ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ «ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ» Xαρίκλεια Τερζητάνου ΑΦΗΓΗΣΗ ΠΑΡΑΜΥΘΙΟΥ Ο ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΥ ΑΦΗΓΗΤΗ 1. Να θέλει να διηγηθεί και να του αρέσει το παραμύθι που επιλέγει 2. Να οργανώνει το χώρο. Τα παιδιά να αισθάνονται άνετα, το ένα κοντά στο άλλο και να έχουν όλα τη δυνατότητα της άμεσης οπτικής επαφής με τον αφηγητή. 3. Να οργανώνει το χρόνο, ώστε να διηγείται με άνεση και χωρίς βιασύνη 4. Να χρησιμοποιεί μια εισαγωγή στην ιστορία του, όπως «Μια φορά κι έναν καιρό», «Έναν καιρό κι ένα ζαμάνι», «Παραμύθι μύθαρος κι η κοιλιά μου πύθαρος», «Αρχή του παραμυθιού, καλησπέρα της αφεντιάς σας», «Παραμύθι μύθι μύθι, το κουκί και το ρεβίθι εμαλώνανε στη βρύση. Πέρασε και η φακή και τα βάζει φυλακή. Μα η φάβα της φωνάζει: «Φακηηηηή, βγαλ τα έξω, δεν πειράζει»», «Κόκκινη κλωστή δεμένη, στην ανέμη τυλιγμένη, δώσ της κλώτσο να γυρίσει παραμύθι αρχινήσει» 5. Να ζωντανεύει μια ιστορία με τους ήχους που παρουσιάζονται, όπως «τικ τακ», «χρατς», «κρακ», «ταπ ταπ», με χειρονομίες και γκριμάτσες. 6. Να ξέρει να σιωπά. Οι παύσεις είναι απαραίτητες σε κάποια σημεία της σωστής αφήγησης. 7. Να μη σταματά άσκοπα την ιστορία. Η πλοκή του παραμυθιού εξελίσσεται και ξετυλίγεται σαν νήμα, που οδηγεί τη σκέψη και τα συναισθήματα του παιδιού. 8. Να μην εξηγεί με παρεμβολές τα πάντα στα παιδιά. Πρέπει να τους αφήνει περιθώρια για συλλογισμό και επεξεργασία αυτών που ακούν. 9. Να επαναφέρει τη σκέψη του παιδιού στην πραγματικότητα στο τέλος του παραμυθιού χρησιμοποιώντας μια κατακλείδα, όπως «Και ζήσανε αυτοί καλά κι εμείς καλύτερα», «Ψέματα ή αλήθεια, έτσι είναι τα παραμύθια»,»και κάναν γέλια και χαρές και ξεφάντωσες τρελές»,«κι ήμουνα κι εγώ εκεί με ένα κόκκινο βρακί», «Μήτε ήμουνα εκεί, μήτε κι εσείς να το πιστέψετε». 10. Την ώρα που αφηγείται το παραμύθι να έχει ως αποκλειστικό σκοπό την ψυχαγωγία κι αισθητική απόλαυση των παιδιών.
ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ 1. ΔΙΑΒΑΖΩ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ: Διαβάζω πολλές φορές την ιστορία προσπαθώντας να αποκομίσω μια συνολική εικόνα και να τη μάθω απέξω. 2. ΜΑΘΑΙΝΩ ΤΗΝ ΠΛΟΚΗ: Φτιάχνω το σκελετό της ιστορίας, τι θα περιέχει και τι θα αφαιρέσω στην αφήγηση. Εντοπίζω λεπτομέρειες όπως ονομασίες χωρών, προσώπων κ.α. 3. ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΧΑΡΑΚΤΗΡΩΝ: Βρίσκω ποια είναι τα σημαντικά πρόσωπα στην ιστορία, σκιαγραφώ το χαρακτήρα τους κι εντοπίζω κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα (π.χ. τρόπος ομιλίας, σωματική ιδιομορφία ) 4. ΑΦΑΙΡΕΣΗ Η ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΛΕΞΕΩΝ Ή ΦΡΑΣΕΩΝ: Ξαναδιαβάζω την ιστορία. Εντοπίζω πιθανά δυσνόητα σημεία και τα αποδίδω πιο απλά. 5. ΠΡΟΣΘΕΣΗ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΩΝ: Υπάρχουν χαρακτηριστικές φράσεις στο κείμενο που μπορούν να αξιοποιηθούν στην αφήγηση; Υπάρχουν σημαντικά μέρη, όπως ένας τόπος, που μπορώ να περιγράψω; 6. ΛΕΩ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ: Δοκιμάζω να πω την ιστορία μπροστά στον καθρέφτη, στα παιδιά μου, σε κάποιον φίλο μου 7. ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΕΙΣ: Η σωματική δράση κατά την αφήγηση είναι πολύ σημαντική. Μια γκριμάτσα, μια απλή κίνηση μπορεί να ζωντανέψει πραγματικά τα πρόσωπα και τα γεγονότα που διαδραματίζονται. 8. ΗΧΗΤΙΚΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗ: μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ηχογραφημένη μουσική, φυσικούς ήχους ή αυτοσχέδια μουσικά όργανα. 9. ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ: Μετά την αφήγηση έχω επιλέξει σειρά δραστηριοτήτων για την εμπλοκή των παιδιών
ΙΣΤΟΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΣΙΑΚΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΓΛΩΣΣΑ Προφορική επικοινωνία (ακούω, αφηγούμαι, περιγράφω, συζητώ, κάνω ερωτήσεις, παίρνω συνέντευξη, χρησιμοποιώ λεκτικά σχήματα, δημιουργώ ιστορίες) Γραφή (περιγράφω, χαρακτηρίζω, δημιουργώ λέξεις, παράγω ιστορίες) Ανάγνωση (έκφραση, εμπλουτισμός) Λογοτεχνία (παραμύθια άλλων χωρών, διάσημοι παραμυθάδες) ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Πίνακας καταγραφής στοιχείων, αντιστοιχίσεις, παιχνίδια με αριθμούς, διατύπωση και επίλυση προβλημάτων ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Ζωγραφική, κατασκευές, Θεατρικά παιχνίδια, δραματοποίηση, παντομίμα, θεατρική παράσταση, μουσική και ηχητική επένδυση, τραγούδια ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Μουσικοκινητικά παιχνίδια ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Συλλογή και καταγραφή πληροφοριών Επεξεργασία κειμένου Ζωγραφική ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Προφορική παράδοση, λαϊκή παράδοση, κοινωνικές καταστάσεις, παραδοσιακοί και σύγχρονοι παραμυθάδες, γνωριμία με άλλες χώρες αλλά και με διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας, σύνδεση παραμυθιών με οικογενειακό και φυσικό περιβάλλον
