Γυμνάσιο και e-κπαίδευση: Σύγχρονα Εργαλεία της Από Απόστασης Εκπαίδευσης (ΑΑΕ) στην Υπηρεσία της Διδασκαλίας Μαθημάτων στο Γυμνάσιο

Γυμνάσιο και e-κπαίδευση: Σύγχρονα Εργαλεία της Από Απόστασης Εκπαίδευσης (ΑΑΕ) στην Υπηρεσία της Διδασκαλίας Μαθημάτων στο Γυμνάσιο Γ. Μαρκογιαννάκης 1, Α. Κολώνιας 2, Κ. Τσολακίδης 3 1 καθηγητής Πληροφορικής, Δ/νση Β /θμιας Εκπ/σης Δωδ/σου gmarkog@sch.gr 2 καθηγητής Πληροφορικής, 6 ο Γυμνάσιο Πόλεως Ρόδου akolonias@sch.gr 3 Επ. Καθηγητής Π.Τ.Δ.Ε., Πανεπιστήμιο Αιγαίου tsolak@aegean.gr Περίληψη Στην παρούσα εργασία μελετήθηκε το θέμα της εκπαίδευσης με τη χρήση ηλεκτρονικής πλατφόρμας και εφαρμόστηκε στο μάθημα πληροφορικής στην Α Γυμνασίου. Διερευνήθηκε κατά πόσο ένα εργαλείο τηλεκπαίδευσης μπορεί να βοηθήσει και να εμπλουτίσει το περιβάλλον της μάθησης/εκπαίδευσης μέσα στην τάξη καθώς επίσης και την συμβολή του σε μία εξ αποστάσεως εκπαιδευτική υποστήριξη για τους μαθητές του Γυμνασίου. Σκοπός της έρευνας είναι να εξεταστεί πως ένα ευρέως διαδεδομένο σύστημα e-learning μπορεί να βοηθήσει στην περίπτωση των μαθητών της Α τάξης του Γυμνασίου, στο πείραμα μας, την εκπαιδευτική διαδικασία, τη διαδικασία της μάθησης στο μάθημα της Πληροφορικής, ώστε οι ίδιοι οι μαθητές να καταστούν μέτοχοι μιας ενεργούς εκπαιδευτικής διαδικασίας και όχι απλοί παρατηρητές. Επίσης, έγινε προσπάθεια να καταγραφεί το κατά πόσο η δυνατότητα πρόσβασης εκτός σχολείου στην ηλεκτρονική πλατφόρμα, σε χρόνο που ο μαθητής μπορεί να επιλέξει, αποτελεί μία συμπληρωματική υποβοήθηση της διδασκαλίας μέσα στη τάξη. Λέξεις κλειδιά: μάθηση, υποβοηθούμενη εκπαίδευση, Από Απόσταση Εκπαίδευση, Moodle 1. Εισαγωγή Η διείσδυση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στα σχολεία της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης καθώς και η εγκατάσταση ευρυζωνικών δικτύων στις σχολικές μονάδες αποτελούν μία σημαντική αρχή στο νέο τρόπο μάθησης εντός και εκτός σχολικής τάξης με τη χρήση των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ). Αντικείμενο της έρευνας είναι εάν η εκπαίδευση με τη χρήση των ηλεκτρονικών μέσων των ΤΠΕ μπορεί να επιφέρει κάποιο αποτέλεσμα μέσα στην τάξη. Εάν δηλαδή η χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, βασισμένης στον Παγκόσμιο Ιστό, που χρησιμοποιήθηκε για την υλοποίηση του μαθήματος της πληροφορικής στη τάξη, μπορεί να επιφέρει αποτελέσματα στη μάθηση αλλά και στην αλλαγή στάσης του μαθητή ως προς την χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία. Σήμερα πλέον διατίθενται λογισμικά συστήματα που συνδυάζουν τις τεχνολογίες του διαδικτύου, με σκοπό τη δημιουργία ενός μαθησιακού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο 1

πραγματοποιείται η εκπαιδευτική διαδικασία. Τα συστήματα αυτά είναι γνωστά ως πλατφόρμες ηλεκτρονικής μάθησης (e-learning platforms) ή συστήματα διαχείρισης της μάθησης ( Learning Management Systems - LMS) και χρησιμοποιούνται στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση που παρέχεται μέσω του διαδικτύου (Καμπουράκης και Λουκής 2006; Κοντονή και Μισετζής, 2006). 2. Ορισμοί εννοιών Από Απόσταση Εκπαίδευση (ΑΑΕ) καλείται η μέθοδος εκπαίδευσης η οποία ως κύριο χαρακτηριστικό έχει ότι ο εκπαιδευόμενος διδάσκεται και μαθαίνει χωρίς τη φυσική παρουσία του εκπαιδευτή σε κάποια αίθουσα διδασκαλίας, δηλαδή ο εκπαιδευόμενος βρίσκεται απομακρυσμένος από τον εκπαιδευτή, τόσο στο χώρο όσο και στο χρόνο, παρότι συνεχίζει να καθοδηγείται και να εμψυχώνεται από αυτόν μέσω κάποιας μορφής επικοινωνίας μαζί του (Κέντρο Επικοινωνιών και Δικτύων, 2008). Ο ορισμός αυτός αναφέρεται στην εκπαίδευση που πραγματοποιείται αμιγώς από απόσταση και απευθύνεται