Ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης για τον περιορισμό των απορριμμάτων καπνιστών στις παραλίες LIFE12 INF/GR/000985 LAYMAN s REPORT
Η παρούσα έκδοση αποτελεί παραδοτέο του Έργου LIFE AMMOS Project, το οποίο υλοποιείται από το Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS, την ΤERRA NOVA Ε.Π.Ε., το Πανεπιστήμιο Πατρών και τη MARC Α.Ε., με τη συνεισφορά του χρηματοδοτικού μέσου LIFE της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και τη χρηματοδοτική υποστήριξη του Πράσινου Ταμείου και της Blue Star Ferries. Διάρκεια υλοποίησης Έργου: 1.7.2013-31.3.2015 Συνολικός προϋπολογισμός: 599.918 Συμμετοχή Ευρωπαϊκής Ένωσης: 299.709 Φωτογραφίες: Αρχείο του Έργου LIFE AMMOS Σχεδιασμός-Διάταξη: Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Νομική δήλωση Οι απόψεις που εκφράζονται στην παρούσα έκδοση είναι των συγγραφέων και δεν απηχούν απαραίτητα τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Δήλωση Πνευματικών Δικαιωμάτων Η παρούσα έκδοση διατίθεται σύμφωνα με την άδεια Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές. Για να δείτε ένα αντίγραφο της άδειας, παρακαλούμε επισκεφθείτε τη διεύθυνση http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γιατί ένα έργο σαν το LIFE AMMOS; 2 Υλοποιώντας μια ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης 3-6 Επικοινωνιακή εκστρατεία εθνικής κλίμακας 3-4 Εντατική επιτόπια εκστρατεία ενημέρωσης ευαισθητοποίησης 5-6 Παρακολούθηση της επίδρασης του Έργου στο περιβαλλοντικό πρόβλημα 7 Δράσεις Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης 8 1
Γιατί ένα έργο σαν το LIFE AMMOS; Τα απορρίμματα καπνιστών (αποτσίγαρα) αποτελούν το πολυπληθέστερο απόρριμμα παγκοσμίως. Εκτιμάται ότι, από τα 5.6 τρις τσιγάρα που καπνίζονται κάθε χρόνο, τα 4.5 τρις καταλήγουν στο φυσικό περιβάλλον. Εκτός από την αισθητική υποβάθμιση, η παρουσία των απορριμμάτων καπνιστών συνδέεται με σοβαρές περιβαλλοντικές και κοινωνικόοικονομικές επιπτώσεις. Τα φίλτρα των τσιγάρων: Είναι μη βιοδιασπώμενα, σε αντίθεση με αυτό που πιστεύουν οι περισσότεροι άνθρωποι. Κατασκευάζονται ένα είδος πλαστικού, την οξική κυτταρίνη, και, συνεπώς, κατακερματίζονται σε ολοένα και μικρότερα πλαστικά κομμάτια («μικροπλαστικά»), τα οποία συσσωρεύονται στο φυσικό περιβάλλον και σε ιδιαιτέρως ανησυχητικές ποσότητες. περιέχουν πληθώρα επικίνδυνων χημικών ουσιών, όπως νικοτίνη, κάδμιο, μόλυβδο και αρσενικό, τα οποία φιλτράρονται μερικώς κατά τη διάρκεια του καπνίσματος. Μόλις τα αποτσίγαρα απορριφθούν, αυτά τα χημικά εκχύνονται στο περιβάλλον συμβάλλοντας περαιτέρω στη ρύπανση των υδάτων και των εδαφών και απειλώντας την άγρια ζωή. Συχνά, πουλιά, ψάρια, χελώνες και θαλάσσια θηλαστικά καταπίνουν τα αποτσίγαρα, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ικανότητα τροφοληψίας λόγω του ψευδούς αισθήματος κορεσμού που δημιουργούν όταν συσσωρεύονται στο στομάχι, της φραγής της πεπτικής οδού ή τοξικής δηλητηρίασης. Η έκθεση στα αποτσίγαρα μπορεί να επιφέρει διάφορες δυσμενείς επιπτώσεις, που κυμαίνονται από γενική εξασθένηση έως ασιτία και θάνατο. Αξίζει να τονιστεί ότι δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις μικρών παιδιών που έχουν καταπιεί αποτσίγαρα καταλάθος. Με δεδομένη την ένταση και έκταση εμφάνισης των συγκεκριμένων απορριμμάτων στις ελληνικές ακτές, καθίσταται επιτακτική τόσο η αλλαγή συμπεριφοράς του ευρέως κοινού (καπνιστών και μη), όσο και η ανάπτυξη των κατάλληλων υποδομών και εργαλείων για την άμβλυνση του φαινομένου. Το Έργο LIFE AMMOS αποσκοπεί στην πρόληψη και τον περιορισμό των απορριμμάτων καπνιστών στο παράκτιο περιβάλλον. Επιπρόσθετα, το Έργο στοχεύει στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών για το γενικότερο πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης. Επιπλέον, η απερίσκεπτη απόρριψη αναμμένων αποτσίγαρων στο περιβάλλον αποτελεί μια από τις βασικές αιτίες πρόκλησης πυρκαγιών.
