noise due to corona effect. Monitoring and measuring the levels of EMF - control the eventual exceeding of the limit values for exposure. Macedonia has no regulation regarding EMF. The recommendations of ICNPR and EU will be followed. Control of the efficiency of the measures / devices for reduction of the hazards to birds Continuous monitoring (at least the first 3-5 years) of the impact on the fauna of birds. Responsibility ) Start date End date contractor / investor investor investor investor / licenced company for EMF measurement investor investor from an expert organization according to the procurement plan / construction dinamics continuously continuously continuously continuously according to the procurement plan / construction dinamics ) Responsibilities of the contractor will be specified in the tender documentation for construction works

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER B. MONITORING PLAN for OHTL Project phase Design What parameter is to be monitored? Where is the parameter to be monitored? Human health: along the route Design measures to reduce (near the the risk of electro-magnetic settlements) fields (EMF) Biodiversity: Utilization of existing access roads / planning of new roads along the route Micro locating of the towers (determined sites) Design measures to reduce the danger of collision with birds How is the parameter to be monitored/ type of monitoring equipment? Control of the project documentation Control of the project documentation When is the parameter to be monitoredfrequency of measurement or continuous? stage of detailed design stage of detailed design Monitoring Cost What is the cost of equipment or contractor charges to perform monitoring? Responsibility Start date End date Designer / Investor Designer / Investor continuously in the phase of detailed design continuously in the phase of detailed design

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER Project phase Construction What parameter is to be monitored? Where is the parameter to be monitored? How is the parameter to be monitored/ type of monitoring equipment? When is the parameter to be monitoredfrequency of measurement or continuous? Geology, soils Quality of surface waters Erosion along the route Visual construction phase construction phase Air quality along the route Visual (dry and windy Dust emissions periods) Waste management along the route Visual construction phase Noise Cultural and archeological heritage along the route Biodiversity: fragmentation of habitats construction of access roads / tower in the area of along the route (at vulnerable habitats certain critical conservation of populations localities) of endemic species installation of measures (equipment) for reduction of the impacts on birds Instrument for measuring noise during intensive construction activities along the route Visual construction phase Visual / Expert advices seasonal (vegetation periods of plants, etc.) / in relevant construction stages Monitoring Cost What is the cost of equipment or contractor charges to perform monitoring? Responsibility Start date End date Investor (technical supervision) Investor / (Administration for cultural heritage) Investor / (Administration for Environment MEPP) According plan/ construction dynamics According plan / construction dynamics

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER Project phase Operation What parameter is to be monitored? Surface water quality and soils Erosion Noise Where is the parameter to be monitored? along the route along the route at locations where audio-noise from corona effect has been reported Electro-magnetic fields (EMF) along the route Biodiversity: Monitoring the effect of measures (equipment) for along the route reduction of the impacts on (determined critical birds (number of collisions / localities) electrocution with fatal outcome for birds) How is the parameter to be monitored/ type of monitoring equipment? Visual Instrument for measuring noise Equipment for measuring EMF When is the parameter to be monitoredfrequency of measurement or continuous? periodicly (once a year) upon compliant by concerned party Visual seasonal after putting it into function / if necessary, if the standards for EMF are not met Monitoring Cost What is the cost of equipment or contractor charges to perform monitoring? Responsibility Start date End date Investor (Maintainance Unit) Investor (company licenced for EMF measurement) continuosly Investor (Administration for continuosly Environment MEPP) continuosly continuosly

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER C. Consultation with Local NGOs and project-affected groups Public Announcment (Appendix 1) On 24. February 2010 investor AD MEPSO has submitted a draft EIA study of the construction of overhead transmission line 400 kv S/S Stip Macedonian Serbian Border to the Ministry of Environment and Physical Planning. According to legal requirements the competent authority - MoEPP made available a draft version of the Study on the premises of the Office of Public Relations of the MoEPP and their web site and inform the public about maintaining the public hearing and an opportunity to provide insight and comments by public on the draft version of the study. Public Meetings First meeting Date:May, 11, 2010. Time: 16:00 hour Location: Assembly Hall, Municipality Stip, Second meeting Date:July, 21, 2010. Time: 16:00 hour Location: Assembly Hall, City of Sveti Nikole, List of people who attend on the Public Hearning (Appendix 2) Meeting Program 1. Introduction Vlatko Cvetanovski from MoEPP in Stip, Zoran Bosev from MoEPP in Sveti Nikole 2. In the name of investor - Elizabeta Siljanovska Atanasova, MEPSO 3. Presentation of consultants (Appendix 3) 4. Discusion - All Meeting Minutes (Appendix 4)

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER Appendix 1

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER Public Announcement

ENVIRONMENTAL MANAGEMENT PLAN FORMAT CONSTRUCTION OF 400 KV OVERHEAD TRANSMISSION LINE S/S STIP (MACEDONIA) MACEDNOIAN SERBIAN BORDER List of people who attend on the Public Meeting

