Λογιστική και Χρηματοοικονομική (Π.Μ.Σ.) ιοικητική Λογιστική Εισαγωγή στη διοικητική λογιστική Βασικά σημεία διάλεξης Τι είναι η διοικητική λογιστική Ο ρόλος του διοικητικού ού λογιστή Χρηματοοικονομική και διοικητική λογιστική Διαφορές και ομοιότητες Διοικητική λογιστική και λογιστική κόστους Δρ. Δημήτρης Μπάλιος 1 2 Λογιστική Είναι ο επιστημονικός κλάδος που ασχολείται με την παροχή πληροφοριών για την ενημέρωση όλων των ενδιαφερόμενων για τις οικονομικές μονάδες Στις οικονομικές μονάδες πραγματοποιούνται γεγονότα που μεταβάλλουν την κατάστασή τους. Η λογιστική αναγνωρίζει, αποτιμά, καταγράφει αυτά τα (λογιστικά) γεγονότα και συνοψίζοντας την επίδρασή τους στην οικονομική μονάδα, τα παρουσιάζει. Ενδιαφερόμενοι εντός (διοίκηση, διευθυντές τμημάτων, υπάλληλοι κ.α.) και εκτός της μονάδας (πιστωτές, μέτοχοι, κράτος, επενδυτές κ.α.) Κλάδοι λογιστικής: Χρηματοοικονομική, Διοικητική, Φορολογική, Ελεγκτική κ.α. Στόχος της λογιστικής είναι η παροχή πληροφοριών Χρηματοοικονομική λογιστική (ΧΛ) Ο κλάδος της λογιστικής που στοχεύει στη παροχή χρηματοοικονομικών πληροφοριών ονομάζεται χρηματοοικονομική λογιστική Η ΧΛ ασχολείται με την συλλογή, κατάταξη, καταγραφή και παρουσίαση των λογιστικών πληροφοριών σε όσους βρίσκονται εκτός της μονάδας Όλες οι διαδικασίες της ΧΛ καταλήγουν στις χρηματοοικονομικές καταστάσεις (Ισολογισμός, Κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης, Κατάσταση μεταβολών ιδίων κεφαλαίων, Πίνακας διάθεσης αποτελεσμάτων, Κατάσταση ταμειακών ροών, Σημειώσεις) Στόχος της χρηματοοικονομικής λογιστικής είναι η παροχή πληροφοριών σε όσους βρίσκονται εκτός της επιχείρησης 3 4 1
ιοικητική λογιστική ( Λ) Ο κλάδος της λογιστικής που στοχεύει στη παροχή πληροφοριών στα στελέχη και στη διοίκηση της μονάδας ονομάζεται διοικητική λογιστική Η ΔΛ ασχολείται με την συλλογή, κατάταξη, καταγραφή και παρουσίαση πληροφοριών σε όσους βρίσκονται εντός της μονάδας Όλες οι διαδικασίες της ΔΛ καταλήγουν σε αναφορές και εκθέσεις Η ΔΛ είναι προσανατολισμένη στη διοίκηση και στα στελέχη της μονάδας, άρα ικανοποιεί της ανάγκες πληροφόρησης της διοίκησης Στόχος της διοικητικής λογιστικής είναι η παροχή πληροφοριών σε όσους βρίσκονται εντός της επιχείρησης 5 Διοικητική λογιστική = Λογιστική κόστους 6 Λήψη αποφάσεων Στελέχη επιχείρησης και λήψη αποφάσεων Χρησιμότητα ιοικητικής Λογιστικής (1) Διοίκηση και καθημερινή λειτουργία Έλεγχος Παρέχει πληροφόρηση σχετικά με το συνολικό κόστος παραγωγής των προϊόντων και τα επιμέρους συστατικά τους => δηλαδή, πληροφορίες για το ποιο είναι το κόστος παραγωγής του προϊόντος, την αποδοτικότητα κάθε προϊόντος (περιθώριο κέρδους), το κατάλληλο ύψος αποθεμάτων, το πώς θα ελεγχθεί το κόστος, την τιμολογιακή πολιτική. 7 8 2
