Εμπορικό ισοζύγιο ανθοκομικών προϊόντων

Ανώτατο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καλαμάτας Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας Τμήμα Βιολογικών Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκομίας Τ E I Κ Α Λ Α Μ Α Τ Α Σ ΤΜΗΜΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΒΙΒΑΚΜΗΚΗΧ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Εμπορικό ισοζύγιο ανθοκομικών προϊόντων ( Π98-3008) p e rcen t Όνομα: Βασιλούδη Τριανταφυλίτσα Επιβλέπων: Πετρόπουλος Δημήτριος, επίκουρος καθηγητής ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2010 ΣΤΕΓ(ΘΕΚΑ) Π.461

Ανώτατο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καλαμάτας Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας Τμήμα Βιολογικών Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκομίας ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Εμπορικό ισοζύγιο ανθοκομικών προϊόντων Όνομα: Βασιλούδη Τριανταφυλίτσα Επιβλέπων: Πετρόπουλος Δημήτριος, επίκουρος καθηγητής ΚΑΛΑΜΑΤΑ 2010

τ Ε Ι Κ Α Λ Α Μ Α Τ Α!! Τ Μ Η Μ Α ΕΚΑΟΖΕΟΝ II ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗί ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή...3 2. Βιβλιογραφική ανασκόπηση...5 2.1 Διάρθρωση της παραγωγής ανθοκομικών προϊόντων...5 2.2 Οικογένειες ανθοκομικών φυτών...7 2.3 Σύντομη ιστορική ανασκόπηση της παραγωγής των ανθοκομικών προϊόντων 13 2.4 Χαρακτηριστικά του ανθοκομικού τομέα... 14 2.5 Προβλήματα και αδυναμίες της παραγωγής και εμπορίας ανθοκομικών προϊόντων... 16 2.6 Η παραγωγή των ανθοκομικών προϊόντων παγκοσμίως και στην Ελλάδα... 17 2.7 Ζήτηση και κατανάλωση ανθοκομικών προϊόντων...25 2.8 Εμπόριο ανθοκομικών προϊόντων...33 2.9 Μεταφορά και διανομή των ανθοκομικών προϊόντων...49 3. Μεθοδολογία- αποτελέσματα...54 3.1 Μεθοδολογία...54 3.2 Αποτελέσματα...55 3.2.1 Δρεπτά άνθη και φυλλώματα...55 3.2.2 Φυτά εσωτερικού χώρου...74 4. Συζήτηση - Συμπεράσματα...84 5. Βιβλιογραφία... 86 2

1. Εισαγωγή Ανθοκομία καλείται η καλλιέργεια των φυτών για παραγωγή δρεπτών (κομμένων) ανθέων, φυτών σε γλάστρες και φυλλωμάτων για ανθικές διακοσμήσεις και συνθέσεις. Με άλλα λόγια, «η ανθοκομία ασχολείται με την τεχνική της καλλιέργειας φυτών τα οποία χάρη στην ιδιαίτερη ομορφιά κάποιου μέρους τους ή του συνόλου τους χρησιμοποιούνται για τη διακόσμηση του εσωτερικού χώρου των κτιρίων, καθώς και των εξωτερικών χώρων των οικιστικών περιοχών (κήποι, πάρκα, πεζοδρόμια, νησίδες οδών, ακάλυπτοι χώροι κλπ) (Σάββας 2003). Οι οικονομίες των περισσοτέρων χωρών είναι πια ανοιχτές, δηλαδή έχουν διεθνείς συναλλαγές μεταξύ τους και ο εξωτερικός τομέας πλέον έχει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία. Για παράδειγμα, στις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν καταργηθεί πλήρως οι περιορισμοί στις μεταξύ τους συναλλαγές και οι οικονομίες των μελών έχουν γίνει τελείως ανοικτές σε βαθμό που οι εθνικές οικονομίες έχουν μετατραπεί σε περιφερειακές οικονομίες της ενωμένης Ευρώπης. Οι οικονομικές συναλλαγές μιας χώρας με άλλες χώρες συνεπάγονται πληρωμές και εισπράξεις της προς και από αυτές. Τα στατιστικά δεδομένα για τις οικονομικές συναλλαγές των ατόμων, των επιχειρήσεων, των τραπεζών και των οικονομικών αρχών της Ελλάδας καταγράφονται στη στατιστική υπηρεσία και παρακολουθούνται από την Τράπεζα της Ελλάδας. Οι υποχρεώσεις και οι απαιτήσεις από το σύνολο των οικονομικών συναλλαγών σε μια δεδομένη χρονική περίοδο καταγράφονται και εμφανίζονται στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών της χώρας. Το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών παρέχει μια εικόνα της θέσης μιας χώρας από τις συναλλαγές της με το εξωτερικό στη δεδομένη χρονική περίοδο και δείχνει την εμπορική της θέση (το μέγεθος και τη διάρθρωση των εξαγωγών και των εισαγωγών αγαθών και υπηρεσιών), την καθαρή δανειακή της θέση (το 3

