ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2014-2019 Επιτροπή Αναφορών 16.12.2014 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ Θέμα: Αναφορά αριθ. 0312/2013 της Kapka Panayotova, βουλγαρικής ιθαγένειας, εξ ονόματος της ένωσης «Κέντρο ανεξάρτητης διαβίωσης», που συνοδεύεται από 19 ακόμα υπογραφές, σχετικά με την έλλειψη προσβασιμότητας στις δημόσιες συγκοινωνίες στη Βουλγαρία για τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα 1. Περίληψη της αναφοράς Η αναφέρουσα καταδικάζει το γεγονός ότι οι δημόσιες συγκοινωνίες (λεωφορεία και τρένα) στη Βουλγαρία δεν είναι προσβάσιμες στα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα. Η κατάσταση αυτή συνιστά παραβίαση της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (ΣΗΕΔΑΑ) και στερεί από τα εν λόγω άτομα ευκαιρίες απασχόλησης, ενώ περιορίζει την πρόσβασή τους στην εκπαίδευση και σε κοινωνικές επαφές. Κατά την άποψη της αναφέρουσας, οι βουλγαρικές αρχές παραβιάζουν τις διατάξεις της εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας, όπως ορίζονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 σχετικά με τα δικαιώματα των επιβατών σιδηροδρομικών γραμμών, στην οδηγία 2001/85/ΕΚ περί ειδικών διατάξεων για οχήματα μεταφοράς επιβατών άνω των οκτώ θέσεων εκτός της θέσεως του οδηγού και στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 181/2011 για τα δικαιώματα των επιβατών λεωφορείων και πούλμαν. 2. Παραδεκτό Χαρακτηρίσθηκε παραδεκτή στις 8 Νοεμβρίου 2013. Η Επιτροπή κλήθηκε να παράσχει πληροφορίες (άρθρο 216, παράγραφος 6, του Κανονισμού). 3. Απάντηση της Επιτροπής, που ελήφθη στις 30 Ιουλίου 2014 CM\1044187.doc PE537.217v02-00 Eνωμένη στην πολυμορφία

Οι αναφέροντες, 19 στον αριθμό άτομα και μη κυβερνητικές οργανώσεις από τη Βουλγαρία, ισχυρίζονται ότι η Βουλγαρία δεν συμμορφώνεται με το άρθρο 9 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (ΣΗΕΔΑΑ) για διασφάλιση, μεταξύ άλλων, της πρόσβασης στις μεταφορές και για άρση των εμποδίων της προσβασιμότητας σε υποδομές και οχήματα μεταφορών. Παρατηρήσεις της Επιτροπής Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύεται πλήρως να μεριμνά για την προστασία και την προώθηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων καθώς και για τη βελτίωση της κατάστασης των ατόμων με αναπηρία στην Ευρώπη. Τον Ιανουάριο του 2011 η ΕΕ έγινε συμβαλλόμενο μέρος της ΣΗΕΔΑΑ, ενσωματώνοντάς την, με τον τρόπο αυτόν, στο νομικό καθεστώς της ΕΕ. Η ΕΕ δεσμεύεται από τη ΣΗΕΔΑΑ στο μέτρο των αρμοδιοτήτων της. Η βελτίωση της προσβασιμότητας στο φυσικό περιβάλλον, τις μεταφορές, τις τεχνολογίες και τα συστήματα πληροφοριών και επικοινωνιών (ICT) και άλλες εγκαταστάσεις και υπηρεσίες, ως προϋπόθεση για την πλήρη συμμετοχή των ατόμων με αναπηρίες, αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της ευρωπαϊκής στρατηγικής για τα άτομα με αναπηρίες 2010-2020. Τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ (ιδίως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης) αποτελούν σημαντικά μέσα για τη βελτίωση της προσβασιμότητας στο αστικοποιημένο περιβάλλον. Ο κανονισμός κοινών διατάξεων (ΚΚΔ) για τα διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία της ΕΕ για την προγραμματική περίοδο 2014-2020 1 απαιτεί από τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα προκειμένου να αποφευχθούν οι διακρίσεις λόγω αναπηρίας κατά την προετοιμασία και την εφαρμογή προγραμμάτων και να λαμβάνεται υπόψη η προσβασιμότητα για άτομα με αναπηρίες καθ' όλη τη διάρκεια της προετοιμασίας και της εφαρμογής προγραμμάτων. Οι διαχειριστικές αρχές πρέπει να διασφαλίζουν την πρόσβαση όλων των πολιτών σε όλα τα προϊόντα, τα αγαθά, τις υπηρεσίες και τις υποδομές που χαρακτηρίζονται ως ανοικτού χαρακτήρα ή παρέχονται στο κοινό και συγχρηματοδοτούνται από Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία, και ιδιαίτερα όσον αφορά το φυσικό περιβάλλον και τις