ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΙΡΑΣ

ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΣΕΙΡΑΣ Θεσσαλονίκη, Μάρτιος 2015

2

3 ΠΡΩΤΟ ΣΤΑΔΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ-ΠΟΙΝΙΚΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ 1. Ιστορία της Δικαιοσύνης Δεοντολογία Αρχές Δικαστικής Συμπεριφοράς και Θέματα Πειθαρχικού Δικαίου- Νομοθεσία για την οργάνωση της Δικαιοσύνης στην Ελλάδα και στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με τους θεσμούς που διασφαλίζουν την ανεξαρτησία αυτής Διδάσκοντες: α. Γεράσιμος Φουρλάνος, Αρεοπαγίτης β. Βασίλειος Ανδρουλάκης, Πάρεδρος ΣτΕ γ.σπυρίδων Βλαχόπουλος, Αναπληρωτής καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ Ι. Ιστορία Δικαιοσύνη Αλληλεπιδράσεις ιστορικών γεγονότων και δικαιϊκών θεσμών. ΙΙ. Έννοιες Ιστορία Δικαιοσύνη Δίκαιο Απονομή δικαιοσύνης Πολιτική και Ποινική Δικαιοσύνη Δικονομία Ιδιωτικό και Δημόσιο Δίκαιο Σχέσεις δικαιοσύνης και κοινωνίας Επιδράσεις εθίμων, θρησκείας και φιλοσοφίας. ΙΙΙ. ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ: Θεϊκή δικαιοσύνη Γραπτό και άγραφο δίκαιο Θεσμοί (Βασιλείς Τύραννοι Άρχοντες). IV. ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ: Αθήνα Σπάρτη Λοιπή Ελλάδα. V. ΑΤΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ: Δικανικοί Ρήτορες Πολιτική και Ποινική Δικαιοσύνη Δικαστήρια Τρόπος απονομής της Δικαιοσύνης Ειδικότερα δικαστήρια στην Αρχαία Αθήνα Τόπος και τρόπος συνεδριάσεων Λήψις αποφάσεων Διάκριση λειτουργιών. VI. Σπάρτη Μακεδονία Ελληνιστικοί Χρόνοι Θεσμοί Απονομή Δικαιοσύνης Δικαστήριο.

4 VII. ΡΩΜΑΪΚΗ ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ: Χριστιανισμός Εκκλησία Πρώιμη, Μέση και Ύστερη Βυζαντινή Εποχή Επιρροή Χριστιανισμού στη Δικαιοσύνη Δικαστήρια Διαδικασίες Ποινές. VIII. ΦΡΑΓΚΟΚΡΑΤΙΑ: Δικαστήρια Δίκαιο Δίκαιο των Ασσιζών Επιρροές στο νεότερο Δίκαιο. ΙΧ. ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ: Τρόπος απονομής πολιτικής και ποινικής δικαιοσύνης Δημόσιο δίκαιο. Χ. ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ: Νεοελληνικός Διαφωτισμός Επιρροές στην έννομη τάξη. ΧΙ. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ: Ελληνικά Συντάγματα (Κυρίως Ελλάδα Επτάνησα) Απονομή δικαιοσύνης Καποδίστριας. ΧΙΙ. ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑ ΑΠΟΛΥΤΗ ΜΟΝΑΡΧΙΑ: Δίκες Αγωνιστών Επανάσταση 3 ης Σεπτεμβρίου Συνταγματικές μεταβολές. ΧΙΙΙ. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΜΟΝΑΡΧΙΑ: Τρικούπης Αρχή δεδηλωμένης Δίκη Τρικούπη Ρόκκος Χοϊδάς Βενιζέλος Νέο Σύνταγμα. ΙΧ. Επεμβάσεις εκτελεστικής εξουσίας στη Δικαιοσύνη 1917-1922 (Συνθήκη των Σεβρών Μικρασιατική Καταστροφή δίκη των έξι) Κίνημα του 1935 Δικτατορία της 4 ης Αυγούστου Ιστορία του Αστικού Κώδικος. Χ. Κατοχή Απονομή δικαιοσύνης Λαϊκή δικαιοσύνη Εμφύλιος Σύγχρονη εποχή Υπόθεση Λαμπράκη Δικτατορία 21.4.1967 Συνεργασία δικαστών με το στρατιωτικό καθεστώς Διώξεις δικαστών Μεταπολίτευση Δίκες πρωταιτίων της Δικτατορίας Αποκατάσταση διωχθέντων Έλεγχος συνεργασθέντων Προοπτικές. ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΦΟΥΡΛΑΝΟΣ Αρεοπαγίτης ΣΠΥΡΟΣ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ Καθ. Νομικής Συγκριτική θεώρηση της ανεξαρτησίας του δικαστή στο ελληνικό, γαλλικό, γερμανικό και αγγλοσαξωνικό δίκαιο Διδάσκοντες: Γεράσιμος Φουρλάνος, Αρεοπαγίτης, Βασίλης Ανδρουλάκης, Πάρεδρος ΣτΕ, Σπύρος Βλαχόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

5 Δ ι ά γ ρ α μ μ α δ ι δ α κ τ έ α ς ύ λ η ς Α. Εισαγωγικές παρατηρήσεις. 1. Εισαγωγή στο γαλλικό, γερμανικό και αγγλοσαξωνικό δίκαιο. 2. Η έννοια του δικαστικού λειτουργού στις κατ ιδίαν έννομες τάξεις. Β. Η λειτουργική ανεξαρτησία του δικαστή. 1. Έναντι της εκτελεστικής εξουσίας. 2. Έναντι της νομοθετικής εξουσίας. Ιδίως ο έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων. 3. Έναντι των ανώτερων δικαστηρίων. 4. Η ευθύνη του δικαστή κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Γ. Η προσωπική ανεξαρτησία του δικαστή. 1. Η επιλογή, η εκπαίδευση και ο διορισμός. 2.α. Οι προαγωγές, μεταθέσεις και λοιπές πράξεις υπηρεσιακής κατάστασης. β. Ιδίως η επιλογή των προεδρείων των ανωτάτων δικαστηρίων. 3. Οι αποδοχές. 4. Η άσκηση πειθαρχικής εξουσίας. 5. Τα ασυμβίβαστα του δικαστικού λειτουργήματος. 6. Η αποχώρηση από το δικαστικό σώμα. Δ. Συμπερασματικές παρατηρήσεις: Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του κάθε συστήματος. Όψεις δικαστικής δεοντολογίας Διδάσκοντες: Γεράσιμος Φουρλάνος, Αρεοπαγίτης Βασίλειος Π. Ανδρουλάκης, Πάρεδρος Σ.τ.Ε. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ Εισαγωγικά 1. Έννοια δεοντολογίας. 2. Η δικαστική δεοντολογία σε διεθνή κείμενα: - Ο.Η.Ε.: Αρχές του Bangalore (2002). - Συμβούλιο της Ευρώπης: Conseil Consultatif des Juges Européens/ Consultative Council of European Judges (2002). - Ε.Ε.: Κώδικας Δεοντολογίας ΔΕΕ (2007). - Γαλλία: Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο: Recueil des obligations déontologiques des magistrats (2010).

6 - Ηνωμένο Βασίλειο: Supreme court, Guide to judicial conduct (2009). 3. Ένας σχετικός κώδικας: «Κώδικας Δεοντολογίας Δικηγορικού λειτουργήματος» (ΚΝοΒ 1980). Ι. Οι βασικοί άξονες Α. Ανεξαρτησία. Α.1.Κατοχύρωση/Περιεχόμενο: - άρθρο 87 του Συντάγματος. - άρθρο 6 ΕΣΔΑ. - άρθρο 47 Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων Ε.Ε. - Σ.τ.Ε. 5203/1987, 354/1992 Ολομ., Σ.τ.Ε. 2798/1996, Σ.τΕ. 3446/2005. Α.2. Ειδικότερα θέματα. - Οργανωτική ανεξαρτησία (Σ.τ.Ε. 2152/1993 Ολομ. Σ.τ.Ε. 1/2008 σε Ολομέλεια και Συμβούλιο. Α.Π. 61/1993 Σε Ολομέλεια και Συμβούλιο). - Ζητήματα από το άρθρο 86 παρ. 2 ν. 4055/2012 (Σ.τ.Ε. 2/2014, 10/2012 σε Ολομέλεια και σε Συμβούλιο). Β. Αμεροληψία. Β.1. Κατοχύρωση/Περιεχόμενο. - Συνταγματική κατοχύρωση. - ΕΣΔΑ: Αντικειμενική/Υποκειμενική αμεροληψία. - Το ειδικότερο ζήτημα της άσκησης γνωμοδοτικών και δικαστικών καθηκόντων (ΕΔΔΑ Procola κατά Λουξεμβούργου, 28-9-1995). Β.2. Περιπτωσιολογία Γ. Ήθος Συμπεριφορά. (Σ.τ.Ε....5/2004 Ολομ.,,...1/1999 Ολομ., Εννεαμελές Πειθαρχικό./ 2013) - Άρθρο 37 παρ. 1 θ του ν. 1756/1988 (Κώδικας Οργανισμού Δικαστηρίων). - Άρθρο 27 παρ. 1 ν. 3689/2008 (νόμος περί Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών). - Σχέσεις δικαστών με δικηγόρους και διαδίκους. ΙΙ. Μηχανισμοί ελέγχου Α. Επιθεώρηση Β. Ευθύνη Β.1. Πειθαρχικός έλεγχος -Δικαστική ανεξαρτησίας και πειθαρχικός έλεγχος. -Διαδικασία. (Σ.τ.Ε. 1590/2012) -Το ειδικότερο ζήτημα της ευθύνης για σφάλματα της δικαστικής απόφασης (Εννεαμελές Πειθαρχικό Σ.τ.Ε.1/ 2014, Α.Π. 18/1993 Σε Ολομέλεια και Συμβούλιο, Conseil constitutionnel 2007-551 DC/1-3-2007). - Η καθυστέρηση ως πειθαρχικώς κολάσιμη πράξη (Σ.τ.Ε. 5/2014 Ολομ., 8/2014 Ολομ.) Β.2 Αστική ευθύνη. - Αγωγή Κακοδικίας (ν. 693/1977, Α 262). - Ευθύνη Δημοσίου: ΔΕΚ Köbler C-224/01. Σ.τ.Ε. 1501/2014 Ολομ. - Άρθρο 7 παρ. 4 του Συντάγματος. Β.3. Ποινική ευθύνη.