WYG International Infrastructure Projects in the Western Balkans Date Оцена на влијанието врз животната средина од интерконективен 400 kv далекувод ТС Штип (Maк) ТС Ниш (Срб) секција: ТС Штип мак-срп граница Albania Bosnia & Herzegovina Croatia Macedonia Kosovo Montenegro Serbia Носител на проект Експертски тим за изработка на ОВЖС Предлагач и инвеститор на проектот е МЕПСО - Македонскиот електро преносен систем оператор. Светската Банка ја разгледува можноста да се вклучи во финансирање на имплементацијата на проектот. М-р Константин Сидеровски, консултант за животна средина, одговорен експерт за ОВЖС Академик проф. Д-р Владо Матевски, експерт за биолошка разновидност (хабитати и флора) Проф. Д-р Бранко Мицевски, експерт за биолошка разновидност (фауна) Г-дин Митко Димов, експерт за геологија и води

Придобивки од проектот Придобивките од проектот се следните: Унапредување на условите за пренос на електрична енергија и моќност помеѓу електроенергетските системи на Македонија и Србија. Подобрување на квалитетот, доверливоста и флексибилноста на електроенергетскиот систем за снабдување со електрична енергија во регионот. Зголемување на севкупниот преносен капацитет на електро-енергетскиот коридор север - југ. Унапредување на напонските прилики на електроенергетските системи. Редуцирање на присуството на енергетските преоптоварувања на постојната електро-преносна мрежа. Планирање на проектот во контекст на аспектите на животната средина Проектниот предлог за изградба на 400 kv интерконективен далекувод меѓу Македонија и Србија е вклучен во Уредбата за определување на проектите и за критериумите врз основа на кои се утврдува потребата за спроведување на постапката за оцена на влијанијата врз животната средина, во Прилог I, точка 17 Поставување на далекуводи и други електроенергетски објекти со 110 kv или повисоко напонско ниво и со должина повеќе од 15 km. Надлежен орган за спроведување на постапката за ОВЖС е Министерството за животна средина и просторно планирање, кое го извести инвеститорот - МЕПСО за потребата од спроведување на ОВЖС и го определи обемот на студијата за ОВЖС. Студијата е изготвена согласно утврдениот обем од страна на МЖСПП и стандардите за ОВЖС на Светската Банка. Консултации и објавување на документите за ОВЖС Известувањето за намера за спроведување на проектот е објавено на: Интернет страницата на МЕПСО (www.mepso.com.mk) Интернет страницата на МЖСПП (www.moepp.gov.mk) Извештајот за обемот на ОВЖС е објавен на: Интернет страницата на МЖСПП (www.moepp.gov.mk) Студијата за ОВЖС: е објавена на интернет страницата на МЖСПП (www.moepp.gov.mk) изложана на увид на јавноста во Канцеларијата за комуникација со јавност при МЖСПП доставена на увид до општините на чија територија ќе се спроведува проектот Соодветно, на интернет страницата на МЖСПП ќе бидат објавени: Записниците од одржаните јавни расправи Прегледот на адекватноста на студијата за ОВЖС, и Решението за спроведување на проектот Разгледани алтернативи Во подготвителната фаза на проектот, во 2008 година, MEПСО спроведе постапка за за избор на оптимална траса на планираниот 400 kv далекувод. Резултатите од овој процес се дадени во извештајот: Избор на оптимален коридор на траса за 400 kv интерконективен далекувод ТС Штип македонско српска граница.

Цели на Студија за ОВЖС Основна цел: Идентификација на базните услови на животната средина, како и основните социо-економски услови во подрачјето каде ќе се спроведува проектот Предвидување и опис на веројатните ефекти / влијанија од проектот Предлог мерки за намалување на влијанијата, каде тоа е неопходно План за управување со животната средина Животен циклус на Проектот Избор на соодветен коридор на трасата на далекуводот. Оваа фаза е реализирана, преку (i) идентификување на потенцијални алтернативни траси, (ii) евалуација на физибилноста на истите и (iii) избор на најповолна алтернатива. Фаза на планирање и проектирање. Оваа фаза е во тек и истата опфаќа изработка на соодветна планска документација, вклучително техничко-проектна документација и анализа на аспектите на животната средина. Планската документација ќе биде изработена согласно барањата на позитивната македонска и интернационална регулатива за овој вид на објекти. Фаза на изградба. Активностите во оваа фаза ќе вклучат активности за изградба и инсталирање на потребна инфраструктура и опрема. Оперативна фаза. Оваа проектна фаза ќе вклучи практично функционирање на воспоставениот далекуводот, вклучително одржување и контрола на истиот. Престанување со работа и затворање на инсталацијата. Оваа фаза ќе предвиди мерки за рекултивација и идно користење на просторот, како и мерки за управување со влијанијата врз ж.средина во пост-проектниот период. Географски опсег на 400 kv ДВ Општини: Штип Карбинци Свети Николе Куманово Старо Нагоричане Должина: 70 km Население во близина на коридорот на ДВ: 4.307 жители, или помалку од 2.5 % од населението на општините. Главни влијанија Фаза на изградба: Бучава Квалитет на воздух Биолошка разновидност Управување со цврт отпад Влијание врз води Оперативна фаза: Електро-магнетни полиња Биодиверзитет Визуелни аспекти

