چکیده مقدمه: نگرش مثبت ایمنی کارکنان در ارتباط مستقیم با افزایش سطح ایمنی در محیط کار بوده و از طریق

فصلنامه بهداشت و بررسی ایمنی کار نگرش ایمنی در تعدادی از جلد 6/ شرکتهای شماره 4 تولیدی / زمستان شهرستان 1395 اروميه 41 بررسی نگرش ایمنی در تعدادی از شرکتهای تولیدی شهرستان اروميه *2 ابوالفضل قهرماني - 1 بابک فضلي fazli_babak@yahoo.com تاریخ دریافت: 94/10/10 تاریخ پذیرش: 95/6/24 چکیده مقدمه: نگرش مثبت ایمنی کارکنان در ارتباط مستقیم با افزایش سطح ایمنی در محیط کار بوده و از طریق افزایش تعداد رفتارهای ایمن کارگران موجب کاهش حوادث شغلی میشود. بررسی نگرش ایمنی کارکنان در محیطهای کاری میتواند در شناسایی علل زمینهای اعمال ناایمن خیلی کمک کننده باشد. هدف اصلی اين مطالعه بررسی نگرش ایمنی و میزان ارتباط آن با متغیرهای مختلف فردی و شغلی در تعدادی از شرکتهای تولیدی واقع در شهرستان اروميه بود. روش کار: در اين مطالعه نگرش ايمنی تعداد 194 نفر از کارکنان شاغل در 9 شرکت تولیدی با استفاده از یک پرسشنامه با سطح روایی و پایایی قابل قبول اندازه گیری شد. پرسشنامه مورد استفاده در دو بخش تنظیم شد که بخش اول شامل اطالعات شغلی و فردی شرکت کنندگان و بخش دوم شامل 46 سوال مرتبط با نگرش ایمنی بود. نگرش ایمنی در قالب ده فاکتور اصلی با استفاده از مقیاس اندازه گیری لیکرت پنج نمرهای سنجیده شد. یافته ها: نتایج این مطالعه نشان داد که اکثر شرکت کنندگان دارای نگرش ایمنی متوسط )78/9 %( بوده و میانگین نمره نگرش کلی ایمنی آنها 3/19 )0/25 ±( بود.»تعهد به ایمنی و مشارکت در امور ایمنی«و «گفتگو در زمینه ایمنی و مبادله اطالعات ریسک«به ترتیب با میانگین )انحراف معیار(های )0/52 3/97 ±( و )0/58 2/53 ±( بیشترین و کمترین نمرههای فاکتورهای نگرش ایمنی را دارا بودند. بهعالوه شرکت کنندگان شرکتهای تولیدی خصوصی نگرش ایمنی بهتری در مقایسه با شرکتهای تولیدی دولتی داشتند )0/05 > P(. مدیران و کارگرانی که قبال در زمینه ایمنی آموزش دیده بودند نگرش متفاوتی به فاکتورهای مختلف نگرش ایمنی در مقایسه با گروههای آموزش ندیده گزارش کردند. نتیجهگیری: با توجه به اینکه اکثر شرکت کنندگان مطالعه دارای نگرش ایمنی در حد متوسط بودند این مطالعه پیشنهاد میکند که شرکتهای مطالعه شده از طریق افزایش کمیت و کیفیت دورههای آموزشی مورد نیاز ایمنی و گفتگوی بیشتر مدیران و سرپرستان با کارگران در زمینه ایمنی بهمنظور بهبود نگرش ایمنی و بالتبع کاهش حوادث شغلی تالش کنند. کلمات کلیدی: نگرش ايمنی تعهد ایمنی آموزش حادثه شغلی پیشگیری 1- استادیار گروه مهندسی بهداشت حرفه اي دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی ارومیه اروميه ایران 2- مربی گروه مهندسی بهداشت حرفه ای دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی زاهدان زاهدان ایران

فضلی بابک - قهرمانی ابوالفضل 42 1395 زمستان 4/ شماره 6/ جلد کار ایمنی و بهداشت فصلنامه مقدمه معضالت از یکی بهعنوان همواره شغلی حوادث شغلی حادثه میلیونها ساالنه و بوده بشری جوامع شده انجام بررسیهای نتایج میافتد. اتفاق دنیا در شناسایی طریق از آنها از بسیاری که میدهد نشان بوده پیشگیری قابل آورنده بهوجود علل کنترل و شدن آزاد علل بهعنوان را ناایمن شرایط و اعمال و کرده عنوان حوادث وقوع برای ناخواسته انرژیهای بهمراتب افراد ناایمن اعمال نقش بهطوریکه )1( اند محققین از بعضی و بوده ناایمن شرایط از بیشتر حوادث درصد 80-90 از بیش وقوع در را ناایمن اعمال به افراد نامناسب نگرش 2(. و )1 اند دانسته دخیل علل از یکی شغلی حوادث از پیشگیری و ایمنی میباشد ناایمن اعمال ایجاد در مهم زمینهای پیش از شدهاي تعيين قبل از مجموعه نگرش 4(. و )3 از آنها تجربیات نتيجه در كه است افراد پاسخهای نگرش همچنین آيد. مي بهوجود مشابه هاي موقعيت ويژه شرايط در خاص رفتار يك به تمايل میتوان را به )مخالف( منفي يا )موافق( مثبت پاسخ به تمايل و كرد. تعریف خاص هاي موقعيت و اشياء اشخاص خط مديريت كار مختلف هاي جنبه به كارگر نگرش ها برنامه و كالن اهداف اجرايي روشهاي مشيها محيط از خارج و داخل در كارگر تجربيات محصول پايه مقياس و ميزان ايمني نگرش بررسي است. كار موثر اصلی موضوعات و فاكتورها شناسایی براي اي براي فرصتهايي و كرده