7 2. Θέματα μεθοδολογίας του Δικαστικού έργου Διδάσκων: Αθανάσιος Κουτρομάνος, Πρόεδρος Αρείου Πάγου. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΎΛΗΣ ΠΡΩΤΗ ΗΜΕΡΑ Α. Αναφορά στα «δικαστικά έργα: Στην πολιτική διαδικασία, στην ποινική διαδικασία, στην ανάκριση, στις πτωχεύσεις. Β. Επικέντρωση στην πολιτική δίκη. 1. Τονισμός της ανάγκης να είναι το αποτέλεσμα ουσιαστικώς ορθό, ως θεμελιώδους σκοπού της δίκης. 2. Σχηματισμός, περιεχόμενο και συστηματική μελέτη της πολιτικής δικογραφίας. 3. Εισαγωγικό της δίκης δικόγραφο (συνήθως αγωγή), προτάσεις, ουσιώδεις ισχυρισμοί : Έρευνα της νομικής βασιμότητας αυτών. Δικανικός/Υπαγωγικός συλλογισμός. 4. Μείζων πρόταση: (α) Μέθοδος ανεύρεσης του εφαρμοστέου κανόνος δικαίου, με βάση το ιστορικό της αγωγής (ή της ενστάσεως κ.λπ). (β) Τρόποι παράθεσης των εφαρμοστέων διατάξεων/πηγές : ΦΕΚ - Ιδιωτικές εκδόσεις κωδίκων / Ενδεχόμενα λάθη. (γ) Παράθεση ερμηνείας των διατάξεων : Πότε χρειάζεται, πότε περιττεύει. Όχι άσκοπες αναλύσεις νομικών θεμάτων, που δεν τίθενται στην συγκεκριμένη υπόθεση. Παραδείγματα! δ) Παραπομπή σε θεωρία και νομολογία. Όχι παραπομπή μέσω παραπομπής. Όχι ανάγκη αναφοράς «όλων των επιχειρημάτων» που αναφέρονται στις αποφάσεις, στις οποίες γίνεται η παραπομπή. 5. Ελάσσων πρόταση. α) Παράθεση του περιεχομένου της αγωγής (ενστάσεως κλπ). Τρόποι παράθεσης. Ποια στοιχεία του δικογράφου πρέπει (και αρκεί) να αναφέρονται στην απόφαση

8 (στην ελάσσονα πρόταση): Μόνο (αλλά οπωσδήποτε) τα αντιστοιχούντα στο «πραγματικό» του εφαρμοστέου κανόνος. β) Εκτίμηση δικογράφου=αναζήτηση του αληθούς νοήματός του. Καλόπιστη («φιλάγαθος») «ανάγνωση» χωρίς προσήλωση στις λέξεις, αλλά και χωρίς αυθαίρετη προσθήκη στοιχείων που δεν αναφέρονται στο δικόγραφο, ούτε εμμέσως προκύπτουν εξ αυτού. γ) Αναφορά των αγωγικών αιτημάτων. Τρόποι χειρισμού αιτημάτων μη δεκτικών αυτοτελούς δικαστικής προστασίας. 6. Υπαγωγή. Κρίση, για την νομική βασιμότητα των ισχυρισμών (πέραν των στοιχείων του παραδεκτού, όπως: των ονομάτων, των διευθύνσεων, του δικαστικού ενσήμου, κ.λπ) 7. Ουσιαστική έρευνα της αγωγής και των λοιπών ισχυρισμών που κρίθηκαν νομικώς βάσιμοι. α) Αποδεικτικά μέσα. Τρόποι αναφοράς στα αποδεικτικά στοιχεία: Ανάγκη να αναφέρονται οπωσδήποτε (τουλάχιστον) κατ' είδος. Επιμέρους παρατηρήσεις για κάθε «είδος». Παραδείγματα ορθής και προβληματικής αναφοράς. Συνέπειες εσφαλμένης αναφοράς. β) Αποδεικτικό πόρισμα ή η ελάσσων πρόταση που περιέχει το αποδεικτικό πόρισμα, ήτοι τι αποδείχθηκε. Περιεχόμενο: 1. Απολύτως αναγκαίο περιεχόμενο ή ουσιαστικές παραδοχές που να αντιστοιχούν σε όλα τα στοιχεία του «πραγματικού». 2. Επιχειρήματα 3. Ενδεχόμενη αναφορά επιμέρους αποδεικτικών στοιχείων. Τρόποι σύνδεσης παραδοχών, επιχειρημάτων, επιμέρους αποδεικτικών στοιχείων. Αναφορά σε ορθές και εσφαλμένες αποφάσεις 8. Μορφή της απόφασης. - Ανάγκη λιτής και περιεκτικής γραφής. - 'Όχι σχοινοτενείς προτάσεις: «Μία σκέψη μία πρόταση» / Όχι περισσότερες από δύο αναφορικές προτάσεις σε μία περίοδο. - Ολίγα περί γραμματικής και συντακτικού!

9 - Τρόποι αναφοράς διαδίκου με πολλές (δικονομικές) ιδιότητες! - Τρόποι χρήσης τεχνικής ορολογίας και φρασεολογίας. Ο «εύλογος χρόνος» στην έκδοση της απόφασης. -Διάκριση επειγόντων και μη επειγόντων θεμάτων. - Διάκριση ουσιωδών και επουσιωδών πραγμάτων. - Μέθοδοι εργασίας. - Ορθολογισμός και νηφαλιότητα. - Συνέπειες υπέρβασης του εύλογου χρόνου! ΠΟΙΝΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ Σύντομη αναφορά στο νόημα και στις συνήθεις παραβάσεις των άρθρων 332, 333-336, 343, 223 παρ. 2, 3, 366 παρ. 1, 223 παρ. 1 Κ.Ποιν.Δ. κατά την επ ακροατηρίου δίκη. ΑΝΑΚΡΙΣΗ Σύντομη αναφορά στα στοιχεία που nρέπει και αρκεί να περιέχει το κατηγορητήριο. Τρόποι σύνταξης κατηγορητηρίου που περιέχει πολλές επιμέρους ομοειδείς πράξεις. - «Τυπικές κλήσεις» ; - «Τυπικά εντάλματα»; ΔΕΥΤΕΡΗ ΗΜΕΡΑ 1.Σύντομη επανάληψη των σχετικών με την πολιτική απόφαση. 2.Οδηγίες για σύνταξη μέχρι το πρώτο διάλειμμα, σχεδίου αποφάσεως (μόνον) για την νομική βασιμότητα μιας αγωγής. Θα έχει προαποσταλεί σχετικό (πραγματικό) αγωγικό δικόγραφο. Θα έχουν απαλειφθεί από αυτό ορισμένα στοιχεία, ώστε να μείνει μόνο το ιστορικό και μόνον ένα (ουσιαστικό) αίτημα. Θα δοθεί ως δεδομένο ότι το αίτημα είναι νομικώς βάσιμο και επαρκώς ορισμένο. Θα υποδειχθεί ότι δεν είναι αναγκαία η αναγραφή των ονομάτων (των σπουδαστών). Τα σχέδια θα παραδοθούν μέχρι το πρώτο διάλειμμα. Στη συνέχεια θα αναγνωσθούν όλο το σχέδιο, και θα γίνουν παρατηρήσεις (και συζητήσεις) επ αυτών.

10 Τέλος, θα αναγνωσθεί η απόφαση του δικαστηρίου που χειρίσθηκε την αγωγή (και αν μείνει χρόνος θα γίνει και επ αυτής συζήτηση). 3. Έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων και Ατομικές Ελευθερίες Διδάσκων : Μιχαήλ Θεοχαρίδης, Πρόεδρος Αρείου Πάγου, ε.τ.. Ι) ΕΙΣΑΓΩΓΉ : α) Αρχές του Κράτους Δικαίου. β) Θεμελιώδης αρχή της διάκρισης των Λειτουργιών του Κράτους. γ) Περιεχόμενο της λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας των δικαστικών λειτουργών. ΙΙ) ΑΝΤΙΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΝΟΜΩΝ. α) Ο Έλεγχος της Συνταγματικότητας των νόμων στις Χώρες της Ευρώπης. β) Σύστημα Ελέγχου της Συνταγματικότητας των νόμων στη Χώρα μας. γ) Αντικείμενο, κριτήρια και έκταση του παρεμπίπτοντος δικαστικού ελέγχου. ΙΙΙ) ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ-ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ. α) Η τριμερής διάκριση των θεμελιωδών δικαιωμάτων (ατομικά-πολιτικάκοινωνικά). β) Η γενική συνταγματική αρχή του άρθρου 2 παρ.1 περί προστασίας της ανθρώπινης αξίας. γ) Η αρχή του Κοινωνικού Κράτους δικαίου- προϋποθέσεις επιβολής νομοθετικών περιορισμών στα ατομικά δικαιώματα-απαγόρευση καταχρηστικής άσκησης των ατομικών δικαιωμάτων (άρθρο 25 παρ.1-3 Συντ.). IV) Η αρχή της ισότητας των Ελλήνων πολιτών (άρθρο 4 παρ.1 του Συντάγματος). α) Έννοια της αρχής της ισότητας κατά τη νομολογία του ΑΠ και του ΣτΕ β) Η ισότητα των διαδίκων και το δικαίωμα παροχής έννομης προστασίας από τα δικαστήρια (άρθρα 4 παρ.1, 20 παρ.1 Συντ. και 14 Διεθνούς Συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα). γ) Σχολιασμός αποφάσεων του Α.Ε.Δ., Ολ. του ΣτΕ και Ολ. τουα.π. σε ζητήματα συνταγματικότητας συγκεκριμένων νομοθετικών ρυθμίσεων σε σχέση με την αρχή της ισότητας V) Το δικαίωμα της έκφρασης και διάδοσης των στοχασμών κατά το άρθρο 14 παρ.1 του Συντ. και η ελευθερία της έκφρασης κατά το άρθρο 1Ο της ΕΣΔΑ.