Опис на влијанија и на мерки за намалување Електро-магнетни полиња (ЕМП) / 1: ЕМП се резултат на производство, пренос, дистрибуција и користење на електрична енергија. ЕМП се присутни во околината на оперативна електрична опрема. Далекуводите создаваат ниско-фреквентни ЕМП Јачината на ЕМП од ДВ зависи од напонското ниво на истите, и прогресивно се намалува со зголемување на растојанието од проводниците. Во изминатиот период од околу 25 години, извршени се интензивни истражувања за утврдување на влијанието и штетноста на овие полиња во однос на здравјето на луѓето. Сепак, досега не се докажани директни негативни здравствени ефекти. Во Република Македонија не постои национална регулатива за ЕМП од нискофреквентни извори. Гранични вредности на долготрајно изложување на ЕМП според Меѓународната комисија за заштита од нејонизирачка радијација (ICNIRP), прифатени од ЕУ, WHO, итн.: Изложување на јавност Индустриско изложување електрично поле магнетно поле електрично поле магнетно поле 5 kv/m 100 µt 10 kv/m 500 µt Опис на влијанија и на мерки за намалување Електро-магнетни полиња (ЕМП) / 2: Типичен интензитет на ЕМП во близина на 400 kv ДВ (за височина на проводник од 10 метри на тлото): Јачина на ЕП (kv/m) Растојание од ДВ ЕП МП Во зона на ДВ 6,7 kv/m 42,9 µt 15 метри од ДВ 3,0 kv/m / 25 метри од ДВ 1,0 kv/m / ЕП (kv/m) 10 8 6 4 6.7 kv/m 2 3 kv/m 1 kv/m 0 0 15 25 Растојание од ДВ (метри) Опис на влијанија и на мерки за намалување Електро-магнетни полиња (ЕМП) / 3: Мерки за намалување на потенцијалните влијанија од ЕМП: Проектантски решенија: Соодветен избор на локации на столбови / протегање на траса во однос на населените места. Поголемиот дел од утврдената траса на интерконективниот 400 kv далекувод не поминува во непосредна близина на резиденцијални зони, населени места и градови. Почитување на барањата за минимални височини на фазните проводници, што ќе овозможи задоволување на нивоата на гранично изложување на ЕМП утврдени од страна на ICNIRP. Во фазата на оперативност на далекуводот, МЕПСО ќе спроведува активности за следење и мерење на нивоата на ЕМП на одредени потенцијално критични локалитети и контрола на евентуално надминување на граничните вредности на изложување. Опис на влијанија и на мерки за намалување Биолошка разновидност и еколошки ресурси ФЛОРА: Фаза на изградба Отстранување на вегетација за потребите на градежните активности, пристапните патишта и безбедна работа на далекуводот. Се очекува ова отстранување да биде минимално и ограничено, пред се во правец на задоволување на барањата за сигурносни растојанија, пропишани со законската регулатива за ДВ. Потенцијален негативен ефект ако пристапни патишта и столбови минуваат низ популациите на значајните хабитатни типови и ендемични видови, при што би можело да се случи фрагментација или целосна деградација на нивните станишта. Мерки: добра градежна пракса забрана за вознемирување на флората специфични мерки на локалитети каде се идентификувани ранливи растителни заедници и ендемични видови Оперативна фаза Не се очекуваат влијанија врз растителните заедници и флората