Χρησιμότητα ιοικητικής Λογιστικής (2) Χρησιμότητα ιοικητικής Λογιστικής (3) 9 Παρέχει πληροφόρηση σχετικά με τις παραγωγικές διαδικασίες και τα τμήματα παραγωγής => πληροφορίες για το συνολικό κόστος ανά διαδικασία (πχ παραγωγή προϊόντος, παροχή υπηρεσίας) το συνολικό κόστος ανά τμήμα παραγωγής, την τιμολόγηση προϊόντων και υπηρεσιών, τις ημερομηνίες παραλαβής αποθεμάτων, το αν ένα προϊόν που μπορεί να αποτελεί α ύλη θα παραχθεί ή θα παραγγελθεί ή θα ανατεθεί η παραγωγή του σε εξωτερικό παραγωγό 10 Αν δύο προϊόντα παράγονται από την ίδια α ύλη που δεν είναι εύκολα προμηθεύσιμη θα πρέπει ίσως να εξαχθεί πληροφόρηση σχετικά με το ποιο προϊόν διατίθεται πιο εύκολα στην αγορά, το ποιο προϊόν δίνει τα μεγαλύτερα κέρδη, το αν ένα προϊόν ναι μεν δεν δίνει τα μεγαλύτερα κέρδη αλλά συμβάλλει ιδιαίτερα θετικά στη μεγιστοποίηση των κερδών της επιχείρησης. Χρησιμότητα ιοικητικής Λογιστικής (4) Χρησιμότητα ιοικητικής Λογιστικής (5) Μία επιχείρηση επιθυμεί να σχεδιάσει την ανάληψη ενός επενδυτικού σχεδίου. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι χρειάζεται σχεδιασμό του επιχειρηματικού σχεδίου (σχετικός προϋπολογισμός), έλεγχο της εφαρμογής του επιχειρηματικού σχεδίου (σύγκριση γ ρ η προϋπολογισμού σχεδιασμού με πραγματικά αποτελέσματα) Η αποτελεσματική λειτουργία μιας επιχείρησης απαιτεί έγκυρη και έγκαιρη πληροφόρηση της διαδικασίας παραγωγής, διαχείριση και ανάπτυξη των γραμμών προϊόντων, διαχείριση της ρευστότητας, διαχείριση των επιπέδων ποιότητας των προϊόντων, διαχείριση και ανάπτυξη των καναλιών διανομής και πώλησης των προϊόντων 11 12 3
Χρησιμότητα ιοικητικής Λογιστικής (6) Όσον αφορά την παροχή υπηρεσιών, η διοικητική λογιστική θα μπορούσε να παράσχει πληροφόρηση σχετικά με Π.χ. το επίπεδο του επιτοκίου στην περίπτωση χορήγησης ενός δανείου από μία τράπεζα, Π.χ. τους όρους κάτω από τους οποίους μία τράπεζα θα εκδόσει ένα μπλοκ επιταγών σε ένα πελάτη της (συγκεκριμένο κόστος ανά συναλλαγή, ελάχιστο ποσό στον λογαριασμό, πάγιο κόστος έκδοσης;) Π.χ. κόστος ενοικίασης θυρίδων, Π.χ. το επίπεδο της πιστοληπτικής ικανότητας των πελατών Προσοχή πάντα ως προς το ότι πρέπει να αναλύεται όχι μόνο κάθε υπηρεσία ξεχωριστά αλλά και το μείγμα προϊόντων και υπηρεσιών λογιστική (παράδειγμα 1ο); Έστω μία επιχείρηση πώλησης βιολογικών προϊόντων που έχει ήδη επεκταθεί σε 10 χώρες και σχεδιάζει να αναπτυχθεί σε 2 ακόμα. Θα επιλεχθούν 2 χώρες γιατί όχι 3 ή 4; Ποιες είναι οι εναλλακτικές επιλογές; Ποιες θα επιλεγούν; Ο διοικητικός λογιστής εντοπίζει τις εναλλακτικές λύσεις Το βασικό