11 Vl) Το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι υπό το πρίσμα της ΕΣΔΑ. 4.Η Ε.Σ.Δ.Α στα πλαίσια της πολιτικής δίκης Διδάσκων: Ιωάννης Κτιστάκις, Δικηγόρος με 15ετή υπηρεσία. Διάγραμμα ύλης Ι. Γενική Εισαγωγή ΙΙ. Προοίμιο -Σκοπός της ΕΣΔΑ ΙΙΙ. Ποιά άτομα προστατεύονται; ΙV. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕυρΔΔΑ) V. Η Ατομική Προσφυγή. Γενική σκιαγράφηση VΙ. Το δικαίωμα στην χρηστή απονομή της δικαιοσύνης (άρθρο 6 ΕΣΔΑ) α. Το δικαίωμα ελεύθερης πρόσβασης σε δικαστήριο β. Δικαστήριο ανεξάρτητο και αμερόληπτο γ. Ελεύθερη πρόσβαση στον φάκελο (στα στοιχεία και στις αποδείξεις) δ. Το δικαίωμα ισότητας στα δικονομικά όπλα ε. Η απαγόρευση νομοθετικής παρέμβασης σε εκκρεμή δίκη στ. Το δικαίωμα στην εκδίκαση της πολιτικής υπόθεσης εντός εύλογης προθεσμίας VΙΙ. Το δικαίωμα στην προστασία της περιουσίας (άρθρο 1 του 1 ου πρόσθετου πρωτοκόλλου στην ΕΣΔΑ) α. Η απαγόρευση στέρησης της περιουσίας β. Έλεγχος και ρύθμιση της χρήσης αγαθών VΙΙ. Ενδεικτική βιβλιογραφία - Παραρτήματα Δίκη 5.Συνθήκη της Λισσαβόνας και Ποινικό Δίκαιο Ε.Σ.Δ.Α και Ποινική Διδάσκων: Δημήτριος Ορφανίδης, Εφέτης. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑΣ ΥΛΗΣ 1. Τρόπος παραγωγής νομοθετικού έργου στην ΕΕ 2. Το Ποινικό Δίκαιο [ΠΔ] στην Συνθήκη της Λισσαβώνας [ ΣΛΕΕ] 2-1. Η διελκυστίνδα της μετακίνησης του ΠΔ από το εθνικό στο υπερεθνικό επίπεδο 2-1-1. Η συντρέχουσα αρμοδιότητα 2-1-2. Η Δικαστική Συνεργασία στις ποινικές υποθέσεις α Γενικές Αρχές και Στόχοι β Θεματικό Αντικείμενο 2-1-3. Η ΣΛΕΕ και το ουσιαστικό ΠΔ

12 α Περιπτώσεις ιδιαιτέρως σοβαρής εγκληματικότητας με διασυνοριακή δράση 2-1-4. Οδηγίες α Περιεχόμενο 2-1-5. Ο Δικαστικός Έλεγχος α Το ΔΕΕ β Τα Εθνικά Δικαστήρια 2-1-6. Η ΣΛΕΕ και το δικονομικό ΠΔ α Αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης των δικαστικών αποφάσεων β Η θέσπιση ελάχιστων κανόνων γ Ο Ευρωπαίος Εισαγγελέας 3. ΕΣΔΑ και ποινική δίκη 3-1. Διατάξεις ποινικού ενδιαφέροντος α Δικαίωμα στη ζωή β Απαγόρευση βασανιστηρίων γ Απαγόρευση δουλείας και καταναγκαστικών έργων δ Δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια 3-2. Το δικαίωμα στην δίκαιη δίκη α Νομιμότητα, ανεξαρτησία, αμεροληψία δικαστηρίου β Τεκμήριο αθωότητας γ Προστασία κατηγορουμένου δ Προστασία θύματος 3-3. Ελληνικό ποινικό δικαστήριο και ΕΣΔΑ α Η δεσμευτικότητα της ΕΣΔΑ β Οι επιδράσεις της νομολογίας του ΕΔΔΑ στο ελληνικό ποινικό δικονομικό δίκαιο 6. Δίκαιο περιβάλλοντος Διδάσκουσα: Ιωάννα Κουφάκη, Δικηγόρος με 15ετή υπηρεσία ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΗΣ Εισαγωγή: Η εξέλιξη του δικαίου περιβάλλοντος στο διεθνές δίκαιο, στο δίκαιο της Ένωσης και στο εθνικό δίκαιο. 1.Το δίκαιο περιβάλλοντος στην ΕΕ. 1.1 Βασικές αρχές και πολιτικές. 1.2 Επιλογή και σχολιασμός σημαντικών νομοθετικών κειμένων 1.3 Η συμβολή της νομολογίας του ΔΕΕ στη διαμόρφωση του δικαίου περιβάλλοντος 2. Η διείσδυση του δικαίου περιβάλλοντος της Ένωσης στο εθνικό δίκαιο 2.1. Νομοθεσία

13 2.2. Διοικητική πρακτική 2.3 Νομολογία 3. Οικονομική ανάπτυξη και προστασία του περιβάλλοντος στο δημόσιο δίκαιο 3.1 Στάθμιση συμφερόντων 3.2 Βιώσιμη ανάπτυξη 4. Ιδιωτικό Δίκαιο και Περιβάλλον 4.1 Η έννοια του ζωτικού χώρου 4.2 Το δικαίωμα χρήσης και απόλαυσης των περιβαλλοντικών αγαθών 4.3 Προστασία του δικαιώματος στην προσωπικότητα 4.4. Αδικοπρακτική ευθύνη και προϋποθέσεις εφαρμογής 4.5 Η ευθύνη των φορέων εκμετάλλευσης για ζημίες που προκαλούνται στο περιβάλλον 4.6 Παρεμπίπτων έλεγχος διοικητικών πράξεων από τα πολιτικά δικαστήρια 5. Ποινική Προστασία του περιβάλλοντος 5.1 Αδικήματα 5.2 Ευθύνη Κυρώσεις 5.3 Πολιτική αγωγή στην ποινική δίκη για αδικήματα σε βάρος του περιβάλλοντος Βιβλιογραφία Παραρτήματα (βασικά νομοθετικά κείμενα, αποφάσεις ΔΕΕ, αποφάσεις ΣτΕ, αποφάσεις πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων) 7. Δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας Διδάσκων: Μιχαήλ Θεόδωρος Μαρίνος, Καθηγητής Νομικής Σχολής του Δ.Π.Θ. Α. Βασικές έννοιες και αρχές δικαίου διανοητικής ιδιοκτησίας (Ιntellectual Property, IP) Ι. Νομοτυπική μορφή του αποκλειστικού και απόλυτου δικαιώματος στα άυλα αγαθά, όπως δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, ευρεσιτεχνία, λοιπά διακριτικά γνωρίσματα και σήμα κλπ ΙΙ. Αρχή της χωρικότητας (εδαφικότητας) ΙΙΙ. Χωρισμός υλικού φορέα από δικαίωμα ΙV. Όρια περιορισμοί - ερμηνεία V. Χρονικά όρια- διάρκεια VI. Πεδίο προστασίας - η έννοια της προσβολής VΙΙ. Προστασία- αστικές κυρώσεις VIII. Διάκριση μεταξύ ενοχικής εκποιητικής δικαιοπραξίας εφαρμοζόμενες διατάξεις- αναιτιώδες μεταβίβασης ΙΧ. Μερισμός εξουσιών στην μεταβίβαση και την άδεια χρήσεως Χ. Αδυναμία καλόπιστης κτήσεως ΧΙ. Numerus clausus XΙI. Ανάλωση εξουσίας θέσεως σε κυκλοφορία ΧΙΙΙ. Αποσύνδεση με την επιχείρηση ΧΙΙΙ. Έλεγχος συμβάσεων μεταβιβάσεως και εκμεταλλεύσεως από το δίκαιο κατά των περιορισμών του ανταγωνισμού XIV. Υπαγωγή στην συνταγματικά προστατευόμενη εννοια της ιδιοκτησίας κοινωνική δέσμευση της διανοητικής ιδιοκτησίας

14 ΧV. Προστασία παρέχεται στις επιχειρηματικές συναλλαγές και μόνον (εξαίρεση δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας) ΧVI. Ένταξη στην συνταγματικά προστατευόμενη έννοια της ιδιοκτησίας XVII. Αυξημένη δυνατότητα προσβολής δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας Β. Κοινές δικαιοπολιτικές τάσεις Ι. Αμφισβήτηση των ορίων ΙΙ. Ιδιωτικοποίηση της πληροφορίας ΙΙΙ. Αντίβαρο η κοινωνική δέσμευση Γ. Βασικό πρακτικό ερώτημα σε κάθε δίκη με αντικείμενο δικαίωμα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΙΡ). Ποιος, τι δικαίωμα, με ποιες προϋποθέσεις αποκτά με ποια όρια (κατ αντικείμενο/χρονικά) πώς γίνεται εκμετάλλευση του στις συναλλαγές και πώς προστατεύεται, αρα προσέγγιση εμπραγμάτου δικαίου και πώς τούτο προστατεύεται στις συναλλαγές 8. Στοιχεία διοικητικού δικαίου Διδάσκουσα: Ευγενία Πρεβεδούρου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νομικής Σχολής Α.Π.Θ. 9. Ζητήματα τραπεζικού δικαίου Διδάσκων: Σπυρίδων Ψυχομάνης, Καθηγητής Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ. ΠΡΟΘΕΣΗ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΔΑΚΤΕΑΣ ΥΛΗΣ Η ύλη, που θα διδαχθεί, παρατίθεται στις σελίδες που ακολουθούν. Θα καταβληθεί προσπάθεια να επεξηγηθούν και να κατανοηθούν από τους σπουδαστές οι δυσνόητες και περίπλοκες έννοιες του τραπεζικού δικαίου, του οποίου η ύλη θα γίνει αντικείμενο σύντομης (στο πλαίσιο του διατιθέμενου χρόνου) παράθεσης, ερμηνευτικής προσέγγισης και συζήτησης. Θα μοιραστούν, επίσης στους σπουδαστές, ορισμένες δικαστικές αποφάσεις, που ασχολήθηκαν και έλυσαν θέματα τραπεζικού δικαίου, ως αφορμή σχολιασμού και συζήτησης κατά τις προτροπές της διεύθυνσης της σχολής Οι αποφάσεις αυτές, για την διανομή αντιτύπων των οποίων ίσως χρειαστούμε την βοήθεια της γραμματείας, είναι προς το παρόν κατ επιλογήν του διδάσκοντος- οι: 1) ΑΠ (Ολ.) 8/1998 για τον τραπεζικό ανατοκισμό 2) ΑΠ (Ολ.) 9/1998 για τον τραπεζικό επίσης ανατοκισμό (διαζευκτικά προς την πρώτη) 3) ΑΠ 1795/2007 για τον αλληλόχρεο λογαριασμό 4) ΑΠ 2012/2007 για κατάθεση σε κοινό λογαριασμό