ايجاد سازمان در ایمنی بر برای نظر مورد تغييرات موفقيت میزان اندازهگيري 6(. و )5 میکند فراهم آینده در سازمان ايمني ایمنی سطح افزایش باعث ایمنی آل ایده نگرش را کارگران ایمن رفتارهای تعداد شده کار محیط در حوادث شبه و حوادث کاهش موجب و داده افزایش از یکی ایمنی به مثبت نگرش )7(. میشود شغلی کار محیط در مناسب ایمنی فرهنگ اصلی اجزاء به نسبت سازمان داخل در را افراد شناخت که است ميكند بيشتر سيستمها بهبود و عملكرد چكونگي و احساسات ساختار همچنین ايمني نگرش 9(. و )8 و روشها مشيها خط به نسبت را فردي باورهاي پذيري مسووليت و تعهد ميزان نظير ايمني اعمال از )10(. كند مي مشخص ايمني مقابل در فرد رفتار و نیت اساس و پایه فرد یک نگرش آنجاییکه نگرش چون عللي بهموجب ناايمن اعمال و بوده او اندازهگیری با میآیند. بهوجود فرد ضعيف و منفي یا ایمن رفتار میزان میتوان افراد ایمنی نگرش طریق از و کرده بینی پیش آینده در را آنها ناایمن حوادث میزان مناسب کنترلی روشهای بهکارگیری کرد تقویت کار محیط در را ایمنی و کاهش را شغلی.)13-10 7( که اند داده نشان گذشته مطالعات نتایج ایمنی مثبت نگرش با کارکنان دارای کاری محیطهای آماری ارتباط و بوده کمتری شغلی حوادث دارای و حوادث میزان و ایمنی نگرش بین را داری معنی افزایش با بهطوریکه اند کرده پیدا شغلی جراحتهای کاهش شغلی حادثه میزان کار محیط در ایمنی نگرش ايمني متخصصين از بعضی )20-14(. میکند پیدا نگرش بهموجب حوادث تمام كه باورند اين بر حتی مطالعات )11(. ميافتند اتفاق افراد منفي و ضعيف را ایمنی نگرش ارتباط بیشتر ما کشور در شده انجام تاهل وضعیت سن جنس نظیر فردی متغیرهای با بررسی و اند کرده بررسی استخدام نوع و کاری سابقه متغیرهای با ایمنی نگرش مختلف فاکتورهای ارتباط نسب ثنایی مطالعه است. نشده انجام شغلی و فردی کاری سابقه و سن افزایش با که داد نشان همکاران و بهبود آنها ایمنی نگرش میزان کنندگان شرکت مطالعه در همکاران و شیخی ولی )3(. است یافته معنی ارتباط عمل اتاقهای در ایمنی نگرش بررسی نگرش و تحصیالت میزان و سن متغیرهای بین داری

بررسی نگرش ایمنی در تعدادی از شرکتهای تولیدی شهرستان اروميه 43 ایمنی پیدا نکردند )21(. جهانگیری و همکاران در مطالعه خود در کارگاههای ساختمانی شهر شیراز ارتباط معنی داری را بین متغیرهای میزان تحصیالت و سابقه کار با نگرش ایمنی پیدا نکردند. سرپرستانی که در دورههای آموزشی شرکت داشته اند نگرش ایمنی پایین تری نسبت به سایر شرکت کنندگان داشتند )22(. حسینی نوده و همکاران همبستگی معنی داری را بین سن وضعیت تاهل و سابقه کاری با نگرش ایمنی پیدا نکردند )23(. بهعالوه از آنجاییکه بخشهای صنعتی در مقایسه با سایر محیطهای کاری به تامین سطح ایمنی باالتری نیاز دارند )24( لذا مطالعه حاضر با هدف بررسی میزان نگرش ایمنی کارکنان شاغل در تعدادی از شرکتهای تولیدی واقع در شهرستان ارومیه بهمنظور شناسایی فاکتورهای مهم نگرش ایمنی تاثیرگذار در بهوجود آوردن اعمال ناایمن انجام شد تا با ارایه راهکارهایی از اعمال ناایمن افراد جلوگیری کرده و میزان وقوع حوادث شغلی را کاهش داد. روش کار این مطالعه مقطعی )توصیفی تحلیلی( در سال 1390 در 9 شرکت تولیدی در شهرستان ارومیه انجام شد. شرکتهای تولیدی بر اساس موافقت مدیران آنها برای انجام مطالعه انتخاب شدند که تعداد کارگران شاغل در آنها 51-450 نفر بودند. بهمنظور گردآوری دادههای مورد نیاز از یک پرسشنامه استفاده شد که شامل دو بخش بود. بخش اول شامل اطالعات فردی و شغلی نظیر جنس سن وضعیت تاهل تحصیالت تجربه کاری تجربه شغلی محیط کار نوع صنعت نوع استخدام رضایت شغلی تجربه حادثه شغلی و سابقه شرکت در دورههای آموزشی ایمنی بود. بخش دوم پرسشنامه شامل 46 سوال نگرش ایمنی بود که در 10 فاکتور دسته بندی و با استفاده از مقياس ليکرت ) 1 =کامال مخالف 2= مخالف 3 =بی تفاوت 4= موافق و 5 =کامال موافق( اولویت بندی شده و برای سواالت منفی امتیاز معکوس داده شد. فاکتورهای پرسشنامه شامل تعهد به ايمني و مشاركت در امور مربوط به ايمني اعتقاد به تقدير و سرنوشت در پيشگيري از حوادث نگرش به تخلف از اصول و مقررات ایمنی گفتگو در زمينه ايمني و مبادله اطالعات ريسك نگرانيهای ایمنی شغلی نداشتن قدرت اولویت ایمنی استادي و خبرگي موانع و آگاهی از ریسک