ωματική οργάνωση Μεταζώων

ωματική οργάνωση Μεταζώων

Επίπεδα οργάνωσης Πρωτοπλασματική βαθμίδα οργάνωσης Σο κύτταρο επιτελεί το σύνολο των λειτουργιών Κυτταρική οργάνωση Ομάδες κυττάρων με σχετική λειτουργική διαφοροποίηση Κύτταρο ιστολογική οργάνωση Ομάδες κυττάρων διαφοροποίηθηκαν και επιτελούν διάφορες λειτουργίες Ιστολογική-οργανική οργάνωση υγκέντρωση ιστών σε όργανα Οργανική συστηματική οργάνωση Οργανα σε συστήματα 21/10/2008 2

Πρωτοπλασματική οργάνωση υναντάται σε μονοκύτταρους οργανισμούς Σο σύνολο των λειτουργιών επιτελείτσι εντός του κυττάρου (βασική μονάδα ζωής) Διακρίνονται οργανίδια που πραγματοποιούν εξειδικευμένες λειτουργίες 21/10/2008 3

Κυτταρική οργάνωση Πολυκύτταροι οργανισμοί (Volvox) Τποτυπώδης διαφοροποίηση κυττάρων για εξειδικευμένες λειτουργίες Η τάση για οργάνωση ιστών υποτυπώδης 21/10/2008 4

Κύτταρο-ιστολογική οργάνωση υγκέντρωση παρόμοιων κυττάρων σε προκαθορισμένα πρότυπα ή στοιβάδες για δημιουργία υποτυπώδους ιστού Επιθηλιακός, συνδετικός. Μυϊκός νευρικός πόγγοι, κοιλεντερωτά 5

Ιστολογική οργανική οργάνωση υγκέντρωση ιστών σε όργανα Σα όργανα αποτελούνται απο περισσότερα του ενός ιστούς Έχουν μια πιο εξειδικευμένη λειτουργία από τους ιστούς τους πλατυέλμινθες Οπτική κηλίδα Προβοσκίδα Αναπαραγωγικά 6

Οργανο-συστηματική οργάνωση υνεργασία οργάνων για εξυπηρέτηση λειτουργιών Άμυνα, τροφοληψία Εμφάνιση πλήρους συστήματος 7

υστήματα στα μετάζωα Ερειστικό Μυικό Καλυπτήριο Πεπτικό Αναπνευστικό Κυκλοφορικό Απεκκριτικό Νευρικό Αναπαραγωγικό Ενδοκρινικό Ανοσολογικό 8

Ζωική ποικιλότητα Η ποικιλότητα στη μορφή και το σχήμα σχετίζεται: Δομή Μορφή Λειτουργία Εξελικτική ιστορία Φαρακτηριστικά του ενδιαιτήματος Σρόπος και ανάγκες ζωής 9

Ας δούμε κάποια σημαντικά χαρακτηριστικά στην εξελικτική πορεία των ζωικών οργανισμών 10

ημαντικά «βήματα» στην εξέλιξη Πολυκύτταρο του σώματος Βλαστικές στοιβάδες υμμετρία Κεφαλοποίηση Κοίλωμα Μεταμέρεια των ζώων 11

υμμετρία χετίζεται με: Μέγεθος χήμα Λειτουργίες Κίνηση 12

υμμετρία Σο σώμα των Ζώων και των Πρώτιστων είναι οργανωμένο σε χαρακτηριστικούς τύπους. Η έννοια της συμμετρίας είναι σημαντική για την κατανόηση της οργάνωσης του σώματος των Ζώων. Η υμμετρία περιγράφει πως τα διάφορα μέρη του σώματος ενός ζώου διατάσσονται σε σχέση με ένα σημείο, άξονα ή επίπεδο. 13

φαιρική Ακτινωτή Αμφίπλευρη 14

Αςυμμετρία πόγγοι υςςϊρευςη κυττάρων 1. Fluctuating asymmetry 15

φαιρική συμμετρία υμμετρικά ως προς σημείο Πολλά επίπεδα που περνούν από το κέντρο χωρίζουν το σώμα σε κατοπτρικά ημίσεα τμήματα τομή όλων υναντάται σε μονοκύτταρα ή αποικίες Εξυπηρετεί επίπλευση, κύλιση 16

