ΠΛΑΚΙΤΣΗ-(308-315):Layout 1 30/09/2011 9:06 π.μ. Page 308 Workshop on virtual and real experiments for pre school teachers: The case of floating sinking Sofia Pliasa, Κostas Soultanis, Nikos Faxantidis, Petros Kariotoglou. University of Western Macedonia, Greece. Summary This workshop is addressed to pre- and in-service pre-school teachers and it concerns the teaching of floating sinking to infants. For this reason real, as well, as simulated experiments are used. The didactical transformation follows an inquiry approach, since on one hand it adopts the constructivist approach to learning, exploiting the infant s alternative conceptions and on the other hand it uses discovery demonstration as teaching method, given that the role of teacher is necessary for the interpretation of floating sinking phenomena. The software it consists of seven (7) simulated experiments included in a dramatized scenario appropriate for children of that age. The software negotiates the role of material and shape of the sunken object, as well as, the role of the vessel and the type of liquid in floating sinking. In the same time, the laboratory of real experiments is implemented. In this lab the teaching planning (aims, materials, phases, teacher activities) and its implementation on floating sinking are presented. Κey words Floating - sinking, alternative conceptions, educational software, discovery demonstration, experiments. 308 Sofia Pliasa - Kostas Soultanis - Nikos Faxantidis - Petros Kariotoglou
ΠΛΑΚΙΤΣΗ-(308-315):Layout 1 30/09/2011 9:06 π.μ. Page 309 Εργαστήριο εικονικών και πραγματικών πειραμάτων για νηπιαγωγούς: Eφαρμογή στην πλεύση βύθιση Σοφία Πλιάσα, Κώστας Σουλτάνης, Νίκος Φαχαντίδης, Πέτρος Καριώτογλου. Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Περίληψη Το εργαστήριο αυτό απευθύνεται σε νηπιαγωγούς και αφορά τη διδασκαλία της πλεύσης - βύθισης (π/β) σε νήπια. Για τον σκοπό αυτόν χρησιμοποιούνται τόσο εικονικά - προσομοιωμένα όσο και πραγματικά πειράματα. Ο διδακτικός σχεδιασμός είναι διερευνητικού τύπου αφού υιοθετεί την εποικοδομητική υπόθεση στη μάθηση και αξιοποιεί τις αρχικές, συνήθως εναλλακτικές ιδέες των νηπίων, ενώ παράλληλα χρησιμοποιεί την ανακαλυπτική επίδειξη ως μέθοδο διδασκαλίας, μιας και ο ρόλος του/της νηπιαγωγού είναι απαραίτητος στην εξήγηση των φαινομένων π/β. Το λογισμικό αποτελείται από μία σειρά επτά (7) προσομοιωμένων καταστάσεων και προβλημάτων ενταγμένων σε σενάριο κατάλληλο για παιδιά αυτής της ηλικίας, με δραματοποιημένο σενάριο. Διαπραγματεύεται τον ρόλο του υλικού και του σχήματος του βυθιζόμενου σώματος, καθώς και τον ρόλο του δοχείου και του είδους του υγρού στην π/β. Παράλληλα με το λογισμικό αναπτύσσεται το εργαστήριο πραγματικών πειραμάτων, όπου παρουσιάζονται ο αναλυτικός διδακτικός σχεδιασμός (στόχοι, υλικά, φάσεις, ενέργειες του/της νηπιαγωγού) και η υλοποίηση μιας διδασκαλίας για την πλεύση - βύθιση. Λέξεις «κλειδιά» Πλεύση - βύθιση, εναλλακτικές ιδέες, εκπαιδευτικό λογισμικό, ανακαλυπτική επίδειξη, πειράματα. Εργαστήριο εικονικών και πραγματικών πειραμάτων για νηπιαγωγούς: Eφαρμογή στην πλεύση - βύθιση 309