15 5) ΕφΑθ. 8281/2007 για τον αλληλόχρεο λογαριασμό 6) ΑΠ 1219/2001 για τους ΓΟΣ και ανώτατα όρια τραπεζικών επιτοκίων 7) ΑΠ (Ολ.) 19/2001 για το απόρρητο των τραπεζικών καταθέσεων και την κατάσχεση Η ΥΛΗ ΠΟΥ ΘΑ ΔΙΔΑΧΘΕΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Α Προσδιορισμοί βασικών εννοιών του τραπεζικού δικαίου Β. Διακρίσεις Γ. Οι πηγές του τραπεζικού δικαίου ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΟΥ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Α. Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση Β. Οι βασικοί ευρωπαϊκοί τραπεζικοί θεσμοί Ι. Το Ευρωπαϊκό Σύστημα Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) ΙΙ. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). ΙΙΙ. Οι εθνικές κεντρικές τράπεζες ΙV. Λοιποί ευρωπαϊκοί τραπεζικοί οργανισμοί Γ. Συνέπειες της ενιαίας θεσμικής οργάνωσης της ευρωπαϊκής τραπεζικής αγοράς ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Α. Η έννοια της τράπεζας στο ελληνικό δίκαιο Β. Διακρίσεις τραπεζών Γ. Οι τραπεζικές ανώνυμες εταιρίες Δ. Οι συνεταιριστικές τράπεζες. Ε. Τα χρηματοδοτικά ιδρύματα I. Γενικά II. Ρυθμισμένες μορφές χρηματοδοτικών ιδρυμάτων ΣΤ. Η άσκηση εποπτείας στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα Ι. Κατά τη σύσταση των πιστωτικών ιδρυμάτων ΙΙ. Κατά την εγκατάσταση πιστωτικών ιδρυμάτων 1. Με βάση την καταστατική ή την πραγματική έδρα 2. Με ίδρυση υποκαταστημάτων 3. Με πρακτορείο 4. Με ίδρυση θυγατρικής 5. Με άνοιγμα γραφείου αντιπροσωπείας ΙΙΙ. Κατά την παροχή υπηρεσιών χωρίς εγκατάσταση ΙV. Kατά τη λειτουργία των πιστωτικών ιδρυμάτων V. Οι επιβαλλόμενες επί παραβάσεων κυρώσεις TO ΔΙΚΑΙΟ TΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

16 ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ Α. Η σχέση εμπιστοσύνης πελάτη και τράπεζας. Β. Η υποχρέωση τήρησης του τραπεζικού απορρήτου Γ. Συμβαλλόμενα πρόσωπα Δ. Οι γενικοί όρων συναλλαγών. Ε. Ο τραπεζικός λογαριασμός ΣΤ. Ο τρέχων εν στενή εννοία και ο αλληλόχρεος λογαριασμός Ζ. Οι εισπραττόμενες από τράπεζες αμοιβές Ι. Γενικά. ΙI. Οι τόκοι IIΙ. Οι τόκοι τόκων (ανατοκισμός). IV. Οι προμήθειες Η. Η εξασφάλιση των τραπεζών. Ι. Γενικές ασφάλειες. ΙΙ. Χρηματοοικονομικές ασφάλειες Θ. Η αναγκαστική εκτέλεση από τράπεζες ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ Α. Η αποδοχή καταθέσεων ή άλλων επιστρεπτέων κεφαλαίων Ι. Οι καταθέσεις 1. Έννοια-Νομική φύση 2. Ιδιαιτερότητες. α. Τόκοι καταθέσεων β. Φορολόγηση τόκων γ. Παραγραφή απαιτήσεως από κατάθεση δ. Αυτόματες Ταμειολογιστικές Μηχανές (ΑΤΜ) και κωδική κάρτα αναλήψεων ε. Το βιβλιάριο καταθέσεως στ. Σύστημα εγγύησης καταθέσεων ζ. Ειδικό απόρρητο και κατάσχεση τραπεζικών καταθέσεων 3. Διακρίσεις καταθέσεων α. Καταθέσεις όψεως β. Καταθέσεις σε τρεχούμενο λογαριασμό γ. Καταθέσεις απλού ταμιευτηρίου. δ. Καταθέσεις επί προθεσμία ή προθεσμιακές. ε. Προθεσμιακές καταθέσεις έναντι εκδιδομένων τίτλων- Πιστοποιητικά καταθέσεων. στ.. Καταθέσεις υπό προειδοποίηση ζ. Καταθέσεις υπέρ τρίτων. η. Αναπαλλοτρίωτες καταθέσεις. θ. Καταθέσεις σε κοινό λογαριασμό ι. Καταθέσεις σε αδιαίρετο ή ενωμένο ή συμπλεκτικό λογαριασμό. ια. Δεσμευμένες καταθέσεις. ΙΙ. Η αποδοχή άλλων επιστρεπτέων κεφαλαίων. 1. Γενικά 2. Tα oμολογιακά δάνεια των τραπεζών. 3. H τιτλοποίηση απαιτήσεων

17 Β. Η χορήγηση πιστώσεων. Ι. Γενικές παρατηρήσεις. ΙΙ. Το δάνειο ΙΙΙ. Η σύμβαση ανοίγματος πιστώσεως IV. Η πίστωση με τρέχοντα (ή τρεχούμενο ή ανοικτό) λογαριασμό. Γ. Η πρακτορεία επιχειρηματικών απαιτήσεων Δ. Η χρηματοδοτική μίσθωση Ε. Υπηρεσίες πληρωμών ΣΤ. Η έκδοση και διαχείριση μέσων πληρωμής Ι. Τα πιστωτικά δελτία (πιστωτικές κάρτες. ΙΙ. Τα χρεωστικά δελτία (χρεωστικές κάρτες). ΙΙΙ. Τα δελτία (κάρτες) αναλήψεων ΙV. Τα έξυπνα δελτία (κάρτες) ή ηλεκτρονικά πορτοφόλια ή υπόθεμα ηλεκτρονικού χρήματος V. Η τραπεζική επιταγή και το δελτίο (κάρτα) εγγυήσεως επιταγής. VI. Η ταξιδιωτική επιταγή Z. Οι εγγυήσεις και αναλήψεις υποχρεώσεων. I. Οι τραπεζικές εγγυήσεις. II. Οι εγγυητικές επιστολές III. Οι πιστωτικές επιστολές IV. Οι πιστώσεις έναντι εγγράφων και οι ενέγγυες πιστώσεις. V. Η προκαταβολή έναντι φορτωτικής VI. Η υποσχετική επιστολή (Promissory letter). H. Συναλλαγές για λογαριασμό της ίδιας της τράπεζας ή της πελατείας της. I. Σε μέσα χρηματαγοράς II. Σε συνάλλαγμα. III. Σε προθεσμιακά συμβόλαια χρηματοπιστωτικών τίτλων ή χρηματοοικονομικά δικαιώματα IV. Σε συμβάσεις ανταλλαγής επιτοκίων και νομισμάτων (swaps). V. Σε κινητές αξίες. VI. Σε χρυσό Θ. Οι συμμετοχές σε εκδόσεις τίτλων και η παροχή συναφών υπηρεσιών Ι. Η παροχή συμβουλών και υπηρεσιών σε συγχωνεύσεις και εξαγορές επιχειρήσεων ΙΑ. Η μεσολάβηση στις διατραπεζικές αγορές («Πράξεις χρηματομεσίτη»). ΙΒ. Η διαχείριση χαρτοφυλακίου και η παροχή συμβουλών για τη διαχείρισή του ΙΓ. Η φύλαξη και διαχείριση κινητών αξιών ΙΔ. Η παροχή εμπορικών πληροφοριών και υπηρεσιών αξιολόγησης πιστοληπτικής ικανότητας πελατών. ΙΕ. Η εκμίσθωση θυρίδων ΙΣΤ. Η έκδοση ηλεκτρονικού χρήματος ΙΖ. Επενδυτικές δραστηριότητες ΙΗ. Τραπεζοασφάλειες (Bankassurance). 10. Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Διδάσκουσα: Ευγενία Σαχπεκίδου, Καθηγήτρια Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ.

18 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ Α μάθημα - Εισαγωγή στην ευρωπαϊκή ενοποίηση-από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Διευρύνσεις των Κοινοτήτων/Ένωσης και αναθεωρήσεις των Συνθηκών- η Ένωση σήμερα- προσχώρηση και αποχώρηση-τα συνταγματικά χαρακτηριστικά της Ένωσης -Μορφές οικονομικής συνεργασίας και οι τέσσερις θεμελιώδεις ενωσιακές ελευθερίες - Ο πολίτης στην Ευρωπαϊκή Ένωση- η ιθαγένεια της Ένωσης - Τα θεσμικά όργανα της Ένωσης και οι αρμοδιότητές τους -Οι πηγές του ενωσιακού δικαίου και τα κύρια χαρακτηριστικά τουςαυτονομία, υπεροχή και άμεση ισχύς (άμεσο αποτέλεσμα) Β μάθημα - Η έννομη προστασία στην Ένωση- προσφυγές ενώπιον των ενωσιακών Δικαστηρίων - Ο εθνικός δικαστής ως ενωσιακός δικαστής- Η προδικαστική παραπομπή - Ειδικότερα ζητήματα σχετικά με την ισχύ και εφαρμογή των οδηγιών - Σημαντικές υποθέσεις ελληνικού ενδιαφέροντος ενώπιον του Δικαστηρίου της Ένωσης - Εισαγωγή στον Χώρο Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης 11. Θέματα ξένης νομικής ορολογίας Στη σύγχρονη έννομη τάξη, είναι επιβεβλημένη η ανάγκη για διεύρυνση της ευρωπαϊκής διάστασης της δικαστικής δράσης και για τη διαμόρφωση μιας κοινής δικαστικής παιδείας εντός της Ε.Ε. Σκοπός της Εθνικής Σχολής Δικαστών είναι να καταστήσει τους μελλοντικούς δικαστές γνώστες μιας όσο το δυνατόν ευρύτερης νομικής ορολογίας των πιο διαδομένων ξένων γλωσσών, ώστε να έχουν άνετη πρόσβαση στις αποφάσεις ευρωπαϊκών δικαστηρίων και στη διεθνή βιβλιογραφία. Επομένως, στα πλαίσια της γλωσσικής τους κατάρτισης, οι σπουδαστές παρακολουθούν τη διδασκαλία μιας τουλάχιστον ξένης γλώσσας, επιλέγοντας μεταξύ των αγγλικών, των γαλλικών των γερμανικών και των ιταλικών. Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται, επίσης, στην επεξεργασία ξενόγλωσσων νομοθετικών κειμένων και δικαστικών αποφάσεων αφενός του αστικού, εμπορικού και ποινικού δικαίου για τους σπουδαστές της πολιτικής-ποινικής κατεύθυνσης, κι αφετέρου του διοικητικού, συνταγματικού και φορολογικού δικαίου για τους σπουδαστές της διοικητικής κατεύθυνσης. Διδάσκοντες: Καθηγητές ξένων γλωσσών 12. Ειδικά μαθήματα εφαρμοσμένης πληροφορικής α) Εισαγωγή θεωρητικά ζητήματα