Ακτινωτή συμμετρία Επίπεδα διέρχονται από τη στοματικό-εδρικό άξονα Διαιρεί το ζώο ακτινωτά (π.χ. σωλήνας) Σα κνιδόζωα και τα κτενοφόρα είναι δυο φύλα με πρωτογενή ακτινωτή συμμετρία στο σώμα τους Ονομάζονται Ακτινωτά 17

Ακτινωτή συμμετρία Εξυπηρετεί ζώα Εδραία Κολυμπούν ελεύθερα Κοιλεντερωτά Κτενοφόρα Εχινόδερμα Πεντακτινωτή συμμετρία 18

Ακτινωτι ςυμμετρία 19

Αμφίπλευρη συμμετρία Επίπεδα δημιουργούν κατοπτρικά μέρη Ένα ζώο με αμφίπλευρη συμμετρία έχει μόνο ένα επίπεδο συμμετρίας Ένα κάτοπτρο είναι το μόνο που μπορεί να χωρίσει το ζώο σε ημίσεα μέρη 20

Αμφίπλευρη συμμετρία Σα ζώα με αμφίπλευρη συμμετρία αποτελούν μια ομάδα φύλων η οποία ονομάζεται Αμφίπλευρα ή Αμφιπλευροσυμμετρικά Οι οργανισμοί είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι στην προς τα εμπρός κίνηση χετίζεται με την κεφαλοποίηση 21

Ασυμμετρία (Asymmetry) Αμφίπλευρη υμμετρία (Bilateral symmetry ) Ακτινωτή υμμετρία (Radial symmetry) Η διάταξη των διαφόρων μερών του σώματος χωρίς την ύπαρξη ενός κεντρικού άξονα ή σημείου (πόγγοι) Η διάταξη των μερών του σώματος όπως όταν ένα επίπεδο διέρχεται μεταξύ άνω και κάτω επιφάνειας ή δια του κατά μήκος άξονα διαιρώντας το ζώο σε δεξί και αριστερό είδωλο (π.χ. πονδυλωτά). Η διάταξη των μερών του σώματος όπως όταν κάθε επίπεδο διέρχεται από τον στοματο-εδρικό άξονα. Διαιρεί το ζώο σε κατοπτρικές εικόνες (π.κ. Κοιλεντερωτά) Η ακτινωτή συμμετρία μπορεί να τροποποιηθεί με τη διάταξη ορισμένων δομών σε ζεύγη ή άλλους συνδυασμούς γύρω από τον κεντρικό άξονα (διακτινωτή συμμετρία στα κτενοφόρα,, ανθόζωα πεντακτινωτή στα εχινόδερμα) 22

Όροι ανατομίας Εμπρόσθιο (Anterior) :Head end (front side in upright man) Οπίσθιο (Posterior) :Tail end (back side in upright man) Ραχιαίο (Dorsal) :Back side Κοιλιακό (Ventral) :Belly side Μέσο (Medial) : Close to the middle Πλευρικό (Lateral): Close to the side Περιφερειακό (Distal) : Away from the main part Πλησιέστερο (Proximal): Close to the main part 23

Όροι ανατομίας τοματικό (Oral): End with the mouth Aboral: Opposite end of the mouth Κεφαλική (Cephalic): Toward head Ουραία (Caudal) :Toward tail 24

Εμβρυική ανάπτυξη 25

ΕΜΒΡΤΪΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ τα πολυκυττάρα ζώα, ο τρόπος με τον οποίον αναπτύσσονται πολύπλοκες δομές από ένα μόνο κύτταρο συχνά αντανακλά τις φυλογενετικές τους σχέσεις. Μετά την γονιμοποίηση το Ζυγωτό διαιρείται χωρίς να αυξάνει τις διαστάσεις του. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται αυλάκωση, ενώ τα κύτταρα που προκύπτουν αυξάνονται συνεχώς σε αριθμό βλαστομερίδια. Η ποσότητα της λεκίθου (θρεπτικής ουσίας που εναποτίθεται στο αυγό και χρησιμεύει για τη διατροφή του εμβρύου) επηρεάζει την αυλάκωση.