بودند. پرسشنامه مذکور برای یک مطالعه قبلی طراحی و مورد استفاده قرار گرفته بود )7( که پس از تهیه نسخه فارسی بهمنظور بررسی روایی از نظرات سه نفر متخصص ایمنی و بهداشت حرفهای که از اعضاء هیات علمی دانشگاه بودند استفاده و نظرات اصالحی آنها در تدوین پرسشنامه نهایی اعمال شد. بررسی میزان پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ نیز میزان مورد قبولی از پایایی را نشان داد )0/71 = α.)cronbach s از آنجاییکه پرسشنامه مذکور برای مطالعه نگرش ایمنی مدیران طراحی شده بود با اعمال تغییراتی برای مطالعه نگرش کارگران نیز اصالح شد. تعداد نمونه محاسبه شده 324 نفر بودند که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده و با در نظر گرفتن شغل و نسبت تعداد کارکنان در شغلهای تولید تعمیرات اداری و انبار انتخاب و با کسب رضایت شرکت کنندگان مطالعه پرسشنامه نهایی در بین آنها توزیع شد و تعداد 194 پرسشنامه تکمیل شده )62 %( برگردانده شد. مجموع نمرات نگرش ایمنی برای هر یک از شرکت کنندگان محاسبه و سپس آنها بر اساس امتیاز بهدست آمده به سه گروه ضعیف )کمتر از 138( متوسط )138-184( و مثبت )بیشتر از 184( طبقه بندی شدند. آزمون t مستقل و آزمون فصلنامه بهداشت و ایمنی کار جلد 6/ شماره 4/ زمستان 1395

فضلی بابک - قهرمانی ابوالفضل 44 1395 زمستان 4/ شماره 6/ جلد کار ایمنی و بهداشت فصلنامه ارتباط بررسی برای )ANOVA( یکطرفه واریانس آنالیز فاکتورهای و ایمنی نگرش با مختلف متغیرهای بین ویرایش از استفاده با دادهها آنالیز شد. استفاده مربوطه گردید. انجام SPSS آماری افزار نرم 21 ها یافته نفر 194 مطالعه این کنندگان شرکت کل تعداد 160 و مدیران آنها %( )17/5 نفر 34 که شد برآورد %( )82 نفر 159 بودند. کارگران آنها %( )82/5 نفر آنها %( )73/1 نفر 142 و مرد کنندگان شرکت از 32/64 کنندگان شرکت سنی میانگین بودند. متاهل 8/13 کاری تجربه سال( 7/08 معیار )انحراف سال آنها شغلی تجربه و سال( 6/23 معیار )انحراف سال 90 تعداد بود. سال( 5/37 معیار )انحراف سال 6/57 تحصیالت دارای کنندگان شرکت از %( )46/4 نفر )73/7 نفر 143 یعنی آنها اکثریت و بوده دبیرستان متغير جنس مرد زن تعداد 159 35 بکار مشغول کارخانجات تولیدی بخشهای در %( کاری تجربه سن متغیرهای بندی گروه بودند. از %( )46/9 نفر 91 تعداد که داد نشان شغلی و 67 سال 30 از کمتر سن دارای کنندگان شرکت نفر 72 و سال 1-5 کاری تجربه دارای %( )34/5 نفر بودند. سال 1-5 شغلی تجربه دارای آنها %( )37/1 %( )91/2 نفر 177 یعنی کنندگان شرکت اکثریت آنها %( )63/9 نفر 124 تعداد و قراردادی بهصورت آنالیز بودند. بکار مشغول خصوصی شرکتهای در 23 تعداد که داد نشان همچنین دادهها توصیفی حداقل گذشته در کنندگان شرکت از %( )11/9 نفر 51 تعداد بودند. کرده تجربه را شغلی حادثه یکبار که داشتند اظهار کنندگان شرکت از %( )26/3 نفر تعداد و داشته شرکت ایمنی آموزشی دورههای در داشتند رضایت خود شغل از آنها %( )88/7 نفر 172 1(. )جدول کنندگان شرکت شغلی و فردی مشخصات 1. جدول درصد 82 18 متغير تاهل وضعيت مجرد متاهل تعداد 52 142 درصد 26/8 73/2 متغير شغلي رده كارگر مدير تعداد 160 34 درصد 82/5 17/5 شغل سن تحصيلات 2/6 12 46/9 91 73/7 143 توليد سال 30 از كمتر ابتدايي 8/2 16 36/6 71 31-39 14/9 29 تعميرات راهنمايي 46/4 90 13/9 27 40-49 7/2 14 اداري دبيرستان 39/7 77 2/6 5 50-59 4/1 8 انبار دانشگاهي - بيشتر و 60 صنعت نوع 63/9 124 كاري تجربه شغلي تجربه خصوصي 36/1 70 14/9 29 7/7 15 سال 1 از كمتر سال 1 از كمتر دولتي 37/1 72 1-5 34/5 67 1-5 استخدام نوع 29/4 57 6-10 31/4 61 6-10 8/8 17 رسمي 10/3 20 11-15 11/9 23 11-15 91/2 177 قراردادي 6/2 12 16-20 9/8 19 16-20 2/1 4 4/6 9 20 از بيشتر 20 از بيشتر شغلي حادثه تجربه ايمني آموزش شغلي رضايت 88/7 172 26/3 51 11/9 23 بلي بلي بلي 11/3 22 73/7 143 88/1 271 خير خير خير