κριτήριο είναι η αύξηση των εσόδων και των κερδών της επιχείρησης, διατηρώντας ταυτόχρονα τη φιλοσοφία της, χωρίς να μεταβάλλεται η μακροχρόνια στρατηγική της Ο διοικητικός λογιστής προτείνει τις επικρατέστερες εναλλακτικές 13 14 λογιστική; ιοικητική λογιστική και Ο διοικητικός λογιστής προτείνει τις επικρατέστερες εναλλακτικές Στόχος της επιχείρησης τα αυξημένα έσοδα και κέρδη. Για κάθε χώρα που έχει ήδη επεκταθεί, κάθε κατάστημα και κάθε προϊόν, η επιχείρηση γνωρίζει ποια είναι τα κόστη, ποια τα έσοδα και ποια τα κέρδη. Επιπλέον, θα πρέπει να γνωρίζει τις απαιτήσεις σε πόρους μιας τέτοιας επέκτασης και αν διαθέτει τους απαραίτητους πόρους για να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία. Πως γνωρίζει τα παραπάνω; ; Ο διοικητικός λογιστής (που μπορεί να είναι και ένας καλός οικονομικός αναλυτής) αναλύει τα διαθέσιμα κεφάλαια, τις υποχρεώσεις, τις πωλήσεις, τα κόστη και τα περιθώρια κέρδους και συντάσσει εκθέσεις που παραδίδει στα διευθυντικά στελέχη. Η διοίκηση μελετά αυτές τις πληροφορίες και προβαίνει στη λήψη αποφάσεων. Εντοπισμός εναλλακτικών λύσεων Προτείνει επικρατέστερες λύσεις που διατηρούν ή και ενισχύουν τους βασικούς στόχους της επιχείρησης 15 16 4
λογιστική; ιοικητικός λογιστής (και ) Έστω ότι επελέγη το άνοιγμα ενός μόνο καταστήματος διότι η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση υφίσταται ακόμα και ο κίνδυνος της αγοράς είναι υψηλός Ο σχεδιασμός αυτής της επέκτασης απαιτεί την κατάρτιση επιχειρηματικού σχεδίου (business plan) και προϋπολογισμού όπου θα αναλύονται, με ποσοτικούς όρους, οι κινήσεις και τα περιθώρια κινήσεων σχετικά με π.χ. το χώρο που θα χρησιμοποιηθεί και το πόσο μπορεί να κοστίσει, το προσωπικό που θα προσληφθεί και οι αμοιβές τους, τα έμπειρα στελέχη της επιχείρησης ης που θα ταξιδέψουν στη χώρα επέκτασης και κυρίως οι δαπάνες που προσδοκάται ότι θα πραγματοποιηθούν και δεν πρέπει να ξεπεραστούν, οι στόχοι για τις πωλήσεις της 1 ης περιόδου κ.α. Ο διοικητικός λογιστής αναλύει και παρουσιάζει συνοπτικά, με τη μορφή προϋπολογισμού, τα βασικά στοιχεία της επέκτασης Εντοπίζει εναλλακτικές λύσεις Προτείνει επικρατέστερες λύσεις που διατηρούν ή και ενισχύουν τους βασικούς στόχους της επιχείρησης Συντάσσει προϋπολογισμούς που καθορίζουν ποσοτικά τις δραστηριότητες της επιχείρησης 17 18 λογιστική; Η επιχείρηση πώλησης βιολογικών προϊόντων έχει εγκατασταθεί στη νέα χώρα. Τι γίνεται με τις καθημερινές δραστηριότητες; Διοίκηση και καθημερινή λειτουργία Πως κυμαίνονται οι πωλήσεις σε ημερήσια, εβδομαδιαία και μηνιαία βάση; Υπάρχουν υπάλληλοι σε κάθε τμήμα, κάθε στιγμή της ημέρας; Υπάρχουν προϊόντα που εξαντλείται