ΕΜΒΡΤΪΚΗ ΑΝΑΠΣΤΞΗ Από τθν άποψθ τησ ποςότητασ και τησ τοποιεςίασ τησ λεκίιου, τα αυγά διακρίνονται ςε: Ισολεκιθικά - μικρι ποςότθτα ίςα κατανεμθμζνθσ λεκίκου. Μεςολεκιθικά - μζτρια ποςότθτα λεκίκου που ςυγκεντρϊνεται ςε ζναν πόλο, ο οποίοσ καλείται φυτικόσ πόλοσ, ενϊ ο αντίκετοσ ονομάηεται ζωϊκόσ και περιζχει κυτταρόπλαςμα και πολφ λίγθ λζκικο. Σελολεκιθικά - μεγάλθ ποςότθτα λεκίκου, θ οποία ςυγκεντρϊνεται ςτο φυτικό πόλο. Κεντρολεκιθικά - κεντρικά τοποκετθμζνθ λζκικοσ με περιφερικό ςτρϊμα κυτταρο-πλάςματοσ.

Κοίλωμα Κοίλωμα η σωματική κοιλότητα : χώρος γεμάτος υγρό που περιβάλει τον πεπτικό σωλήνα Αποτελεί εξελικτικό στάδιο των αμφιπλευροσυμμετρικών ζώων Εξυπηρετεί: ελαστικότητα σωματικής κοιλότητας χώρο για όργανα μέγεθος πολυπλοκότητα διάφορες λειτουργίες όπως: κίνηση Τδραυλικός σκελετός κ.ά 28

Ακοιλωματικά Εκτόδερμα (εξϊδερμα) Ectoderm Μεςόδερμα (Mesoderm) Ενδόδερμα (Endoderm)

Ψευδοκοιλωματικά (Pseudocoelomate) Εξϊδερμα Μεςόδερμα Ενδόδερμα

Ευκοιλωματικά (Eucoelomate) Εξϊδερμα Μεςόδερμα Ενδόδερμα

Κοίλωμα Σο κοίλωμα είναι ένας χώρος γεμάτος με υγρό που σχηματίζεται μεταξύ του μεσοδέρματος Αναπτύσσεται στα τριπλοβλαστικά ζώα και συχνά συνδυάζεται με τη παρουσία του πεπτικού συστήματος. υχνά λειτουργεί ως υδροστατικός σκελετός. Επιτρέπει σε όργανα να αναπτύσσονται ανεξαρτήτων των σωματικών τοιχωμάτων. υμμετέχει στο σχηματισμό του μεσεντέρου, του περιτοναίου, πλευρών, περικαρδιακής κοιλότητας 32

ωματικά πρότυπα 33

Διπλοβλαςτικά Αναπτύσσουν μόνο δύο επιθηλιακά στρώματα: την επιδερμίδα (παράγωγο του εξωδέρματος) γαστροδερμίδα (παράγωγο του ενδοδέρματος). Η επιδερμίδα παρέχει την εξωτερική προστασία. Έχει συσταλτά και αισθητήρια κύτταρα. Εσωτερικά η γαστροδερμίδα ελέγχει την πεπτική Κοιλεντερωτά κοιλότητα και εξειδικεύεται στη θρέψη.

Κοιλεντερωτά Έχουν ακτινωτή συμμετρία. Η πεπτική κοιλότητα είναι τυφλή. εκτελεί πολλές άλλες λειτουργίες εκτός από την θρέψη υδροστατικός σκελετός εξυπηρέτιση της αναπαραγωγής αναλαμβάνει τη λειτουργία του κυκλοφορικού ονομάζεται ακόμα γαστραγγειακή κοιλότητα ή γαστρόκοιλο. Μεταξύ των δύο επιθηλίων υπάρχει ένα άμορφο στρώμα (μεσογλοία), αυτο συχνά περιέχει κύτταρα. Σο νευρικό σύστημα, όταν υπάρχει, αποτελεί δίκτυο, ενσωματωμένο στην επιδερμίδα. 35

Σριπλοβλαστικά ακοιλωματικά ζώα Σο μεσέγχυμα (παράγωγο του μεσοδέρματος) αποτελεί συνδετικό ιστό χωρίς κοιλότητες. Βρίσκεται μεταξύ της επιδερμίδας και της γαστροδερμίδας. Αντίθετα από την άμορφη μεσογλοία, το μεσέγχυμα έχει εμφανή ιστική διάρθρωση - Εμφανίζουν αμφίπλευρη συμμετρία. αποτελεί συνδετικό ιστό. Υιλοξενεί διάφορα όργανα, π.χ. νευρικά γάγγλια, γονάδες. Σο υποδερμικό μυϊκό τοίχωμα αποτελεί ένα άλλο παράγωγο του μεσοδέρματος και συντελεί στην κίνηση.