بررسی نگرش ایمنی در تعدادی از شرکتهای تولیدی شهرستان اروميه 45 نتایج این مطالعه نشان داد که تعداد 40 نفر )20/6 %( از شرکت کنندگان دارای نگرش ایمنی ضعیف 153 نفر )78/9 %( دارای نگرش در حد متوسط و تنها یک نفر )0/5 %( از آنها دارای نگرش مثبت بودند و میانگین نمره نگرش کلی ایمنی شرکت کنندگان )0/25 3/19 ±( بود. همانطوریکه در جدول شماره 2 نشان داده شده فاکتور تعهد به ایمنی و مشارکت در امور ایمنی )0/52 3/97 ±( دارای بیشترین نمره و گفتگو در زمینه ایمنی و مبادله اطالعات ریسک )0/58 2/53 ±( دارای کمترین نمره بود. آزمون آماری t مستقل نشان داد که شرکت کنندگان شرکتهای خصوصی بطور معنی ]t )192( داری نگرش ایمنی 0/05[ > p 2/09 - = و تعهد به ایمنی و مشارکت در امور ایمنی )192( t[ بهتری در مقایسه با = - 3/41 p > 0/01[ شرکتهای دولتی داشتند. الزم بهذکر است که شرکتهای تولیدی متوسط با تعداد کارکنان کمتر از 250 نفر نگرش ایمنی بهتری در مقایسه با شرکتهای بزرگ با تعداد کارکنان بیشتر از 250.]t )192( نفر داشتند] 0/01 > p -2/90 = نتایج بررسی اختالف بین نگرش ایمنی مدیران و کارگران شرکت کننده در این مطالعه نشان داد که مدیران بطور معنی داری نگرش بهتری در زمینه فاکتورهای اعتقاد به تقدیر و سرنوشت در ]t )192( پیشگیری از حوادث 0/01[ > p 3/16 = گفتگو در زمینه ایمنی و مبادله اطالعات ریسک )192( t[ و همچنین نداشتن قدرت = 2/68 p > 0/01[ )192( t [درمقایسهباکارگرانداشتند. = 2/50 p > 0/05[ در حالیکه نگرش کارگران در زمینه تعهد به ایمنی و ]t )192( مشارکت در امور ایمنی 0/01[ > p 3/12 - = ]t )192( و آگاهی از ریسک 0/01[ > p 2/65 - = نسبت به مدیران بهتر بود. شرکتکنندگانبدونتجربهحادثهشغلینگرانیهای ایمنیشغلیبیشترینسبتبهشرکتکنندگانباتجربه )192(.]t شرکت حادثه شغلی داشتند 0/05[ > p 2/06 = کنندگان بدون سابقه شرکت در دورههای آموزش ایمنی نگرش بهتری در زمینه تعهد به ایمنی و مشارکت در امور ایمنی در مقایسه با شرکت کنندگان آموزش )192( t[. در حالیکه دیده داشتند 0/05[ > p 2/57 = شرکت کنندگان آموزش دیده نگرش بهتری در زمینه اعتقاد به تقدیر و سرنوشت در پیشگیری از حوادث )192( t[ و گفتگو در زمینه ایمنی = - 2/32 p > 0/05[ ]t )192( و مبادله اطالعات ریسک 0/05[ > p 2/57 - = در مقایسه با شرکت کنندگان بدون سابقه شرکت در دورههای آموزشی ایمنی داشتند. الزم به ذکر است که ارتباط بین متغیرهای جنس وضعیت تاهل نوع استخدام و رضایت شغلی با نگرش کلی ایمنی و فاکتورهای مربوطه معنی دار نبود. بررسی ارتباط بین متغیرهای سن تحصیالت شغل تجربهکاری تجربهشغلیومحیطکاربامتغیرهای نگرش ایمنی و فاکتورهای مربوطه نشان داد که اختالف معنی داری بین گروههای سنی در زمینه نگرانیهای.]F )3 190( ایمنی شغلی وجود دارد 0/05[ > p 3/33 = از طرفی نتایج همچنین نشان داد که اختالف معنی داری بین گروههای مختلف تجربه شغلی در زمینه تعهد به ایمنی و مشارکت در امور ایمنی وجود دارد )188 5( F[. نتایج تست تکمیلی = 3/11 p > 0/05[ Tukey نشان داد که شرکت کنندگان با تجربه شغلی 1-5 سال نگرش بهتری در زمینه فاکتور مربوطه نسبت به شرکت کنندگان با تجربه شغلی کمتر از یکسال داشتند )0/01 > p(. نتایج آزمون واریانس یکطرفه )ANOVA( همچنین اختالف معنی داری را بین محیطهای کاری مختلف در زمینه تعهد به ایمنی و ]F )9 184( مشارکت در امور ایمنی 0/05[ > p 1/96 = فصلنامه بهداشت و ایمنی کار جلد 6/ شماره 4/ زمستان 1395

ابوالفضل قهرمانی - بابک فضلی 184( )9 ]F موانع اولویت ایمنی 0/05[ > p 2/43 = )184 9( F[ و آگاهی از ریسک = 3/92 p > 0/05[ )184 9( F[ نشان داد. بررسی = 2/19 p > 0/05[ اختالف بین گروههای تحصیلی نیز نشان داد که اختالف معنی داری در زمینه تعهد به ایمنی و ]F )4 189( مشارکت در امور ایمنی 0/05[ > p 3/07 = 189( )4 ]F و آگاهی نداشتن قدرت 0/05[ > p 2/79 = 189( )4 ]F داشتند. الزم از ریسک 0/05[ > p 3/22 = به ذکر است که اختالف بین گروههای مختلف تجربه کاری و همچنین گروههای شغلی معنی دار نبود. بحث و نتیجه گیری نتایج این مطالعه نشان داد که تعهد به ایمنی و مشارکت در امور ایمنی بهعنوان مهمترین و گفتگو در زمینه ایمنی و مبادله اطالعات ریسک بهعنوان کم اهمیت ترین فاکتورهای نگرش ایمنی برای شرکت کنندگان بودند. تعهد به ایمنی مشارکت در امور ایمنی و ارتباطات ایمنی بهعنوان فاکتورهای اصلی جو ایمنی بوده و تاثیر زیادی در بهبود عملکرد ایمنی سازمان دارند )28-25(. داشتن نمره باالی فاکتور تعهد به ایمنی و مشارکت در امور ایمنی در مطالعه حاضر میتواند بیانگر این نکته باشد که شرکت کنندگان شرکتهای