19 Διδάσκων: Ιωάννης Ιγγλεζάκης, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ. Ειδικός επιστήμων. β) Διαχείριση βάσεων δεδομένων Διδάσκων: Ιωάννης Ιγγλεζάκης, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ. Ειδικός επιστήμων. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΤΗΣ ΥΛΗΣ Ι. Εισαγωγή Θεωρητικά ζητήματα Α. Θεωρητική θεμελίωση 1. Οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών (ΤΠΕ) ως αντικείμενο της νομικής πληροφορικής 2. Ειδικότερα, εφαρμογές των ΤΠΕ στο δίκαιο, παραδείγματα. 3. Νομική πληροφόρηση 4. Η κοινωνία της πληροφορίας και η νομική πληροφορική Β. Βασικές έννοιες της πληροφορικής 1. Ηλεκτρονικός υπολογιστής 2. Πρόγραμμα η/υ 3. ΚΜΕ 4. Δυαδικό σύστημα 5. Αρχεία δεδομένων 6. Αλγόριθμοι 7. Δομές δεδομένων 8. Γλώσσες προγραμματισμού 9. Μορφές προγραμμάτων 10. Ίντερνετ (πρωτόκολλο διαδικτύου, διευθύνσεις ΙΡ, υπηρεσίες Διαδικτύου, πληροφόρηση μέσω του Διαδικτύου) Γ. Λογισμικό εφαρμογών

20 1. Επεξεργασία κειμένου με το Word 2. Φύλλα εργασίας Εxcel 3.Powerpoint 4. Συμπίεση δεδομένων αρχεία zip 5. Τεχνολογίες διαδικτύου, νέφος, κλπ. ΙΙ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΒΑΣΕΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Α. Θεωρητική θεμελίωση 1. Συστήματα νομικής πληροφόρησης και βάσεις δεδομένων 2. Οργάνωση των βάσεων δεδομένων 3. Στοιχεία των βάσεων δεδομένων 4. Γλωσσολογικά προβλήματα στις βάσεις δεδομένων 5. Αναζήτηση σε βάσεις δεδομένων Β. ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ ΝΟΜΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 1. Αναζήτηση πληροφοριών στη βάση δεδομένων του ΔΣΑ 2. Αναζήτηση πληροφοριών στη βάση δεδομένων ΝΟΜΟΣ. Γ. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ 13.Θέματα ελεγκτικής Λογιστικής Διδάσκων: Χρήστος Νεγκάκης, Καθηγητής του Τμήματος Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Ειδικός Επιστήμων. Διάγραμμα ύλης Σκοπός Σκοπός του μαθήματος είναι η παροχή εξειδικευμένων γνώσεων που αφορούν τις αρχές και μεθόδους της Λογιστικής καθώς και τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς. Επιπλέον, καλύπτονται ελεγκτικά ζητήματα που

21 σχετίζονται με τον εσωτερικό και εξωτερικό έλεγχο μιας επιχείρησης ενώ παράλληλα, παρουσιάζονται τα Διεθνή Πρότυπα Ελέγχου καθώς και οι εξειδικευμένοι έλεγχοι. Τα προαναφερθέντα θέματα συνοδεύονται από πρακτικές εφαρμογές και μελέτες περιπτώσεων (case studies). ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Ι ΑΣΚΑΛΙΑΣ α/α Ημερομηνία Αίθ. Περιεχόμενα Εισαγωγή στη Λογιστική, Λογιστικές Αρχές, 1 3/2/2015 Όπως Λογιστικές Εγγραφές, Λογιστικό Κύκλωμα, ανακοίνωση Οικονομικές Καταστάσεις, Πρακτικές εφαρμογές παραδείγματα Εισαγωγή στα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ), Διεθνή 2 3/2/2015 Λογιστικά Πρότυπα (ΔΛΠ 1 41} και Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (ΔΠΧΑ 1 15), Διεθνή Όπως Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς ανακοίνωση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων, ΔΛΠ Δημοσίου Τομέα, Λογιστική των Χρηματοοικονομικών Μέσων, Λογιστική των Ομολογιακών Δανείων, Λογιστική των Εξωχώριων Εταιριών, Πρακτικές εφαρμογές παραδείγματα Εισαγωγή στη Λογιστική Εταιριών, Λογιστική της 3 3/2/2015 Ομόρρυθμης Εταιρίας, Λογιστική της Ετερόρρυθμης Εταιρίας, Λογιστική της ΑΦανούς Εταιρίας, Λογιστική Όπως της Κοινοπραξίας, Λογιστική της Εταιρίας ανακοίνωση Περιορισμένης Ευθύνης, Λογιστική της Ανώνυμης Εταιρίας, Λογιστική της Ιδιωτικής Κεφαλαιουχικής Εταιρίας, Φορολογία, Πρακτικές εφαρμογέςπαραδείγματα 4 4/2/2015 5 4/2/2015 Όπως ανακοίνωση Όπως ανακοίνωση Εισαγωγή στην Ελεγκτική, Ελεγκτικές Έννοιες Διαδικασίες, Κώδικας Επαγγελματικής Δεοντολογίας, Ειδικοί Ελεγκτές Δημόσιας Διοίκησης, Επαγγελματική Ανεξαρτησία, Θεσμικό Πλαίσιο Λειτουργίας Εξωτερικού Ελέγχου, Επαγγελματικά Ασυμβίβαστα, Εισαγωγή στα Διεθνή Πρότυπα Ελέγχου, Πρακτικές εφαρμογές παραδείγματα Εισαγωγικές Έννοιες Εσωτερικού Ελέγχου, Πρότυπα Εσωτερικού Ελέγχου, Κώδικας Δεοντολογίας Εσωτερικού Ελέγχου, Βήματα Διενέργειας Εσωτερικού ελέγχου, Δικλείδες Ασφαλείας Συστήματος Εσωτερικού Ελέγχου, Πρακτικές εφαρμογέςπαραδείγματα

22 6 4/2/2015 Όπως ανακοίνωση Ελεγκτικά Τεκμήρια, Ελεγκτικός Κίνδυνος, Ουσιώδη Χαρακτηριστικά των Πληροφορικών, φύλλα Εργασίας Εξωτερικού Ελέγχου, φύλλα Εργασίας Εσωτερικού Ελέγχου, Ελεγκτικές Διαδικασίες, Εσωτερικός Έλεγχος Χρηματικών Διαθεσίμων, Εξωτερικός Έλεγχος Χρηματικών Διαθεσίμων, Εκθέσεις Ελέγχου, Είδη Γνώμης Ελεγκτή, Εισαγωγή στη Λογιστική Πραγματογνωμοσύνη, Διενέργεια Λογιστικής Πραγματογνωμοσύνης, Πρακτικές εφαρμογέςπαραδείγματα Τρόπος διεξαγωγής: Το μάθημα αποτελείται από διαλέξεις, παραδείγματα, πρακτικές εφαρμογές και μελέτες περιπτώσεων (case studies). Συνιστώμενη βιβλιογραφία: Νεγκάκης I.X., (2015) Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς, Θεωρία και Εφαρμογές. Νεγκάκης I.X. και Ταχυνάκης Π., (2013). Σύγχρονα Θέματα Ελεγκτικής και Εσωτερικού Ελέγχου, Σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Ελέγχου, Εκδόσεις Διπλογραφία, Αθήνα. Νεγκάκης Χ., (2012), Λογιστική Εταιριών Θεωρία και Πράξη, Εκδόσεις ΣοΦία, Θεσσαλονίκη. Σημειώσεις ΒιβλιογραΦία: ΑληΦαντής Γ. (2011), Ελεγκτική, Εκδόσεις Πάμισος, Αθήνα. Beasley, Μ., Buckless, F., Gloνer 5. and Prawitt D. (2007), Άuditing Cases: Απ lnteractiνe Learning Approach', 3rd ed., Pearson Prentice Hall, London, U.K. Γκίκας, Δ. και Παπαδάκη, Α., (2012), Χρηματοοικονομική Λογιστική, Εκδόσεις Μπένου, Πειραιάς. Διεθνής Ομοσπονδία Λογιστών (IFAC) (2009), Εγχειρίδιο Διεθνών Προτύπων Ελέγχου και Προτύπων Δικλίδων Ποιότητας, Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχου, Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών- Λογιστών. Dauber, Ν., (2009), The Complete Guide to Auditing Standards, and Other Professional Standards for Accountants, John Wiley & Sons lnc. Μπάλλας, Α. και Χέβας, Δ., (2011), Χρηματοοικονομική Λογιστική, Εκδόσεις Μπένου, Πειραιάς. Μπατσινίλας, Ε. και Πατατούκας, Κ., (2012), Σύγχρονη Λογιστική, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα. Ντζανάτος Δ. (2009), 'Ο έλεγχος ως μηχανισμός αρνητικής εντροπίας', τόμ. Α-Β, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα. Sherer Μ. and Kent D., (2008), Auditing and Accountability, PCP Paul Chapman Publishing Ltd., UK. Σώμα Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών (2012), Υποδείγματα Εκθέσεων