ΠΛΑΚΙΤΣΗ-(308-315):Layout 1 30/09/2011 9:06 π.μ. Page 310 Εισαγωγή Στο εργαστήριο αυτό θα παρουσιάσουμε πραγματικά και προσομοιωμένα πειράματα για την π/β που απευθύνονται σε νηπιαγωγούς με απώτερο στόχο να τα διδάξουν στα νήπια, στο πλαίσιο των οργανωμένων δραστηριοτήτων του νηπιαγωγείου. Το φαινόμενο της π/β είναι ιδιαίτερα οικείο και ενδιαφέρον για τα μικρά παιδιά γιατί το συναντάνε στα παιχνίδια τους και ευρύτερα στην καθημερινή τους ζωή. Αν λοιπόν εντάξουμε αυτές τις εμπειρίες στις οργανωμένες δραστηριότητες του νηπιαγωγείου, αναμένουμε, εκτός από την ευχαρίστηση και δημιουργική απασχόληση, να προκαλέσουμε και μάθηση. Η εξοικείωση των νηπίων με τα σχετικά φαινόμενα μας οδηγεί στη χρήση πειραμάτων με πραγματικά υλικά. Οι δυσκολίες όμως να έχουμε τόσα υλικά με διαφορετικές παραμέτρους μάς οδηγούν να χρησιμοποιούμε παράλληλα και προσομοιωμένα πειράματα. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί για τον κίνδυνο να ταυτίσουν τα παιδιά την εικόνα-μοντέλο με την πραγματικότητα. Τα υλικά που χρησιμοποιούνται σ αυτό το εργαστήριο έχουν παραχθεί στο Εργαστήριο Διδακτικής των ΦΕ και Παραγωγής Διδακτικού Υλικού. Η θεματική, το σενάριο και η διερευνητική προσέγγιση της μάθησης βρίσκονται κοντά στις προτάσεις του Αναλυτικού Προγράμματος για το νηπιαγωγείο (ΔΕΠΠΣ, 2001). Α ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ Το μεθοδολογικό πλαίσιο υπαγωγής των πραγματικών πειραμάτων είναι η Ανακαλυπτική Επίδειξη (τούδε ΑΕ), που είναι περίπτωση της Ανακαλυπτικής - Διερευνητικής μεθόδου διδασκαλίας. Η μέθοδος αυτή ενεργοποιεί τα νήπια, βοηθάει στην ανάπτυξη νοητικών δεξιοτήτων, απαιτεί μικρή προετοιμασία και είναι ακίνδυνη για τα παιδιά. Στοχεύει στην εξοικείωση των νηπίων με τις διαδικασίες των επιστημονικών μεθόδων, την παρατήρηση, την περιγραφή αντικειμένων και φαινομένων, τη μέτρηση φυσικών μεγεθών, τη δημιουργία και τον έλεγχο υποθέσεων κτλ. Ταυτόχρονα βοηθάει στην ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων και την εξαγωγή συμπερασμάτων (Καριώτογλου, 2006). ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Ο διδακτικός σχεδιασμός περιλαμβάνει πειράματα που θέτουν σε δοκιμασία βασικές διαισθητικές/εναλλακτικές ιδέες των νηπίων για τα φαινόμενα της πλεύσης - βύθι- 310 Σοφία Πλιάσα - Κώστας Σουλτάνης - Νίκος Φαχαντίδης - Πέτρος Καριώτογλου