تولیدی مطالعه شده 46 فصلنامه بهداشت و ایمنی کار جلد 6/ شماره 4/ زمستان 1395 تعهد خوبی نسبت به ارتقاء ایمنی در سازمان داشته و به مشارکت در امور ایمنی اهمیت بیشتری میدهند. ولی نمره پایین گفتگو در زمینه ایمنی و مبادله اطالعات ریسک بیانگر آن است که ارتباط خوبی میان کارگران با سرپرستان و مدیران بهمنظور تبادل اطالعات ایمنی و افزایش دانش ایمنی وجود ندارد )جدول 2(. نتایج این مطالعه اختالف معنی داری را در نگرش ایمنی شرکت کنندگان در شرکتهای دولتی و خصوصی پیدا کرد بهطوریکه شرکت کنندگان شرکتهای خصوصی نگرش ایمنی بهتری نسبت به شرکت کنندگان شرکتهای دولتی داشتند. این یافته با مطالعات قبلی نظیر )29( هماهنگ بود که اختالف معنی دار آماری را بین بخش خصوصی و دولتی در شرکتهای ساختمانی پیدا کرده بود. نگرش ایمنی کارگران یکی از شاخصهای مهم جو و فرهنگ ایمنی سازمان بوده )30( و تفاوت در فرهنگ ایمنی سازمان ها و حتی بخشهای مختلف یک سازمان در مطالعات قبلی مشخص شده است )33-31( از سویی نتایج پژوهشهای قبلی مشخص کرده اند که فرهنگ ایمنی سازمان بر روی نگرش و باورهای کارکنان شاغل در آن و عملکرد ایمنی و رفتارهای مربوط به کاهش یا افزایش ریسک آنها در جدول 2. میانگین و انحراف معیار فاکتورهای مختلف نگرش ایمنی فاكتور تعهد به ايمني و مشاركت در امور مربوط به ايمني اعتقاد به تقدير و سرنوشت در پيشگيري از حوادث نگرش به تخلف از اصول و مقررات ايمني گفتگو در زمينه ايمني و مبادله اطلاعات ريسك نگرانيهاي ايمني شغلي نداشتن قدرت اولويت ايمني استادي و خبرگي موانع آگاهي از ريسك ميانگين 3/97 2/62 2/87 2/53 3/03 2/71 3/72 3/85 2/66 3/88 انحراف معيار 0/52 0/60 0/59 0/58 0/72 0/83 0/70 0/44 0/80 0/77

اروميه شهرستان تولیدی شرکتهای از تعدادی در ایمنی نگرش بررسی 47 آوردن بهدست بنابراین )34(. میباشد موثر سازمان تولیدی شرکتهای ایمنی نگرش در تفاوت نتیجه بزرگ و متوسط شرکتهای نیز و خصوصی و دولتی ولی میباشد. قبلی پژوهشهای یافتههای راستای در کارکنان و مالی منابع دلیل به معموال آنجاییکه از بزرگتر تولیدی شرکتهای در ایمنی سطح بیشتر میباشد باالتر تر کوچک شرکتهای با مقایسه در زیادی بهمقدار میتواند موضوع این که 36( و )35 تاثیر ها سازمان ایمنی فرهنگ و جو نگرش روی بر بودن زیاد نتیجه آوردن بهدست اینرو از باشد. گذار تولیدی شرکتهای کنندگان شرکت ایمنی نگرش با مخالف بزرگتر شرکتهای با مقایسه در متوسط شرکتهای میرسد بهنظر و بوده قبلی مطالعات نتایج خصوصی شرکتهای و شده مطالعه متوسط تولیدی باشند. قایل ایمنی برای زیادی اهمیت شرکت که داد نشان مطالعه این یافتههای نگرش ایمنی زمینه در دیده آموزش کنندگان در سرنوشت و تقدیر نقش فاکتورهای به تری مثبت مبادله و ایمنی زمینه در گفتگو نیز و حادثه وقوع در نامناسبتری نگرش ولی داشته ریسک اطالعات در ایمنی امور در مشارکت و ایمنی به تعهد زمینه آموزشی سابقه بدون کنندگان شرکت با مقایسه در موثر فاكتورهاي از يكي آنجاییکه از داشتند. زمينه در افراد كه است هايي آموزش نگرش تغيير تشکیل از هدف نیز و 38-37( )5 اند ديده ايمني آگاهی و دانش میزان ارتقاء ایمنی آموزش دورههای ایمنی مختلف موضوعات زمینه در کنندگان شرکت اطالعات میزان افزایش با که است بدیهی میباشد آنها ریسکهای و خطرات زمینه در دانش و ایمنی محیط در آنها عملی کارگیری به با کنندگان شرکت بیشتری مقدار به را ایمنی مقررات و اصول کارشان امور در و شده تر متعهد ایمنی به کرده رعایت پایین نمره باشند. داشته بیشتر مشارکت ایمنی به تعهد زمینه در دیده آموزش کنندگان شرکت تر از ناشی میتواند ایمنی امور در مشارکت و ایمنی انتخاب در آموزشی سنجی نیاز گرفتن نظر در عدم آموزشی دورههای پایین کیفیت یا آموزشی دورههای شرکت تر مثبت نگرش سویی از باشد. شده برگزار در سرنوشت و تقدیر نقش به دیده آموزش کنندگان آنها الزم آگاهی عدم از ناشی میتواند حادثه وقوع در شرکت عدم بهدلیل شغلی حوادث علل زمینه در دورههای پایین کیفیت یا و مرتبط آموزشی دورههای بهتر نگرش باشد. آنها برای شده برگزار آموزشی و ایمنی زمینه در دیده آموزش کنندگان شرکت عالقه از ناشی میتواند نیز ریسک اطالعات مبادله و ریسک اطالعات تبادل ایمنی موضوعات به آنها بهذکر الزم البته باشد. زمینه این در آگاهی افزایش خوبی