Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 22 Ιουνίου 2015 (OR. en) 10191/15 COEST 195 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ Αποστολέας: με ημερομηνία: 22 Ιουνίου 2015 Αποδέκτης: Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Αντιπροσωπίες αριθ. προηγ. εγγρ.: 9972/15 COEST 185 Θέμα: ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕ ΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΣΙΑ Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την στρατηγική της ΕΕ για την Κεντρική Ασία 1. Διαβιβάζονται συνημμένως προς τις αντιπροσωπίες τα συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με τη στρατηγική της ΕΕ για την Κεντρική Ασία, όπως εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο (Εξωτερικών Υποθέσεων) στις 22 Ιουνίου 2015. 10191/15 ΑΣ/γομ 1 DG C 2A EL
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την στρατηγική της ΕΕ για την Κεντρική Ασία Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, 22 Ιουνίου 2015 1. Δεδομένου ότι θεωρεί την Κεντρική Ασία ως περιοχή στρατηγικής σημασίας, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναλάβει την δέσμευση να καθιερώσει μια ισχυρή, διαρκή και σταθερή σχέση με τις πέντε χώρες της Κεντρικής Ασίας. Οκτώ έτη μετά την υιοθέτηση της στρατηγικής για την Κεντρική Ασία, το Συμβούλιο χαιρετίζει την ουσιαστική πρόοδο που επιτεύχθηκε στην ανάπτυξη των σχέσεων της ΕΕ με το Καζαχστάν, την Κιργιζία, το Τατζικιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν καθώς και με την περιοχή της Κεντρικής Ασίας στο σύνολό της. Τονίζοντας το σημαντικό αμοιβαίο συμφέρον για αύξηση της πολιτικής και οικονομικής συνεργασίας, το Συμβούλιο επιβεβαιώνει την δέσμευση της ΕΕ για μια σχέση βασισμένη στις αρχές της ευθύνης και της αυτοδυναμίας, που αποσκοπούν στην ενίσχυση της σταθερής, ασφαλούς και βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής. 2. Οι κυριότεροι στόχοι και τομείς προτεραιότητας της στρατηγικής του 2007 της ΕΕ για την Κεντρική Ασία εξακολουθούν να ισχύουν. Κατά την εφαρμογή της στρατηγικής η ΕΕ λαμβάνει υπόψη τα αντληθέντα διδάγματα και τις αλλαγές στην περιοχή καθώς και την μεταβαλλόμενη γεωπολιτική κατάσταση γύρω της. Το Συμβούλιο κάνει έκκληση για την εδραίωση των εμπορικών και ενεργειακών δεσμών μεταξύ της ΕΕ και των χωρών της Κεντρικής Ασίας και για την ενίσχυση της συνεργασίας για την ασφάλεια και την σταθερότητα, συμπεριλαμβανομένης της βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων. Τονίζει τη θεμελιώδη σημασία του εκδημοκρατισμού, του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου, καθώς και της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης. Όλα τα παραπάνω αποτελούν βασικές συνιστώσες της στρατηγικής. 3. Το Συμβούλιο χαιρετίζει τον διορισμό του πρέσβη κ. Peter Burian ως του νέου ειδικού εντεταλμένου της ΕΕ για την Κεντρική Ασία. Ο ρόλος του συνίσταται στο να ενεργεί ως σημαντική δίοδος διαλόγου και επικοινωνίας στο υψηλότερο επίπεδο με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, να προάγει τον συνολικό πολιτικό συντονισμό της Ένωσης στην Κεντρική Ασία και να εντείνει την αποτελεσματικότητα και ορατότητα της Ένωσης στην περιοχή. 10191/15 ΑΣ/γομ 2