Σο διακλαδιζόμενο τυφλό πεπτικό εξακολουθεί να εκτελεί επίσης τη λειτουργία του κυκλοφορικού. Σο νευρικό σύστημα κεντρικοποιείται σε γάγγλια και νευρικά σχοινία που βρίσκονται στο χώρο του μεσεγχύματος. Καθώς υπάρχουν σωματικά διαμερίσματα, απομακρυσμένα από την επιφάνεια του σώματος, εμφανίζεται ένα απεκκριτικό σύστημα, το οποίο οδηγεί την περίσσεια νερού και τα άχρηστα προϊόντα προ τα έξω. 21/10/2008 37

Τριπλοβλαςτικά ψευδοκοιλωματικά ηϊα Εμφανίηεται ψευδοκοίλωμα, (κοιλότθτα μεταξφ του εντζρου και του ςωματικοφ τοιχϊματοσ, του ςυμπαγοφσ δθλαδι μεςεγχφματοσ). Αυτι δεν επιςτρϊνεται με επικιλιο και είναι γεμάτθ με υγρό. Το υγρό του ψευδοκοιλϊματοσ ανακατεφεται με ςυςπάςεισ του μυϊκοφ τοιχϊματοσ και ζτςι ςυμβάλλει ςτθν κατανομι ουςιϊν, αποτελεί δθλαδι ζνα υποτυπώδεσ κυκλοφορικό ςφςτημα. Ταυτόχρονα λειτουργεί ωσ υδροςτατικόσ ςκελετόσ, υποβοθκϊντασ τθν κίνθςθ. Το μζγεκοσ του ψευδοκοιλϊματοσ ςυςχετίηεται κετικά με τισ διαςτάςεισ του ςϊματοσ: ςε μικρά ηϊα αυτό περιορίηεται ι και ελλείπει.

Το πεπτικό, απαλλαγμζνο από τθν λειτουργία τθσ κατανομισ, παφει να είναι διακλαδιηόμενο και γίνεται πλήρεσ - εμφανίηεται δθλαδι ζδρα και θ κίνθςθ του περιεχομζνου ςυντελείται μόνο προσ μία κατεφιυνςη. Εμφάνιςθ τθσ ζδρασ κα είχε λίγθ ςθμαςία για τα ηϊα με πολφ διακλαδιςμζνο πεπτικό, κακϊσ θ κίνθςθ προσ μια κατεφκυνςθ κα επιβραδυνόταν και θ αποτελεςματικότθτά του κα μειωνόταν ανάλογα. 39

Ευκοιλωματικά με ανεπτυγμζνο κοιλωμα Χαρακτθρίηονται από μια κοιλότθτα μεςοδερμικισ προζλευςθσ, το κοίλωμα. Το κοίλωμα περιβάλεται από ζνα επικιλιο και είναι κλειςτθ κοιλότητα. Το επικιλιο του κοιλϊματοσ, μεςοθήλιο, ρυκμίηει τθ ςφςταςθ του κοιλωματικοφ υγροφ, ςτα ανϊτερα ηϊα εξελίςςεται ςτο περιτόναιο. Αντίκετα από το ψευδοκοίλωμα, το οποίο αποτελεί ςυνζχεια του εξωκυττάριου χϊρου του μεςεγχφματοσ,

Το κοίλωμα μετζχει ςε πολλζσ ςθμαντικζσ λειτουργίεσ: όπωσ θ υδροςτατικι ςτιριξθ του ςϊματοσ, Ζνα ογκϊδεσ κοίλωμα υπθρετεί κατά πρϊτο λόγο ωσ υδροςτατικόσ ςκελετόσ. κυκλοφορία, αναπαραγωγι και απζκκριςθ. Το κυκλοφορικό (αιμαγγειακό) ςφςτθμα αναλαμβάνει τθν κατανομι ουςιϊν ςε μεγάλθ κλίμακα. Το αίμα είναι εγκλωβιςμζνο ςτα αγγεία κακ' όλο τον κφκλο τθσ κυκλοφορίασ του και ο αγγειακόσ χϊροσ δεν ζρχεται ςε επαφι με τισ υπόλοιπεσ ςωματικζσ κοιλότθτεσ. Δθλαδι το κυκλοφορικό ςφςτθμα είναι κλειςτό. 41