دانش دارای گفتگو طرف که صورتی در است روش میتواند گفتگو انجام باشد ایمنی زمینه در ندیده آموزش فرد ایمنی دانش افزایش برای خوبی نادرست اطالعات انتقال با اینصورت غیر در باشد ایمنی به نسبت را فرد نگرش میتواند حتی ایمنی در کارگر رفتار روی بر بدی تاثیر و کرده منفیتر فرد ناایمن اعمال تعداد افزایش نظیر کار محیط باشد. داشته و کارگران ایمنی نگرش در دار معنی تفاوت نتایج راستای در شده مطالعه شرکتهای در مدیران وج در تفاوت بهدلیل که میباشد قبلی پژوهشهای مختلف بخشهای حتی و سازمانها ایمنی فرهنگ و در شاغل افراد در متفاوتی ایمنی نگرش سازمان یک کی مختلف بخشهای و شرکتها مختلف بخشهای مثبتتر نتایج )33-31(. اند آورده بهدست سازمان در مشارکت و ایمنی به تعهد به کارگران نگرش کارگران ریسک از آگاهی همچنین و ایمنی امور موضوع این از ناشی میتواند مدیران با مقایسه در ایستگاههای در کارکردن به توجه با کارگران که باشد 1395 زمستان 4/ شماره 6/ جلد کار ایمنی و بهداشت فصلنامه

فضلی بابک - قهرمانی ابوالفضل 48 1395 زمستان 4/ شماره 6/ جلد کار ایمنی و بهداشت فصلنامه خطرات به بودن نزدیک و تولیدی شرکتهای کاری آگاهی میزان کاری ایستگاههای در موجود طریق از موجود خطرات ریسک زمینه در بیشتری خود جان حفظ برای الاقل و داشته مستقیم تجربه تعهد ایمنی امور در مشارکت و ایمنی امور زمینه در مدیران اینکه علیرغم باشند. داشته بیشتری با مقایسه در بیشتری تحصیالت سطح معموال به مربوط دروس گنجایش عدم ولی دارند کارگران دانشگاهی دروس سرفصلهای در ایمنی موضوعات از حوادث از پیشگیری و ایمنی اصول یادگیری و داشته ایمنی زمینه در کمتری دانش تجربه طریق اطالعات مبادله و ایمنی زمینه در گفتگو باشند. اطالعات انتقال برای خوبی روش میتواند ریسک اشاره همانطوریکه ولی باشد ایمنی زمینه در الزم و خوب ایمنی اطالعات داشتن آن نیاز پیش شد پایین نمره میباشد. گفتگو طرفین از یکی درست کمبود احساس ناشی میتواند نیز مدیران قدرت مورد حدود از اجرا و تصمیمگیریها در آنها قدرت مثبت نگرش داشتن آنجاییکه از باشد. آنها انتظار فرهنگ داشتن برای ارشد مدیریت سطح در ایمنی کارگران برداشت و )39( است ضروری ایمنی مثبت شکل بر مستقیم اثر ایمنی به مدیریت نگرش از همچنین )40(. دارد کارگران خود نگرش گیری مدیریت ضعیف نگرش در ایمنی مشکالت از بسیاری وقوع همیشه تقریبا ناایمن نگرش و دارد ایمنی به نگرش ارتقاء اینرو از )41(. دارد پی در را حوادث در میتواند مطالعه مورد شرکتهای در ایمنی آینده در شغلی حوادث کاهش و ایمنی سطح ارتقاء ارتباط مطالعه این که است بذکر الزم باشد. موثر وضعیت سن جنس متغیرهای بین را داری معنی نکرد پیدا ایمنی نگرش با تحصیالت سطح و تاهل )23-21(. بودند قبلی مطالعات نتایج با همسو که جمع به میتوان مطالعه این های محدودیت از مطالعه یک انجام طریق از نیاز مورد دادههای آوری نگرش آنجاییکه از همچنین کرد. اشاره مقطعی که میشود سنجیده گزارشی خود بهصورت ایمنی استفاده مورد روش تورش افزایش باعث میتوانست کنندگان شرکت به منظور بدین شود. مطالعه این در محرمانه پرسشنامهها اطالعات که شد داده اطمینان شد. خواهد منتشر کلی بهصورت مطالعه نتایج و بوده شرکتهای مدیران موافقت عدم و کمتر عالقه بهدلیل شرکتهای از محدودی تعداد در مطالعه این تولیدی نتایج اینرو از شد. انجام ارومیه شهرستان تولیدی تولیدی شرکتهای کل به تعمیم قابل مطالعه این نمیباشد. ارومیه شهرستان شرکت اکثر که داد نشان حاضر مطالعه نتایج متوسط حد در ایمنی نگرش دارای مطالعه کنندگان نگرش خصوصی شرکتهای کنندگان شرکت بودند. شرکتهای کنندگان شرکت به نسبت بهتری ایمنی شغلی حادثه تجربه با کنندگان شرکت و داشته دولتی شرکت با مقایسه در بیشتری شغلی ایمنی نگرانیهای بهعالوه داشتند. شغلی حادثه تجربه بدون کنندگان کارگران و مدیران نگرش تغییر باعث ایمنی آموزشهای شده ایمنی نگرش مختلف فاکتورهای به کننده شرکت مورد شرکتهای در میشود توصیه اینرو از است. در کارگران با شرکتها سرپرستان و مدیران مطالعه حادثه کارگران از و داشته بیشتری ارتباط ایمنی زمینه ایمنی نگرانیهای رفع بهمنظور الزم حمایتهای دیده و کمیت افزایش با همچنین شود. انجام آنها شغلی بهبود جهت ایمنی نیاز مورد آموزشی دورههای کیفیت آینده در شغلی حوادث کاهش بالتبع و ایمنی نگرش شود. فراهم الزم تمهیدات