Υλοποιώντας μια ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, οι φορείς υλοποίησης υλοποίησαν μια ολοκληρωμένη επικοινωνιακή εκστρατεία που περιλάμβανε συνδυασμένη χρήση εργαλείων τεχνολογίας, αλλά και παραδοσιακών μέσων ευαισθητοποίησης. Στη διάρκεια της διετούς, σχεδόν, πορείας του Έργου LIFE AMMOS εφαρμόστηκε μια σειρά καινοτόμων εργαλείων, τα οποία: συνέθεσαν την καμπάνια ενημέρωσης των πολιτών, σε εθνικό και τοπικό επίπεδο (15 παραλίες). επέτρεψαν τη συστηματική καταγραφή και παρακολούθηση του ρυπαντικού φορτίου των παραλιών που συμμετείχαν, σε σχέση με τα απορρίμματα καπνιστών, στην οποία βασίστηκε και η αξιολόγηση της επίδρασής του στο περιβαλλοντικό πρόβλημα στις περιοχές αυτές. Επικοινωνιακή εκστρατεία εθνικής κλίμακας Εκστρατεία σε έντυπα και ηλεκτρονικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και Social Media Δημιουργία λογοτύπου και διαμόρφωση του κεντρικού επικοινωνιακού μηνύματος της εκστρατείας, τα οποία κοσμούν όλα τα παραδοτέα. Σχεδιασμός και τακτική επικαιροποίηση της επίσημης ιστοσελίδας του Έργου LIFE AMMOS. Δημιουργία τηλεοπτικού και ραδιοφωνικού σποτ, τα οποία έλαβαν την έγκριση του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης (ΕΣΡ) και προβλήθηκαν ευρέως/ μεταδόθηκαν από δημόσιους και ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς. Εκτεταμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (Facebook, Twitter, YouTube, Google+, Flickr) Προβολή σε τοπικά και εθνικής εμβέλειας ΜΜΕ μέσα από 20 Δελτία Τύπου, 188 δημοσιεύματα στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, καθώς και 20 τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές συνεντεύξεις. Εφαρμογή της εκστρατείας με την εφαρμογή για έξυπνα κινητά τηλέφωνα Στο πλαίσιο του Έργου LIFE AMMOS, αναπτύχθηκε από την TERRA NOVA ΕΠΕ και χρησιμοποιήθηκε η εφαρμογή Ammos, η οποία είναι διαθέσιμη στα ηλεκτρονικά καταστήματα App Store και Google Play. Η Βάση Δεδομένων των παραλιών (Back end) της εφαρμογής έχει επεκταθεί στις 2.500 παραλίες περίπου. 957 «Κατεβάσματα» της εφαρμογής Ammos 513 Αξιολογήσεις παραλιών 3
4 Προώθηση παράλληλης εκστρατείας Do It Yourself σε ενδιαφερόμενα μέρηστόχος της εκστρατείας ήταν να δώσει στους πολίτες το έναυσμα για να αναπαράξουν τις επιτόπιες δράσεις του Έργου LIFE AMMOS ώστε να οργανώσουν τις δικές τους εθελοντικές καμπάνιες, χρησιμοποιώντας όλα τα εργαλεία και τις μεθόδους που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του Έργου. Στο πλαίσιο αυτό και χρήσει των συγκεκριμένων εργαλείων, υλοποιήθηκαν 4 παράλληλες εθελοντικές δράσεις με τη συμμετοχή συνολικά 72 μαθητών.