μέγεθος και τη διάρθρωση του εξωτερικού δανεισμού) και τις μεταβολές στα συναλλαγματικά διαθέσιμα της κεντρικής τράπεζας. Το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών αποτελείται από τα εξής επιμέρους ισοζύγια: α) από το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο αποτελείται από το εμπορικό ισοζύγιο και το ισοζύγιο αδήλων συναλλαγών και β) από το ισοζύγιο κίνησης κεφαλαίων. Οι εισαγωγές και οι εξαγωγές εμπορευμάτων αποτελούν το εμπορικό ισοζύγιο, ενώ οι άδηλοι πόροι και οι πληρωμές το ισοζύγιο των αδήλων συναλλαγών. Το υπόλοιπο του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών δείχνει την καθαρή θέση της χώρας από τις εισαγωγές και τις εξαγωγές εμπορευμάτων και υπηρεσιών και τις μονομερείς μεταβιβάσεις πόρων και αποτελεί το κυριότερο στοιχείο του ισοζυγίου εξωτερικών συναλλαγών. Το αν μια χώρα θα έχει έλλειμμα ή πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της εξαρτάται από την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων που παράγει, δηλαδή από την ποιότητα και τις τιμές των προϊόντων της σε σύγκριση με την ποιότητα και τις τιμές ανταγωνιστικών προϊόντων από άλλες χώρες. Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών είναι πολύ σημαντικό να είναι πλεονασματικό και όχι ελλειμματικό. Μια πλεονασματική χώρα αποκτά απαιτήσεις στο εξωτερικό, ενώ αντίθετα μια ελλειμματική χώρα αναγκάζεται να δανειστεί ή να πουλήσει τα περιουσιακά της στοιχεία σε ξένους επενδυτές. Παραδοσιακά στην Ελλάδα το εμπορικό ισοζύγιο παρουσιάζει μονίμως σοβαρό έλλειμμα, καθώς η αξία των εισαγωγών των εμπορευμάτων υπερβαίνει κατά πολύ την αξία των εξαγωγών. Αντίθετα, το ισοζύγιο άδηλων συναλλαγών παρουσιάζει πλεόνασμα (Πετράκη- Κώττη και Κώττης 2000). Ένα σημαντικό κεφάλαιο στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών της Ελλάδας, βασίζεται στην αγροτική οικονομία, δηλαδή στα αγροτικά προϊόντα της χώρας μας. Μέρος της αγροτικής οικονομίας, αποτελεί και ο κλάδος της επιχειρηματικής ανθοκομίας και κηποτεχνικής, δηλαδή η παραγωγή και το εμπόριο των ανθοκομικών προϊόντων. Σκοπός της παρούσης εργασίας, είναι να παρουσιάσει το εμπορικό ισοζύγιο, δηλαδή το σύνολο των εισαγωγών και εξαγωγών των ανθοκομικών προϊόντων της Ελλάδας, κατά τη χρονική περίοδο 1998-2008. 4