4. Το Συμβούλιο χαιρετίζει ιδιαίτερα την σύναψη διαπραγματεύσεων και την μονογράφηση της ενισχυμένης συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας με το Καζαχστάν. Το Συμβούλιο αναγνωρίζει επίσης ότι η έναρξη ισχύος της συμφωνίας εταιρικής σχέσης και συνεργασίας με το Τουρκμενιστάν θα βοηθούσε στην πλήρη αξιοποίηση του δυναμικού αυτής της σχέσης. Το Συμβούλιο σημειώνει την σημασία της αναβάθμισης του γραφείου συνδέσμου της ΕΥΕΔ στο Ασγκαμπάτ σε αυτόνομη αντιπροσωπία της ΕΕ στο Τουρκμενιστάν το συντομότερο δυνατό. 5. Το Συμβούλιο τονίζει ότι, περισσότερο από ό,τι στο παρελθόν, η ένταση των σχέσεων θα εξαρτηθεί και από τις φιλοδοξίες και τις ανάγκες των επί μέρους χωρών της Κεντρικής Ασίας όσον αφορά την προώθηση των διμερών μας σχέσεων. Η ΕΕ θα λάβει πλήρως υπόψη τις αυξανόμενες διαφορές μεταξύ των πέντε χωρών όσον αφορά την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και φιλοδοξία για την ανάληψη συνεργασίας με την Ευρώπη. Σε μερικούς τομείς συνεργασίας αυτό θα απαιτήσει επανεκτίμηση της ισορροπίας μεταξύ περιφερειακών και διμερών δεσμεύσεων για την επίτευξη περισσότερο συγκεκριμένων αποτελεσμάτων και μεταρρυθμίσεων. Οι υφιστάμενες περιφερειακές πρωτοβουλίες και πλατφόρμες συνεργασίας θα πρέπει να συνεχισθούν, ιδίως δε σε τομείς οι οποίοι απαιτούν κοινές λύσεις. Μια μεγαλύτερη ευελιξία σε βάση προσανατολισμένη στη ζήτηση, που δεν θα εμπλέκει απαραίτητα πάντοτε και τις πέντε χώρες της Κεντρικής Ασίας, θα μπορούσε να αυξήσει ακόμη περισσότερο τις επιπτώσεις και την αποδοτικότητα των προγραμμάτων και πλαισίων συνεργασίας της ΕΕ κατά την προσεχή περίοδο. 6. Το Συμβούλιο τονίζει ότι είναι αναγκαίο να βελτιωθούν οι συνέργειες και ο συντονισμός μεταξύ των δράσεων που έχουν αναληφθεί στην περιοχή από τους διάφορους παράγοντες της ΕΕ, μεταξύ άλλων από μεμονωμένα κράτη μέλη. Τα τελευταία θα πρέπει να διαδραματίζουν περισσότερο εξέχοντα ρόλο κατά την υλοποίηση των σχεδίων, διαλόγων και πλατφορμών της ΕΕ και κατά την αξιολόγηση των επιπτώσεών τους και την προώθηση της ορατότητάς τους. Καλά παραδείγματα αποτελούν το πρόγραμμα συνδρομής στη διαχείριση των συνόρων στην Κεντρική Ασία (BOMCA) και το πρόγραμμα δράσης για τα ναρκωτικά στην Κεντρική Ασία (CADAP), καθώς και οι πλατφόρμες για την περιφερειακή συνεργασία. 10191/15 ΑΣ/γομ 3
7. Το Συμβούλιο επισημαίνει τις ευνοϊκές συνθήκες για περαιτέρω δράση της ΕΕ, οι οποίες δημιουργήθηκαν λόγω της ουσιαστικής αύξησης του συνολικού κονδυλίου για την διμερή και περιφερειακή συνεργασία της ΕΕ με την Κεντρική Ασία για την περίοδο προγραμματισμού 2014-20 (1,068 δις ευρώ; +56 % σε σύγκριση με το 2007-2013). Χαιρετίζει την έγκριση το 2014 ενδεικτικών πολυετών προγραμμάτων για την περιοχή της Κεντρικής Ασίας και κάθε επιλέξιμη χώρα της Κεντρικής Ασίας. Η υγιής και αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων με βάση αυτή την διευρυμένη συνολική χρηματοδότηση έχει αποφασιστική σημασία για την συνεχή επιτυχία της στρατηγικής. Η τακτική αξιολόγηση των προγραμμάτων σε συγκεκριμένους τομείς θα εξασφαλίσει την πραγματοποίηση οιωνδήποτε αναγκαίων προσαρμογών. 8. Το Συμβούλιο επιβεβαιώνει την αποφασιστική σημασία της χρηστής διακυβέρνησης, ιδίως δε την ανάγκη ενίσχυσης των ικανοτήτων της δημόσιας διοίκησης και των τοπικών αρχών για την προώθηση βιώσιμης οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και διαφανούς διαχείρισης των δημοσίων πόρων στην Κεντρική Ασία. Η χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη που προάγει την ευεξία όλων των στρωμάτων της κοινωνίας, μεταξύ άλλων μέσω της χειραφέτησης των γυναικών, αποτελεί σημαντική συνιστώσα της περισσότερο μακροπρόθεσμης σταθερότητας και ανθεκτικότητας των χωρών και η ΕΕ έχει αναλάβει την δέσμευση να υποστηρίξει σχετικά τους