περισσότερο σε εκπαίδευση ενηλίκων. Σήμερα, η ΑΑΕ υλοποιείται σχεδόν αποκλειστικά με την υποστήριξη του υπολογιστή, και πιο συγκεκριμένα σε διαδικτυακό περιβάλλον. Για το λόγο αυτό τείνει να είναι ταυτόσημη με τις έννοιες ηλεκτρονική μάθηση (e-learning), μάθηση υποβοηθούμενη από υπολογιστή (computer assisted learning), διαδικτυακή μάθηση (online learning), διαδικτυακή εκπαίδευση (online education), εκπαίδευση βασισμένη στο διαδίκτυο (web-based education ). Τα όρια μεταξύ των όρων αυτών αρχίζουν να γίνονται δυσδιάκριτα και ο διαχωρισμός όλο και πιο δύσκολος τόσο για αρχάριους όσο και για έμπειρους (Βικιπαίδεια, 2008). Ένας ορισμός που προσιδιάζει στην περίπτωση που εξετάζεται στην παρούσα εργασία επισημαίνει ότι ως ηλεκτρονική μάθηση που πραγματοποιείται από απόσταση μπορεί γενικά να οριστεί ως οποιαδήποτε χρήση των τεχνολογιών της πληροφορικής και των επικοινωνιών, αξιοποιώντας ιδιαίτερα το διαδίκτυο και τις υπηρεσίες του, για τη δημιουργία εμπειριών μάθησης, με απώτερο σκοπό ην απόκτηση νέων γνώσεων, δεξιοτήτων και την αλλαγή στάσεων ή αντιλήψεων σε μία ομάδα στόχο (Καμπουράκης και Λουκής 2006). Υπάρχουν και υβριδικοί τρόποι οργάνωσης της ηλεκτρονικής μάθησης που συνδυάζουν την παραδοσιακή μορφή εκπαίδευσης και τις δραστηριότητες που μπορούν να γίνουν από απόσταση. Ο εκπαιδευτής στην περίπτωση αυτή συμμετέχει στην εκπαιδευτική διαδικασία τόσο από απόσταση μέσω των ΤΠΕ όσο και με τακτές συναντήσεις που γίνονται με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Για παράδειγμα η εκπαίδευση εκπαιδευτών, που διενεργεί το Κέντρο Εκπαίδευσης Επιμόρφωσης Ενηλίκων από Απόσταση (Κ.Ε.Ε.ΕΝ.ΑΠ 1 ), συνδυάζει τις ενδιάμεσες εκπαιδευτικές συναντήσεις παράλληλα με την παροχή εκπαιδευτικού υλικού μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, η οποία βασίζεται στο Moodle. 3. Γιατί Moodle; Υπάρχουν και άλλες εναλλακτικές λύσεις εμπορικών εφαρμογών στην ασύγχρονη εκπαίδευση από απόσταση όπως το BlackBoard και το WebCT που χρησιμοποιούν αρκετά ακαδημαϊκά ιδρύματα αλλά και λογισμικά ανοιχτού κώδικα όπως το Αtutor και ILIAS (Καμπουράκης και Λουκής 2006). Στην εκπαιδευτική διαδικασία που ακολούθησε η παρούσα εργασία γίνεται η χρήση μίας ώριμης πλέον και πολύ διαδεδομένης ηλεκτρονικής πλατφόρμας όπου κρίνεται αναγκαία και απαραίτητη η φυσική παρουσία του εκπαιδευτή μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας (εργαστήριο) λόγω της ομάδας στόχου και της διδασκόμενης ύλης. Επίσης, παίζει σημαντικό ρόλο ότι η 1 http://www.keeenap.gr/lms/ 2

διδασκαλία γίνεται στα πλαίσια των αναγκών της εκπαίδευσης ανηλίκων μαθητών που δεν είναι εξοικειωμένοι με τις τεχνολογίες που μπορεί να χρησιμοποιούνται στην ΑΑΕ. Τα τελευταία χρόνια τόσο οι εγκατεστημένοι δικτυακοί τόποι του Moodle όσο και οι εγγεγραμμένοι χρήστες του έχουν αυξηθεί με εκθετικούς ρυθμούς κάτι που υποδηλώνει την ευρύτερη αποδοχή της πλατφόρμας αυτής (Παπαδάκης, 2008). Το Moodle είναι ένα σύστημα διαχείρισης μαθημάτων. Ανήκει στην κατηγορία του λογισμικού ανοιχτού κώδικα (open source software) και διατίθεται δωρεάν. Είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να αξιοποιεί συγκεκριμένες παιδαγωγικές αρχές με τις οποίες υποβοηθείται ο εκπαιδευτής να διεκπεραιώσει αποδοτικά τα μαθήματα. Επίσης ο εκπαιδευτής μπορεί να δημιουργεί δικτυακά, αποτελεσματικές ομάδες εκπαίδευσης (Rice, 2006). To λογισμικό Moodle είναι προϊόν που έχει αναπτύξει ο Martin Dougiamas στα πλαίσια της διδακτορικής διατριβής του στο Curtin University of Technology of Perth στην Αυστραλία μετά το 2000. Ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη του συστήματος βασίζονται σε μία συγκεκριμένη φιλοσοφία εκπαίδευσης, έναν τρόπο σκέψης, ο οποίος αναφέρεται ως «social constructionist pedagogy» (κοινωνική εποικοδομιστική παιδαγωγική). Η έκδοση του Moodle που χρησιμοποιήθηκε για την υλοποίηση της έρευνας αυτής είναι η 1.7.1. 4. Τι υπάρχει σήμερα Από όσο μπορούν να γνωρίζουν οι μελετητές στην Ελλάδα όσο και εκτός Ελλάδας τα συστήματα διαχείρισης της ηλεκτρονικής μάθησης που χρησιμοποιούνται στην ΑΑΕ όπως το Moodle υλοποιούν μαθήματα περισσότερο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Τα μαθήματα αυτά πραγματοποιούνται από πανεπιστημιακά εκπαιδευτικά ιδρύματα όπως το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, από ανώτερα ιδρύματα εκπαίδευσης, από κολλέγια και ινστιτούτα εκπαίδευσης ενηλίκων. Στο χώρο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχουν δημιουργηθεί δικτυακοί τόποι που παρέχουν εκπαιδευτικό υλικό αλλά απευθύνονται κυρίως σε μαθητές των Ενιαίων και Επαγγελματικών Λυκείων. Παρέχουν βέβαια υλικό και για το Γυμνάσιο, αλλά αυτό που επιτυγχάνει η παρούσα εργασία είναι ότι χρησιμοποιεί την πλατφόρμα του Moodle για το σκοπό της διδασκαλίας του συγκεκριμένου μαθήματος και όχι μόνο για να είναι μια πηγή εκπαιδευτικού υλικού για τα μαθήματα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Ένας από τους πρώτους επίσημους δικτυακούς τόπους είναι αυτός του Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου (ΠΣΔ) 2 που παρέχει πρόσβαση σε όλους τους εκπαιδευτικούς της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Υπάρχουν και άλλοι δικτυακοί τόποι που βασίζονται είτε σε οργανωμένες προσπάθειες φορέων είτε σε προσπάθειες εκπαιδευτικών που θέλουν να παρέχουν σχετικό υλικό για τα μαθήματα του Γυμνασίου και του Λυκείου. 5. Η έρευνα 5.1. Η διεξαγωγή και η διαδικασία Η ηλεκτρονική πλατφόρμα μάθησης, που χρησιμοποιήθηκε στην εργασία, βασίστηκε στη πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης «Moodle» το οποίο αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα Ασύγχρονης Τηλεκπαίδευσης και είναι αρκετά διαδεδομένο σε παγκόσμια κλίμακα και μάλιστα τείνει να καθιερωθεί ως ένα κλασσικό προϊόν στην κατηγορία του. Το σύστημα αυτό βασίζεται στην τεχνολογία του λογισμικού «ανοιχτού κώδικα» (open source software). Σημαντικό πλεονέκτημα των ηλεκτρονικών πλατφόρμων ανοικτού κώδικα είναι η μείωση του αρχικού κόστους της παρεχόμενης εκπαίδευσης, αφού οι πλατφόρμες αυτές διατίθενται 2 http://e-learning.sch.gr/ 3

δωρεάν - στο πλαίσιο σχετικής άδειας χρήσης (Κοντονή και Μισετζής, 2006). Επίσης μπορούν να βελτιωθούν από τον φορέα που τις χρησιμοποιεί, εφόσον είναι διαθέσιμος ο πηγαίος κώδικας και έτσι μπορούν να προστεθούν νέες λειτουργίες ή να βελτιωθούν οι ήδη υπάρχουσες. Το εκπαιδευτικό υλικό της πλατφόρμας βασίστηκε στο νέο βιβλίο πληροφορικής της Α Γυμνασίου. Η χρήση του εκπαιδευτικού υλικού που έγινε ακολούθησε το πρόγραμμα σπουδών του μαθήματος της πληροφορικής ανά τρίμηνο. Δηλαδή, στο δεύτερο μισό του πρώτου τρίμηνου και έπειτα στο δεύτερο τρίμηνο έγιναν δραστηριότητες από τη 3 η ενότητα της «Χρήσης εργαλείων έκφρασης και δημιουργίας» και στο δεύτερο μισό του β τριμήνου πραγματοποιήθηκαν επιπλέον δραστηριότητες από τη 4 η ενότητα που αφορούσε την γνωριμία των μαθητών με το διαδίκτυο και τις υπηρεσίες του (κεφάλαια 11 και 12). Η περίοδος που εφαρμόστηκε ήταν από το Νοέμβριο του 2007 έως το Φεβρουάριο του 2008. Η πειραματική διδασκαλία διεξάχθηκε σε τέσσερις σχολικές μονάδες της Ρόδου στο Γυμνάσιο Αφάντου, στο Γυμνάσιο Παραδεισίου, και στο 6ο και 7ο Γυμνάσιο πόλεως Ρόδου. Η έρευνα που γίνεται δεν έχει ολοκληρωθεί πλήρως ως προς την συγκέντρωση δεδομένων. Συγκεκριμένα μέχρι σήμερα έχουν συγκεντρωθεί