Εντατική επιτόπια εκστρατεία ενημέρωσης ευαισθητοποίησης Προκειμένου να επιτευχθεί αντιπροσωπευτικότητα ως προς το δείγμα της υφιστάμενης κατάστασης, αλλά και διασπορά των απότοκων της υλοποίησης του προγράμματος, επελέγησαν 15 παραλίες που καλύπτουν σχεδόν όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας και οι οποίες αποτελούν το πεδίο δράσης του LIFE AMMOS. Η βασικότερη προϋπόθεση για την επιλογή των παραλιών ήταν η σύσταση του ιζήματος. Τα αποτσίγαρα, λόγω του χαμηλού τους βάρους και του μικρού τους μεγέθους, έχουν την τάση να απομακρύνονται εύκολα από το σημείο απόρριψής τους μέσω του ανέμου και της βροχής. Η αμμώδης σύσταση της ακτής κρίνεται ως πρωταρχική και απαραίτητη προϋπόθεση για τη μελέτη του πλήθους των αποτσίγαρων, καθώς η λεπτόκοκκη άμμος είναι ικανή να συγκρατεί μεγαλύτερο πλήθος αποτσίγαρων συγκριτικά με το χαλίκι και τις κροκάλες. Όλες οι ακτές που μελετώνται στο πλαίσιο του έργου, είναι αμμώδους σύστασης, εκτός μιας ακτής κροκαλώδους σύστασης (Αγ. Ισίδωρος, Δήμος Λέσβου). Η κροκαλώδης ακτή επιλέχθηκε ως «μάρτυρας» με στόχο τη σύγκριση των αποτελεσμάτων της με αυτά των αμμωδών ακτών και την in situ διερεύνηση του ρόλου της σύστασης της ακτής στην ικανότητα συγκράτησης αποτσίγαρων. Άλλες παράμετροι που λήφθηκαν υπόψη ήταν η εύκολη και ελεύθερη πρόσβαση, η υψηλή επισκεψιμότητα και η ιδιαίτερη οικολογική ή/και πολιτιστική αξία. (1) Φανάρι & Αρωγή (Δήμος Κομοτηνής) (2) Eπανομή (Δήμος Θερμαϊκού) (3) Άγιος Ιωάννης / Άη Γιάννης (Δήμος Ζαγοράς-Μουρεσίου) (4) Λούτσα/ Βράχος (Δήμος Πάργας) (5) Καλογριά (Δήμος Δυμαίων/ Δυτικής Αχαΐας) (6) Βοϊδοκοιλιά (Δήμος Πύλου-Νέστορος) (7) Πλύτρα/ Παχιά Άμμος (Δήμος Μονεμβασιάς) (8) Βάι (Δήμος Σητείας) (9) Γεωργιούπολη (Δήμος Αποκορώνου) (10) Τσαμπίκα & Ενυδρείο (Δήμος Ρόδου) (11) Καρφάς (Δήμος Χίου) (12) Άγιος Ισίδωρος (Δήμος Λέσβου) (13) Άγιος Ιωάννης/ Μοναστήρι (Δήμος Πάρου) (14) Περίσσα (Δήμος Θήρας) (15) Σχινιά (Δήμος Μαραθώνα) 5
Κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών του 2014 (Μάιος-Σεπτέμβριος), υλοποιήθηκε μια εντατική επιτόπια εκστρατεία ενημέρωσης ευαισθητοποίησης σε αυτές τις παράκτιες περιοχές. Η εκστρατεία περιλάμβανε τη λειτουργία ενημερωτικών περιπτέρων (info-kiosks), επανδρωμένων με ειδικά εκπαιδευμένους Επόπτες Παραλίας. Οι Επόπτες Παραλίας ήταν επιφορτισμένοι με την ενημέρωση των παραθεριστών και τη διανομή σταχτοδοχείων μιας χρήσης και ενημερωτικού υλικού. Το φυλλάδιο του Έργου 100.000 αντίτυπα Παράδειγμα info-kiosk Το σταχτοδοχείο παραλίας επί τω έργω 350.000 αντίτυπα, >175.000 εκ των οποίων διανεμήθηκαν στις παραλίες Η αφίσα 200 αντίτυπα 6