εταίρους της. Αυτό δεν συνεπάγεται μόνο την προαγωγή του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην περιοχή, μεταξύ άλλων μέσω διαλόγων για τα ανθρώπινα δικαιώματα με τις πέντε χώρες της περιοχής, αλλά και την ακόμη μεγαλύτερη προτεραιότητα της συνεργασίας για το κράτος δικαίου στην στρατηγική της ΕΕ. Σε αυτά τα πλαίσια, θα πρέπει να επιδιωχθούν συνέργειες και εταιρικές σχέσεις, συγκεκριμένα με τα Ηνωμένα Έθνη, τον ΟΑΣΕ και το Συμβούλιο της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής της Βενετίας. Η ΕΕ είναι επίσης αποφασισμένη να στηρίξει τις χώρες της Κεντρικής Ασίας στις στρατηγικές τους για την καταπολέμηση της διαφθοράς και να συνδέσει ευρωπαϊκά προγράμματα, ιδίως δε προγράμματα δημοσιονομικής στήριξης, με συγκεκριμένα μέτρα κατά της δωροδοκίας. 10191/15 ΑΣ/γομ 4
9. Η ΕΕ θα ενισχύσει επίσης περαιτέρω τις προσπάθειές της για την αντιμετώπιση των σοβαρών προκλήσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην περιοχή, μεταξύ άλλων με την διατήρηση και εμβάθυνση των διαλόγων για τα ανθρώπινα δικαιώματα με τις πέντε χώρες, και συνεχίζοντας να παρέχει ευρεία υποστήριξη για μεταρρυθμίσεις. Η υλοποίηση των δεσμεύσεων των χωρών όσον αφορά καθολικές περιοδικές εξετάσεις και η κατάσταση των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αξίζουν να τους δοθεί ιδιαίτερη προσοχή και στήριξη από την ΕΕ. Οι προτεραιότητες της ΕΕ θα περιλαμβάνουν συγκεκριμένα την προαγωγή του σεβασμού για την ελευθερία του συνέρχεσθαι, την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και την ελευθερία της έκφρασης, την θρησκευτική ελευθερία ή ελευθερία των πεποιθήσεων, την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών, των παιδιών και των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες και την υποστήριξη των προσπαθειών για την εξάλειψη των βασανιστηρίων. Η περισσότερο αλληλέγγυα συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών θα πρέπει επίσης να συμβάλει ώστε η υποστήριξη εκ μέρους της ΕΕ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του εκδημοκρατισμού να καταστεί αποτελεσματικότερη και περισσότερο προσανατολισμένη στα αποτελέσματα. Το Συμβούλιο κάνει έκκληση για βαθύτερη εμπλοκή της κοινωνίας των πολιτών στους διαλόγους και τα προγράμματα που έχουν σχέση με την εφαρμογή της στρατηγικής. 10. Η ΕΕ πρέπει να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στην προώθηση ενός αξιόπιστου και ελκυστικού κλίματος επενδύσεων, μαζί με την σταθερότητα του νομικού πλαισίου, την διαφάνεια, μία λειτουργική εταιρική σχέση, διασυνδέσεις με την διεθνή επιχειρηματική κοινότητα και περιφερειακή ενσωμάτωση, βασιζόμενη έτσι στην πρόοδο των προσχωρήσεων στον ΠΟΕ. Θα πρέπει επίσης να οργανωθεί ιδιαίτερος διάλογος με επιχειρήσεις της ΕΕ που επενδύουν στην Κεντρική Ασία προκειμένου να συζητηθεί με ποιους τρόπους μπορούν οι χώρες της Κεντρικής Ασίας να καταστούν ελκυστικότερες για επενδύσεις επιχειρήσεων της ΕΕ και με ποιούς τρόπους μπορεί η ΕΕ να προωθήσει μια υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά και εταιρική διακυβέρνηση. Το Συμβούλιο τονίζει επίσης την ανάγκη να αυξηθούν οι ανταλλαγές εμπειριών και τεχνογνωσίας σε καινοτόμες τεχνολογίες, και μάλιστα στους τομείς της ενεργειακής απόδοσης, της γεωργίας και της ανάπτυξης της υπαίθρου, προκειμένου να ενθαρρυνθεί η βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. 10191/15 ΑΣ/γομ 5