23 Ελέγχου των Οικονομικών Καταστάσεων, Εκθέσεων Επισκόπησης της Ενδιάμεσης Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης και Ειδικών Εκθέσεων Ελέyχου, Εκδόσεις ΣΟΕΛ, Αθήνα. Weygandt, J., Kimmel, Ρ. and Kieso, D., {2013), Financial Accounting: IFRS, Willey and Sons. ΔΕΥΤΕΡΟ ΣΤΑΔΙΟ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ (ΚΥΚΛΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ) Α. ΑΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ I. ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Διδάσκων: Παναγιώτης Κατσιρούμπας, Αρεοπαγίτης. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΗΣ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΡΧΩΝ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΠΡΩΤΟ ΜΑΘΗΜΑ 1.Σύντομη εισαγωγή για τον τρόπο επεξεργασίας της δικογραφίας. 2. Επεξεργασία δικογραφίας, σχετικής με τις δικαιοπραξίες (τον τρόπο κατάρτισης, τον τύπο, την ακυρότητα και τη ακυρωσία αυτών), που έχει εκ των προτέρων διανεμηθεί στους σπουδαστές, υπό τη μορφή διασκέψεως (εκτίμηση του δικογράφου της αγωγής και των προτάσεων - χαρακτηρισμός της αγωγής- εντοπισμός των ουσιωδών ισχυρισμών των διαδίκων- εκτίμηση των αποδείξεων- πρώτες οδηγίες για τον τρόπο σύνταξης σχεδίου αποφάσεως). ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΑΘΗΜΑ Επεξεργασία δικογραφίας σχετικής με την αντιπροσώπευση και την πληρεξουσιότητα, την παραγραφή και τη αποσβεστική προθεσμία, που έχει εκ των προτέρων διανεμηθεί στους σπουδαστές, κατά τον ίδιο ως άνω τρόπο, με μεγαλύτερη συμμετοχή των σπουδαστών στη διάσκεψη, λεπτομερείς οδηγίες για τη σύνταξη σχεδίου αποφάσεως και ανάθεση σύνταξης σχεδίου αποφάσεως κατ οίκον. ΤΡΙΤΟ ΜΑΘΗΜΑ 1.Επισήμανση γενικά και ανώνυμα των προβλημάτων που αναδείχθηκαν κατά τον έλεγχο των σχεδίων αποφάσεως, που θα έχουν συντάξει οι σπουδαστές,

24 αφού αυτά έχουν προηγουμένως ελεγχθεί εκτός ωραρίου διδασκαλίας από εμένα και έχουν κατ ιδίαν επισημανθεί, πάλι εκτός ωραρίου διδασκαλίας, σε κάθε σπουδαστή προσωπικά τα ενδεχόμενα ζητήματα, που έχει το σχέδιο που αυτός συνέταξε. 2. Με βάση δικόγραφο ή δικόγραφα που θα διανεμηθούν στους σπουδαστές, ανάπτυξη των ζητημάτων των σχετικών με την κατάχρηση δικαιώματος. II. ΕΝΟΧΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Γενικό Ενοχικό I Διδάσκουσα: Δήμητρα Παπαδοπούλου, Καθηγήτρια Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1 η ημέρα: I. Ανώμαλη εξέλιξη της ενοχής a. Αθέτηση υποχρεώσεων του οφειλέτη (αδυναμία παροχής και υπερημερία οφειλέτη) b. Υπερημερία δανειστή οριακές περιπτώσεις αδυναμίας παροχήςυπερημερίας δανειστή 2 η ημέρα : II. III. IV. 3 η ημέρα : Αμφοτεροβαρείς συμβάσεις η τύχη της αντιπαροχής a. Αδυναμία παροχής b. Υπερημερία οφειλέτη c. Πλημμελής εκπλήρωση d. Υπερημερία δανειστή Υπαναχώρηση Απρόοπτη μεταβολή των συνθηκών V. Η απόσβεση της ενοχής a. Η φυσιολογική απόσβεση της ενοχής (καταβολή, δόση αντί καταβολής, άφεση χρέους) b. Η μη φυσιολογική απόσβεση της ενοχής (δημόσια κατάθεση, συμψηφισμός)

25 Γενικό Ενοχικό II Διδάσκων: Αναστάσιος Βαλτούδης, Αναπληρωτής Καθηγητής του Α.Π.Θ. ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 1 Α. ΔΙΑΦΕΡΟΝ - ΖΗΜΙΑ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΗ ΚΑΙ ΜΗ 1. ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΛΟΓΩ ΜΗ ΕΚΠΛΗΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΧΗΣ (ΚΥΡΙΑΣ ΥΠΟΣΧΕΤΙΚΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ Η ΠΡΟΣΥΜΦΩΝΟΥ) 2. Αποζημίωση λόγω αδυναμίας ή υπερημερίας οφειλέτη στις αμφοτεροβαρείς συμβάσεις ειδικότερα (ΑΚ 382, 383) ΑΠ 1100/2010 ΑΠ 349/2010 ΑΠ 249/2009 3. Η οριοθέτηση της ανωτέρω αποζημίωσης από τη «μικρή» αποζημίωση λόγω καθυστέρησης εκπλήρωσης της παροχής (ΑΚ 343 1) 4. Αποζημίωση λόγω πλημμελούς εκπλήρωσης της παροχής ειδικότερα, ιδίως δε λόγω νομικού ή πραγματικού ελαττώματος ή έλλειψης συνομολογημένης ιδιότητας της παροχής ΑΠ 1703/2013 ΑΠ 1381/2013 ΑΠ 446/2012 5. Σώρευση αποζημίωσης με υπαναχώρηση (ΑΚ 387, 543 εδ. β, ρήτρες συμβαλλομένων) ΑΠ 113/2014 ΑΠ 2166-2167/2013 ΑΠ 262/2008 6. Σώρευση αποζημίωσης με καταγγελία ΟλΑΠ 12/2004 ΑΠ 1513/2010 ΑΠ 1739/2009 7. ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΛΟΓΩ ΕΥΘΥΝΗΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ (ΑΚ 198 1) ολαπ 37/2005 ΑΠ 280/2013 ΑΠ 892/2013 ΑΠ 878/2011 ΑΠ 554/2011 ΑΠ 994/2004 8. ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΛΟΓΩ ΕΞΑΠΑΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΣΥΜΒΑΛΛΟΜΕΝΟΥ (ΑΚ 149) ΑΠ 1734/2013 ΑΠ 355/2010 9. ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΛΟΓΩ ΑΔΙΚΟΠΡΑΞΙΑΣ 1 Η παρατιθέμενη νομολογία είναι ενδεικτική και θα συμπληρωθεί κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας.

26 ΑΚ 928-929 και ζητήματα ορισμένου ΟλΑΠ 3/2004 ολαπ 20/1992 ΑΠ 1710/2013 ΑΠ 1518/2013 ΑΠ 932/2011 ΑΠ 888/2011 10. Ηθική βλάβη. Ψυχική οδύνη ολαπ 10/2011 ολαπ 13/2002 ολαπ 6/2009 ολαπ 21/2000 ΑΠ 179/2014 ΑΠ 1141/2013 ΑΠ 115/2012 ΑΠ 1852/2011 ΑΠ 624/2011 ΑΠ 546/2011 ΑΠ 71/2011 11. Η ΕΥΛΟΓΗ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΚ 931 ολαπ 18/2008 ΑΠ 1226/2011 ΑΠ 1051/2011 ΑΠ 410/2011 Β. ΣΥΝΤΡΕΧΟΝ ΠΤΑΙΣΜΑ (ΑΚ 300) 1. Περιπτωσιολογία ΑΠ 759/2014 ΑΠ 1058/2012 ΑΠ 359/2011 ΑΠ 1630/2010 ΑΠ 1515/2007 ΑΠ 1138/2007 ΑΠ 1031/2007 ΑΠ 195/2007 ΑΠ 617/2000 ΕφΛαμ 27/2013 ΕφΑθ 6199/2007 2. Συντρέχον πταίσμα και αξίωση εκπλήρωσης πρωτογενούς παροχής ΑΠ 1058/2012 ΑΠ 1155/2009 ΑΠ 56/1994 ΕφΛαμ 27/2013 ΕφΑθ 44/2006 3. Συντρέχον πταίσμα και αξίωση αδικαιολόγητου πλουτισμού ΕφΑθ 44/2006 ΕφΙωαν 30/2004 4. ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ολαπ 1115/1986 ΑΠ 1052/2012 ΑΠ 2238/2009 ΑΠ 1731/2008 ΑΠ 763/2000 5. Σχέση ΑΚ 300 με άρθρο 16 4 ν. 551/1915 για τα εργατικά ατυχήματα ΑΠ 343/2005 ΑΠ 914/1990 ΕφΠειρ 618/2009 ΕφΠατρ 94/2009 6. Σχέση ΑΚ 300 με άρθρο 5 1 ν. ΓΠΝ 1911 ΑΠ 1743/2007 ΑΠ 1320/1988 ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΝΙΚΗ ΡΗΤΡΑ (ΑΚ 402 επ.) ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ 1. Έννοια, νομική φύση και σκοπός του αρραβώνα ΑΠ 758/2014 ΑΠ 1320/2012 ΑΠ 2356/2009 ΑΠ 2097/2009 ΑΠ 1313/1999 ΕφΠειρ 472/2011 ΕφΘεσ 1847/2010 ΕφΑθ 1704/2008 2. Διάκριση αρραβώνα από προκαταβολή ΑΠ 1500/2008 ΕφΘεσ 1847/2010 ΠΟΙΝΙΚΗ ΡΗΤΡΑ 1. Έννοια, νομική φύση και σκοπός της ποινικής ρήτρας

27 ΑΠ 1763/2011 ΑΠ 554/2011 ΑΠ 17/2011 ΑΠ 797/2010 ΑΠ 738/2007 ΑΠ 1433/1998 ΑΠ 611/1998 2. Περιπτωσιολογία ΑΠ 1439/2012 ΑΠ 1410/2011 ΑΠ 1339/2011 ΑΠ 1090/2011 ΑΠ 905/2011 ΑΠ 352/2011 ΑΠ 17/2011 ΑΠ 236/2010 ΑΠ 1664/2009 ΑΠ 819/2005 ΑΠ 735/2002 ΑΠ 760/2001 ΕφΘεσ 1774/2012 3. Σχέση ποινής και αποζημίωσης ΑΠ 229/2012 ΑΠ 352/2011 ΑΠ 1213/2010 ΑΠ 891/2010 ΑΠ 1484/2009 4. Σχέση ποινής και αποζημίωσης χρήσης ΑΠ 229/2012 5. Βάρος επίκλησης και απόδειξης του ισχυρισμού κατάπτωσης της ποινής ΑΠ 1442/2012 ΑΠ 352/2011 ΑΠ 1011/2010 ΑΠ 1484/2009 ΑΠ 1980/2008 ΑΠ 773/2007 ΑΠ 1654/2005 6. Σχέση κατάπτωσης ποινής και υπαναχώρησης από τη σύμβαση ΑΠ 905/2011 ΑΠ 1484/2009 ΑΠ 388/2006 ΑΠ 1227/1995 7. Υπέρμετρη ποινή ΑΠ 811/2013 ΑΠ 1439/2012 ΑΠ 811/2013 ΑΠ 224/2012 ΑΠ 1011/2010 ΑΠ 1680/2009 ΑΠ 1901/2007 ΑΠ 773/2007 ΑΠ 96/1984 8. Σχέση ΑΚ 409 με τις punitive damages αλλοδαπών δικαίων ολαπ 17/1999 ΕφΑθ 4332/2011 ΕΚΧΩΡΗΣΗ ΑΠΑΙΤΗΣΗΣ (ΑΚ 455 επ.) 1. Νομική φύση και συνέπειες σύναψης της σύμβασης ΑΠ 818/2013 ΑΠ 1424/2013 ΑΠ 1356/2012 ΑΠ 399/2012 ΑΠ 1833/2011 ΑΠ 1336/2011 2. Αναγγελία εκχώρησης ΑΠ 1356/2012 ΑΠ 1059/2012 3. Προϋποθέσεις κύρους ΑΠ 818/2013 ΑΠ 59/2013 ΑΚ 1400/2011 ΑΠ 2185/2007 4. Περιπτωσιολογία ΑΠ 1065/2014 ΑΠ 528/2014 5. Εκχώρηση μελλοντικών απαιτήσεων ΑΠ 59/2013 ΑΠ 311/2011 6. Εκ του νόμου εκχώρηση