ΤΠΕ, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, συμβάλλοντας έτσι σε ένα περιβάλλον χωρίς εμπόδια για τα άτομα με αναπηρίες και τους ηλικιωμένους. Πρέπει να σημειωθεί ότι η Βουλγαρία κύρωσε τη ΣΗΕΔΑΑ και υπέγραψε - αλλά δεν έχει ακόμα κυρώσει- το προαιρετικό της πρωτόκολλο το 2008. Ως συμβαλλόμενο κράτος στη Σύμβαση, η Βουλγαρία έχει αναλάβει την δεσμευτική υποχρέωση να προστατεύει και να διασφαλίζει όλα τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες των ατόμων με αναπηρία, λαμβάνοντας ιδίως "κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίζεται στα άτομα με αναπηρία ισότιμη πρόσβαση στο φυσικό περιβάλλον, τις μεταφορές, την ενημέρωση και την επικοινωνία, περιλαμβανομένων των συστημάτων και τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας, και σε άλλες εγκαταστάσεις και υπηρεσίες ελεύθερης χρήσης ή παρεχόμενες στο ευρύ κοινό, σε αστικές και σε αγροτικές περιοχές" (όπως ορίζει το άρθρο 9 της ΣΗΕΔΑΑ). Στις 11 Απριλίου 2014, η Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία ενέκρινε την γενική παρατήρηση αριθ. 2 2 με σκοπό να παρέχει μεγαλύτερη σαφήνεια όσον αφορά το προαναφερθέν άρθρο 9. Τα συμβαλλόμενα κράτη 1 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1303/2013 2 http://tbinternet.ohchr.org/_layouts/treatybodyexternal/download.aspx?symbolno=crpd/c/gc/2&lang=en PE537.217v02-00 2/10 CM\1044187.doc

δεσμεύονται να διασφαλίζουν το δικαίωμα πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία, "μέσω αυστηρής εφαρμογής των προτύπων προσβασιμότητας. Τα εμπόδια στην πρόσβαση σε αντικείμενα, εγκαταστάσεις, αγαθά και υπηρεσίες που απευθύνονται ή είναι ανοικτές στο κοινό πρόκειται να αρθούν βαθμιαία με συστηματικό και (κυριότερα) διαρκώς παρακολουθούμενο τρόπο, με απώτερο σκοπό την επίτευξη πλήρους προσβασιμότητας." Η ανάγκη για θέσπιση νομοθεσίας και για παρακολούθηση της εφαρμογής της είναι σαφής: "Τα συμβαλλόμενα κράτη υποχρεούνται να θεσπίζουν, να δημοσιεύουν και να παρακολουθούν εθνικά πρότυπα προσβασιμότητας". Εάν δεν υφίσταται σχετική νομοθεσία, η θέσπιση του ενδεδειγμένου νομικού πλαισίου αποτελεί το πρώτο βήμα. Τα συμβαλλόμενα κράτη οφείλουν να προβαίνουν σε διεξοδική αναθεώρηση της νομοθεσίας τους σχετικά με την προσβασιμότητα, προκειμένου να εντοπίζουν, να παρακολουθούν και να αντιμετωπίζουν κενά στη νομοθεσία και την εφαρμογή της". Σιδηροδρομικές μεταφορές Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2007 σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των επιβατών των σιδηροδρομικών γραμμών 1 αποσκοπεί στη διασφάλιση ίσων ευκαιριών χρήσης των σιδηροδρομικών μεταφορών για άτομα με αναπηρία και μειωμένη κινητικότητα (ΑΜΚ). Για τον σκοπό αυτό, ο κανονισμός υποχρεώνει τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις να θεσπίζουν, χωρίς αποκλεισμούς, κανόνες πρόσβασης για τους επιβάτες αυτούς, έτσι ώστε να έχουν ίσα δικαιώματα μετακίνησης και να μην αποτελεί η αναπηρία τους λόγο άρνησης κράτησης και αγοράς εισιτηρίων, εκτός των περιπτώσεων όπου κάτι τέτοιο δικαιολογείται σύμφωνα με τους κανόνες πρόσβασης, π.χ. για λόγους ασφαλείας ή σχεδιασμού του οχήματος (άρθρο 19). Η Βουλγαρία έχει απαλλάξει όλες τις εγχώριες σιδηροδρομικές υπηρεσίες από την υποχρέωση εφαρμογής των περισσοτέρων από τα άρθρα του κανονισμού για περίοδο διάρκειας τουλάχιστον 5 ετών. Κατά συνέπεια, οι περισσότερες διατάξεις που αφορούν τη μετακίνηση επιβατών με αναπηρία, εξαιρουμένων των άρθρων 19 και 20, παράγραφος 1 σχετικά με την πληροφόρηση κυρίως επί της προσβασιμότητας των σιδηροδρομικών υπηρεσιών και του τροχαίου υλικού, καλύπτονται από την εν λόγω απαλλαγή. Η απαλλαγή αφορά κυρίως την υποχρέωση δημιουργίας σταθμών, πλατφορμών, τροχαίου υλικού και άλλων εγκαταστάσεων προσβάσιμων σε άτομα με αναπηρίες και άτομα με μειωμένη κινητικότητα καθώς και τη διάταξη για παροχή βοήθειας στους σιδηροδρομικούς σταθμούς και επί των οχημάτων, προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα οι επιβάτες αυτοί να κάνουν χρήση των σιδηροδρομικών υπηρεσιών. Ούτε ο κανονισμός ούτε η ΣΗΕΔΑΑ δεν επιβάλλουν προθεσμίες στα κράτη μέλη, τις σιδηροδρομικές επιχειρήσεις ή τους διαχειριστές σταθμών και υποδομών για ανανέωση ή ανακαίνιση που θα διασφαλίζει την προσβασιμότητα των υπηρεσιών τους. Οι απαιτήσεις σύμφωνα με την τεχνική προδιαγραφή διαλειτουργικότητας (ΤΠΔ) που αφορά τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα (ΤΠΔ ΑΜΚ) 2 δεν καλύπτουν, καταρχήν, εθνικές υπηρεσίες όπως αυτές για τις οποίες κάνουν λόγο οι αναφέροντες και αφορούν μόνο τις ανανεώσεις ή αναβαθμίσεις των σιδηροδρομικών υποδομών ή του τροχαίου υλικού, έπειτα από την έναρξη ισχύος της απόφασης της Επιτροπής την 1η Ιουλίου 2008. Επιπλέον, δεν 1 ΕΕ L 315, 3.12.2007, σ. 14. 2 Απόφαση 2008/164/ΕΚ της Επιτροπής της 21ης Δεκεμβρίου 2007, σχετικά με την τεχνική προδιαγραφή διαλειτουργικότητας για τα "άτομα μειωμένης κινητικότητας" στο διευρωπαϊκό συμβατικό σιδηροδρομικό σύστημα και στο διευρωπαϊκό σιδηροδρομικό σύστημα υψηλών ταχυτήτων, ΕΕ L 64, 7.3.2008, σ. 72. CM\1044187.doc 3/10 PE537.217v02-00

επιβάλλονται προθεσμίες αλλά ισχύει η αρχή της "σταδιακής εφαρμογής". Τα κράτη μέλη αποφασίζουν για τις ανανεώσεις ή τις αναβαθμίσεις καθώς επίσης και για το αν η έκταση των εργασιών δικαιολογεί την εφαρμογή της ΤΠΔ σε κάποιο έργο, σύμφωνα με το άρθρο 20 της οδηγίας για τη διαλειτουργικότητα του σιδηροδρομικού συστήματος της ΕΕ 1. Η ΤΠΔ ΑΜΚ βρίσκεται επί του παρόντος υπό αναθεώρηση 2. Πέρα από την επέκταση του πεδίου εφαρμογής της ΤΠΔ σε ολόκληρο το σιδηροδρομικό σύστημα στην ΕΕ, η Επιτροπή προτείνει στα κράτη μέλη να καταρτίσουν σχέδια για εθνική εφαρμογή και να προσδιορίσουν κοινές προτεραιότητες και κριτήρια για αναβάθμιση και ανανέωση. Εάν τα κράτη μέλη το δεχθούν, τα μέτρα αυτά θα συμβάλουν στη σταδιακή εξάλειψη των εμποδίων προσβασιμότητας στις σιδηροδρομικές μεταφορές εντός εύλογου χρονικού διαστήματος. Σύμφωνα με το άρθρο 28 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1371/2007, οι σιδηροδρομικές επιχειρήσεις υποχρεούνται να καθορίζουν ποιοτικά πρότυπα υπηρεσιών, τα οποία θα καλύπτουν μεταξύ άλλων την παροχή βοήθειας, καθώς και να υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις ποιοτικών επιδόσεων των υπηρεσιών τους. Η βουλγαρική σιδηροδρομική επιχείρηση BDZ έχει δημοσιεύσει ετήσιες εκθέσεις για τα έτη 2010, 2011 και 2012 στον ιστότοπο ERA 3. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν σχετικά με τις προσβάσιμες σιδηροδρομικές μεταφορές, ιδιαίτερα για τους χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων, οι εκθέσεις απαριθμούν έξι βασικές γραμμές οι οποίες φαίνεται να παρέχουν σχετικά ισορροπημένη γεωγραφική κατανομή σιδηροδρομικών υπηρεσιών που είναι προσβάσιμες σε χρήστες αναπηρικών αμαξιδίων (παρά το γεγονός ότι η Βουλγαρία έχει εξαιρέσει τις σιδηροδρομικές της υπηρεσίες από τις εν λόγω υποχρεώσεις). Ακόμα, η παροχή βοήθειας φαίνεται να είναι διαθέσιμη σε επιπλέον γραμμές εξυπηρετούμενες από πολυμερείς πετρελαιοκίνητες ή ηλεκτροκίνητες αμαξοστοιχίες της εταιρίας Desiro, οι οποίες κινούνται σε διαφορετικές διαδρομές εντός της χώρας και χρησιμοποιούν πτυσσόμενες ράμπες, για να είναι δυνατή η επιβίβαση και αποβίβαση από το τρένο σε όσους χρησιμοποιούν αναπηρικά αμαξίδια. Η Επιτροπή διατηρεί συχνές επαφές με όλα τα κράτη μέλη και οργανώνει τακτικές συναντήσεις με τις εθνικές αρχές επιβολής του νόμου, προκειμένου να συζητά την πρόοδο της εφαρμογής του κανονισμού και να ανταλλάσσει βέλτιστες πρακτικές. Η τελευταία συνάντηση με τις εν λόγω αρχές πραγματοποιήθηκε στις 14 Οκτωβρίου του 2013, στην οποία εκπροσωπήθηκε και η Βουλγαρία. Το 2011 η Επιτροπή προχώρησε στην ανάθεση εκπόνησης μελέτης σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 στα κράτη μέλη, την οποία ανέλαβε η εταιρεία Steer Davies Gleave και η οποία δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο του 2012 4. Η εταιρεία μελέτησε συγκεκριμένες περιπτώσεις σε ορισμένα κράτη μέλη αλλά όχι στη Βουλγαρία, κάτι όμως που μπορεί να γίνει σε μελλοντική έκθεση. Μεταφορές με λεωφορείο Η ΣΗΕΔΑΑ -και κυρίως το άρθρο 9- επιβάλλει στα συμβαλλόμενα κράτη της την υποχρέωση να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα για τη διασφάλιση ίσης πρόσβασης για άτομα με 1 Οδηγία 2008/57/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Ιουνίου 2008, σχετικά με τη διαλειτουργικότητα του κοινοτικού σιδηροδρομικού συστήματος (αναδιατύπωση), ΕΕ L 191 της 18.07.08, σ. 1. 