Παρακολούθηση της επίδρασης του Έργου στο περιβαλλοντικό πρόβλημα Σεπτέμβριος Oκτώβριος 2013 Βήμα 1 - Κατάρτιση συστήματος παρακολούθησης των αποτσίγαρων, το οποίο αποτελείται από: Πρωτόκολλο καταγραφής αποτσίγαρων σε παραλίες. Φόρμα καταγραφής μετρήσεων αποτσίγαρων στην παραλία. Ηλεκτρονικό αρχείο στατιστικής επεξεργασίας αποτελεσμάτων καταγραφής. Βήμα 2 - Πρώτος κύκλος επισκέψεων. Διττός στόχος: Διεξαγωγή έρευνας πεδίου για την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης αναφορικά με τη ρύπανση από απορρίμματα καπνιστών. Ανάπτυξη συνεργειών με τοπικούς φορείς. Παράδειγμα αντιπροσωπευτικού καννάβου, που δείχνει τις θέσεις μέτρησης στις οποίες γίνεται η καταγραφή των αποτσίγαρων. Κάθε παραλία έχει το δικό της κάνναβο, που καλύπτει τα γεωγραφικά της χαρακτηριστικά και τις διαφορετικές χρήσεις που συναντάμε σε αυτή. Σε χρονική περίοδο 1 έτους (Σεπτέμβριος/ Οκτώβριος 2013 Σεπτέμβριος/ Οκτώβριος 2014), το ρυπαντικό φορτίο φαίνεται να μειώθηκε συνολικά κατά 66.9%, ενώ το ποσοστό μείωσης ανά παραλία κυμαίνεται από 18.5 έως 90.1%! Ιούνιος Σεπτέμβριος 2014 Βήμα 3 Ο επόμενος κύκλος μετρήσεων πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού 2014, σε μηνιαία βάση. Οι επαναληπτικές μετρήσεις υλοποιήθηκαν ακριβώς/ σχεδόν ακριβώς στις ίδιες θέσεις και ακολουθώντας την ίδια μεθοδολογία, έτσι ώστε τα αποτελέσματα από κάθε δειγματοληπτική περίοδο να είναι συγκρίσιμα. 7
Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Η αξία της επένδυσης στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση μαθητών αποτέλεσε σημαντική συνιστώσα του LIFE AMMOS. Η βασική επιδίωξη του Εκπαιδευτικού Προγράμματος του Έργου είναι να: αποκτήσουν οι μαθητές τις γνώσεις και να κατανοήσουν έννοιες και ζητήματα που άπτονται του αντικειμένου του Έργου, καθώς και να διαμορφώσουν στάσεις και δεξιότητες για την ενεργό συμμετοχή τους σε δράσεις μείωσης/ πρόληψης της ρύπανσης από θαλάσσια απορρίμματα. γνωρίσουν οι εκπαιδευτικοί τις βασικές αρχές και μεθόδους της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, για να μπορέσουν να υλοποιήσουν ένα αντίστοιχο πρόγραμμα στο σχολείο τους. Το Ολοκληρωμένο Εκπαιδευτικό Πακέτο «Θαλάσσια απορρίμματα - Το αποτύπωμα των ανθρώπων στις ακτές και τις θάλασσες» αποτελείται από 5 Φύλλα Εργασίας, 4 Φύλλα Πληροφοριών και Διευκρινίσεις προς τους εκπαιδευτικούς. Πραγματοποιήθηκαν Εκπαιδευτικές παρουσιάσεις σε 5.095 μαθητές / 45 schools στην Aττική, τη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα. Η 45λεπτη παρουσίαση έχει λάβει τη σχετική άδεια από το αρμόδιο Υπουργείο. Σχεδιασμός διαδραστικού παιχνιδιού δρόμου που αποτελείται από 5 διαφορετικές «δοκιμασίες». Το Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα παρουσιάστηκε σε 8 επιμορφωτικά σεμινάρια για εκπαιδευτικούς και, επιπλέον, πραγματοποιήθηκαν 5 βιωματικών εργαστηρίων, σε συνεργασία με τους Υπευθύνους Σχολικών Δραστηριοτήτων και Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης των Διευθύνσεων Α/θμιας και Β/θμιας Εκπ/σης. 8
Περισσότερες πληροφορίες Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS Μαμάη 3A, 104 40 Αθήνα T / F (0030) 210 8228795 E info@medsos.gr, lifeammos@gmail.com W www.life-ammos.gr LIFE AMMOS LIFE AMMOS @LIFE_AMMOS LIFE AMMOS LIFE AMMOS
www.life-ammos.gr