στοιχεία από τις τρείς σχολικές μονάδες, δηλαδή του Παραδεισίου, το 6 ο Γυμνάσιο Πόλεως Ρόδου και το Γυμνάσιο Αφάντου. Αναμένεται στα πλαίσια της ολοκλήρωσης της διπλωματικής εργασίας που πραγματοποιεί ο πρώτος από τους γράφοντες στην εργασία αυτή να παρουσιαστούν πιο εκτενή στοιχεία και πληροφορίες. Οι λογαριασμοί εισόδου (όνομα και κωδικός χρήστη), για τους μαθητές, στο σύστημα έγινε από τον διαχειριστή του συστήματος, και όχι μέσω της φόρμας εγγραφής που παρέχει το σύστημα στους χρήστες. Για να εγγραφεί στο σύστημα ένας μαθητής θα χρειαζόταν να έχει στη διάθεση του ένα λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και θα ήταν πιο χρονοβόρα η όλη διαδικασία. Οι μαθητές είχαν δικαιώματα πρόσβασης («ρόλο») στην πλατφόρμα ως «student» γεγονός που τους δίνει δικαίωμα συμμετοχής σε όλα τα μαθήματα και της δραστηριότητες που απευθύνονται στους ίδιους. Οι καθηγητές που συμμετείχαν είχαν δικαιώματα πρόσβασης ως «δημιουργοί μαθημάτων» (course creator) και μπορούσαν να δημιουργήσουν δικά τους μαθήματα και να διδάξουν μέσα σε αυτά. Στην προκειμένη περίπτωση το ρόλο του «δημιουργού μαθημάτων» ανέλαβε ο διαχειριστής της πλατφόρμας. Οι καθηγητές είχαν ρόλο καθοδηγητικό και συντονιστικό στη διαδικασία της μάθησης. Ήταν απαραίτητο να βοηθούν, να επεξηγούν και να δίνουν οδηγίες στους μαθητές ώστε όλοι μαζί οι μαθητές να ακολουθούν σωστά τους συνδέσμους μέσα στην ηλεκτρονική πλατφόρμα. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι μαθητές στην Α Γυμνασίου δεν είναι πολύ εξοικειωμένοι στο χώρο του Διαδικτύου, ιδίως όταν πρόκειται να χρησιμοποιήσουν ένα περιβάλλον ηλεκτρονικής μάθησης το οποίο βασίζεται στον Παγκόσμιο Ιστό (web based) και το οποίο δεν γνωρίζουν και δεν έχουν ανάλογη εμπειρία στο παρελθόν. Σημαντικό ρόλο στην εκμάθηση της πλατφόρμας έχει το γεγονός ότι η πληροφορική διδάσκεται μία ώρα την εβδομάδα οπότε ο μαθητής δεν έχει τον απαραίτητο χρόνο για να εξοικειωθεί με την πλατφόρμα όπως θα έπρεπε. Παρόλο που η πλατφόρμα βασίζεται στο Διαδίκτυο, δεν έχουν όμως όλοι οι μαθητές σύνδεση στο σπίτι τους για να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτή. Η πλατφόρμα αρχικά είχε εγκατασταθεί σε ένα διακομιστή (server) του Πανεπιστημίου Αιγαίου και στη συνέχεια τέλη Ιανουαρίου του 2008 μεταφέρθηκε στο διακομιστή που διατηρεί η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Δωδεκανήσου. Αυτό μας εξυπηρετούσε γιατί μπορούσε να γίνει πιο άμεσα η διατήρηση αντιγράφων ασφαλείας και η παρακολούθηση της λειτουργίας του συστήματος από τον διαχειριστή της πλατφόρμας. Επίσης και από τεχνική άποψη αλλά και για χρηστικούς λόγους η διεύθυνση της τοποθεσίας στο Διαδίκτυο άλλαξε από http://195.251.185.15/moodle1/ σε http://dide.dod.sch.gr/moodle/. Την δεύτερη διεύθυνση URL είναι πιο εύκολο να την απομνημονεύσει κάποιος σε σχέση με την πρώτη. 4

5.2. Οι παιδαγωγικές αρχές του Moodle To Moodle διέπεται από συγκεκριμένες παιδαγωγικές αρχές σύμφωνα με τις οποίες η μάθηση είναι μία ενεργητική διαδικασία μέσα στην οποία οι εκπαιδευόμενοι (οι μανθάνοντες) οικοδομούν ενεργητικά τις ιδέες εκείνες (mental models) ή τα σχήματα (schemas) που σχετίζονται με το αντικείμενο μελέτης. Η μάθηση μπορεί να συμβεί πιο αποτελεσματικά όταν οι άνθρωποι συμμετέχουν ενεργητικά φτιάχνοντας έννοιες που αφορούν τον πραγματικό κόσμο. Η θεωρία σχετίζεται με την εμπειρική (experiential learning) και την ανακαλυπτική μάθηση (discovery learning) και έχει δομηθεί πάνω στις ιδέες του ψυχολόγου Jean Piaget και του Jerome Bruner. Στη συνέχεια ο Seymour Papert καθιέρωσε την έννοια του κονστρουκτιβισμού κατασκευάζοντας το περιβάλλον μάθησης για παιδιά, τη γνωστή Logo με τη