2 http://www.era.europa.eu/document-register/documents/draft_prm_tsi_version_2.0.pdf 3 https://eradis.era.europa.eu/interop_docs/rusqpreports/search_results.aspx 4 http://ec.europa.eu/transport/themes/passengers/studies/doc/2012-07-evaluation-regulation-1371-2007.pdf PE537.217v02-00 4/10 CM\1044187.doc

αναπηρίες στις μεταφορές (μεταξύ άλλων). Τα εν λόγω μέτρα οφείλουν να περιλαμβάνουν τον εντοπισμό και την εξάλειψη των εμποδίων και φραγμών στην προσβασιμότητα. Η Σύμβαση δεν επιβάλλει συγκεκριμένα μέτρα ή προθεσμίες όσον αφορά την προσβασιμότητα σε οχήματα και υποδομές για τις μεταφορές με λεωφορείο και πούλμαν. Οι αναφέροντες επικαλούνται την οδηγία 2001/85/ΕΚ, της 20ής Νοεμβρίου 2001, σχετικά με τις ειδικές διατάξεις για οχήματα μεταφοράς επιβατών άνω των οκτώ θέσεων εκτός της θέσεως του οδηγού 1, ως την ευρωπαϊκή νομοθετική πράξη που διέπει τη μεταφορά επιβατών με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα. Η εν λόγω οδηγία καθορίζει ορισμένα τεχνικά πρότυπα, και ιδιαίτερα τον ελάχιστο αριθμό θέσεων προτεραιότητας για επιβάτες με μειωμένη κινητικότητα, με τα οποία οφείλουν να συμμορφώνονται οι κατασκευαστές αστικών λεωφορείων, προκειμένου να εισάγουν τα οχήματά τους στην αγορά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εντούτοις, η εν λόγω οδηγία δεν καλύπτει το πώς οργανώνονται οι μεταφορικές υπηρεσίες εντός των κρατών μελών, και δεν καλύπτει συγκεκριμένα τον αριθμό και την κατανομή των οχημάτων που έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν επιβάτες με αναπηρίες ή μειωμένη κινητικότητα. Η αιτιολογική σκέψη 10 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 181/2011 σχετικά με τα δικαιώματα των επιβατών στις μεταφορές με λεωφορείο και πούλμαν 2 τονίζει ότι, με την επιφύλαξη της παρούσας ή μελλοντικής νομοθεσίας σχετικά με τις τεχνικές προδιαγραφές για τα λεωφορεία και τα πούλμαν, οι φορείς οφείλουν, όπου είναι δυνατόν, να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των επιβατών με αναπηρία και μειωμένη κινητικότητα, όταν αποφασίζουν σχετικά με τον εξοπλισμό των νέων ή προσφάτως ανακαινισμένων οχημάτων τους. Τέτοιου είδους διατάξεις δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα. Το άρθρο 11 παράγραφος 1 του εν λόγω κανονισμού επιβάλλει στους φορείς την υποχρέωση να θεσπίζουν και να εφαρμόζουν, χωρίς διακρίσεις, όρους πρόσβασης για τη μεταφορά ατόμων με αναπηρία και ατόμων με μειωμένη κινητικότητα. Η εν λόγω υποχρέωση ισχύει μόνο όσον αφορά τις τακτικές υπηρεσίες όπου η προγραμματισμένη απόσταση είναι μεγαλύτερη των 250 χλμ. 3 Οι όροι πρόσβασης αποτελούν πρότυπα, κατευθυντήριες γραμμές και πληροφορίες σχετικά με την προσβασιμότητα των λεωφορείων, συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεών τους για άτομα με αναπηρία και άτομα με μειωμένη κινητικότητα 4, το σύνολο των οποίων οφείλουν να θεσπίζουν οι φορείς από κοινού με οργανώσεις εκπροσώπησης των επιβατών με αναπηρίες ή μειωμένη κινητικότητα. Υπόγειος σιδηρόδρομος στη Σόφια Η Επιτροπή δεν έχει αρμοδιότητα παρέμβασης όσον αφορά το ζήτημα της προσβασιμότητας των υπόγειων αστικών σιδηροδρομικών μεταφορών, δεδομένου ότι το εν λόγω ζήτημα βρίσκεται εκτός του ρυθμιστικού πεδίου της ευρωπαϊκής νομοθεσίας. Εντούτοις, είναι γνωστό ότι οι εργολάβοι των έργων επέκτασης του συστήματος μετρό της Σόφιας κατά την προγραμματική περίοδο 2007-2013, τα οποία συγχρηματοδοτήθηκαν από την πολιτική συνοχής, υποχρεώθηκαν να εξοπλίσουν όλους τους σταθμούς με ανελκυστήρες και άλλες υποδομές για άτομα με αναπηρία, γονείς με μικρά παιδιά και άλλους επιβάτες των 1 ΕΕ L 42, 13.2.2002, σ. 1. 2 ΕΕ L 55, 28.2.2011, σ. 1. 3 Άρθρο 2 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 181/2011 4 Άρθρο 3 σημείο ια του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 181/2011 CM\1044187.doc 5/10 PE537.217v02-00