2. Βιβλιογραφική ανασκόπηση 2.1 Διάρθρωση της παραγωγής ανθοκομικών προϊόντων Η ανθοκομία διακρίνεται στην παραγωγική ανθοκομία και στην κηποτεχνία ή της αρχιτεκτονικής κήπων. Ο κλάδος της αρχιτεκτονική τοπίου που ασχολείται με τον καλλωπισμό και την διαμόρφωση εξωτερικών χώρων και κήπων αποτελεί μια ιδιαίτερη κατηγορία. Η παραγωγική ανθοκομία χωρίζεται σε τρεις επιμέρους κλάδους που είναι α) της καλλιέργειας για παραγωγή δρεπτών άνθεων, β) της παραγωγής φυτών εσωτερικών χώρων και γ) της παραγωγής πολλαπλασιαστικού υλικού (Σάββας 2003). Η καλλιέργεια για παραγωγή δρεπτών άνθεων γίνεται στην ύπαιθρο ή στο θερμοκήπιο, ενώ η των φυτών εσωτερικών χώρων γλάστρες ή άλλου είδους φυτοδοχεία σε θερμοκήπια. Τέλος, η παραγωγή πολλαπλασιαστικού υλικού και φυτών κηποτεχνίας και διακόσμησης τοπίου, απαιτεί μεγάλες και εξειδικευμένες φυτωριακές μονάδες εξοπλισμένες με σύγχρονα θερμοκήπια πολλαπλασιαστικού υλικού (Σάββας 2003). Τα καλλιεργητικά κριτήρια με βάση τα οποία ταξινομούνται τα ανθοκομικά φυτά είναι τα εξής: 1) ο τρόπος χρησιμοποίησης και η χρησιμότητα κάθε ανθοκομικού φυτού, 2) η εποχή και η διάρκεια καλλιέργειας, 3) ο τρόπος και ο χώρος καλλιέργειας των ανθοκομικών φυτών. Σύμφωνα με τα παραπάνω κριτήρια, τα ανθοκομικά φυτά μπορούν να ταξινομηθούν σε καλλωπιστικά φυτά διαμόρφωσης τοπίων, σε καλλωπιστικά φυτά εσωτερικών χώρων και σε δρεπτά καλλωπιστικά (Σάββας 2003). Τα καλλωπιστικά φυτά διαμόρφωσης τοπίου, που βρίσκουν χρήση στην κηποτεχνία χωρίζονται στις παρακάτω κατηγορίες σε: 5

ετήσια χειμερινοεαρινά πολλαπλασιαζόμενα με σπόρο, ετήσια θερινοφθονοπωρινά πολλαπλασιαζόμενα με σπόρο, πολυετή ποώδη, ξυλώδη καλλωπιστικά, αναρριχώμενα καλλωπιστικά, φυτά εδαφοκάλυψης, παχύφυτα, αλόφυτα καλλωπιστικά και υδροχαρή καλλωπιστικά. Τα ανθοκομικά προϊόντα, επίσης κατατάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες (Σταυρουλαντωνάκη 2009, Μαθιουδάκης 2007): α) Τα γλαστρικά φυτά ή φυτά εσωτερικού χώρου είναι φυτά με διακοσμητικό φύλλωμα ή άνθη ή φυτά με περίεργα σχήματα που έχουν την ικανότητα να αναπτύσσονται σε συνθήκες εσωτερικών χώρων και καλλιεργούνται μέσα σε γλάστρες. Τα γλαστρικά φυτά διακρίνονται σε φυλλώδη φυτά εσωτερικών χώρων και σε ανθοφόρα φυτά εσωτερικών χώρων. Τα φυλλώδη γλαστρικά έχουν σαν κύριο διακοσμητικό τους το ωραίο πράσινο ή έγχρωμο φύλλωμα τους όπως είναι ο φίκος, ο κρότων, η κέντια, τα σπαθίφυλλα, η γιούκα, οι δράκαινες κ.α. Είναι τα πιο δημοφιλή φυτά εσωτερικού χώρου, βρίσκονται σε όλες τις εποχές και σε μεγάλη ποικιλία (πάνω από 500 είδη). Τα ανθοφόρα γλαστικά φυτά, φέρουν σαν κύριο διακοσμητικό τους τα άνθη τους, όπως η αζαλέα, το κυκλάμινο, το ανθούριο, η καλαγχόη, η σαινπώλια, το χρυσάνθεμο, η ορτανσία κ.α. Γενικά τα ανθοφόρα προσαρμόζονται πιο δύσκολα από τα φυλλώδη και υποβάλλονται σε φορτσάρισμα σε προγραμματισμένες ημερομηνίες για να ανθίσουν. Εκτός αυτών και πολλά κακτώδη (παχύφυτα ή σαρκώδη) καλλιεργούνται σαν γλαστρικά. Με τον όρο αυτό, εννοείτε μια ομάδα φυτών με υδαρείς ιστούς, σαρκώδη και μερικές φορές ογκώδη κορμό, β) Τα δρεπτά άνθη και φυλλώματα. Τα δρεπτά καλλωπιστικά φυτά καλλιεργούνται με στόχο την κοπή, συλλογή και εμπορία των λουλουδιών ή του φυλλώματος. Διακρίνονται σε δρεπτά άνθη και σε δρεπτά φυλλώματα και χρησιμοποιούνται κυρίως για τη διακόσμηση των ανθικών συνθέσεων, όπως για παράδειγμα είναι το τριαντάφυλλο και η ορχιδέα. 6