Опис на влијанија и на мерки за намалување Биолошка разновидност и еколошки ресурси ФАУНА / 1: Фаза на изградба Вознемирување и загуба на живеалишта / хранилишта / ловишта. Промените се од времен карактер и нема да предизивикаат значителни или неповратни влијанија врз фауната. Мерки: добра градежна пракса и забрана за вознемирување на дивиот свет. Оперативна фаза (следен слајд) Потенцијален негативен ефект врз фауна на птици Потенцијален негативен ефект врз водни живеалишта Опис на влијанија и на мерки за намалување Биолошка разновидност и еколошки ресурси ФАУНА / 2: Гнезда на загрозени грабливи птици: Златен орел (с.орел) Царски орел (с.долно Ѓуѓанце) Близина на водни живеалишта: Акумулација Мавровица Пресек на траса на ДВ и р.пчиња потенцијална опасност при пролетна и есенска миграција на миграторни птици. Мерки: Проектантски решенија дивертери за птици на утврдени секции на ДВ Мониторинг на влијанијата врз птиците во првичниот оперативен период на ДВ Опис на влијанија и на мерки за намалување Визуелни аспекти: Оперативна фаза На одредени локалитети, ДВ ќе предизвика ограничени визуелни промени на постојниот предел и пејсаж. Забележливи визуелни промени ќе се појават на местата на вкрстување на далекуводот со патишта и на местата на премостување на длабоки долови и јаруги. Во Просторниот план на Република Македонија 2002 2020 не се евидентирани прогласени или предлог заштитени подрачја на пределска разновидност во блиското опкружување на далекуводот. Поради (i) релативно тенкиот дизајн на далекуводните столбови и (ii) принципот за избор на коридор на траса паралелен со веќе постојни структури / далекуводи, како и поради (iii) значителните растојанија од населените места, се очекува визуелниот ефект од далекуводот да биде ограничен. Опис на влијанија и на мерки за намалување Бучава: Фаза на изградба Главни извори на штетна бучава: (i) градежна механизација и опрема, и (ii) ракување со градежни материјали. Нивото на овој вид на бучава достигнува до 80-90 db (A). Ако се има во предвид оддалеченоста на ДВ од населените места и фактот дека работењето на наведените извори не е континуирано, генерирањето на штетна бучава ќе биде повремено и нема да предизвика значајно влијание врз животната средина и локалното население. Мерки: добра градежна пракса Оперативна фаза Не се очекува континиурана емисија на бучава Корона ефект (мерки): Проектантски мерки за минимизирање на ефектот на корона Редовна контрола на далекуводните проводници и амортизерите на вибрации

Опис на влијанија и на мерки за намалување Квалитет на воздух и клима: Фаза на изградба Аеро-полутанти од издувните системи на градежната механизација и возилата за транспорт (NOx, SO2, CO, итн.) Фугитивна емисија на прашина, која е резултат на воспоставување на градилиштето, пристапни патишта, транспорт и ракување со градежни материјали, земјени работи, изведба на бетонските фундаменти на столбовска конструкција и др. Во текот на фазата на изградба нема да се појават емисии на мирис. Ако се има во предвид оддалеченоста на ДВ од населените места и фактот дека работењето на наведените извори не е континуирано, се очекува ова влијанието врз квалитетот на воздухот да биде незначително. Мерки: добра градежна пракса Оперативна фаза Не се очекува емисија во воздух, ниту промени на климатските параметри во подрачјето Опис на влијанија и на мерки за намалување Квалитет на води: Фаза на изградба Евентуална ерозија на седиментите и потенцијално загадување на површинските води преку зголемување на нивото на цврсти суспендирани честички во нив. Истекување на гориво или масло од возила. Отстранување / фрлање на отпад во површинските води. Не се очекува влијание врз подземните води (плитки земјени ископи... ) Мерки: добра градежна пракса Оперативна фаза ДВ нема да испушта штетни полутанти во водите Мерки: При одржување и контрола на ДВ, персоналот ќе биде задолжен да се придржува на барањата за комунален ред во однос на фрлање на отпад во близина на површински води и во однос на евентуални ситуации на истекување на гориво или масло од возилата. Опис на влијанија и на мерки за намалување Управување со отпад: Фаза на изградба Градежен отпад. Имајќи го в предвид фактот дека поголемиот дел од вкупниот обем на градежни активности ќе биде од монтажен тип, количеството на градежен отпад нема да биде значително. Матрица на влијанија Комунален отпад. Овој отпад ќе се создава од страна на работната сила. Дополнително, се очекува создавање на незначителни количини на одредени фракции на опасен отпад (лакови, бои, заштитни средства). Техничкото одржување на градежната механизација и другите возила нема да се спроведува во рамките на локцијата. Од тие причини не се очекува создавање на отпад карактеристичен за овој вид на активност (искористени гуми, акумулатори и масла од возила и друго). Мерки: добра градежна пракса и план за управување со отпад од страна на градежниот оператор Оперативна фаза Потрошни материјали, резервни делови и опрема. Мерки: План за управување со отпад од страна на МЕПСО