οποίων η κινητικότητα είναι προσωρινά ή μόνιμα περιορισμένη. Οι δικαιούχοι έργων υποχρεούνται όντως να συμμορφώνονται με ορισμένες απαιτήσεις προσβασιμότητας, προκειμένου να λαμβάνουν χρηματοδότηση από την ΕΕ για να κατασκευάζουν υποδομές δημόσιων μεταφορών, όπως σιδηροδρομικές γραμμές και γραμμές μητροπολιτικού/υπογείου σιδηροδρόμου. Κάτι τέτοιο προβλέπεται από τα λειτουργικά προγράμματα για τις μεταφορές που χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το Ταμείο Συνοχής, στο πλαίσιο των οποίων έχουν δεσμευτεί οι βουλγαρικές αρχές να αποτρέπουν οποιεσδήποτε διακρίσεις λόγω αναπηρίας, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε υποδομές μεταφορών. Όταν τα έργα που συγχρηματοδοτούνται από τα προγράμματα πολιτικής συνοχής υποβάλλονται σε έλεγχο από τις υπηρεσίες της Επιτροπής, ελέγχεται πάντοτε το αν οι εγκαταστάσεις για άτομα μειωμένης κινητικότητας έχουν όντως κατασκευαστεί σύμφωνα με τη συγγραφή υποχρεώσεων. Σε αντίθετη περίπτωση (κάτι το οποίο δεν έχει, έως τώρα, διαπιστωθεί στην περίπτωση των σταθμών του μετρό ή του τραίνου της Σόφιας, οι οποίοι ανακαινίστηκαν στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού των γραμμών που συγχρηματοδοτήθηκε από τα ΕΤΠΑ/ΤΣ), το γεγονός γνωστοποιείται στον δικαιούχο του έργου, ο οποίος καλείται να ζητήσει από τον εργολάβο να προσαρμόσει ανάλογα την υποδομή. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι κανονισμοί της ΕΕ σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για την ανάπτυξη του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών (κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1315/2013) και τη θέσπιση του χρηματοδοτικού μηχανισμού "Συνδέοντας την Ευρώπη" (κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1316/2013) προβλέπουν δυνατότητες χρηματοδότησης για δράσεις (μελέτες και έργα) που αποσκοπούν στη βελτίωση της προσβασιμότητας σε υποδομές μεταφοράς για όλους τους χρήστες, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία. Σε συνέχεια της εγκρίσεως των προγραμμάτων εργασίας της Επιτροπής για χρηματοδοτική υποστήριξη στο πλαίσιο του χρηματοδοτικού μηχανισμού "Συνδέοντας την Ευρώπη - τομέας μεταφορών", τον Μάρτιο 2014 (βλ. ιδιαίτερα το ετήσιο πρόγραμμα C (2014) 1919), αναμενόταν να δημοσιευθούν στις αρχές Σεπτεμβρίου 2014 προσκλήσεις για υποβολή προτάσεων που θα συμπεριλαμβάνουν δράσεις υπέρ των ατόμων με αναπηρίες. Όσον αφορά τους κανόνες για τις δημόσιες συμβάσεις, το άρθρο 23 της οδηγίας 2004/18/ΕΚ 1 και το άρθρο 34 της οδηγίας 2004/17/ΕΚ 2 ορίζουν ότι οι τεχνικές προδιαγραφές πρέπει να καθορίζονται, όταν αυτό είναι δυνατόν, κατά τρόπο ώστε να λαμβάνουν υπόψη τα κριτήρια προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρίες ή τον σχεδιασμό για όλους τους χρήστες. Η δυνατότητα αυτή των αρχών και των φορέων ανάθεσης επιβεβαιώνεται στην αιτιολογική σκέψη 29 της οδηγίας 2004/18/ΕΚ και την αιτιολογική σκέψη 42 της οδηγίας 2004/17/ΕΚ. Ως εκ τούτου, οι οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις επιβάλλουν την υποχρέωση στις εθνικές αναθέτουσες αρχές να λαμβάνουν υπόψη, οπότε είναι δυνατόν, την προσβασιμότητα για άτομα με αναπηρίες σε όλα τα δημόσια έργα, συμπεριλαμβανομένων των έργων δημόσιας μεταφοράς μέσω λεωφορείου και τρένου. Η εν λόγω απαίτηση ενισχύθηκε περαιτέρω στο πλαίσιο των πρόσφατων οδηγιών για τις 1 Οδηγία 2004/18/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 31ης Μαρτίου 2004, σχετικά με τον συντονισμό των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών. 2 Οδηγία 2004/17/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 31ης Μαρτίου 2004 (οδηγία για τις επιχειρήσεις κοινής ωφελείας), σχετικά με τον συντονισμό των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών. PE537.217v02-00 6/10 CM\1044187.doc