γ) Ποώδη φυτά πρασιάς. Είναι ετήσια ή πολυετή φυτά που καλλιεργούνται εποχικά ή όλο το χρόνο σε κήπους ή πάρκα, σε παρτέρια ή στο γκαζόν, όπως είναι ο πανσές, η πετούνια, οι διάφοροι χλοοτάπητες κ.α. δ) Καλλωπιστικά δέντρα ή θάμνοι, που είναι πολυετή φυτά με θαμνώδη ή δενδρώδη ανάπτυξη που χρησιμοποιούνται για τη διακόσμηση εξωτερικών χώρων, κήπων, πάρκων, κ.λπ., όπως είναι η τούγια, τα πεύκα, τα σφενδάμια κ.α. 2.2 Οικογένειες ανθοκομικών φυτών Οι σημαντικότερες οικογένειες ανθοκομικών φυτών για την παραγωγή δρεπτών άνθεων και γλαστρικών φυτών είναι οι εξής (Δάρρας 2006, Αντωνιδάκη-Γιατρομανωλάκη 1996): Compositae: Αποτελεί τη μεγαλύτερη οικογένεια καλλωπιστικών φυτών (Εικόνα 1). Τα σημαντικότερα ανθοκομικά είδη της οικογένειας είναι η ντάλια (Dahlia sp.), η ζέρμπερα (Gerbera jamesonii) και το χρυσάνθεμο (Dendrantherma grandiflora). Εικόνα 1: Ντάλια (αριστερά), ζέρμπερα (μέση) και χρυσάνθεμο (δεξιά) Iridaceae: Περλαμβάνει πολλά εμπορικά είδη δρεπτών ανθέων όπως είναι η ίριδα (Iris sp.), ο γλαδιόλος (Gladiolus grandiflorus), η βατσονία (Watsonia beatricis), η φρέζια (Freesia Hybrida) και η κροκοσμία (Crocosmia sp) (Εικόνα 2). Εικόνα 2: Ίριδα (αριστερά), γλαδίολος (μέση) και φρέζια (δεξιά) 7

Lilliaceae: Τα πιο γνωστά είδη των βολβωδών πολυετών (ρυτών που απαρτίζουν την οικογένεια αυτή είναι το λίλιουμ (Lilium candidum), η τουλίπα (Tulip sp.), ο υάκινθος (Hyacinthus sp.), η σίλλα (Scilla sp.), το μούσκαρι (Muscari sp.) κ.α (Εικόνα 3). Τα πιο σημαντικά γλαστρικά φυτά είναι η δράκαινα (Dracaena sp.) και η γιούκα (Yucca sp.) (Εικόνα 4). Εικόνα 3: Λίλιουμ (αριστερά) και τουλίπες (δεξιά) Εικόνα 4: Δράκαινα (δεξιά) και γιούκα (αριστερά) Amaryllidaceae: Περιλαμβάνει σημαντικά είδη βολβωδών ανθοκομικών φυτών όπως ο κρίνος (Crinum powellii), η βαλλότα (Vallota speciosa), o ζεφύρανθος (Zephyrathew candida), το λεκόϊο (Leucojum aestivum), η λυκορίδα (Lycoris aurea), o νάρκισσος (Narcissua sp), η νηρίνη (Nerune 8