Матрица на влијанија(продолжение) План за управување со животната средина Во текот на фазите на изградба и оперативност на далекуводот ќе биде спроведуван План за управување со животната средина (ПУЖС). ПУЖС е формулиран согласно стандардите на Светската Банка и ги адресира следните аспекти: A. План и опис на мерките за намалување на влијанијата врз животната средина до прифатливо ниво. Секоја мерка е накратко опишана во контекст на веројатното влијание, и временскиот опсег на имплементација на истата. B. Програма за мониторинг на спроведување на мерките и за оцена на нивната ефикасност. Програмата дава јасна индикација на поврзаноста на идентификуваните веројатни влијанија со параметрите кои треба да се мерат, мерните методи кои ќе се користат, локациите на точките за мониторинг, фреквенцијата на мерењата и временската рамка на истите. C. Институционални аранжмани. Утврдена е институционалната одговорноста за спроведување на мерките и на активностите за мониторинг (градежен оператор и инвеститор (МЕПСО). ПУЖС, исто така, ги идентификува надлежните државни институции за одредени специфични области во управувањето со ж.средина План за управување со животната средина Фаза на проектирање и изградба: Избраните проектант и, во понатамошна фаза, изведувач на изградбата на далекуводот, ќе бидат задолжени за понатамошно детализирање на прашањата за заштита на животната средина, во зависност од напредокот на нивото на планирање, до практичното започнување на изградбата (детали за складирање на градежни и други материјали, пристапни патишта за транспорт, локалитети за склопување / монтажа на далекуводни столбови, управување си отпад, план за транспорт, итн). Утврдените барања за заштита на животната средина ќе бидат обврзувачки дел на договорните услови за изведувачот на изградбата. Истиот ќе биде договорно обврзан, за време на целиот процес на градење, да усвои и следи добра градежна пракса во однос на животната средина, и да го одржува на минимум веројатното влијание врз вегетацијата, почвите, подземните и површинските води, воздухот, дивиот свет и пределот, вклучувајќи влијание врз населените места и локалните заедници. Оперативна фаза: Управувањето со животната средина за време на оперативната фаза на ДВ, генерално ќе се состои од мониторинг на ефикасноста на мерките вградени при проектирањето (дизајнот) и мониторинг на оперативните перформанси на далекуводот. Оперативното управување и мониторинг ќе биде организирано и воспоставено од страна на МЕПСО. Заклучок и оправданост на проектот Интерконективниот 400 kv далекувод помеѓу Македонија и Србија претставува значајна енергетска иницијатива за унапредување на квалитетот, доверливоста и флексибилноста на снабдувањето со електрична енергија во регионот. Имајќи ги во предвид резултатите на студијата за оцена на влијанието врз животната средина и принципите на одржливиот развој, изградбата и оперативноста на интерконективниот 400 kv далекувод е оправдана, бидејќи: Аспектите на животната средина поврзани со сите фази на животниот циклус на далекуводот се целосно утврдени и земени во предвид. Процената на влијанијата врз животната средина е базирана на најдобро достапни информации и разгледување на кумулативни влијанија. Идентификуваните веројатни влијанија можат да бидат елиминирани или намалени и, според тоа, предложениот далекувод не претставува закана за сериозна или неповратна штета врз животната средина. Предложениот далекувод нема да предизвика влијанија врз биолошката разновидност и еколошкиот интегритет на подрачјето. МЕПСО ќе ги спроведе предложените мерки за намалување на влијанијата врз животната средина со цел да обезбеди дека влијанијата се одржуваат на прифатливо ниво во текот на целиот животен циклус на 400 kv далекувод од Штип до македонско-српската граница.

Благодарам на вниманието!!! М-р Константин Сидеровски Сениор консултант за животна средина Одговорно лице за Студијата за ОВЖС од 400 kv ДВ Штип -- мак-срб граница контакт: + 389 75 240 885

WYG International Infrastructure Projects in the Western Balkans Albania Bosnia & Herzegovina Croatia Macedonia Kosovo Montenegro Serbia Оцена на влијанието врз животната средина од интерконективен 400 kv далекувод ТС Штип (Maк) ТС Ниш (Срб) секција: ТС Штип мак-срп граница - БИОЛОШКА РАЗНОВИДНОСТ - Академик Проф Д-р Владо Матевски Проф Д-р Бранко Мицевски М-р Константин Сидеровски

Референтни точки на ДВ Биолошката разновидност и еколошки ресурси во подрачјето ФЛОРА: Регистрирани се над 250 растителни таксони (есенски аспект), кои влегуваат во состав на разни растителни заедници и хабитатни типови кои се развиваат по должина на трасата на далекуводот Растенија со најголема ботаничка вредност се следните македонски ендемични видови: Salvia jurisicii Košanin (World Red List, 1998) Verbascum lesnovoensis Micev. Onobrychys megalophylla Boiss. Alkanna pulmonaria Grisebach (World Red List, 1998) Истите треба да бидат предмет на посебно внимание од аспект на заштитата во сите фази од проектирањето, изградбата и функционирањето на далекуводот.

ФЛОРА: Salvia jurisicii Košanin - јуришиќева жалфија Регистриран на два локалитета по должина на трасата помеѓу РТ1 и РТ2 (Чардаклија - Јанков Рид), како и помеѓу РТ4 и РТ5 Долна Копа (помеѓу с. Врсаково и с. Судич).