το απόθεμά τους κατά τη διάρκεια της ημέρας και καθυστερεί να αντικατασταθεί; Ο διοικητικός λογιστής συλλέγει πληροφορίες ρ και συντάσσει εκθέσεις που βοηθούν στη λήψη καθημερινών αποφάσεων. λογιστική; Ο αρχικός σχεδιασμός της επιχείρησης εφαρμόζεται αποτελεσματικά; Η σωστή καθημερινή λειτουργία του νέου καταστήματος αποτυπώνεται στα κέρδη; Έλεγχος Πως κυμαίνονται οι πωλήσεις σε ημερήσια, εβδομαδιαία και μηνιαία βάση και πόσο αποκλίνουν από αρχικούς στόχους; Πως αποδίδουν οι νέοι υπάλληλοι σε κάθε τμήμα; Ο διοικητικός λογιστής συλλέγει πληροφορίες και συντάσσει εκθέσεις (αναφορές απόδοσης, performance report) που συγκρίνουν τα προϋπολογισθέντα και τα πραγματικά αποτελέσματα. 19 20 Η διοίκηση, μέσω των αναφορών απόδοσης, εντοπίζει τα αδύνατα σημεία της λειτουργίας του καταστήματος και επεμβαίνει. Έτσι, μέσω των αναφορών απόδοσης και της διοικητικής λογιστικής, δημιουργείται μία διαρκής κατάσταση ανατροφοδότησης πληροφοριών (feedback) μεταξύ διοίκησης και καταστήματος, όπου το κατάστημα ελέγχεται και προσαρμόζεται για να εκπληρώσει το σκοπό του. 5
Λήψη αποφάσεων, Κύκλος σχεδιασμού και ελέγχου Αναφορά απόδοσης και ανατροφοδότηση Λήψη αποφάσεων Έλεγχος Διοίκηση και καθημερινή λειτουργία ιοικητική λογιστική και κοστολόγηση Σε κάθε στάδιο του κύκλου σχεδιασμού και ελέγχουν είναι απαραίτητη η διοικητική λογιστική καθώς μέσω αυτής τα στελέχη διευκολύνονται ως προς τη λήψη αποφάσεων. Τα στελέχη για να αποφασίσουν χρειάζονται πληροφορίες σχετικές με το κόστος των παραγόμενων προϊόντων ή των παρεχόμενων υπηρεσιών ή της ανάπτυξης μιας νέας δραστηριότητας. Η διαδικασία προσδιορισμού αυτού του κόστους ονομάζεται κοστολόγηση Άρα, κοστολόγηση είναι το σύνολο των συστηματικών εργασιών που αποβλέπουν στο να συγκεντρώσουν, κατατάξουν, καταγράψουν και επιμερίσουν τις δαπάνες, ώστε να προσδιοριστεί το κόστος των παραγόμενων προϊόντων ή των παρεχόμενων υπηρεσιών ή της ανάπτυξης μιας νέας δραστηριότητας. 21 Διαρκής διαδικασία ανατροφοδότησης με τη διοικητική λογιστική να είναι χρήσιμη σε κάθε στάδιο, άρα απαραίτητη στη διαδικασία λήψης αποφάσεων 22 Η κοστολόγηση είναι το τμήμα της διοικητικής λογιστικής που οδηγεί στο προσδιορισμό του κόστους, το οποίο κόστος αποτελεί παράγοντα που επηρεάζει τη λήψη αποφάσεων λογιστική (παράδειγμα 2ο); ιαφορές Χρηματοοικονομικής και ιοικητικής Λογιστικής (1) Έστω μία επιχείρηση κατασκευής και εμπορίας κουφωμάτων από ξύλο και αλουμίνιο. Ποιο είναι το συνολικό κόστος παραγωγής ενός κουφώματος από ξύλο και ποιο από αλουμίνιο; Μέσω της διοικητικής λογιστικής αποκτούμε πληροφορίες που σχετίζονται με το κόστος αλλά και το πως αυτό επιμερίζεται Χρήστες