Ο χϊροσ που εγκλείεται από το κυκλοφορικό αποτελεί, όπωσ και το ψευδοκοίλωμα, κατάλοιπο του βλαςτόκοιλου. Στα Αςπόνδυλα, με λίγεσ εξαιρζςεισ, τα αγγεία δεν ζχουν δικι τουσ επικθλιακι επίςτρωςθ, ενϊ ςτα Σπονδυλωτά επιςτρϊνονται από μια επικθλιακι ςτοιβάδα που ονομάηεται ενδοθήλιο. 42

Τα κοιλωματικά διαμερίςματα των ηϊων με ανεπτυγμζνο κοίλωμα αποτελοφν ςυνικωσ ςειρζσ από ηυγοφσ ςάκκουσ. Σε αυτι τθν περίπτωςθ, τα τοιχϊματα των δφο ςάκκων, που εγκλείουν ςτο μεςαίο πλάνο το ζντερο και τα κεντρικά αγγεία, ονομάηονται μεςεντζριο, Τα τοιχϊματα των δφο διαδοχικϊν ςάκων που εφάπτονται ςτο κάκετο πλάνο ςυνιςτοφν το διάφραγμα. 43

Πότε αναπτύσσεται το στόμα Πρωτοστόμια, Δευτεροστόμια any invertebrate in which the mouth appears before the anus during development, cleavage is spiral and determinate, and the coelom forms as a splitting of the mesoderm. 44

Πρωτοστόμια είναι ένα Τπερφύλο των Ζωικών οργανισμών στη ταξινομική ομάδα των αμφιπλευροσυμμετρικών. Περιλαμβάνει τα : Αρθρόποδα, Μαλάκια, Νηματώδεις υγκρίνονται με τα Δευτεροστόμια, την άλλη μεγάλη ομάδα των Αμφιπλευροσυμμετρικών. Η διάκριση σχετίζεται με την εμβρυική ανάπτυξη

Και στις δυο ομάδες το Εμβρυο ξεκινά από μια μικρή σφαίρα κυττάρων : το βλαστίδιο τα Πρωτοστόμια η πρώιμη διαίρεση των κυττάρων γίνεται διαγώνια δημιουργώντας μια σπειροειδή διάταξη των κυττάρων (πειροειδής διαίρεση spiral cleavage). Μια ομάδα κυττάρων μετακινείται προς ένα σημείο (Βλαστοπόρος ) που μελλοντικά θα δώσει το στοματικό άνοιγμα. Σα Δευτεροστόμια χαρακτηρίζονται από το γεγονός ότι το πρώτο άνοιγμα αποτελεί την έδρα και στη συνέχεια αναπτύσσεται το στόμα 46

47

Μεταμέρεια Επανάληψη όμοιων τμημάτων κατά μήκος του επιμήκους άξονα του ζώου Κάθε τμήμα ονομάζεται μεταμερές ή σωμίτης Ομώνυμη μεταμέρεια Ετερώνυμη μεταμέρεια υναντάται σε: Δακτυλιοσκώληκες Αρθρόποδα Φορδωτά 48

κεφαλοποίηση Ανάπτυξη της κεφαλής υγκέντρωση νευρικού ιστού, αισθητηρίων οργάνων Σροφοληψία Αντίληψη του περιβάλλοντος Κίνηση Πολικότητα (κεφαλή ουρά ) 49

Βαςικά χαρακτθριςτικά γνωρίςματα Βαζίλειο /θύλο Ενδιαίηημα Επιπεδο οργάνωζης Πρώηηζηα Ποροθόρα Κληδόδφα Πιαησέικηλζες Εζφηερηθά λερά/ Θάιαζζα Θάιαζζα (θσρίφς), εζφη. Νερά Θάιαζζα (θσρίφς), εζφη. Νερά Ειεύζεροη, παραζηηηθοί Βλαζηικές ζηοιβάδες Σσμμεηρία Μολοθύηηαροη - θαηρηθή, φοεηδής, θ.ά Κοίλωμα Κύηηαρο-ηζηηθό - Κακία, αθηηλφηή -, ζπογγόθοηιο Κύηηαρο-ηζηηθό Δηπιοβιαζηηθά, ηρηπιοβιαζηηθά (θάποηα) Αθηηλφηή - Γαζηραγγεηαθή Όργαλα-ζσζηήκαηα ηρηπιοβιαζηηθά Ακθίπιεσρε Αθοηιφκαηηθά (παρέγτσκα) Ρσγτόθοηια Θάιαζζα Όργαλα-ζσζηήκαηα ηρηπιοβιαζηηθά Ακθίπιεσρε υεσδοθοηιφκαηηθά Νεκαηώδε Δαθησιηοζθώιεθες Ειεύζεροη, παραζηηηθοί Εζφη. Νερά, ζάιαζζα, τέρζο Όργαλα-ζσζηήκαηα ηρηπιοβιαζηηθά Ακθίπιεσρε υεσδοθοηιφκαηηθά Όργαλα-ζσζηήκαηα ηρηπιοβιαζηηθά Ακθίπιεσρε Εσ(ζτηδο)θοηιφκαηη θά Ετηλόδερκα ζάιαζζα Όργαλα-ζσζηήκαηα ηρηπιοβιαζηηθά Ακθίπιεσρε, πεληαθηηλφηή - Εσ(έληερο) θοηιφκαηηθά 21/10/2008 50