ФЛОРА: Verbascum lesnovoensis Micev. - лесновски лопен Ендемичен вид Во текот на теренските истражувања регистриран е на следните локалитети по должина на трасата: (1) помеѓу РТ8 и РТ9 (Цуцулица - во висина на с. Немањица) и (2) помеѓу РТ9 и РТ 10 (Шипо - во висина над с. Орел: Николева Нива - Кула). ФЛОРА: Onobrychys megalophylla Boiss. крупнолисна есперзета Ендемичен вид со ограничено распространување. Во текот на теренските истражувања регистриран е само на еден локалитет по должина на трасата помеѓу РТ5 и РТ6 (Бучиште - над с. Мустафино кон с. Стануловци).

ФЛОРА: EUNIS 1530 Panonic salt stepes and salt marshes Панонски солени степи и солени мочуришта мочуришта Во рамките на овој хабитат се развива заедницата - ass. Camphorosmetum monspeliacaе Micev. 1965. Оваа ретка халофитска заедница се развива на просторот помеѓу Штип и Свети Николе, на станишта со засолени почви во Овче Поле. Поради силното антропогено влијание, а заради добивање на нови обработливи површини, стаништата на кои таа се развива се преоруваат и таа е силно загрозена. Карактеристичен вид на асоцијацијата е Camphorosmа monspeliaca, еден многу значаен вид кој ја спречува ерозијата на стаништата каде се развива ова растение. По должина на трасата на далекуводот популации од оваа заедница се присутни помеѓу РТ1 - РТ2, помеѓу РТ6 - РТ7, како и помеѓу РТ8 - РТ9.

ФЛОРА: EUNIS 6210 Semi-natural dry grasslands and scrubland facies on calcareous substrates (Festuco Brometalia, *important Orchids sites) Полуприродни суви брдски пасишта и грмушковидни состоини на варовничка подлога (Festuco Brometalia, *значајни станишта на орхидеи) Овој хабитат ги опфаќа заедниците од појасот на брдските пасишта на варовничка подлога кои се простираат на големи површини на територијата на Република Македонија. Во составот на овој хабитат влегува ендемичната растителна заедница ass. Astragalo-Morinetum Micevski 1971. Заедницата Astragalo-Morinetum Micevski 1971 се развива во централните делови на Република Македонија, во степоликото подрачје (помеѓу Велес, Штип и Неготино). Се развива на палеогени лапори, на карбонатна почва, на силно еродирани станишта, каде што покрива големи површини. По должина на трасата популации од оваа заедница се присутни помеѓу РТ1 - РТ5, како и помеѓу РТ8 - РТ9.

ФЛОРА: EUNIS 6210 Semi-natural dry grasslands and scrubland facies on calcareous substrates (Festuco Brometalia, *important Orchids sites) Полуприродни суви брдски пасишта и грмушковидни состоини на варовничка подлога (Festuco Brometalia, *значајни станишта на орхидеи) Овој хабитат ги опфаќа заедниците од појасот на брдските пасишта на варовничка подлога кои се простираат на големи површини на територијата на Република Македонија. Во составот на овој хабитат влегува ендемичната растителна заедница ass. Astragalo-Morinetum Micevski 1971. Заедницата Astragalo-Morinetum Micevski 1971 се развива во централните делови на Република Македонија, во степоликото подрачје (помеѓу Велес, Штип и Неготино). Се развива на палеогени лапори, на карбонатна почва, на силно еродирани станишта, каде што покрива големи површини. По должина на трасата популации од оваа заедница се присутни помеѓу РТ1 - РТ5, како и помеѓу РТ8 - РТ9. ФАУНА: Во текот на оперативната фаза, најголем потенцијален негативен ефект, далекуводите имаат врз групата на птици. Од таа причина, во текот на ОВЖС, на нив е посветено најголемо внимание преку идентификација на критичните локалитети по должина на трасата на 400 kv далекувод Штип македонскосрпска граница: Гнезда на загрозени грабливи птици Близина на водни живеалишта, кои се лоциарни во самиот коридор на ДВ или на растојание до 3 km од него. Водните живеалишта привлекуваат значаен квантум на птици преку целата година, а особено во периодот на миграции. Тие претставуваат мали краци на моравско-вардарскиот миграциски пат за преселба на птиците низ Македонија. Овие локалитети се дадени во продолжение.