χελώνα στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Στην κοινωνική εποικοδομιστική παιδαγωγική τα πράγματα (σχήματα ή ιδέες) που κατασκευάζονται από κάποιον και προορίζονται για κάποιον άλλο γίνονται συνεργατικά δημιουργώντας μια ομάδα πραγμάτων με κοινές έννοιες. Για παράδειγμα σε ένα μάθημα, το λογισμικό του οποίου δημιουργεί «σχήματα» αυτά μπορούν να υποδεικνύουν ένα συγκεκριμένο τρόπο για το πώς μπορεί να δουλεύει ένας μαθητής. Επίσης δημιουργεί τις δραστηριότητες και τα κείμενα που παράγονται μέσα σε αυτή την ομάδα. Με αυτό τον τρόπο τα «σχήματα» αυτά θα βοηθήσουν στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς κάθε ατόμου μέσα στην ομάδα αυτή (Κ.Ε.Ε. ΔΗΜΗΤΡΑ, 2008). Βέβαια οι παιδαγωγικές αρχές που χρησιμοποιούνται αποτελούν απλά εργαλεία έρευνας και ανάπτυξης και όχι τον αυτοσκοπό στην υλοποίηση της πλατφόρμας. 5.3. Αξιολόγηση της εφαρμογής Η έρευνα που διεξαγάγαμε ήταν τύπου επισκόπησης (Cohen and Manion, 1997) και το μεθοδολογικό εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για τη συγκέντρωση των δεδομένων ήταν ένα ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο που περιελάμβανε ερωτήσεις κυρίως κλειστού τύπου. Το ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο περιελάμβανε 28 ερωτήσεις κλειστού τύπου και μία ερώτηση ανοιχτού τύπου. Δηλαδή 29 ερωτήσεις στο σύνολο τους. Οι 26 από τις 29 ερωτήσεις ήταν υποχρεωτικές να απαντηθούν ενώ οι 3 ήταν προαιρετικές. Τα δεκαεπτά ερωτήματα βασίζονται στη πεντάβαθμη κλίμακα αξιολόγησης (καθόλου, λίγο, αρκετά, πολύ, πάρα πολύ) και τα υπόλοιπα ερωτήματα ήταν σχετικά με το φύλο, το σχολείο και το τμήμα του μαθητή. Επίσης τέθηκαν ερωτήσεις σχετικά με την ενασχόληση του μαθητή και την εμπειρία του σε προγράμματα του υπολογιστή και υπηρεσίες των Τεχνολογιών της Πληροφορίας και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ). Το ερωτηματολόγιο χωρίστηκε σε τέσσερις ομάδες ερωτήσεων. Η πρώτη ομάδα ερωτήσεων (1-9) αφορούσε την συγκέντρωση στοιχείων όπως το όνομα του σχολείου του μαθητή, το τμήμα της τάξης, το φύλο του και ερωτήσεις που είχαν σκοπό να διερευνήσουν την σχέση του μαθητή με τις νέες τεχνολογίες και τις προτιμήσεις του. Η δεύτερη ομάδα ερωτήσεων (10-17) ήταν για την αξιολόγηση της ίδιας της πλατφόρμας (Moodle) όπως εφαρμόσθηκε στη προκειμένη περίπτωση του μαθήματος, η τρίτη ομάδα ερωτήσεων (18-22) αφορούσε την ικανοποίηση των μαθητών από την χρήση της πλατφόρμας και η τέταρτη ομάδα ερωτήσεων (23-29) το κατά οι μαθητές εκτιμούν ότι έμαθαν μέσα από την εμπλοκή τους στην διαδικασία της διδασκαλίας με τη χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας. Η τελευταία ενότητα των ερωτήσεων είχε επίσης σκοπό να ανιχνεύσει την στάση των μαθητών ως προς την όλη πειραματική διδασκαλία με τη χρήση της πλατφόρμας. 5

6. Παρουσίαση αποτελεσμάτων 6.1 Περιγραφή του δείγματος στην διαδικασία αξιολόγησης Το μέγεθος του δείγματος είναι 79 μαθητές τριών σχολικών μονάδων της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, της Α τάξης του Γυμνασίου - Γυμνάσιο Αφάντου, Γυμνάσιο Παραδεισίου και 6ο Γυμνάσιο Ρόδου (Γράφημα 1). ΦΥΛΟ ΜΑΘΗΤΗ 40 Αγόρια Κορίτσια 30 20 10 0 Αγόρια ΦΥΛΟ Κορίτσια Φύλο ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Αγόρια Κορίτσια Φύλο 40 39 Γράφημα 1. Αριθμός μαθητών ανά φύλο Η πλειοψηφία των μαθητών σε ποσοστό 92,4% διέθεταν κάποιον υπολογιστή στο σπίτι τους, ενώ μόλις το 7,6% δεν διέθεταν. Σημαντικό ήταν και το ποσοστό σύνδεσης στο Διαδίκτυο από το σπίτι των μαθητών σε ποσοστό 80% περίπου (56 μαθητές) ενώ το υπόλοιπο 20% (23 μαθητές) δεν διέθεταν σύνδεση στο Διαδίκτυο. Βλέπουμε επίσης ότι το 46,8% των μαθητών χρησιμοποιούν