ΠΛΑΚΙΤΣΗ-(308-315):Layout 1 30/09/2011 9:06 π.μ. Page 311 σης και της πυκνότητας των υλικών σωμάτων και επιδιώκουν την τροποποίησή τους. Η βασική πρόταση αντιμετωπίζει την εναλλακτική ιδέα «τα μεγάλα/βαριά/μακριά βυθίζονται και τα μικρά/ελαφριά/κοντά επιπλέουν». Επιμέρους προτάσεις που παραθέτουμε ενδεικτικά και θα επιδείξουμε αφορούν παράγοντες που επηρεάζουν την πλεύση - βύθιση και την άνωση όπως η επίδραση του μεγέθους του δοχείου, η επίδραση της κοιλότητας, η επίδραση της πυκνότητας στην τιμή της άνωσης και η επίδραση της πυκνότητας ως προς την ουσία των σωμάτων. Στόχοι Στόχος της δραστηριότητας είναι να ανακαλύψουν (μάθουν) τα νήπια ότι ένα σώμα που αποτελείται από μια ουσία πλέει ή βυθίζεται ανεξάρτητα από το μέγεθός του ή το σχήμα του. Υλικά α. Λεκάνες εργαστηρίου με νερό. β. Ζεύγη γεωμετρικών στερεών. 1η Ομάδα 1η Φάση: 2 κύβοι ξύλου (μεγάλος - μικρός) και 2 κύβοι σιδήρου μεγάλος - μικρός) για την εναλλακτική ιδέα «τα βαριά/μεγάλα βυθίζονται και τα ελαφριά/μικρά επιπλέουν». 2η Ομάδα 2η Φάση: 2 ράβδοι ξύλου (μακριά - κοντή) και 2 ράβδοι σιδήρου (μακριά - κοντή) για την εναλλακτική ιδέα «τα μακριά βυθίζονται και τα κοντά επιπλέουν». Φάσεις δραστηριότητας 1η Φάση: Εξοικείωση - προβληματισμός Ο/Η νηπιαγωγός παρουσιάζει στα νήπια τα υλικά της 1ης ομάδας και τους ζητάει να τα αναγνωρίσουν σχετικά με τη χρήση στην καθημερινή ζωή, τη μορφή ως γεωμετρικά στερεά, καθώς και να εντοπίσουν ομοιότητες ή διαφορές. ( Τι είναι αυτά τα υλικά; Πού τα έχετε δει; Σε τι μας χρησιμεύουν; Σε τι μοιάζουν και σε τι διαφέρουν;) Τα νήπια παρατηρούν, αναγνωρίζουν και ονομάζουν τα υλικά, ενώ υποβοηθούνται/διευκολύνονται από τον/την νηπιαγωγό. 2η Φάση: Δημιουργία και έλεγχος υποθέσεων Ο/Η νηπιαγωγός ζητάει από τα νήπια να κάνουν υποθέσεις, να προβλέψουν και να ανακοινώσουν με αυθόρμητο λόγο ποια από τα σώματα της 1ης ομάδας πλέουν ή βυθίζονται. ( Ποια απ αυτά τα σώματα νομίζετε/εκτιμάτε ότι θα επιπλεύσουν ή θα βυθιστούν αν τα ρίξουμε στο νερό;) Δίνει τα υλικά ένα προς ένα στα νήπια να τα Εργαστήριο εικονικών και πραγματικών πειραμάτων για νηπιαγωγούς: Eφαρμογή στην πλεύση - βύθιση 311
ΠΛΑΚΙΤΣΗ-(308-315):Layout 1 30/09/2011 9:06 π.μ. Page 312 ψηλαφίσουν, να τα εκτιμήσουν και να ορίσουν την πρόβλεψή τους σχετικά με τα σώματα και την πλεύση ή βύθισή τους. Οφείλει να ενισχύει την εντύπωση/καταγραφή της άποψης στη σκέψη τους ώστε να υπάρξει άμεση ανάκληση στη φάση της δοκιμασίας. ( Τι εκτιμάτε/νομίζετε... τι λέτε ότι θα συμβεί;) Μετά τα καλεί να δοκιμάσουν/πειραματιστούν. ( Ελάτε να δοκιμάσουμε... να δούμε αν προβλέψατε σωστά.) Τα καθοδηγεί να ρίξουν τα σώματα στο νερό, να δοκιμάσουν, να διαπιστώσουν και να καταγράψουν με έμφαση στη διαδικασία ποια βυθίζονται και ποια επιπλέουν (χρήση πίνακα διπλής εισόδου). Τα προτρέπει να πουν για το αναδεικνυόμενο και άμεσα παρατηρήσιμο φαινόμενο, δηλαδή ποια σώματα επιπλέουν ή βυθίζονται ως ουσία και ως μέγεθος. ( Τι βλέπετε τώρα; Τι έχει συμβεί; Τι λέγατε πριν... τι διαπιστώνετε τώρα;) 3η Φάση: Εφαρμογή της νέας γνώσης Ο/Η νηπιαγωγός ζητάει από τα νήπια να εφαρμόσουν τη νέα γνώση σε άλλα υλικά για τη διαπίστωση των ορίων ισχύος της νέας γνώσης, προωθώντας έτσι διαλεκτικά