ФАУНА: Гнезда на загрозени грабливи птици: Златен орел (с.орел) N: 41-56-50 / E: 21-59-50 / 500 мнв ФАУНА: Гнезда на загрозени грабливи птици: Царски орел (с.д.ѓуѓанце) - N:41-57-08 / Е:21-57-39 / 421 мнв

ФАУНА: Близина на водни живеалишта: Акумулација Мавровица ФАУНА: Близина на водни живеалишта: Пресек на траса на ДВ и р.пчиња потенцијална опасност при пролетна и есенска миграција на миграторни птици

Опис на влијанија и на мерки за намалување Биолошка разновидност и еколошки ресурси ФЛОРА: Фаза на изградба Отстранување на вегетација за потребите на градежните активности, пристапните патишта и безбедна работа на далекуводот. Се очекува ова отстранување да биде минимално и ограничено, пред се во правец на задоволување на барањата за сигурносни растојанија, пропишани со законската регулатива за ДВ. Потенцијален негативен ефект ако пристапни патишта и столбови минуваат низ популациите на значајните хабитатни типови и ендемични видови, при што би можело да се случи фрагментација или целосна деградација на нивните станишта. Мерки: добра градежна пракса забрана за вознемирување на флората специфични мерки на локалитети каде се идентификувани ранливи растителни заедници и ендемични видови Оперативна фаза Не се очекуваат влијанија врз растителните заедници и флората Опис на влијанија и на мерки за намалување Биолошка разновидност и еколошки ресурси ФАУНА: Фаза на изградба Вознемирување и загуба на живеалишта / хранилишта / ловишта. Промените се од времен карактер и нема да предизивикаат значителни или неповратни влијанија врз фауната. Мерки: добра градежна пракса и забрана за вознемирување на дивиот свет. Оперативна фаза (следен слајд) Потенцијален негативен ефект врз фауна на птици Потенцијален негативен ефект врз водни живеалишта

Опис на влијанија и на мерки за намалување Биолошка разновидност и еколошки ресурси ФАУНА: Гнезда на загрозени грабливи птици: Златен орел (с.орел) Царски орел (с.долно Ѓуѓанце) Близина на водни живеалишта: Акумулација Мавровица Пресек на траса на ДВ и р.пчиња потенцијална опасност при пролетна и есенска миграција на миграторни птици. Мерки: Проектантски решенија дивертери за птици на утврдени секции на ДВ (следен слајд) Мониторинг на влијанијата врз птиците во првичниот оперативен период на ДВ Опис на влијанија и на мерки за намалување Типични далекуводни дивертери за птици

2. 3. 2

ЗАПИСНИК ОД ЈАВНА РАСПРАВА по Студија за Оцена на влијанието врз животната средина од интерконективен 400 kv далекувод ТС Штип (Maк) ТС Ниш (Срб) секција: ТС Штип Македонско-Српска граница На ден 21.07.2010 година, во сала2 на општина Свети Николе, се одржа Втората Јавна расправа по Студија за оцена на влијание врз животната средина од интерконективен 400 kv далекувод ТС Штип (Maк) ТС Ниш (Срб), секција: ТС Штип Мак-Срп граница. Јавната расправа која ја организираа Министерството за животна средина и просторно планирање во соработка со инвеститорот АД МЕПСО, и со поддршка на о.свети Николе, започна во 16:00 часот. Присутни: Зоран Бошев, раководител на Одделение за оцена на влијание врз животна средина во Министерството за животна средина и просторно планирање (МЖСПП) Билјана Спировска, советник во Одделение за оцена на влијание врз животна средина во МЖСПП Елизабета Силјановска Атанасова, раководител на сектор,претставник на инвеститорот Македонски Електро преносен Систем Оператор - МЕПСО Бранка Станојевска, претставник на инвеститорот, МЕПСО Константин Сидеровски, консултант, одговорен експерт за изработка на Студијата- WIG International Снежана Ѓорѓиева, Самостоен референт во Сектор за комуникација со јавност, МЖСПП, записничар Претставници на општина Свети Николе Заинтересирани/засегнати граѓани Отварање и вовед Јавната расправа се одвиваше по следниот Дневен ред: 1. Јавната расправа ја отвори г-дин Бошев, раководител во Одделението за оцена на влијание врз животна средина во Министерството за животна средина и просторно планирање. По претставување на присутните претставници од страна на министерството, инвеститорот, и изготвувачот на Студијата, тој истакна дека јавната расправа е уредно најавена во дневниот печат, локалните медиуми и засегнатите општини, а потоа и даде збор на претставничката на инвеститорот. 2. Г-ѓа Силјановска Атанасова претставник на инвеститорот АД МЕПСО, накратко ги објасни причините за реализација и значењето на проектот. При тоа истакна дека истиот е финансиран од Светска банка и сопствени средства на компанијата, и е прв интерконективен далекувод со Р.Србија, за кој после истражувањето е констатирано дека најпогодна почетна точка на трасата е ТС Штип. 3. Презентација на студијата за оцена на влијанието врз животната средина Г-дин Сидеровски консултант за животната средина, одговорен експерт за изработка на Студијата, го претстави тимот кој учествуваше во изработката: Академик проф. Д-р Владо Матевски, експерт за биолошка разновидност (хабитати и флора), Проф. Д-р 1