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΘΕΑΤΡΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑΣ 1. Παιχνίδι γνωριμίας Λέω το όνομά μου με έναν τίτλο παραμυθιού 2. Παιχνίδι γνωριμίας και συγκέντρωσης Πετάμε την μπάλα και λέμε έναν αγαπημένο μας ήρωα παραμυθιού 3. Παιχνίδι ενεργοποίησης Το σώμα ξυπνά μέσα από έναν ήρωα παραμυθιού 4. Παιχνίδι ετοιμότητας Κόκκινη κλωστή παίξε στο ρυθμό 5. Παιχνίδι κινητικής έκφρασης Περπατώ στη μουσική π.χ. στο δάσος, σ ένα παλάτι 6. Παιχνίδια συνεργασίας Μεταμορφώσεις π.χ. σε έπιπλα χώρου, σε ζώα μιας φάρμας 7. Ασκήσεις άρθρωσης ορθοφωνίας Γλωσσοδέτες, λαχνίσματα, ταχταρίσματα με διαφορετική ταχύτητα 8. Ασκήσεις φωνητικής έκφρασης Με διαφορετικό ύφος, τόνο, χροιά φωνής λέμε παροιμίες, ευχές, προτάσεις, τραγουδάκια 9. Ασκήσεις σωματικής κινητικής έκφρασης Νιώθω το βάρος μου και το βάρος των κινήσεών μου Σπάζω τις κινήσεις Κάτι θέλω να σου πω διάλογος με χειρονομίες Διηγούμαι με τη βοήθεια του άλλου- ο ένας αφηγείται, ο άλλος υποστηρίζει με γκριμάτσες και χειρονομίες 10. Ασκήσεις για τη χρήση του μαγικού αντικειμένου Η αίσθηση του βάρους ενός αντικειμένου Ανακάλυψη στο χώρο- σηκώνω από το πάτωμα διάφορα αντικείμενα, τα παρατηρώ και τα μεταμορφώνω Μεταφορά αντικειμένου χωρίς χέρια άσκηση σε ζευγάρια Το πολύμορφο αντικείμενο π.χ. ένα τραπεζομάντιλο 11. Ασκήσεις για μουσική επένδυση αφήγησης Μια μουσική ιστορία χωρίς λόγια με αφορμή ένα μουσικό κομμάτι Μουσική επένδυση ιστορίας με φυσικούς ήχους Επιλογή μουσικών κομματιών για επένδυση σκηνής 12. Ασκήσεις για τη σημασία του σκηνικού χώρου Τα σκηνικά αλλάζουν ένας αφηγείται και οι άλλοι αναπαραστούν το χώρο Η αίσθηση του χώρου που περπατώ με διαφορετικούς τρόπους 13. Ασκήσεις έκφρασης συναισθημάτων Τι νιώθω οι μισοί αγκαλιάζουν το γλυπτό των άλλων μισών Αλλάζω διάθεση ο καθένας περνά πίσω από ένα πανί με αντίθετη διάθεση
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Παρακολουθούμε εκπαιδευτικό πρόγραμμα, προσκαλούμε παραμυθά, ακούμε και βλέπουμε αφήγηση παραμυθιών. 1. ΦΤΙΑΧΝΟΥΜΕ ΙΣΤΟΡΙΕΣ «Σήμερα το πρωί ξύπνησα από μια ασυνήθιστη φασαρία.» - ατομική «Άν ήμουν η ωραία κοιμωμένη, ο κύριος διευθυντής...» - ομαδική «Πες μου για» - ομαδική Σε Α4 που διπλώνει: Ποιος ήταν; Πότε ήταν; Πού βρισκόταν; Τι έκανε; Τι είπε; Τι είπε ο κόσμος; Τι έγινε μετά; - ομαδική Τρία αντικείμενα ή τυχαίες λέξεις, μια ιστορία ατομική ή ομαδική «Ευτυχώς πρόλαβα το φίλο μου αλλά δυστυχώς..» - ατομική Ιστορίες βασισμένες σε μουσικά θέματα ή σε έναν πίνακα Ιστορίες που ξεκινούν από μια κίνηση ενός προσώπου στο χώρο Κατευθυνόμενη ιστορία με ερωτήσεις-απαντήσεις 2. ΠΑΙΖΟΥΜΕ ΜΕ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ Αναποδογυρίζουμε παραμύθια π.χ η κακιά Κοκκινοσκουφίτσα και ο καλός λύκος Παραμυθοσαλάτα: Εμπλοκή διαφόρων ηρώων παραμυθιών σε μια ιστορία Ολοκληρώνοντας ένα παραμύθι Αλλάζοντας το τέλος του παραμυθιού Συνεχίζοντας ένα παραμύθι Ένας ήρωας παραμυθιού στη σύγχρονη εποχή 3. ΣΥΓΚΡΙΝΟΥΜΕ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ Βρίσκουμε κοινά στοιχεία: Εισαγωγή Κατακλείδα Πρωταγωνιστής (καλός), Ανταγωνιστής (κακός), Συμπαραστάτης, Μαγικό Αντικείμενο Υπερφυσικά στοιχεία (Ανθρωπομορφισμός ζώων και αντικειμένων Διάλογοι - Αφήγηση Παραλλαγές Ελληνικά και ξένα Λαϊκά και σύγχρονα Πίνακας καταγραφής στοιχείων (βλ. συνημμένο) 4. ΖΩΓΡΑΦΙΖΟΥΜΕ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ Εικονογράφηση εξώφυλλου Ζωγραφίζω ήρωες ή σκηνές Φτιάχνω παζλ Ντύνω τους ήρωες 5. ΔΡΑΜΑΤΟΠΟΙΟΥΜΕ ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ 6. ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΜΕ ΤΟ ΔΙΚΟ ΜΑΣ ΠΑΡΑΜΥΘΙ