11. Η περιοχή αντιμετωπίζει ορισμένες ανακύπτουσες προκλήσεις όσον αφορά την ασφάλεια που συνδέονται με αλλοδαπούς μαχητές και ριζοσπαστικοποίηση που τείνει σε βίαιο εξτρεμισμό, οι οποίες συνδυάζουν ήδη υπάρχουσες απειλές για την σταθερότητα που δημιουργούνται από διαμάχες για ύδωρ και σύνορα, εμπορία και διακίνηση ναρκωτικών και οργανωμένο έγκλημα και συμπλοκές στην ευρύτερη περιοχή, ιδίως στο Αφγανιστάν. Το Συμβούλιο επαναλαμβάνει ότι η ΕΕ είναι αποφασισμένη να αναπτύξει περαιτέρω διαλόγους με τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, τόσο για την περιφερειακή, όσο και για την διμερή ασφάλεια, εξασφαλίζοντας ισχυρότερη εμπλοκή του Αφγανιστάν, και οικοδομώντας πάνω σε υφιστάμενα επιτυχή προγράμματα της ΕΕ στους τομείς της μετανάστευσης, της διαχείρισης των συνόρων, της καταπολέμησης της τρομοκρατίας και της εμπορίας και διακίνησης ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της διασυνοριακής συνεργασίας. Το Συμβούλιο αναγνωρίζει τη σημασία του συντονισμού με περιφερειακούς εταίρους που εμπλέκονται σε δραστηριότητες πρόληψης των ενόπλων συγκρούσεων και ασφάλειας όπως είναι ο ΟΑΣΕ και τα Ηνωμένα Έθνη, ιδίως δε το Περιφερειακό Κέντρο προληπτικής διπλωματίας για την Κεντρική Ασία των Ηνωμένων Εθνών (UNRCCA). 12. Όσον αφορά τον ευαίσθητο τομέα των κοινών φυσικών πόρων, και μάλιστα του ύδατος, το Συμβούλιο τονίζει τη σημασία της προώθησης περιφερειακών πλαισίων διαλόγου και της αύξησης της προσχώρησης σε διεθνείς συμβάσεις και αρχές δικαίου που διέπουν διαμεθοριακούς πόρους. Υπογραμμίζοντας ότι η Κεντρική Ασία είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη σε φυσικές καταστροφές και ευάλωτη στην κλιματική αλλαγή, το Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή και την ΕΥΕΔ να στηρίξουν τις χώρες της Κεντρικής Ασίας ώστε να ενισχύσουν τις ικανότητές τους για την αντιμετώπιση περιβαλλοντικών προκλήσεων, την προώθηση ενός βιώσιμου πλαισίου για την από κοινού χρησιμοποίηση των πόρων και την ενσωμάτωση της μείωσης του κινδύνου καταστροφών, της ανθεκτικότητας, της προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος και του μετριασμού της κλιματικής αλλαγής σε τοπικές, εθνικές και περιφερειακές πολιτικές. Η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα πρέπει να εξακολουθήσουν να στηρίζουν τις περιφερειακές πρωτοβουλίες σε αυτόν τον τομέα, και μάλιστα το Διεθνές Ταμείο «Σώστε την λίμνη Αράλη» (IFAS). 10191/15 ΑΣ/γομ 6
13. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα της ΕΕ, ιδίως δε το πρόγραμμα Erasmus+, θα πρέπει να διαδραματίσουν καίριο ρόλο όσον αφορά την βοήθεια προς τους θεσμούς της Κεντρικής Ασίας προκειμένου να δημιουργήσουν υποδομές, να εκσυγχρονίσουν και να διευρύνουν τα δίκτυα συνεργασίας τους και προς τα άτομα ώστε να αποκτήσουν διεθνή εμπειρία. Θα πρέπει να προωθηθούν περαιτέρω οι υποτροφίες για την υποστήριξη της κινητικότητας και της συνεργασίας μεταξύ της Ευρώπης και της Κεντρικής Ασίας. Η διασφάλιση συνδέσμων μεταξύ εκπαίδευσης, έρευνας και αγορών εργασίας θα προωθήσει περαιτέρω την καινοτομία και την απασχόληση των νέων και θα συμβάλει στην βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Το Συμβούλιο καλεί την Επιτροπή να σχεδιάσει, σε συνεργασία με τους εταίρους της Κεντρικής Ασίας, στρατηγικές, ώστε να δοθεί ανταπόκριση στις δυναμικές των αγορών εργασίας και μεταβολές στις ροές των διακινουμένων εργαζομένων, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η ανεργία μέσω της προαγωγής της επιχειρηματικότητας και με την προώθηση της απασχολησιμότητας και της χειραφέτησης των νέων, των