τη διαδικασία στη γενίκευση συμπερασμάτων πάντα με βάση τις διαπιστώσεις, αλλάζοντας μόνο το σχήμα και χρησιμοποιώντας τα υλικά της 2ης ομάδας. Επαναλαμβάνει την 1η και 2η Φάση και, ολοκληρώνοντας την εφαρμογή, τους θυμίζει αυτό που έλεγαν αρχικά ( Στην πρόβλεψή σας λέγατε ότι... Τι βλέπετε τώρα; Τι έχει συμβεί; Τι διαπιστώνετε;) και διευκολυντικά ( Θυμάστε που λέγατε τα βαριά σώματα θα βυθιστούν και τα ελαφριά θα επιπλεύσουν; Τι λέτε τώρα;). Με τον ίδιο τρόπο θυμίζει και για τα μακριά - κοντά. Τα οδηγεί εμφαντικά στο συμπέρασμα ότι «πλέει ο μεγάλος ξύλινος κύβος, πλέει κι ο μικρός», «βυθίζεται ο μεγάλος σιδερένιος κύβος, βυθίζεται και ο μικρός», «πλέει η μακριά ξύλινη ράβδος, πλέει και η κοντή», «βυθίζεται η μακριά σιδερένια ράβδος, βυθίζεται και η κοντή». 4η Φάση: Αξιολόγηση της νέας γνώσης Ανακεφαλαιωτικά, στη φάση αυτή θέτει ερωτήματα που σκοπό έχουν να ελέγξουν το επίπεδο κατανόησης της νέας γνώσης, ωθώντας τα νήπια στην ανάκληση των αρχικών ιδεών και δίνοντας έμφαση στις νέες, καθώς και ερωτήματα που αφορούν τη διαδικαστικού τύπου γνώση. Τα εισάγει σε μια διαδικασία μεταγνώσης, επιδιώκοντας τεκμηρίωση, υιοθέτηση των νέων ιδεών, δεχόμενη/ος αναφορές για εφαρμογή άλλων υλικών και σε άλλες φυσικές καταστάσεις. ( Αν ρίχναμε σιδερένιες σφαίρες μεγάλες και μικρές... και αντίστοιχα ξύλινες.) Κατόπιν τα καλεί να κάνουν ρητή αναφορά στην πειραματική διαδικασία, να περιγράψουν την ουσία της διαδρομής/διαδικασίας, τα μέσα που συνέβαλαν στην αλλαγή και να αναφέρουν το 312 Σοφία Πλιάσα - Κώστας Σουλτάνης - Νίκος Φαχαντίδης - Πέτρος Καριώτογλου
ΠΛΑΚΙΤΣΗ-(308-315):Layout 1 30/09/2011 9:06 π.μ. Page 313 πείραμα ως μεθοδολογικό εργαλείο. ( Τι σας έκανε να αλλάξετε; Πώς ενεργήσατε; Με ποιον τρόπο... ποια σειρά... για να φτάσετε σ αυτό που λέτε τώρα;) Θεωρούμε πρωτεύον το γεγονός της εξοικείωσης με τη μεθοδολογική διαδικασία και δευτερεύουσα την έκβαση ως προς το γνωστικό της προϊόν. Β ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΙΚΩΝ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ Σχεδιάστηκε και αναπτύχθηκε λογισμικό ανοικτού εκπαιδευτικού μικρόκοσμου, που υλοποιεί περιβάλλον προσομοίωσης του φαινομένου πλεύσης - βύθισης (π/β). Σκοπός του εργαλείου αυτού είναι να αναδυθούν και να ξεπεραστούν σε έναν βαθμό οι εννοιολογικές δυσκολίες που παρουσιάζουν τα παιδιά αναφορικά με το φαινόμενο της πλεύσης/βύθισης*. Σκόπιμο κρίνεται, πριν από την εφαρμογή του λογισμικού, ο/η νηπιαγωγός να έχει κάνει μια εισαγωγή στα παιδιά για το φαινόμενο, με διερευνητικές ερωτήσεις, ώστε αφενός να τα βοηθήσει να εκφράσουν τις ιδέες τους και αφετέρου να εξοικειωθούν με τη θεματολογία του λογισμικού και να αναμένουν την εφαρμογή του για επαλήθευση ή διάψευση των ιδεών τους. ( Τι νομίζετε πως θα συμβεί αν ρίξουμε σε μια γυάλα μια μπαλίτσα από πλαστελίνη; Θα επιπλέει ή θα βυθιστεί; Αν η μπάλα είναι ξύλινη, θα συμβεί