bowdenii), ο πολύανθος (Polyanthes tuberosa) και η στερνμπέργκια (Sternbergia lutea). Orchidaceae: Η οικογένεια περιλαμβάνει όλα τα είδη των ορχιδέων. Μερικά από τα πιο γνωστά καλλιεργούμενα γένη είναι της φαλαίνοψης και καττλέυα (Εικόνα 5). Εικόνα 5: Ορχιδέες φαλαίνοψης σε διαφορά χρώματα 3ΓνορήγΙΐ3εβ3β: Το πιο γνωστό και πολύ εμπορικό είδος της οικογένειας αυτής είναι το γαρύφαλλο (Ο/'βηίΛίτβ οθίγορήγιιυε) και η γυψοφύλλη (6χρ5ορ/7//3 β/θςο/ΐδ) (Εικόνα 6). Εικόνα 6: Γαρύφαλλα (αριστερά) και γυψοφύλλη (δεξιά) Primulaceae: Ένα, επίσης πολύ αγαπητό ανθοφόρο φυτό, που ανήκει στην οικογένεια αυτή είναι το κυκλάμινο (Cyclamen persicum). Euphorbiaceae: Ο αλεξανδρινός (Euphorbia pulcherrima) είναι ένα από τα είδη της οικογένειας αυτής. Ο αλεξανδρινός είναι συνδεδεμένος με τα Χριστούγεννα και εκείνη την περίοδο παρατηρείται ραγδαία αύξηση των πωλήσεων του. 9

Ranunculaceae: Είναι μια ακόμη μεγάλη οικογένεια, της οποίας τα σημαντικότερα εμπορικά είδη είναι η ανεμώνη (Anemone sp.) και το δελφίνιο (Delphimium sp.). Moraceae: Στην οικογένεια αυτή ανήκουν περίπου 600 είδη δέντρων, θάμνων ή αναρριχώμενων φυτών. Το πιο αντιπροσωπευτικό φυλλώδες φυτό είναι ο φίκος (Ficus sp.) (Εικόνα 7). Palmae: Περιλαμβάνει τα φοινικοειδή γλαστρικά φυτά, με πιο δημοφιλή τη κέντια (Howeia forsteriana) (Εικόνα 8), τη σιφόρθια (Seaforthia elegans), την αρέκα (Areca catechu) κ.α. Οθοίβοββθ: Στην οικογένεια αυτή ανήκουν όλα τα παχύφυτα- κακτώδη φυτά. Στην οικογένεια αυτή περιλαμβάμεται, επίσης ένα πολύ αγαπητό ανθοφόρο γλαστρικό φυτό της Ελλάδας, η αφρικανική βιολέτα (ΞθίηίρβυΙίθ ionantha). 10

Rubiaceae: Χαρακτηριστικό ανθοφόρο φυτό της οικογένειας αυτής είναι η γαρδένια (Gardenia jasminoides). Bromeliaceae: Οι βρομέλιες ή αλλιώς οικογένεια του ανανά, περιλαμβάνει μερικά πολύ γνωστά φυλλώδη γλαστρικά φυτά. Begoniaceae: Χαρακτηριστικό φυλλώδες φυτό, της οικογένειας αυτής είναι η βασιλική βεγόνια (Begonia rex). Rosaceae: Στην οικογένεια αυτή ανήκουν όλα τα αυτοφυή και υβριδογενή είδη τριανταφυλλιάς (Rosa sp.) (Εικόνα 9). Εικόνα 9: Δρεπτά άνθη τριαντάφυλλων (αριστερά) και τριανταφυλλιά σε γλάστρα (δεξιά) Araceae: Τα φυτά της οικογένειας αυτής φύονται σε τροπικές περιοχές. Χαρακτηριστικό είδος της οικογένειας αυτής δρεπτού άνθεος είναι η καλλά (Zantedeschia aethiopica) και γλαστρικού φυτού το ανθούριο (Anthurium sp.), το φιλόδενδρο (Philodedron sp.), το σπαθύφυλλο (Spathiphyllum wallissii) (Εικόνα 10). Εικόνα 10: Ανθούριο (αριστερά) και σπαθύφυλλο (δεξιά) 11

Ericaceae: Στην οικογένεια αυτή ανήκει η αζαλέα (Rhododendron sp.), ένα από τα δημοφιλέστερα ανθοφόρα γλαστρικά φυτά (Εικόνα 11). Crassulaceae: Ένα από τα πιο δημοφιλή ανθοφόρα φυτά της είναι η καλαγχόη (Kalanchoe blosfeldiana) (Εικόνα 12). Hydrangeaceae: Είναι τα ανθοφόρα φυτά του είδους Hydrangea με πιο κοινό την ορτανσία (Hydrangea macrophylla) (Εικόνα 13). 12