بررسی نگرش ایمنی در تعدادی از شرکتهای تولیدی شهرستان اروميه 49 فصلنامه بهداشت و ایمنی کار جلد 6/ شماره 4/ زمستان 1395 REFERENCES 1. Seo DC. An explicative model of unsafe work behavior. Safety Science. 2005;43(3):187-211. 2. Jones B, Cox S, Rycraft H. Assessing employee attitudes towards behavioural approaches to safety management within UK reactor plants. Paper presented at the Probabilistic Safety Assessment and Management. 2004 Jan. 1578-1584. Springer London. 3. Sanaei Nasab H, Ghofranipour F, Kazemnejad A, Khavanin A, Tavakoli R. Evaluation of Knowledge, Attitude and Behavior of Workers towards Occupational Health and Safety, Iranian J Publ Health. 2009;38(2):125-129. 4. Lofquist EA, Greve A, Olsson UH, Modeling attitudes and perceptions as predictors for changing safety margins during organizational change, Safety Science. 2011;49:531 541. 5. Roughton J, Mercurio J. Developing an effective safety culture: A leadership approach: Butterworth- Heinemann; 2002: p 279. 6. Stranks, J. W. Human factors and behavioural safety, Routledg: Elsvier; 2007: p3-4 and 80. 7. Rundmo T, Hale AR. Managers attitudes towards safety and accident prevention. Safety Science. 2003;41(7):557-574. 8. Modak I, Sexton JB, Lux TR, Helmreich RL, Thomas EJ. Measuring safety culture in the ambulatory setting: the safety attitudes questionnaire ambulatory version. Journal of General Internal Medicine. 2007;22(1):1-5. 9. Barrett JH, Haslam RA, Lee KG, Ellis MJ. Assessing attitudes and beliefs using the stage of change paradigm case study of health and safety appraisal within a manufacturing company. International Journal of Industrial Ergonomics. 2005;10(35):871-887. 10. Henning JB, Stufft CJ, Payne SC, Bergman ME, Mannan MS, Keren N. The influence of individual differences on organizational safety attitudes. Safety Science. 2009;47(3):337-345. 11. Cooper D. Improving safety culture: A practical guide, England: Wiley; 1998: p 7, 23 and 200. 12. Elkind PD. Correspondence between knowledge, attitudes, and behavior in farm health and safety practices. Journal of Safety Research. 1993;24(3):171-179. 13. Tuokko HA, McGee P, Gabriel G, Rhodes RE. Perception, attitudes and beliefs, and openness to change: Implications for older driver education. Accident Analysis & Prevention. 2007;39(4):812-817. 14. Díaz-Cabrera D, Hernandez-Fernaud E, Isla-Díaz R. An evaluation of a new instrument to measure organisational safety culture values and practices. Accident Analysis & Prevention. 2007;39(6):1202-1211. 15. Cheyne A, Tomás JM, Cox S, Oliver A. Modelling employee attitudes to safety. European Psychologist. 1999;4(1):1-10. 16. Monazzam M, Soltanzadeh A. The Relationship between the Worker s Safety Attitude and the Registered Accidents. Journal of Research in Health Sciences. 2009;9(1):17-20. 17. Mearns K, Flin R. Risk perception and attitudes to safety by personnel in the offshore oil and gas industry: a review. Journal of Loss Prevention in the Process Industries. 1995;8(5):299-305. 18. Iversen H, Rundmo T, Klempe H. Risk Attitudes and Behavior Among Norwegian Adolescents: The Effects of a Behavior Modification Program and a Traffic Safety Campaign. European Psychologist. 2005;10(1):25-38. 19. Williamson AM, Feyer AM, Cairns D, Biancotti D. The development of a measure of safety climate: the role of safety perceptions and attitudes. Safety Science. 1997;25(1):15-27. 20. Siu Ol, Phillips DR, Leung Tw. Age differences in safety attitudes and safety performance in Hong Kong construction workers. Journal of Safety Research. 2003;34(2):199-205.