Бранко Мицевски, експерт за биолошка разновидност (фауна), Г-дин Митко Димов, експерт за геологија и води и ја презентираше истата. На почеток на презентацијата тој ги потенцираше придобивките на проектот : Унапредување на условите за пренос на електрична енергија и моќност помеѓу електроенергетските системи на Македонија и Србија. Подобрување на квалитетот, доверливоста и флексибилноста на електроенергетскиот систем за снабдување со електрична енергија во регионот. Зголемување на севкупниот преносен капацитет на електро-енергетскиот коридор север - југ. Унапредување на напонските прилики на електроенергетските системи. Редуцирање на присуството на енергетските преоптоварувања на постојната електро-преносна мрежа. Врз основа на видот и големината на проектот, МЖСПП го задолжи инвеститорот да изработи Студија за оцена на влијанието врз животната средина. Студијата е изготвена согласно утврдениот обем од страна на МЖСПП и стандардите за ОВЖС на Светската Банка, а нејзина основна цел е: Идентификација на базните услови на животната средина, како и основните социо-економски услови во подрачјето каде ќе се спроведува проектот, Предвидување и опис на веројатните ефекти / влијанија од проектот, Предлог мерки за намалување на влијанијата, каде тоа е неопходно и План за управување со животната средина. Истата е фокусирана на анализа на главните влијанија во најзначајните фази и тоа: Во Фаза на изградба анализирани се:бучава, Квалитет на воздух, Биолошка разновидност, Управување со цврт отпад и Влијание врз води; и во Оперативна фаза: Електро-магнетни полиња, Биодиверзитети Визуелни аспекти. 70 километарската траса на оваа секција на далекуводот поминува низ општините Штип, Карбинци, Свети Николе, Куманово и Старо Нагоричане. Истата воглавно поминува низ непошумено и ненаселено подрачје. Онаму каде што трасата поминува покрај евидентирани локалитети на значајни видови флора и фауна, предложени се заштитни мерки за ублажување и намалување на потенцијалните негативни влијанија за кои инвеститорот се обврзува да ги почитува. Исто така во текот на фазите на изградба и оперативност на далекуводот ќе биде спроведуван План за управување со животната средина кој е формулиран согласно стандардите на Светската Банка и содржи и детална програма за мониторинг. Имајќи ги во предвид резултатите на студијата за оцена на влијанието врз животната средина и принципите на одржливиот развој, изградбата и оперативноста на интерконективниот 400 kv далекувод е оправдана, бидејќи: Аспектите на животната средина поврзани со сите фази на животниот циклус на далекуводот се целосно утврдени и земени во предвид. Процената на влијанијата врз животната средина е базирана на најдобро достапни информации и разгледување на кумулативни влијанија. Идентификуваните веројатни влијанија можат да бидат елиминирани или намалени и, според тоа, предложениот далекувод не претставува закана за сериозна или неповратна штета врз животната средина. Предложениот далекувод нема да предизвика влијанија врз биолошката разновидност и еколошкиот интегритет на подрачјето. МЕПСО ќе ги спроведе предложените мерки за намалување на влијанијата врз животната средина со цел да обезбеди влијанијата да се одржуваат на прифатливо ниво во текот на целиот животен циклус на 400 kv далекувод од Штип до македонско-српската граница. Г-гица Спировска пред да ја отвори дискусијата информираше дека сите заинтересирани можат студијата да ја погледнат на интернет страницата на Министерството и да дадат коментар во однос на истата. 2

Дискусија: Г-дин Зоран Аврамов, инженер за заштита при работа: од презентацијата се доби впечаток дека електромагнетните бранови немаат негативно влијание, меѓутоа познато е дека тие имаат негативно влијание врз здравјето на човекот. - г-дин Сидеровски одговори дека е во прашање недоразбирање. Точно е дека електро-магнетото поле има негативно влијание врз луѓето меѓутоа при блиско растојание и постојана изложеност. Досегашните истражувања во светот и регионот, не докажале директна врска помеѓу ЕМП од далекуводи и здравјето на луѓето. Во Студијата за ОВЖС се дадени конкретни проектантски мерки кои ќе овозможат, во оперативната фаза на далекуводот, сведување на јачината на ЕМП во рамките на граничните вредности на изложување, утврдени според ICNIR. При проектирање на далекуводите, МЕПСО ги почитува техничките барања за минимални растојанија и височини. Дополнително, согласно Студијата за ОВЖС, МЕПСО ќе спроведува мерења на ЕМП на одредени локалитети по должина на далекуводот. Други дискутанти не се пријавија и јавната расправа ја затвори Г-гица Спировска во 17:30 часот. Записничар: Снежана Ѓорѓиева 3

Додаток 4 - Фотографии од одржани јавни расправи