δημόσιες συμβάσεις και της οδηγίας για τις συμβάσεις παραχώρησης 1. Το άρθρο 60 της νέας οδηγίας για τις επιχειρήσεις κοινής ωφελείας και το άρθρο 42 της νέας οδηγίας για τον δημόσιο τομέα ορίζουν ότι, εκτός από δεόντως δικαιολογημένες περιπτώσεις, οι τεχνικές προδιαγραφές οφείλουν να καθορίζονται έτσι ώστε να λαμβάνουν υπόψη τα κριτήρια προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρίες ή τον σχεδιασμό για όλους τους χρήστες. Το άρθρο 36 της νέας οδηγίας περί ανάθεσης συμβάσεων παραχώρησης προβλέπει για πρώτη φορά μία υποχρέωση αυτού του είδους που αφορά τις συμβάσεις παραχώρησης. Επιπροσθέτως, η αιτιολογική σκέψη 5 της νέας οδηγίας για τις επιχειρήσεις κοινής ωφελείας και η αιτιολογική σκέψη 3 της νέας οδηγίας για τον δημόσιο τομέα αναφέρονται ρητά στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (ΣΗΕΔΑΑ), ορίζοντας ότι τα άτομα αυτά πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όσον αφορά το ζήτημα της επιλογής μέσων επικοινωνίας, τεχνικών προδιαγραφών, κριτηρίων ανάθεσης και όρων εκτέλεσης των συμβάσεων. Όσον αφορά την ανά χείρας περίπτωση, η αναφέρουσα καταδικάζει το γεγονός ότι ο δημόσιος υπόγειος σιδηρόδρομος στη Σόφια δεν είναι προσβάσιμος για τα άτομα με αναπηρία και τα άτομα με μειωμένη κινητικότητα. Οι απαιτήσεις που ορίζονται στις οδηγίες για τις δημόσιες συμβάσεις και υποχρεώνουν τις αναθέτουσες αρχές να λαμβάνουν υπόψη τα κριτήρια προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρίες η τον σχεδιασμό για όλους τους χρήστες ισχύουν στη Βουλγαρία ήδη από την προσχώρηση της χώρας στην ΕΕ το 2007. Από τότε, δεν πρέπει να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο να είχαν οι αναθέτουσες αρχές επαρκείς λόγους για να μη λάβουν πλήρως υπόψη τα εν λόγω κριτήρια κατά τον ορισμό των σχετικών τεχνικών προδιαγραφών κάποιου έργου. Τούτο συνεπάγεται ότι η συμβατότητα με τις προαναφερθείσες απαιτήσεις των διαδικασιών προμήθειας και των συμβάσεων πρέπει να εξετάζεται κατά περίπτωση και μεμονωμένα. Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις για τον υπόγειο αστικό σιδηρόδρομο στη Σόφια, στις οποίες αναφέρεται συγκεκριμένα η αναφέρουσα, η Επιτροπή δεν έχει πληροφορίες σχετικά με το πότε προκηρύχτηκε ο διαγωνισμός προσφορών και σχετικά με το αν λήφθηκαν τότε υπόψη τα κριτήρια προσβασιμότητας για άτομα με αναπηρίες ή ο σχεδιασμός για όλους τους χρήστες στις σχετικές τεχνικές προδιαγραφές και με ποιον τρόπο. Συμπέρασμα ΣΗΕΔΑΑ Η ΣΗΕΔΑΑ, στην οποία η Βουλγαρία και η ΕΕ είναι συμβαλλόμενα μέρη, ζητεί την ίση πρόσβαση όλων στις υπηρεσίες μεταφοράς και την άρση των εμποδίων προσβασιμότητας. Το άρθρο 4 ορίζει ότι, "εν όψει των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων, κάθε συμβαλλόμενο κράτος δεσμεύεται να λαμβάνει μέτρα στο μέγιστο των διαθέσιμων πόρων του...". Η τήρηση αυτών των υποχρεώσεων υπόκειται σε εξέταση εκ μέρους της 1 Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις και την κατάργηση της οδηγίας 2004/18/EΚ (οδηγία για τον δημόσιο τομέα) Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις δημόσιες συμβάσεις φορέων που δραστηριοποιούνται στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών και την κατάργηση της οδηγίας 2004/17/ΕK (οδηγία για τις επιχειρήσεις κοινής ωφελείας) επίσης, οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ανάθεση συμβάσεων παραχώρησης. Οι εν λόγω οδηγίες εγκρίθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις 15 Ιανουαρίου 2014 και από το Συμβούλιο στις 11 Φεβρουαρίου 2014. Είκοσι ημέρες μετά τη δημοσίευσή τους στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης ξεκινά η εφαρμογή των οδηγιών. CM\1044187.doc 7/10 PE537.217v02-00

Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, βάσει των περιοδικών εκθέσεων που υποβάλλουν τα συμβαλλόμενα μέρη σύμφωνα με το άρθρο 35 της ΣΗΕΔΑΑ. Η εξέταση διεξάγεται μέσω διαδραστικών διαλόγων με τα συμβαλλόμενα κράτη, με βάση τις αρχικές εκθέσεις τους. Έως τον Απρίλιο του 2014 όλες οι καταληκτικές παρατηρήσεις της προαναφερθείσας Επιτροπής σχετικά με τις εν λόγω εκθέσεις περιείχαν συστάσεις επί της προσβασιμότητας. Σιδηρόδρομοι Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 δεν επιβάλλει ούτε συγκεκριμένα μέτρα ούτε αυστηρές προθεσμίες στα κράτη μέλη για τη διασφάλιση προσβάσιμων υποδομών και τροχαίου υλικού στις σιδηροδρομικές μεταφορές. Επιπλέον, η Βουλγαρία έχει απαλλάξει από την υποχρέωση εφαρμογής των περισσότερων άρθρων, και δη εκείνων που αφορούν τη μεταφορά επιβατών μειωμένης κινητικότητας, τους σιδηροδρόμους εσωτερικού. Η παρούσα ΑΜΚ ΤΠΔ ορίζει συγκεκριμένες απαιτήσεις, οι οποίες, όμως, ισχύουν μόνο υπό ορισμένες συνθήκες. Κατά συνέπεια και με βάση τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν από τους αναφέροντες, η Επιτροπή δεν κρίνει απαραίτητη τη διεξαγωγή έρευνας για την κατάσταση στη Βουλγαρία. Ωστόσο, μία περιπτωσιολογική μελέτη σχετικά με τη γενική εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1371/2007 στη Βουλγαρία μπορεί να ενσωματωθεί σε μελλοντική μελέτη εφαρμογής. Λεωφορεία Η Επιτροπή προτίθεται να έλθει σε επαφή με την εθνική αρχή επιβολής του νόμου που είναι αρμόδια για την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 181/2011, προκειμένου να ενημερωθεί σχετικά με το πώς οι φορείς στη Βουλγαρία συμμορφώνονται με την υποχρέωση που ορίζει το άρθρο 11 παράγραφος 1 του εν λόγω κανονισμού για τη θέσπιση και εφαρμογή όρων πρόσβασης χωρίς αποκλεισμούς όσον αφορά τη μεταφορά ατόμων με αναπηρία και ατόμων μειωμένης κινητικότητας, καθώς επίσης και σχετικά με το αν έχει ζητηθεί η γνώμη των εκπροσώπων των επιβατών με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα και με το πώς λαμβάνεται ή έχει ληφθεί υπόψη η γνώμη τους αυτή στις περιπτώσεις που θεσπίζονται ή έχουν θεσπιστεί τέτοιου είδους όροι πρόσβασης. 4. Απάντηση της Επιτροπής (ΑΝΑΘ.), που ελήφθη στις 16 Δεκεμβρίου 2014 Όπως είχε υποσχεθεί σε προηγούμενη ανακοίνωσή της, η Επιτροπή επικοινώνησε με τις βουλγαρικές αρχές στις 25 Μαρτίου 2014, μέσω του EU Pilot, σχετικά με το πως εφαρμόζονται στην Βουλγαρία τα δικαιώματα των επιβατών με αναπηρίες ή μειωμένη κινητικότητα, όπως αυτά κατοχυρώνονται στον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 181/2011 σχετικά με τα δικαιώματα των επιβατών στις μεταφορές με λεωφορείο και πούλμαν 1 (στο εξής "ο κανονισμός"). Η Επιτροπή ενδιαφέρθηκε συγκεκριμένα για την εφαρμογή των άρθρων 11 παράγραφος 1 και 12 του κανονισμού. Οι βουλγαρικές αρχές, με τις απαντήσεις τους της 18ης Αυγούστου και 17ης Νοεμβρίου 2014, επεσήμαναν ότι μέχρι τότε δεν είχαν γίνει αποδέκτες καμίας καταγγελίας σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων του κανονισμού σε ό,τι αφορά τα δικαιώματα των επιβατών με αναπηρίες ή μειωμένη κινητικότητα. 1 ΕΕ L 55 της 28.02.2011, σ. 1. PE537.217v02-00 8/10 CM\1044187.doc

Εν συνεχεία πρωτοβουλίας της βουλγαρικής ομοσπονδίας επιβατών μεταφορικών μέσων, πραγματοποιήθηκε συνάντηση στη Σόφια με θέμα την εφαρμογή των διατάξεων του κανονισμού που αφορούν τα δικαιώματα των επιβατών με αναπηρίες ή μειωμένη κινητικότητα. Στην συνάντηση παραβρέθηκαν εκπρόσωποι των αρμοδίων αρχών (φορέας ατόμων με αναπηρίες και εκτελεστικός οργανισμός διαχείρισης οδικών μεταφορών), εκπρόσωποι των μεταφορέων και των ιδιοκτητών τερματικών σταθμών και εκπρόσωποι των ατόμων με αναπηρίες και συζήτησαν όλα τα ζητήματα που εγείρουν οι αναφέροντες. Οι ιδιοκτήτες των τερματικών σταθμών ανέφεραν ότι η δυσχερής οικονομική συγκυρία που αντιμετωπίζει η χώρα δεν τους επιτρέπει να διαθέτουν