28 ΑΠ 1633/2013 ΑΠ 1473/2013 ΑΠ 1669/2011 ΑΠ 1580/2011 ΑΠ 365/2011 ΑΠ 1475/2010 1368/2010 ΑΠ 1245/2010 ΑΠ 586/2010 7. Ενστάσεις εκδοχέα ΑΠ 2077/2013 ΑΠ 59/2013 ΑΠ 1523/2011 ΑΠ 1147/2011 ΑΠ 880/2010 8. Μεταβίβαση συμβατικής σχέσης ΑΠ 33/2014 ΑΠ 1764/2012 ΑΠ 1245/2010 Ειδικό Ενοχικό I Διδάσκων: Μίμης Γραμματικούδης, Αντιπρόεδρος Αρείου Πάγου ε.τ.-πρόεδρος Δ.Σ.ΕΝΟΒΕ. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η διδασκαλία γίνεται με τη μέθοδο της επεξεργασίας πρακτικών θεμάτων (δικογραφιών). Για κάθε θεματική ενότητα τίθενται υπόψη στους σπουδαστές φάκελοι δικογραφίας προς επεξεργασία (κατανόηση του πραγματικού της υπόθεσης, έρευνα της ύπαρξης ή μη των διαδικαστικών προϋποθέσεων της δίκης, διενέργεια έρευνας των νομικών ζητημάτων που αφορούν την αγωγική αξίωση, αξιολόγηση των ισχυρισμών του εναγομένου και νομική θεμελίωση αυτών, εξέταση του ουσιαστικού μέρους της υπόθεσης).ακολουθεί η διενέργεια διάσκεψης κατά την οποία, με τη συμμετοχή όλων των μαθητών, γίνεται εξέταση και ανάλυση όλων των ανωτέρω ζητημάτων. Επίσης εξετάζονται όλες οι ενδεχόμενες να εμφανιστούν αιτήσεις δικαστικής προστασίας οι οποίες ως βάση τους μπορούν να έχουν είτε τις συγκεκριμένες νομικές διατάξεις στις οποίες στηρίζεται η αγωγή, είτε και άλλες διατάξεις. Αναλύεται ο τρόπος επεξεργασίας των αποδεικτικών στοιχείων για την προετοιμασία της κατ ουσία έρευνας της διαφοράς καθώς και ο τρόπος διεξαγωγής των αποδείξεων. Τέλος γίνεται ανάλυση της δομής της δικαστικής απόφασης και καταρτίζεται το σχέδιο της απόφασης. Θεματικές ενότητες: Α) ΠΩΛΗΣΗ 1)Αξίωση του πωλητή για το τίμημα (Νομικά ζητήματα: Τρόποι με τους οποίους προβάλλεται η σχετική αξίωση. Δικαιώματα και υποχρεώσεις των συμβαλλομένων. Άλλες αξιώσεις του πωλητή. Άμυνα του εναγομένου. Τρόποι κατάρτισης της δικαστικής απόφασης) Δίωρα διδασκαλίας 2.

29 2)Νομικά ελαττώματα πωληθέντος πράγματος (Νομικά ζητήματα: Είδη και μορφές νομικών ελαττωμάτων. Ευθύνη γιαυτά. Αξιώσεις, είδη αξιώσεων. Τρόπος άσκησης των αξιώσεων αυτών. Συρροή νομίμων βάσεων(δικαιοπρακτικής, αδικοπρακτικής). Περιεχόμενο και αιτήματα των σχετικών αγωγών. Άμυνα του εναγομένου. Σύνταξη σχετικής απόφασης. Διόρθωση αυτής και παρατηρήσεις). Δίωρα διδασκαλίας 3. 3)Υπερημερία πωλητή- αγοραστή.( Νομικά ζητήματα: Αξιώσεις του δανειστή. Εμμονή στη σύμβαση και υπαναχώρηση. Τρόπος άσκησης αυτών. Είδη αποζημίωσης και έκταση αυτών. Σύνταξη δικαστικής απόφασης. Διόρθωση αυτής και παρατηρήσεις Δίωρα διδασκαλίας 2. 4)Πραγματικά ελαττώματα και έλλειψη συμφωνημένων ιδιοτήτων πωληθέντος πράγματος. (Νομικά ζητήματα: Διακρίσεις αυτών. Πότε γεννάται ευθύνη γιαυτά. Αξιώσεις του δανειστή. Είδη και περιεχόμενο αυτών. Τρόπος άσκησής τους. Συρροή νομίμων βάσεων. Στοιχεία ορισμένου των σχετικών αγωγών. Άμυνα του εναγομένου. Παραγραφή σχετικών αξιώσεων) Σύνταξη δικαστικής απόφασης. Διόρθωση αυτής και παρατηρήσεις) Δίωρα διδασκαλίας 2. Β) ΜΙΣΘΩΣΗ ΕΡΓΟΥ 1)Αξίωση εργολαβικής αμοιβής {Νομικά ζητήματα: Περιεχόμενο της σχετικής αγωγής. Βάση της σχετικής αξίωσης. Στοιχεία σύμβασης μίσθωσης έργου. Υποχρεώσεις εργολάβου-εργοδότη. Διάκριση της σύμβασης εργολαβίας από άλλες συμβάσεις, ιδίως από την σύμβαση μίσθωσης εργασίας. Ειδικές μορφές συμβάσεως έργου (Μεταφορά πραγμάτων, Διεθνείς μεταφορές εμπορευμάτων, οδικώς, σιδ/κώς αερ/κώς,κλπ). Σύμβαση ανέγερσης οικοδομής κατά το σύστημα της αντιπαροχής. Χαρακτηρισμός σύμβασης πώλησης ανεγειρόμενου διαμερίσματος. Διατάξεις που εφαρμόζονται. Άρθρ 683 ΑΚ.Μικτές συμβάσεις. Διάκριση αυτών, διατάξεις που εφαρμόζονται} Σύνταξη δικαστικής απόφασης. Διόρθωση αυτής και παρατηρήσεις) Δίωρα διδασκαλίας 2. 2)Υπερημερία εργολάβου και αξίωσεις εργοδότη (Νομικά ζητήματα. Υπερημερία εργολάβου και εργοδότη. Είδη αυτών. Αξιώσεις των δανειστών, ιδίως του εργοδότη. Έκταση των αξιώσεων αυτών. Τρόπος και χρόνος άσκησής τους. Περιεχόμενο και αίτημα της σχετικής αγωγής. Καταγγελία της σύμβασης έργου. Προϋποθέσεις. Πότε μπορεί το δικαστήριο, κατά μετατροπή, να θεωρήσει την υπαναχώρηση ως καταγγελία της σχετικής σύμβασης). Σύνταξη δικαστικής απόφασης. Διόρθωση αυτής και παρατηρήσεις. Δίωρα διδασκαλίας 2. 3)Ευθύνη εργολάβου για το έργο. Χρονική οριοθέτηση άσκησης δικαιωμάτων από τα άρθρα 687,688-690ΑΚ. Τρόπος άσκησης αυτών. Στοιχεία ορισμένου των σχετικών

30 αγωγών. Συρροή συμβατικής και εξωσυμβατικής ευθύνης. Άμυνα του εναγομένου. Προβολή ενστάσεων από τις γενικές διατάξεις, ιδίως την 374ΑΚ. Έγκριση του έργου. Παραγραφή των σχετικών αξιώσεων. Δίωρα διδασκαλίας 2. Ειδικό Ενοχικό II Διδάσκων: Κλεάνθης Ρούσσος, Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ 1. Αδικοπραξία 2. Αδικαιολόγητος Πλουτισμός 3. Εντολή 4. Εγγύηση 5. Καταδολίευση δανειστών Επί των ανωτέρω θεματικών ενοτήτων θα γίνεται πραγματική και νομική επεξεργασία φακέλων δικογραφίας. Ειδικό Ενοχικό III Διδάσκουσα (1.Αστική μίσθωση πράγματος και 2. Επαγγελματική Μίσθωση) Βασιλική Θάνου Χριστοφίλου, Αντιπρόεδρος Αρείου Πάγου Διδάσκων (3. Επεξεργασία φακέλων μισθωτικών διαφορών): Ευτύχιος Νικόπουλος, Εφέτης. ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Σκοπός: Η μελέτη του φακέλου και η προετοιμασία για τη διάσκεψη με τη μεθοδολογία που αναπτύσσεται κατωτέρω. Α ΦΑΣΗ Κατά την πρώτη διδακτική ημέρα, οι σπουδαστές έχουν ήδη παραλάβει αντίγραφο απλής αγωγής μισθωτικής διαφοράς, προτάσεις των διαδίκων μερών καθώς και τα πρακτικά της συζήτησης. Πρόκειται για επιλογή μιας απλής αγωγής απόδοσης μισθίου λόγω παράβασης ουσιώδους όρου της σύμβασης και υποδεικνύεται στους σπουδαστές μέσω μιας σύντομης εισαγωγής ο προσήκον τρόπος μελέτης (αγωγή προτάσεις και προσθήκη) και στη συνέχεια ζητείται από τους