Χρόνος 23 Ποια είναι η προβλεπόμενη ζήτηση για κάθε είδος κουφώματος και πως θα οργανωθεί η παραγωγή; Μέσω της διοικητικής λογιστικής αποκτούμε πληροφορίες για την προβλεπόμενη ζήτηση, τα αποθέματα προϊόντων και σε συνδυασμό με τη γνώση του κόστους παραγωγής, λαμβάνονται αποφάσεις σχετικά με την τιμολόγηση και κατ επέκταση προσδιορίζονται τα περιθώρια κέρδους. Με βάση τα παραπάνω, η παραγωγή θα οργανωθεί με γνώμονα τη μεγιστοποίηση του κέρδους και την ελαχιστοποίηση του κινδύνου. 24 Αντικείμενο Λογιστικά Πρότυπα 6
ιαφορές Χρηματοοικονομικής και ιοικητικής Λογιστικής (2) ιαφορές Χρηματοοικονομικής και ιοικητικής Λογιστικής (1) 25 Χρόνος και ακρίβεια πληροφόρησης Χαρακτηριστικά δεδομένων Υποχρέωση και μη 26 Χρήστες Χρόνος Αντικείμενο Λογιστικά Πρότυπα Εξωτερικοί χρήστες (μέτοχοι, δανειστές, κυβέρνηση, επενδυτές) Εσωτερικοί χρήστες (διοίκηση, διευθυντικά στελέχη) Έμφαση στη συνοπτική παρουσίαση μιας συγκεκριμένης περιόδου στο παρελθόν Έμφαση στη παροχή πληροφοριών που βοηθούν στη λήψη αποφάσεων για το παρόν και το μέλλον Συνοπτικά δεδομένα για όλο τον οργανισμό Λεπτομερείς εκθέσεις ανά τομέα σχετικά με π.χ. τα προϊόντα, τα αποθέματα Ακολουθούνται οι γενικώς αποδεκτές λογιστικές αρχές (π.χ. ΕΓΛΣ) Ακολουθούνται αποδεκτές αρχές από τα στελέχη και τη διοίκηση της εταιρείας ιαφορές Χρηματοοικονομικής και ιοικητικής Λογιστικής (2) ιοικητική Λογιστική και τεχνολογία Χρόνος και ακρίβεια πληροφόρησης Χαρακτηριστικά δεδομένων Ανά τακτά χρονικά διαστήματα (π.χ. έτος), ακριβείς πληροφορίες (π.χ. ισολογισμός) Έμφαση στην έγκαιρη πληροφόρηση, μπορεί και εις βάρος της ακρίβειας αν υπάρχει ανάγκη λήψης άμεσης απόφασης Έμφαση στην αντικειμενικότητα και επαληθευσιμότητα των δεδομένων Έμφαση στη βασιμότητα των δεδομένων Ο διοικητικός λογιστής για να συντάξει εκθέσεις και αναφορές χρειάζεται δεδομένα που αφού επεξεργαστεί ξργ θα καταλήξει σε πληροφορίες που θα καταλήξουν στα διοικητικά στελέχη Ανάπτυξη της τεχνολογίας Χρήση μηχανογραφικών συστημάτων (π.χ. λογιστήριο, έλεγχος αποθεμάτων, διαχείριση και διανομή προϊόντων) Πληροφοριακό Σύστημα Διοίκησης (ΠΣΔ) Υποχρέωση και μη Υποχρεωτική με βάση τις προδιαγραφές των αρμόδιων αρχών (π.χ. Υπουργείο) Προαιρετική και προσαρμοσμένη στις ανάγκες της διοίκησης Δεδομένα για διοικητική λογιστική 27 28 Ο διοικητικός λογιστής πρέπει να γνωρίζει να χειρίζεται αποτελεσματικά το ΠΣΔ 7
εξιότητες διοικητικού λογιστή Γνώση μεθόδων και διαδικασιών διοικητικής λογιστικής Κατανόηση της διοικητικής δομής και λειτουργίας της οικονομικής μονάδας Θεωρητική κατάρτιση και εμπειρία Διορατικότητα, δημιουργικότητα, προσαρμοστικότητα και κριτική ικανότητα 29 8