καθημερινά τον υπολογιστή τους, το 40,5% τον χρησιμοποιεί 2-3 φορές την εβδομάδα και το 12,7% (14 μαθητές) το χρησιμοποιούν σπανιότερα. Το 25,5% των μαθητών ασχολούνται με τη χρήση του Διαδικτύου, το 22,6% για να ακούν μουσική, το 19,8% ασχολούνται με παιχνίδια ενώ τα λοιπά ποσοστά αφορούν την χρήση του υπολογιστή για προβολή ταινιών DVD, για ζωγραφική, για επεξεργασία κειμένου ή κάποιο άλλο πρόγραμμα. Οι μαθητές μέσα από την προσπάθεια τους να μάθουν καλύτερα τις λειτουργίες του υπολογιστή και τα προγράμματα που είναι εγκατεστημένα σε αυτόν σε ποσοστό 36,7% λύνουν μόνοι τους τις απορίες τους, σε ποσοστό 21,5% τους βοηθάει ο αδελφός ή η αδελφή τους και σε ποσοστό 16,5% τους βοηθάει ο ένας από τους δύο γονείς. Επίσης σε μικρότερα ποσοστά τους βοηθούν τυχόν άλλοι συγγενείς, ο καθηγητής τους στο σχολείο, κάποιος φίλος ή φίλη, και σπανιότερα ο καθηγητής τους σε κάποιο φροντιστήριο (1 μαθητής στους 79). Αυτά που προέκυψαν από τα ερωτήματα της δεύτερης ομάδας του ερωτηματολογίου που αφορούσαν την αξιολόγηση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας είναι τα εξής: Διαπιστώνουμε ότι γενικά από τις απαντήσεις τους οι μαθητές έχουν μία θετική στάση ως προς την χρήση των νέων τεχνολογιών και ιδίως ως προς την χρήση των υπηρεσιών που προσφέρει το Διαδίκτυο. Στην ερώτηση «Πόσο σας άρεσε η πλατφόρμα ως προς την εμφάνιση της» το 83,5% απάντησε από αρκετά έως πάρα πολύ (Γράφημα 2). 6

Πόσο σας άρεσε η πλατφορμα ως προς την εμφάνιση της Λίγο 15,2% Καθόλου 1,3% Πάρα πολύ 24,1% Αρκετά 35,4% Πολύ 24,1% Πάρα πολύ Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου Γράφημα 2 Στην ερώτηση «πόσο σας άρεσαν οι δραστηριότητες και οι εργασίες που επιλέχθηκαν για να εκτελέσετε μέσα στο εργαστήριο Πληροφορικής» φαίνεται ότι το 90% των μαθητών απάντησε θετικά ως προς τις δραστηριότητες που εκτέλεσαν μέσα στο εργαστήριο πληροφορικής κατά την διάρκεια του μαθήματος (Γράφημα 3). Έχει σημασία το γεγονός ότι οι ασκήσεις στηρίζονται στη διδακτέα ύλη και προσαρμοσμένες με αυτές που προτείνει το αντίστοιχο βιβλίο του μαθήματος της Πληροφορικής. Πόσο σας άρεσαν οι δραστηριότητες και οι εργασίες που επιλέχθηκαν για να εκτελέσετε μέσα στο εργαστήριο Πληροφορικής; Αρκετά 25,3% Καθόλου 5,1% Λίγο 5,1% Πάρα πολύ 35,4% Πολύ 29,1% Πάρα πολύ Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου Γράφημα 3 Όλοι οι μαθητές δεν εκτέλεσαν τις ίδιες δραστηριότητες, δηλαδή τις ασκήσεις, το ερωτηματολόγιο αυτοαξιολόγησης, η συμμετοχή των μαθητών στις ομάδες συζήτησης και στην υπηρεσία Chat (συνομιλίας) που διέθετε η πλατφόρμα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι υπήρχε ελευθερία στην δυνατότητα επιλογής των ασκήσεων από τον καθηγητή ανάλογα με τη χρονική στιγμή που επέλεγε για να κάνει το μάθημα του με χρήση της πλατφόρμας μέσα στο εργαστήριο και την ύλη που είχε καλύψει αντίστοιχα μέχρι εκείνο το χρονικό διάστημα. Όταν ερωτήθηκαν οι μαθητές αν θα τους άρεσε να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν μία ανάλογη ηλεκτρονική πλατφόρμα στο μάθημα της πληροφορικής στο σχολείο, οι μαθητές απάντησαν σε ποσοστό 79,7% (63 από τους 79 μαθητές) ότι θα τους άρεσε. Επίσης, ένα σημαντικό στοιχείο που προέκυψε ήταν ότι το 70,9% από τους μαθητές που είχαν σύνδεση στο Διαδίκτυο (δηλαδή 56 από αυτούς), το 60% (δηλαδή οι 34 μαθητές) είχαν την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν την πλατφόρμα από το σπίτι τους. Το στοιχείο αυτό δηλώνει και την θετική τους ανταπόκριση (76,5%) στην ερώτηση «Πόσο χρήσιμη σας φάνηκε η δυνατότητα αυτή, δηλαδή να μπορείτε από το σπίτι να συνδέεστε στην πλατφόρμα για το μάθημα της Πληροφορικής» (Γράφημα 4). 7