2.3 Σύντομη ιστορική ανασκόπηση της παραγωγής των ανθοκομικών προϊόντων Η οπτική και συναισθηματική αξία των ανθέων και των φυτών στον άνθρωπο, είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ένιωσε την ανάγκη των λουλουδιών, που τον προσέλκυαν με το χρώμα τους, την ομορφιά τους και το άρωμα τους. Πιο συγκεκριμένα, κατά την αρχαία Ελλάδα διοργανώνονταν διάφορες γιορτές, όπως είναι τα «ανθεστήρια» κατά την αρχή της άνοιξης και τα «ανθεσφόρια» εις ανάμνηση του μύθου της αρπαγής της Περσεφόνης. Επιπρόσθετα, τα άνθη πολλές φορές αποτελούν κεντρικό θέμα, από τη ζωή ακόμη των ανθρώπων των σπηλαίων έως σήμερα, στην ζωγραφική, στην γλυπτική και σε πολλές ακόμη μορφές τέχνης (Δάρρας 2006). Στην αρχαία Κρήτη το 1600 π.χ. οι τοίχοι των παλατιών ήταν ζωγραφισμένοι με τριαντάφυλλα. Τα λουλούδια, όμως δεν ήταν αγαπητά μόνο στους Αρχαίους Έλληνες. Για τα άνθη, έπλασαν μύθους και οι λαοί της Ανατολής. Ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν, επίσης, ότι η καλλιέργεια των λουλουδιών στην Κίνα, την Ιαπωνία, την Ασία και τη β. Αφρική άρχισε πριν από 5.000 περίπου χρόνια (Μαθιουδάκης 2007). Η καλλιέργεια ανθοκομικών-καλλωπιστικών φυτών για εμπορική εκμετάλλευση, σε σύγκριση με άλλους γεωργικούς κλάδους άρχισε να αναπτυχθεί. Μόλις το 15 μ.χ. αιώνα έως τα τέλη του 18ου αιώνα, στην Ευρώπη, άρχισαν να καλλιεργούνται κάποιες εκτάσεις φυτών με σκοπό την εμπορία και την παραγωγή ανθέων και αρωμάτων. Στην Αμερική, η καλλιέργεια των ανθέων για εμπορικούς σκοπούς ήταν ακόμη άγνωστη στις αρχές του 19ου αιώνα. Η ανάπτυξη της ανθοκομίας άρχισε το δεύτερο τέταρτο του 19ου αιώνα και ιδιαίτερα, από τις αρχές του 20ου, με σημαντική πρόοδο και αλματώδη εξέλιξη από τότε που τεχνικές της σύγχρονης τεχνολογίας εφαρμόστηκαν στις καλλιέργειες των ανθοκομικών προϊόντων. Τα γλαστρικά φυτά, θεωρείται ότι έχουν τις ρίζες τους από την αρχαία Ελλάδα. Οι πρώτες γλάστρες φυτεύθηκαν προς τιμή του Άδωνη (θεός της γονιμότητας των φυτών), στις οποίες έσπερναν δημητριακά ή λαχανικά και τις τοποθετούσαν στις στέγες των σπιτιών. Επίσης, κατά τη ρωμαϊκή εποχή και 13