ابوالفضل قهرمانی - بابک فضلی 21. Sheikhi S, Zaroshani V, Mohammadi zeidi E, Safety attitude survey in surgery room employees in hospitals of Qazvin university of Medical Sciences, Edrak. 2009;16:25-29. [Persian] 22. Jahangiri M, Sareban Zadeh K, Bashar O, Saleh Zadeh H, Risk perception, safety attitude and safety performance in supervisors of construction sites in Shiraz, Journal of Ergonomics. 2013;1(2):10-18. [Persian] 23. Hosseini Nodeh Z, Hosseini M, Yaghmaei F, Alavi Majd H, Jabbari M, Correlation between population characteristics and safety attitude to work of women workers in food factories, Journal of Health Promotion Management. 2012;1(3):64-72. [Persian] 24. Flin R, Fletcher G, McGeorge P, Sutherland A, Patey R. Anaesthetists attitudes to teamwork and safety. Anaesthesia. 2003;58(3):233-242. 25. Seo DC, Torabi MR, Blair EH, Ellis NT. A crossvalidation of safety climate scale using confirmatory factor analytic approach. Journal of Safety Research. 2004;35(4):427-445. 26. Mohamed S. Safety climate in construction site environments. Journal of construction engineering and management. 2002;128(5):375-384. 27. Hahn SE, Murphy LR. A short scale for measuring safety climate. Safety Science. 2008;46(7):1047-1066. 28. Evans B, Glendon AI, Creed PA. Development and initial validation of an Aviation Safety Climate Scale. Journal of Safety Research. 2007;38(6):675-682. 29. Leather PJ. Attitudes towards safety performance on construction work: An investigation of public and private sector differences. Work & Stress. 1988;2(2):155-167. 30. Cheyne A, Cox S, Oliver A, Tomás JM. Modelling safety climate in the prediction of levels of safety activity. Work & Stress. 1998;12(3):255-271. 31. Hale AR. Culture s confusion. Editorial in Safety Science. 2000;34:1-14. 32. Høivik D, Tharaldsen JE, Baste V, Moen BE. What is most important for safety climate: The company belonging or the local working environment? A study from the Norwegian offshore industry. Safety Science. 2009;47(10):1324-1331. 33. Lin SH, Tang WJ, Miao JY, Wang ZM, Wang PX. Safety climate measurement at workplace in China: A validity and reliability assessment. Safety Science. 2008;46(7):1037-1046. 34. Zhou Q, Fang D, Wang X. A method to identify strategies for the improvement of human safety behavior by considering safety climate and personal experience. Safety Science. 2008;46(10):1406-1419. 35. Hasle P, Kines P, Andersen L P. Small enterprise owners accident causation attribution and prevention. Safety Science. 2009;47(1):9-19. 36. Champoux D, Brun J P. Occupational health and safety management in small size enterprises: an overview of the situation and avenues for intervention and research. Safety Science. 2003;41(4):301-318. 37. Grogan EL, Stiles RA, France DJ, Speroff T, Morris Jr JA, Nixon B, et al. The impact of aviation-based teamwork training on the attitudes of health-care professionals. Journal of the American College of Surgeons. 2004;199(6):843-848. 38. Kiani F, Samavatyan H, Poorabdian S, Mansournejad Z, Jafari E, Effectiveness of a safety training course in changing employees attitude toward safety issues and its dimensions: a pathological study, Scientific Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research. 2011;9(2):53-68. [Persian] 39. Parker D, Lawrie M, Hudson P. A framework for understanding the development of organisational safety culture. Safety Science. 2006;44(6):551-562. 40. Fogarty GJ, Shaw A. Safety climate and the theory of planned behavior: Towards the prediction of unsafe behavior. Accident Analysis & Prevention. 2010;42(5):1455-1459. 41. Lu CS, Shang KC. An empirical investigation of safety climate in container terminal operators. Journal of safety Research. 2005;36(3):297-308. 50 فصلنامه بهداشت و ایمنی کار جلد 6/ شماره 4/ زمستان 1395

Journal of Health and Safety at Work Vol. 6; No. 4; Winter 2017 An investigation of safety attitude in a number of manufacturing companies in Urmia Abolfazl Ghahramani 1, Babak Fazli 2 * 1 Assistant Professor, Department of Occupational Health Engineering, Faculty of Health, Urmia University of Medical Sciences, Urmia, Iran 2 M.Sc., Department of Occupational Health Engineering, Faculty of Health, Zahedan University of Medical Sciences, Zahedan, Iran Abstract Introduction: Positive safety attitude of employees is directly associated with workplace safety, and it can decrease occupational accidents through increasing the number of safety acts. Assessment of employees safety attitude in workplaces can be more helpful to identify underlying causes of unsafe acts. The main aim of this study was to assess safety attitude and its relationship with different personal and occupational variables in a number of manufacturing companies, located in Urmia City, Iran. Material and Method: In this study, the safety attitude of 194 employees was measured in 9 manufacturing companies using a questionnaire with acceptable validity and reliability. The questionnaire consisted of two parts: participants personal and job related information, as well as 46 safety attitude related questions. The questions of safety attitude was measured using a five-point Likert scale in form of ten main aspects. Result: The results indicated that majority of participants (78.9 %) had a moderate safety attitude level and the mean (±SD) score of total safety attitude was 3.19 (±0.25). Commitment to safety and participation in safety activities and safety talk and risk information communication obtained the highest and lowest scores of safety attitude factors, with mean (SD) of 3.97(±0.52) and 2.53(±0.58), respectively. In addition, the participants from private companies showed a better safety attitude than those of governmental companies (Pvalue<0.05). Managers and workers, who had previously received safety training, reported a different attitude toward various factors of safety attitude, in comparison with untrained groups. Conclusion: Since the majority of participants had a moderate safety attitude, this research suggests the study companies to attempt in order to increase the quantity and quality of safety training courses, as well as safety communication of managers and supervisors with workers for improving their attitude toward safety and subsequently decreasing occupational accidents. Key words: Occupational Accident, Prevention, Safety Attitude, Safety Commitment, Training * Corresponding Author Email: fazli_babak@yahoo.com