το ίδιο; Αν ρίξουμε στη γυάλα αυτόν τον μεγάλο ξύλινο κύβο και το μικρό κυβάκι, τι νομίζετε πως θα συμβεί, θα επιπλεύσουν και τα δύο, μήπως κάποιο θα βυθιστεί;...) Στη συνέχεια και εφόσον τα παιδιά είναι εξοικειωμένα με τις βασικές λειτουργίες του ηλεκτρονικού υπολογιστή και υπάρχει ένας επαρκής αριθμός υπολογιστών, μπορούν να εφαρμόσουν το λογισμικό μόνα τους ή σε μικρές ομάδες των 2-3 ατόμων. Η διαδραστικότητά του και η πλοήγηση στις οθόνες μέσα από τους καθοδηγητικούς διαλόγους δεν απαιτούν ιδιαίτερη επιπλέον καθοδήγηση από πλευράς νηπιαγωγών. Ο ρόλος του/της νηπιαγωγού μπορεί να περιοριστεί στην παρατήρηση και καταγραφή των αντιδράσεων και σχολίων των παιδιών, αφήνοντάς τα ελεύθερα να επιλέξουν τον ρυθμό και τις επαναλήψεις των δραστηριοτήτων. Οι καταγραφές τους είναι ιδιαίτερα σημαντικές ώστε, σε ένα επόμενο στάδιο εμβάθυνσης του φαινομένου, να τις εκμεταλλευτούν για σωστότερη κατανόηση και εμπέδωση του φαινομένου. * Αναλυτική περιγραφή των σχεδιαστικών αρχών και των στόχων του λογισμικού βρίσκεται στο Πλιάσα et al., 2008. Εργαστήριο εικονικών και πραγματικών πειραμάτων για νηπιαγωγούς: Eφαρμογή στην πλεύση - βύθιση 313
ΠΛΑΚΙΤΣΗ-(308-315):Layout 1 30/09/2011 9:06 π.μ. Page 314 Εάν όμως κάποια παιδιά αντιμετωπίζουν δυσκολίες χειρισμού ή οι υπολογιστές δεν είναι αρκετοί, ο/η νηπιαγωγός μπορεί εναλλακτικά με τη χρήση ενός προβολέα να εφαρμόσει το λογισμικό, ζητώντας από τα παιδιά να καθοδηγήσουν και να δικαιολογήσουν τις επιλογές του/της, θέτοντας το πλαίσιο για μια δημιουργική συζήτηση, μέσα από την οποία θα αξιοποιηθούν όλες οι προτάσεις των παιδιών. Παράδειγμα δραστηριότητας Στόχος: Να κατανοήσουν πως η π/β ενός υλικού είναι συνάρτηση του είδους (πυκνότητας) του υγρού στο οποίο ρίχνεται. Εργαλείο: Το λογισμικό μέσω του οποίου πραγματοποιείται εικονική αναπαράσταση πειράματος. Περιγραφή: Στην οθόνη (εικ. 1), που ακολουθεί, ο/η νηπιαγωγός θα εκτελέσει το πείραμα της βύθισης του αυγού στο αλατόνερο. Έχουν προηγηθεί οθόνες με τη βοήθεια των οποίων τα παιδιά διαπίστωσαν πως το ίδιο το υλικό ενός προς βύθιση αντικειμένου προκαλεί την π/β του. Ο/Η νηπιαγωγός ζητάει από τα παιδιά να κάνουν υποθέσεις και να τις δικαιολογήσουν. ( Τι νομίζετε πως θα συμβεί μόλις ρίξω το αυγό μέσα στο ποτήρι; Γιατί πιστεύετε πως θα βυθιστεί/επιπλεύσει;...). Μόλις οδηγηθεί το αυγό στο ποτήρι με το νερό, διαπιστώνεται η βύθισή του και παράλληλα τα παιδιά παρατηρούν το αποτέλεσμα της ζύγισης ίδιου όγκου νερού με το αυγό για να βεβαιωθούν πως το αυγό είναι όντως πιο βαρύ από το νερό και για τον λόγο αυτόν βυθίζεται. ( Βλέπετε τη ζυγαριά, τώρα μπορείτε να καταλάβετε για ποιον λόγο το αυγό τελικά βυθίστηκε; Θυμάστε τι είχε γίνει στην προηγούμενη οθόνη με τους κύβους που ζυγίζαμε;) Ο ήρωας του λογισμικού (π.