την εποχή της αναγέννησης είχαν αναπτυχθεί μέθοδοι καλλιέργειας και μεταφοράς φυτών σε γλάστρες. Ακόμη, οι πρώτοι άποικοι της Αμερικής πήραν μαζί τους πολλά ευρωπαϊκά φυτά και τα μεγάλωσαν σε γλάστρα. Ενώ, από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά με την άνθιση της βιομηχανίας και της αστικοποίησης η ανάγκη για την διακόσμηση των σπιιτιών με φυτά, οδήγησε στην ραγδαία ανάπτυξη της επιχειρηματικής ανθοκομίας γλαστρικών φυτών (Σταυρουλαντωνάκη 2009, Αντωνιδάκη-Γιατρομανωλάκη 1996). 2.4 Χαρακτηριστικά του ανθοκομικού τομέα Η ανθοκομία αποτελεί έναν από τους βασικότερους κλάδους της γεωργικής παραγωγής, χωρίς να είναι ακόμη αξιοποιημένος. Ο κλάδος της ανθοκομίας στην Ελλάδα, βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο και προσπαθεί να προσαρμοστεί στα δεδομένα και τις απαιτήσεις των σύγχρονων αγορών. Στις μέρες μας, η αναζήτηση νέων τεχνολογιών και ανθοκομικών ειδών μέσα από την έρευνα, για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της παραγωγικότητας, αποτελούν πλέον μονόδρομο. Είναι η μόνη για να αυξηθεί η ζήτηση και η εξαγωγή ανθοκομικών προϊόντων της Ελλάδας στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές αγορές, αλλά και στην αύξηση της εμπορίας και κατανάλωσης εντός των συνόρων. Ειδικότερα, ο κλάδος της ανθοκομίας παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 2007, Matías et al 2000): οι ανθοκαλλιέργειες αποτελούν το 0,022% του συνόλου των καλλιεργούμενων εκτάσεων της χώρας, αποτελεί μόλις το 3% της συνολικής αγροτικής παραγωγής, η αξία των παραγόμενων ανθοκομικών ειδών αποτελεί το 2,57% της αξίας της φυτικής παραγωγής, τα νοικοκυριά ανθοκομίας αποτελούν το 0,19% του συνόλου των αγροτικών νοικοκυριών-εκμεταλλεύσεων της χώρας, η μέση έκταση ανά ανθοκομική εκμετάλλευση είναι 5,3 στρέμματα διασπασμένης σε επτά αγροτεμάχια. 14

Οι παραγωγικές ανθοκομικές καλλιέργειες, όταν διαχειρίζονται σωστά, μπορούν να επιφέρουν υψηλά κέρδη ανά μονάδα καλλιεργούμενης επιφάνειας. Παράλληλα, όμως απαιτούν και μεγάλο κεφάλαιο τόσο σε εξοπλισμό και σε αναλώσιμα, αλλά και κοπιαστική εργασία (Σάββας 2003). Μία ανθοκομική μονάδα για να είναι ανταγωνιστική στην σύγχρονη εποχή των ανοιχτών αγορών και της παγκοσμιοποίησης πρέπει να ισχύουν οι παρακάτω προϋποθέσεις: > υψηλή παραγωγικότητα, > καλής ποιότητας παραγόμενα ανθοκομικά προϊόντα, > χαμηλό κόστος παραγωγής, > επιτυχημένο μάρκετινγκ, διαφήμιση και προβολή της εταιρίας, > καλλιέργεια νέων ειδών και ποικιλιών, > συγκομιδή και διοχέτευση στην αγορά ανάλογα με την εποχή του έτους και τη ζήτηση, > τυποποιημένα ανθοκομικά προϊόντα, > γρήγορη και ασφαλής μεταφορά σε κατάλληλες συσκευασίες (Σάββας 2003). Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (2007) προκύπτουν τα εξής σχετικά με την ανθοκομία και τις ανθοκαλλιέργειες στην Ελλάδα: οι ανθοκαλλιέργειες υπαίθρου υπέστησαν βαθμιαία μείωση κατά 18% τις δύο τελευταίες δεκαετίες (1988-2005), από 5.549 στρέμματα σε 4.538, οι ανθοκαλλιέργειες θερμοκηπίων αυξήθηκαν βαθμιαία κατά τις αντίστοιχες δεκαετίες από 2.685 σε 3.574 στρέμματα καθώς αντίστοιχα αυξήθηκε και το ποσοστό των θερμαινόμενων θερμοκηπίων, το σύνολο των καλλιεργούμενων εκτάσεων κατά την τελευταία εικοσαετία κυμάνθηκε σε μεγέθη 8.000-10.000 στρέμματα, ο αριθμός των ανθοκομικών εκμεταλλεύσεων κυμάνθηκε από 1.350 έως 1.700, ενώ η μέση έκταση ανά εκμετάλλευση από 4,5 έως 7,5 στρέμματα, οι ελληνικές ανθοκομικές μονάδες πολλαπλασιαστικού υλικού παράγουν υλικό ικανοποιητικής έως πολύ ικανοποιητικής ποιότητας. 15