31 σπουδαστές η αναπαραγωγή του τρόπου μελέτης στη συγκεκριμένη υπόθεση. Ακολούθως, γίνεται συζήτηση για τις δυνατές τροπές που μπορεί να πάρει η εισήγηση και στο τέλος ζητείται από τους σπουδαστές η εκπόνηση σχεδίου απόφασης ως μέρος της κατ οίκον προετοιμασίας. Β ΦΑΣΗ Γίνεται ανάπτυξη γενικών παρατηρήσεων επί των σχεδίων απόφασης που οι σπουδαστές υπέβαλαν μετά την πρώτη διδακτική ημέρα. Ακολουθεί ανάπτυξη ενός ακόμη φακέλου δικογραφίας, τούτη τη φορά πλέον σύνθετου περιεχομένου καθόσον περιλαμβάνονται αντίθετες αγωγές (αγωγή απόδοσης μισθίου συνεπεία καταγγελίας λόγω μη πληρωμής μισθωμάτων και αγωγή αναπροσαρμογής του μισθώματος λόγω απρόοπτης μεταβολής των συνθηκών) με τις αντίστοιχες επ αυτών προτάσεις και προσθήκες των διαδίκων μερών. Γίνεται υπενθύμιση της μεθοδολογίας που ακολουθείται για τη μελέτη και στη συνέχεια ζητείται από τους σπουδαστές η αναπαραγωγή του τρόπου μελέτης στη συγκεκριμένη υπόθεση. ΙΙΙ. ΕΜΠΡΑΓΜΑΤΟ ΔΙΚΑΙΟ Διδάσκοντες: α) Κωνσταντίνος Τσόλας, Αρεοπαγίτης. β) Παρθένα Ιωαννίδου, Εφέτης. Διδάσκων: Κωνσταντίνος Τσόλας, Αρεοπαγίτης Διδακτέα ύλη: Α). Θεματική Ενότητα Εμπράγματο Δίκαιο: Νομή-κτήση -απώλειαπροστασία- σχετικές αγωγές (επί προσβολής και διατάραξης και αγωγή αδικαιολογήτου πλουτισμού), παραγραφή των σχετικών αξιώσεων. Κυριότητα- Κτήση κυριότητας (τρόποι)- προστασία. Διεκδικητική αγωγή με βάση παράγωγο και πρωτότυπο τρόπο κτήσεως κυριότητας (στοιχεία για το ορισμένο). Ισχυρισμοίενστάσεις του εναγομένου (ιδίας κυριότητας, δικαιώματος νομής (άρθρο1095 ΑΚ), παραγραφής, καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος). Χρησικτησία γενικά κατά τον ΑΚ και το προγενέστερος Βρ δίκαιο - προσαύξηση χρόνου νομής, διαχρονικό δίκαιο- προσαύξηση επί συγκυριότητας. Ανεπίδεκτα χρησικτησίας- Χρησικτησία επί ακινήτων του Δημοσίου, Δήμων και Εκκλησιαστικών ακινήτων.-διανομή ακινήτων- αυτούσια- πότε διατάσσεται-. Δικαστικά έξοδα επί αγωγής διανομήςτρόπος υπολογισμού.

32 Διδάσκουσα : Παρθένα Ιωαννίδου Α. ΟΡΟΦΟΚΤΗΣΙΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΥΛΗΣ Ι. Εννοια και φύση της οροφοκτησίας ΙΙ. Εφαρμοζόμενες διατάξεις ΙΙΙ. Τρόποι σύστασης της οροφοκτησίας IV. Κανονισμός της οροφοκτησίας V. Λειτουργία της οροφοκτησίας (διοίκηση και διαχείριση της κοινωνίας) στην περίπτωση μη ύπαρξης Κανονισμού VI. Δικαιώματα και υποχρεώσεις των ιδιοκτητών σε σχέση με τα κοινά μέρη και τις κοινές δαπάνες VIΙ. Λύση οροφοκτησίας Β. ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ-ΖΩΝΕΣ ΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ Ι. Πολεοδομική μελέτη ΙΙ. Εισφορά σε γη και Χρήμα ΙΙΙ. Πράξη εφαρμογής Γ. ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ι. Εννοια της αστικής αποκαταστάσεως. ΙΙ. Κτήση κυριότητας: α) υπο την ισχύ του β.δ 330/1960, β) υπό την ισχύ του β.δ. 15/28.07.1939 ΙΙΙ. Εφαρμοστέο δίκαιο ΙV. Xρησικτησία από τρίτο V. Kληρονομική διαδοχή Δ. ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ι. Αποκατάσταση ακτημόνων-διανομή εκτάσεων ΙΙ. Παραχωρούμενοι κλήροι ΙΙΙ. Δικαστικός έλεγχος των αποφάσεων των Επιτροπών Απαλλοτριώσεων ΙV. Noμή κληρούχου. Προστασία πριν και μετά τον ΑΝ 431/1968 V. Aπαγορεύσεις περιορισμοί VI. Tίτλος κυριότητας-παραχωρητήριο VII. Kληρονομική διαδοχή VIII. Aναδασμός. 2. Ειδικά θέματα εμπραγμάτου δικαίου Διδάσκουσα: Κωνσταντία Εμμανουηλίδου, Εφέτης. Βασικά νομοθετήματα -Τι είναι το Κτηματολόγιο

33 -Τι είναι η κτηματογράφηση Στάδια αυτής Απαράδεκτο συζήτησης της αγωγής -Κτηματολόγιο σε Λειτουργία -Εννοια Πρώτων εγγραφών-μεταγενέστερων εγγραφών -Ομαδοποίηση κτηματολογικών διαφορών -Ο Κτηματολογικός Δικαστής σύμφωνα με το Ν.2664/1998 -Διόρθωση Πρώτων Εγγραφών Αγωγή 6 2 Ν.2664/1998 -Αρμόδιο Δικαστήριο -Αποκλεισμός αρμοδιότητας Ειρηνοδικείου -Ορισμένο αγωγής (κρίσιμος χρόνος κτήσης εμπράγματου δικαιώματος Ιστορική ιδιοκτησία Περιγραφή ακινήτου ΚΑΕΚ) -Προϋποθέσεις παραδεκτού αυτής και παραδεκτού συζήτησής της -Συμβιβαστική Επίλυση της διαφοράς -Ερημοδικία εναγομένου, αναγκαστική ομοδικία μεταξύ των εναγομένων, -Χωρικές μεταβολές, πραγματογνωμοσύνη, -Διατακτικό, δημιουργία νέου κτηματολογικού φύλλου και διαγράμματος -Προγενέστερη των πρώτων εγγραφών αγωγή-αγωγή περί κλήρου -Αλλα εμπράγματα δικαιώματα και βάρη -Λειτουργία του 7 α του ν.2664/1998 -Φύση απόφασης -Αμετάκλητη αμάχητο τεκμήριο ακριβείας Ακίνητα καταχωρημένα ως «αγνώστου ιδιοκτήτη» -Αίτηση και Αγωγή του άρθρου 6 παρ.3 του Ν.2664/1998, όπως τροποποιήθηκε με το Ν.3481/2006 και 4164/2013 -Αναγνώριση ή διαπίστωση εμπράγματου δικαιώματος? -Προϋποθέσεις παραδεκτού - Τελεσίδικη απόφαση-οριστικοποίηση πρώτης εγγραφής -Εξωδικαστική διόρθωση Αίτηση 6 8 Ν.2664/1998 -Περιπτωσιολογία -Προϋποθέσεις παραδεκτού -Διόρθωση Μεταγενεστέρων Εγγραφών

34 -Αντιρρήσεις κατά πράξεων Προϊσταμένου Κτηματολογικού Γραφείου - 6.4, 16 5, 17 3, 18 2, 19 2 του Ν.2664/1998. IV. ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Διδάσκοντες: α) Χριστόφορος Κοσμίδης, Αρεοπαγίτης β) Βασιλική Τσαμπάζη, Εφέτης. Διάγραμμα ύλης και μέθοδος διδασκαλίας Μετάδοση εμπειρίας στην επεξεργασία υποθέσεων οικογενειακού δικαίου στον πρώτο βαθμό δικαιοδοσίας, με αποφυγή της θεωρητικής διδασκαλίας. Υποθέσεις για διατροφή συζύγου ή πρώην συζύγου, διατροφή ανηλίκου ή ενηλίκου τέκνου, ρύθμιση της χρήσεως της οικογενειακής στέγης ή των κινητών πραγμάτων των εν διαστάσει συζύγων, ρύθμιση της επιμέλειας τέκνων, ρύθμιση της επικοινωνίας γονέως με τέκνο, αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα κατά τη διάρκεια του γάμου (και ενδεχομένως για τα λοιπά θέματα του αναλυτικού προγράμματος σπουδών, ανάλογα προς την επάρκεια του διατιθέμενου χρόνου). Αποστολή οδηγιών, σε ηλεκτρονική μορφή (πέντε αρχεία), πριν από την έναρξη των μαθημάτων, ως προς α) τη μεθοδολογία της διδασκαλίας, β) την κατάρτιση σημειώματος διάσκεψης, γ) τη δομή της δικαστικής απόφασης επί των ως άνω υποθέσεων, δ) την επισήμανση επαναλαμβανόμενων ατοπημάτων και ε) τη διαχείριση της δικαστικής εκκρεμότητας. Έγκαιρη διανομή δύο, διαφορετικών δικογραφιών ανά δυάδα εκπαιδευομένων, σε κάθε τμήμα, προς προετοιμασία. Σύνολο διανεμητέων δικογραφιών είκοσι τέσσερις (24), ύστερα από σάρωση, σε ηλεκτρονική μορφή PDF. Η Γραμματεία της ΕΣΔι κρατάει αντίγραφο για το δικό της αρχείο. Προετοιμασία για τη δικάσιμο. Κατάρτιση, από κάθε εκπαιδευόμενο, σημειώματος με ανάδειξη των κρισίμων στοιχείων της υπόθεσης (του λεγομένου «σημείωμα διάσκεψης»). Διαδικασία στο ακροατήριο, σε συνδυασμό με εικονική εκδίκαση επί ενίων υποθέσεων, ύστερα από κατανομή ρόλων, προεχόντως μεταξύ των εκπαιδευομένων που έχουν χρεωθεί την εκάστοτε εκδικαζόμενη υπόθεση, με την αναγκαία επικουρία συναδέλφων τους (εξοικείωση στην ομαδική εργασία). Διαδικαστικές υποχρεώσεις του διευθύνοντος και καλή πρακτική για μια εύρυθμη, αποτελεσματική και ταχεία διεξαγωγή της δίκης. Ορθή ανάγνωση και νομική υπαγωγή του περιεχομένου εκάστης, συγκεκριμένης αγωγής.