χ. Γιώργος), στη συνέχεια, προτρέπει να δοκιμάσουν να ρίξουν δύο κουταλιές αλάτι στο ποτήρι με το νερό και να αφήσουν και πάλι το αυγό στο ποτήρι. Ο/Η νηπιαγωγός ακολουθεί τις οδηγίες και ζητάει από τα παιδιά να κάνουν υποθέσεις. ( Τι νομίζετε πως θα γίνει τώρα, θα αλλάξει κάτι μόλις ρίξουμε το αυγό στο νερό;) Έτσι διαπιστώνουν ότι τώρα πια το αυγό είναι βέβαια κάτω από την επιφάνεια του νερού, αλλά αιωρείται κάπου στη μέση του ποτηριού. Παρατηρώντας και πάλι τη ζύγιση ίδιου όγκου αλατόνερου, αυτή τη φορά, με το αυγό, διαπιστώνουν πως τα δύο υλικά ζυγίζουν ακριβώς το ίδιο και η ζυγαριά ισορροπεί. ( Άλλαξε κάτι στη ζύγιση του αυγού; Τι παρατηρείτε τώρα στη ζυγαριά;) Ο Γιώργος ζητάει από τα παιδιά να βάλουν άλλες δύο κουταλιές αλάτι στο ποτήρι 314 Σοφία Πλιάσα - Κώστας Σουλτάνης - Νίκος Φαχαντίδης - Πέτρος Καριώτογλου
ΠΛΑΚΙΤΣΗ-(308-315):Layout 1 16/10/2011 2:35 μ.μ. Page 315 και να ρίξουν πάλι το αυγό στο αλατόνερο. Ο/Η νηπιαγωγός ακολουθεί, και αυτή τη φορά το αυγό επιπλέει, έχοντας μάλιστα ένα τμήμα του έξω από την επιφάνεια του νερού. ( Γιατί λέτε τώρα να επιπλέει το αυγό; Τι πρέπει να δείχνει τώρα η ζυγαριά;) Τα παιδιά διατυπώνουν τις σκέψεις τους και, παρατηρώντας για άλλη μια φορά τη ζυγαριά, διαπιστώνουν πως αυτή τη φορά το αλατόνερο είναι βαρύτερο από το αυγό, γεγονός που δικαιολογεί την επίπλευσή του. Τέλος, ο/η νηπιαγωγός ζητάει από τα νήπια να περιγράψουν τις παρατηρήσεις τους αναλυτικά και να βγάλουν και το συμπέρασμα. Λόγω της μικρής ηλικίας, είναι καλό να επαναληφθούν περιγραφές και συμπεράσματα από περισσότερα παιδιά. Με αντίστοιχη διαδραστικότητα αλλά διαφορετικούς στόχους, λειτουργούν και οι υπόλοιπες 7 οθόνες του λογισμικού. Πιο συγκεκριμένα, οι επιμέρους στόχοι στις υπόλοιπες οθόνες αφορούν την κατανόηση των νηπίων ότι το μέγεθος/βάρος ενός αντικειμένου/υλικού δεν επηρεάζει την κατάσταση πλεύσης ή βύθισής του, αλλά μόνο το υλικό. Επίσης τη δημιουργία μιας πρόδρομης έννοιας της πυκνότητας, τη μελέτη της επίδρασης των κοιλοτήτων στην π/β και, τέλος, τη μη επίδραση του μεγέθους του δοχείου στην π/β. Θεωρούμε ότι ο συνδυασμός πραγματικών και εικονικών πειραμάτων από τη μια διευκολύνει τον/τη νηπιαγωγό γιατί τα εικονικά πειράματα δεν απαιτούν ιδιαίτερα υλικά ούτε δημιουργούν κινδύνους, ενώ τα πραγματικά βοηθούν τα μικρά παιδιά να αποφύγουν ταύτιση πραγματικότητας με εικόνα-μοντέλο. Βιβλιογραφία Εικόνα 1. Βύθιση αυγού σε νερό και αλατόνερο. ΔΕΠΠΣ για το Νηπιαγωγείο (2001). ΥΠΕΠΘ ΦΕΚ 1376/18-10-2001, Κεφάλαιο 10. Καριώτογλου, Π. (2006). Παιδαγωγική γνώση περιεχομένου φυσικών επιστημών, Θεσσαλονίκη: Γράφημα, σελ. 160. Πλιάσα, Σ., Φαχαντίδης, Ν., & Καριώτογλου, Π. (2008). Ο Φελούλης και ο Σιδερούλης στην πισίνα: εκπαιδευτικό λογισμικό με δραματοποιημένο σενάριο, για το φαινόμενο της πλεύσης - βύθισης, κατάλληλο για την προσχολική και πρώτη. Στον τόμο των ηλεκτρονικών πρακτικών [http://users.uoi.gr/5conns]. Εργαστήριο εικονικών και πραγματικών πειραμάτων για νηπιαγωγούς: Eφαρμογή στην πλεύση - βύθιση 315