Μέγεθος σώματος Μετράει; Επιπτώσεις; 51

Οι διεργασίες της ζωής αποσκοπούν στο να Μέγεθος σώματος εξασφαλίσουν τη διαρκή συντήρηση και αύξηση των οργανισμών. Οι οργανισμοί τείνουν, όσο το επιτρέπουν οι συνθήκες του περιβάλλοντος και ο τρόπος διαβίωσης, να αυξάνουν συνεχώς τον αριθμό, αλλά και το μέγεθός τους. νόμος της φυλετικής αύξησης του Cope: μια φυλογενετική γραμμή ζώων ξεκινά συνήθως από οργανισμούς μικρού μεγέθους, καταλήγοντας σε προοδευτικά μεγαλύτερες Σι γίνεται όμως μετά; και, τελικά, σε γιγαντιαίες μορφές 52

Σο μέγεθος είναι ένας σημαντικός παράγοντας στη μορφή και την εξέλιξη των ζώων Η εξέλιξη συνοπτικά προάγει τα μεγάλα μεγέθη 53

Γιατί «επενδύουν» σε μεμεγάλα μεγέθη; Προφυλάσσει το ζώο από τις περιβαλλοντικές μεταβολές ευκολότερα Προστασία από θηρευτές Αποδοτικότερη αξιοποίηση της μεταβολικής ενέργειας Ομοιόσταση Ενεργειακές απώλειες 54

Μεγάλο μέγεθος-μικρό μέγεθος Ένα μεγάλο ζώο χρειάζεται περισσότερο οξυγόνο συνολικά, από ένα μικρότερο Αλλά ανά μονάδα μάζας το μικρότερο μέγεθος απαιτεί περισσότερο 55

Όσο πηγαίνουμε σε μεγαλύτερα μεγέθη ο λόγος επιφάνεια/όγκο μειώνεται Ένα μεγάλο ζώο θα έχει μικρότερο λόγο S/V σε σχέση με ένα μικρότερο Περιορισμοί Σο πρόβλημα των μονοκύτταρων οργανισμών Γιατί δεν έχουν γιγαντιαία μονοκύτταρα Ανάπτυγμα πνεύμονα Η επιφάνεια ενός μεγάλου ζώου μπορεί να αποδειχθεί ανεπαρκής για την κάλυψη βασικών αναγκαίων λειτουργιών (αναπνοή, θρέψη) 21/10/2008 56

Πως οι οργανισμοί το ξεπερνούν Δημιουργία εξειδικευμένων οργάνων Δημιουργία πτυχώσεων Πλάτυνση του σώματος Ανάπτυξη εσωτερικών οργάνων για εξυπηρέτηση: αναπνοής Κυκλοφορίας Πέψης απέκκρισης 21/10/2008 57

Στρατθγικζσ 21/10/2008 58

Εξαιρέσεις από τον νόμο του Cope : όταν το σύνολο των προσαρμογών ενός οργανισμού δεν ευνοεί το μεγάλο μέγεθος. Π.χ. έντομα ένα σύνολο από δομές (εξωσκελετός, τραχειακό σύστημα αναπνοής κλπ.), οι οποίες δεν επιτρέπουν σημαντική αύξηση μεγέθους. 59

Περαιτζρω μελζτθ: Μζγεκοσ του οργανιςμοφ Τι περιοριςμοφσ κζτει Τι ςυνζβθ με τουσ δεινόςαυρουσ; Σχζςθ: μζγεκοσ ςϊματοσ-εξάρτθςθ από το περιβάλλον 60