Πόσο χρήσιμη σας φάνηκε η δυνατότητα αυτή, δηλαδή να μπορείτε από το σπίτι να συνδέεστε στην πλατφόρμα για το μάθημα της Πληροφορικής; Λίγο 13,7% Αρκετά 29,4% Καθόλου 9,8% Πάρα πολύ 17,6% Πολύ 29,4% Πάρα πολύ Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου Γράφημα 4 Από τους 23 τον αριθμό μαθητές που δεν είχαν την δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν την πλατφόρμα από το σπίτι τους, το 73% δηλώνουν ότι θα ήθελαν να συνδέονται στη πλατφόρμα από το σπίτι, γεγονός που δείχνει την προτίμηση των μαθητών να συνδέονται εκτός σχολικής ώρας σε μία ηλεκτρονική πλατφόρμα που μπορεί να τους βοηθήσει στο μάθημα όπως της Πληροφορικής, στην περίπτωση που εξετάζεται εδώ. Στο ερώτημα εάν πιστεύουν οι μαθητές ότι η χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας στο μάθημα της Πληροφορικής τους βοήθησε να εμπεδώσουν καλύτερα την διδαχθείσα ύλη του μαθήματος το 81% απάντησε ξεκάθαρα «Ναι» ενώ το υπόλοιπο 19% απάντησε «Όχι» (Γράφημα 5). Πιστεύετε ότι η χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας στο μάθημα της Πληροφορικής σας βοήθησε να εμπεδώσετε (να μάθετε) καλύτερα την διδαχθείσα ύλη του μαθήματος; 100,0% 80,0% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% ΝΑΙ ΌΧΙ ΝΑΙ ΌΧΙ Γράφημα 5 Ακολούθως στην ερώτηση για τον αν οι μαθητές είναι ευχαριστημένοι από την συνολική τους εμπειρία από τη χρήση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας στο μάθημα της Πληροφορικής απαντούν ότι είναι, σε ποσοστό 83,6%, από αρκετά έως πάρα πολύ ευχαριστημένοι. Στο θέμα της αξιολόγησης της όλης διαδικασίας της διδασκαλίας με τη χρήση της πλατφόρμας, εάν είχε ενδιαφέρον για τους μαθητές και εάν τους ήταν ευχάριστη, βλέπουμε ότι μόνο το 13,9% απάντησαν από λίγο έως καθόλου ενδιαφέρουσα και ευχάριστη. Αντιθέτως, το 86,1% απάντησε θετικά, δηλαδή από αρκετά έως πάρα πολύ στην πεντάβαθμη κλίμακα αξιολόγησης, από τους οποίους το 30,4% απάντησε πάρα πολύ θετικά (Γράφημα 6). 8

Αξιολογείστε την όλη διαδικασία της διδασκαλίας, αν είχε ενδιαφέρον και αν σας ήταν ευχάριστη Λίγο 10,1% Καθόλου 3,8% Πάρα πολύ 30,4% Αρκετά 26,6% Πολύ 29,1% Πάρα πολύ Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου Γράφημα 6 Τέλος, στην ερώτηση «Πόσο θα θέλατε να κάνετε το μάθημα της πληροφορικής με αυτό τον τρόπο την επόμενη φορά» βλέπουμε ότι το 35,4% απάντησε «πάρα πολύ», το 36,7% απάντησε «πολύ» και το 11,4% απάντησε ότι θα ήθελε αρκετά. Δηλαδή, το 83,5% των μαθητών απάντησε θετικά έως πολύ θετικά όπως φαίνεται στο Γράφημα 7. Πόσο θα θέλατε να κάνετε το μάθημα της πληροφορικής με αυτό τον τρόπο την επόμενη φορά; 40,0% 35,4% 36,7% 30,0% 20,0% 10,0% 0,0% 7,6% 11,4% 6,3% 2,5% Πάρα πολύ Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου ΔΓ/ΔΑ Πάρα πολύ Πολύ Αρκετά Λίγο Καθόλου ΔΓ/ΔΑ 6.2 Συμπεράσματα παρατηρήσεις Γράφημα 7 Μέσα και από τις παρατηρήσεις των καθηγητών έχουμε να σημειώσουμε ότι στους μαθητές αρέσει πολύ αυτή η μέθοδος και σε γενικές γραμμές μπορεί να αποδίδει. Παρόλα' αυτά πρέπει να ληφθούν υπόψη τα εξής: Έχουν αδυναμία ως προς τις απαιτούμενες δεξιότητες χειρισμού όπως για παράδειγμα σε περισσότερα από ένα παράθυρο που είναι ανοιχτά στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή τους. Δηλαδή να εργάζονται χρησιμοποιώντας το ένα παράθυρο ως οδηγό και εφαρμόζοντας στο δεύτερο τις υποδείξεις του πρώτου. Οι μαθητές δυσκολεύονται στο να ακούν οδηγίες και να υλοποιούν στον υπολογιστή αυτά που τους ζητάει ο καθηγητής μέσα στη τάξη. Μπορεί να υπάρχουν προβλήματα όπως αδυναμία συγκέντρωσης ή διάσπαση προσοχής στην παρακολούθηση του μαθήματος γιατί μπορεί να ασχολούνται με δευτερεύοντα θέματα στον υπολογιστή τους. Παρατηρείται ότι απογοητεύονται σχετικά εύκολα όταν κάνουν κάποιο λάθος και ζητάνε βοήθεια πολύ εύκολα, χωρίς να προσπαθούν να δουν τι πρέπει να κάνουν 9