γυναικών και των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες. 14. Προκειμένου να βελτιωθούν οι διασυνδέσεις των χωρών της Κεντρικής Ασίας τόσο με τους άμεσους γείτονές τους όσο και με περισσότερο απομακρυσμένους εταίρους τους, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση, η ΕΕ θα λάβει υπόψη τις υφιστάμενες περιφερειακές συνέργειες και τους δεσμούς με γειτονικές χώρες κατά την εφαρμογή της στρατηγικής της, αναγνωρίζοντας έτσι την στρατηγική θέση των χωρών της Κεντρικής Ασίας και τις δυνατότητες προώθησης της περιφερειακής σταθερότητας μέσω ισχυρότερων εμπορικών δεσμών. Κατ αυτόν τον τρόπο το Συμβούλιο ενθαρρύνει την ανταλλαγή ευρωπαϊκών προτύπων, εμπειρίας και ορθών πρακτικών σε συγκεκριμένους τομείς, σύμφωνα με το ατομικό συμφέρον και επίπεδο φιλοδοξίας των χωρών της Κεντρικής Ασίας. 15. Όσον αφορά τους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, η συνεργασία μεταξύ της ΕΕ και της Κεντρικής Ασίας θα πρέπει να δίνει προτεραιότητα στην ενσωμάτωση των χωρών της Κεντρικής Ασίας μέσα στις διεθνείς αγορές και τους διεθνείς διαδρόμους καθώς και μεταξύ των μεν και των δε. Η ΕΕ θα εξακολουθήσει να επιδιώκει την επέκταση του Νότιου διαδρόμου μεταφοράς φυσικού αερίου στην Κεντρική Ασία και να προωθεί τις πολυμερείς ενεργειακές πρωτοβουλίες της ΕΕ. Η ΕΕ είναι επίσης έτοιμη να υποστηρίξει την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής αποτελεσματικότητας στην Κεντρική Ασία, μεταξύ άλλων με την εφαρμογή ενεργειακών τιμολογίων με βάση το κόστος ως προτροπή για την ορθολογική χρησιμοποίηση της ενέργειας. Η ΕΕ είναι έτοιμη να προσφέρει την πείρα και την εμπειρογνωμοσύνη της για την προώθηση της έγκρισης προτύπων υψηλής προστασίας και ασφάλειας, και περιβαλλοντικών προτύπων σε όλους τους τρόπους μεταφοράς και να διευκολύνει τους δεσμούς κατά μήκος του διαδρόμου μεταφορών Ευρώπης- Καυκάσου-Κεντρικής Ασίας. Η συνεργασία στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών με την Κεντρική Ασία θα πρέπει επίσης να βασισθεί σε υφιστάμενες συνέργειες με τις σχετικές πρωτοβουλίες στο πρόγραμμα γειτονίας. 10191/15 ΑΣ/γομ 7
16. Η ΕΕ θα εξακολουθήσει να ενισχύει τις προσπάθειές της για την προώθηση του διαλόγου με τους αρμόδιους περιφερειακούς και διεθνείς οργανισμούς, ιδίως δε τον ΟΑΣΕ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, τα Ηνωμένα Έθνη και άλλους, καθώς και τους γείτονες των χωρών της Κεντρικής Ασίας και άλλα κράτη που δραστηριοποιούνται στην περιοχή, προκειμένου να αναζητηθούν συνέργειες μεταξύ των αντιστοίχων πολιτικών και πρωτοβουλιών μας για θέματα όπως είναι η ασφάλεια, η διασυνδεσιμότητα, οι μεταφορές, η ενέργεια και η βιώσιμη ανάπτυξη, συμπεριλαμβανομένων δυνατοτήτων που προκύπτουν από πρωτοβουλίες της οδού της μετάξης». 17. Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει δεσμευμένη ως προς τους στρατηγικούς της στόχους στην Κεντρική Ασία και όπως έχει αναπτυχθεί στην στρατηγική για την Κεντρική Ασία, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη τις εξελισσόμενες συνθήκες και βασιζόμενη στα επιτεύγματα των οκτώ τελευταίων ετών. Εν όψει της αυξανόμενης διαφοροποίησης στην περιοχή και προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι σημαντικοί τομείς που τονίζονται στα παρόντα συμπεράσματα, το Συμβούλιο ενθαρρύνει την ΕΥΕΔ και την Επιτροπή να παρουσιάσουν προτάσεις για την ουσιαστική εφαρμογή της στρατηγικής σύμφωνα με τις ανάγκες για μια ανανεωμένη εταιρική σχέση με την περιοχή. 10191/15 ΑΣ/γομ 8