επαρκώς εκπαιδευμένο προσωπικό για την μόνιμη παροχή συνδρομής σε άτομα με αναπηρίες σε όλους τους τερματικούς σταθμούς λεωφορείων. Όσον δε αφορά την υποχρέωση που θεσπίζεται με το άρθρο 11 παράγραφος 1 του κανονισμού, βάσει της οποίας οι μεταφορείς και οι φορείς τερματικών σταθμών υποχρεούνται να θεσπίσουν ή να έχουν θεσπίσει όρους πρόσβασης χωρίς περιορισμούς, οι βουλγαρικές αρχές κάλεσαν τους μεταφορείς και τους ιδιοκτήτες των τερματικών σταθμών να τις ενημερώσουν σχετικά με το πως εφαρμόζεται στην πράξη η συγκεκριμένη διάταξη. Ο φορέας εκπροσώπησης των μεταφορέων, η εθνική ένωση ιδιοκτητών λεωφορείων και πούλμαν, δήλωσε ότι προς το παρόν, τα περισσότερα από τα μέλη της διεξάγουν υπεραστικά δρομολόγια με οχήματα ακατάλληλα για τη μεταφορά ατόμων μειωμένης κινητικότητας. Το επιχείρημά τους είναι ότι, βάσει του άρθρου 10 παράγραφος 1 β, οι μεταφορείς έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν να μεταφέρουν άτομα λόγω αναπηρίας ή μειωμένης κινητικότητας σε περίπτωση που ο σχεδιασμός του οχήματος καθιστά αντικειμενικά αδύνατη την επιβίβαση, αποβίβαση και μεταφορά ατόμων με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα κατά τρόπο ασφαλή και λειτουργικά εφικτό. Η εθνική ένωση ιδιοκτητών λεωφορείων και πούλμαν προσέθεσε ότι, λόγω της τρέχουσας σοβαρής οικονομικής κατάστασης της Βουλγαρίας, δεν προβλέπεται η αντικατάσταση στο εγγύς μέλλον του υπάρχοντος στόλου οχημάτων με άλλα που μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα. Η Επιτροπή παρατηρεί ότι ο κανονισμός δεν θεσπίζει συμπληρωματικές απαιτήσεις επιπλέον όσων περιέχει ήδη η ισχύουσα νομοθεσία περί τεχνικών απαιτήσεων για λεωφορεία και πούλμαν [άρθρο 2(7)]. Το εθνικό επιμελητήριο μεταφορών και η εθνική ένωση ιδιοκτητών τερματικών σταθμών λεωφορείων και πούλμαν, αμφότεροι φορείς εκπροσώπησης ιδιοκτητών τερματικών σταθμών, δήλωσαν ότι τα μέλη τους έχουν υλοποιήσει συνθήκες πρόσβασης χωρίς περιορισμούς για την μεταφορά ατόμων με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα. Σύμφωνα με αυτούς τους δύο φορείς, έχουν ληφθεί τα εξής συγκεκριμένα μέτρα: - σε κάθε τερματικό σταθμό λεωφορείων και πούλμαν στη Βουλγαρία έχουν σχεδιαστεί και οριοθετηθεί ειδικές διαδρομές απευθυνόμενες σε άτομα με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα, οι οποίες οδηγούν από τον δρόμο στο εσωτερικό του σταθμού και στη συνέχεια στις αποβάθρες των λεωφορείων - τα εκδοτήρια εισιτηρίων έχουν υποστεί ειδικές διαρρυθμίσεις προκειμένου να μπορούν τα άτομα με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα να εξυπηρετούνται χωρίς πρόβλημα - προϋπάρχοντα αποχωρητήρια έχουν ανακαινιστεί καταλλήλως ή νέοι χώροι έχουν CM\1044187.doc 9/10 PE537.217v02-00

κατασκευαστεί προκειμένου να καλύπτονται οι ανάγκες των ατόμων με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα - η πρόσβαση των χρηστών αμαξιδίων στα σημεία επιβίβασης των λεωφορείων και των πούλμαν εξασφαλίζεται ως επί το πλείστον με ειδικές ράμπες. Οι βουλγαρικές αρχές έχουν ενημερώσει την Επιτροπή ότι στον κεντρικό τερματικό σταθμό της Σόφιας και στον τερματικό σταθμό Ροδόπης στην Φιλιππούπολη είναι δυνατόν για τους επιβάτες με αναπηρία ή μειωμένη κινητικότητα να λαμβάνουν την συνδρομή που προβλέπεται στο Παράρτημα Ι του κανονισμού. Οι βουλγαρικές αρχές διευκρίνισαν ότι είναι δυνατή η επιβολή προστίμου ύψους μέχρι 5000 λέβα σε μεταφορείς ή διαχειριστές τερματικών σταθμών που δεν συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις του άρθρου 11 παράγραφος 1 του κανονισμού, αν και κανένα πρόστιμο δεν έχει επιβληθεί μέχρι σήμερα. Οι βουλγαρικές αρχές ανέφεραν επίσης ότι είναι υποχρεωμένες από την εθνική νομοθεσία τους να ζητούν την γνώμη του εθνικού συμβουλίου για την ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρία, φορέα εκπροσώπησης των ατόμων με αναπηρία, κατά την εκπόνηση των εθνικών μέτρων που επιτάσσει ο κανονισμός. PE537.217v02-00 10/10 CM\1044187.doc