Φαίνεται ότι οι μαθητές δεν έχουν συνειδητοποιήσει την έννοια του Παγκόσμιου Ιστού. Επίσης απογοητεύονται εύκολα και είναι ανυπόμονοι σε περίπτωση που η ιστοσελίδα αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα τεχνικής φύσεως ή ακόμα όταν ο ίδιος ο υπολογιστής για κάποιο λόγο δεν λειτουργεί όπως θα έπρεπε ή όπως θα περίμεναν να λειτουργήσει (πολλές φορές συγκρίνουν τον Η/Υ του εργαστηρίου με αυτόν που έχουν στο σπίτι τους). 7. Επίλογος Στη παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκε η ηλεκτρονική πλατφόρμα του Moodle για την υποβοήθηση της διδασκαλίας του μαθήματος της πληροφορικής. Διαπιστώθηκε ότι όταν τα ηλεκτρονικά εργαλεία διδασκαλίας, όπως το Moodle στη προκειμένη περίπτωση, χρησιμοποιηθούν κατάλληλα μέσα στη τάξη τότε μπορούν να επιφέρουν θετικά αποτελέσματα στη μάθηση. Να τονισθεί εδώ ότι το μάθημα της πληροφορικής είναι ενδεικτικό στην περίπτωση που εξετάστηκε. Θα μπορούσε η ηλεκτρονική πλατφόρμα να χρησιμοποιείται και για την υλοποίηση άλλων ή επιπλέον μαθημάτων στο Γυμνάσιο, όπως είναι η Φυσική, η Χημεία, τα Μαθηματικά, δηλαδή μαθήματα με εφαρμογές και πειράματα, αλλά και θεωρητικά μαθήματα όπως η ιστορία και άλλα φιλολογικού περιεχομένου μαθήματα. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να οργανώνεται άρτια το εκπαιδευτικό υλικό και οι δραστηριότητες που θα χρησιμοποιηθούν στην ηλεκτρονική πλατφόρμα για την διδασκαλία ενός μαθήματος. Ο εκπαιδευτικός είναι ο κύριος υπεύθυνος για την εφαρμογή μίας μεθόδου διδασκαλίας είτε του «σεναρίου» εκπαίδευσης μέσα στην τάξη ή στο εργαστήριο (Πανσεληνάς, 2002). Με ποιο τρόπο θα διδάξει το μάθημα του, πως θα χρησιμοποιήσει την ηλεκτρονική πλατφόρμα μάθησης και τις ΤΠΕ εξαρτάται από την ομάδα στόχου και από τους μαθησιακούς στόχους που έχουν τεθεί. Στο χώρο των ΤΠΕ στα σχολεία σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι υπάρχουσες τεχνολογικές υποδομές του εργαστηρίου πληροφορικής και οι δυνατότητες υποστήριξης του έργου του εκπαιδευτικού ώστε να μπορεί να ανταπεξέλθει στις αυξημένες απαιτήσεις του σύγχρονου σχολείου. Βιβλιογραφία Cohen, L. and Manion, L. (1997). Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας. Αθήνα: Έκφραση. Rice, William H. (2006). Moodle e-learning course development: Α complete guide to successful learning using Moodle. Birmingham: Packt Publishing. Καμπουράκης, Γ. και Λουκής, Ευρ. (2006). e-λεκτρονική μάθηση. Αθήνα: Κλειδάριθμος. Βικιπαίδεια. (2008). Εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Μάρτιος 17, 2008, από http://el.wikipedia.org/wiki/ Κ.Ε.Ε. ΔΗΜΗΤΡΑ. (2008). Η Φιλοσοφία του Moodle. Δικτυακός τόπος ηλεκτρονικής μάθησης του Κέντρου Εκπαίδευσης Ενηλίκων "ΔΗΜΗΤΡΑ", Φεβρουάριος 28, 2008, από http://www.elearning.gr/elearn/. Κέντρο Επικοινωνιών και Δικτύων, UCnet (2006). Υπηρεσίες ηλεκτρονικής μάθησης: e- learning. Πανεπιστήμιο Κρήτης, Μάρτιος 1, 2008, από http://www.ucnet.uoc.gr/index.php. Κοντονή, Δ.-Π.Ν. & Μισετζής, Ι. Κ. (2005). Η χρήση ηλεκτρονικών πλατφόρμων ανοιχτού κώδικα στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Πρακτικά 3ου Πανελλήνιου Συνεδρίου «ΤΠΕ στην Εκπαίδευση», Σύρος, 13-15 Μάιου 2005, σελ. 282-292. Πανσεληνάς Ε.Γ. (2002). Ομαδικές δραστηριότητες και καθοδηγούμενη εποικοδόμηση της γνώσης με λογισμικό γενικών εφαρμογών. Πρακτικά 3 ου Συνεδρίου ΕΤΠΕ, 26-29/9/2002, Παν. Αιγαίου, Ρόδος, (σελ.275-284), Αθήνα: Καστανιώτη. Παπαδάκης Ν.,. (2006). Διάθεση επιμορφωτικού υλικού. Μάρτιος 5, 2008, από ηλεκτρονική πλατφόρμα: http://teklearn.cti.gr/. 10