Τα τελευταία χρόνια ο κλάδος των δρεπτών ανθέων παραμένει στάσιμος ή παρουσιάζει μείωση, ενώ αντίθετα παρατηρείται σημαντική αύξηση στα φυτά των εσωτερικών χώρων και στο κλάδο της κηποτεχνίας. Κάτι, που πιθανώς να οφείλεται στην ανάγκη των κατοίκων των μεγάλων αστικών κέντρων για καλλωπιστικά φυτά (Δάρρας 2008). 2.5 Προβλήματα και αδυναμίες της παραγωγής και εμπορίας ανθοκομικών προϊόντων Από τις αρχές του 1990, άρχισε να παρατηρείται βαθμιαία πτώση ως προς τον αριθμό των καλλιεργούμενων στρεμμάτων και αύξηση της εισαγωγής των ανθοκομικών προϊόντων σε μεγαλύτερο βαθμό από την Ολλανδία και λιγότερο από τις υπόλοιπες χώρες της ευρωπαϊκή ένωσης. Οι λόγοι που οδήγησαν στην ύφεση αυτή είναι οι παρακάτω: Έλλειψη προγραμματισμού στις παραγόμενες ποσότητες και στα καλλιεργούμενα είδη. Έλλειψη νέων τεχνολογιών και ερευνητικών ινστιτούτων και παρεχόμενη τεχνική υποστήριξη στους ανθοκαλλιεργητές. Έλλειψη σύγχρονων έργων υποδομής και εγχώριων εταιριών εξοπλισμού. Αδυναμίες και ασυνέπειες στις εξαγωγές όπως είναι η μη έγκαιρη και λανθασμένη αποστολή ανθέων και η κακής ποιότητας ανθοκομικά προϊόντα. Η διακίνηση και η εμπορία των ανθοκομικών προϊόντων παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα που έχουν καθοριστικές συνέπειες στην ανάπτυξη του κλάδου, Η έλλειψη ορθού νομοθετικού πλαισίου, καθώς επίσης και η έλλειψη συνεργασίας και λανθασμένης διαχείρισης από τους αρμόδιους φορείς. Η έλλειψη εκπαιδευμένου και έμπειρου προσωπικού Το κόστος θέρμανσης. Η δαπάνη καυσίμων αποτελεί σημαντικότατο στοιχείο του κόστους παραγωγής και συμμετέχει στο μεταβλητό κόστος κατά 35% περίπου και στο συνολικό κόστος κατά 25%. 16

Η υπερχρέωση των μονάδων. Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές υπολογίζεται ότι φθάνουν τουλάχιστον τα 120 εκατομμύρια ευρώ. Το κόστος των εισροών (φάρμακα, λιπάσματα κ.λπ.) διαμορφώνεται σε ποσοστά που κυμαίνονται από 50-60% ανάλογα με το καλλιεργούμενο είδος (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 2007, Δάρρας 2006, Αντωνιδάκη-Γιατρομανωλάκη 1996). Ο κλάδος μπορεί να αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, τα οποία με την κατάλληλη πολιτική και χρηματοδότηση μπορούν να ξεπεραστούν και η Ελλάδα, να γίνει ανταγωνιστική στις εξαγωγές των ανθοκομικών προϊόντων. Η ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός του κλάδου της ανθοκομίας μέσω των περιβαλλοντικών και κοινωνικών προτύπων με τη βοήθεια νέων αναπτυξιακών κατευθυντήριων γραμμών (π.χ. εκσυγχρονισμός, τυποποίηση, καινοτόμων δράσεων, επαγγελματικής κατάρτισης και συνεργασιών), είναι εφικτή. 2.6 Η παραγωγή των ανθοκομικών προϊόντων παγκοσμίως και στην Ελλάδα Στην Ευρώπη παράγεται το 35% της συνολικής παγκόσμιας παραγωγής ανθοκομικών προϊόντων. Ακολουθεί η Ασία με ποσοστό 30%, και οι υπόλοιπες ήπειροι (ΒθουταΙάε Θί θι 2001). Σύμφωνα με το Τζαβάρα (2007) παγκόσμια καλλιεργούνταν τέσσερα εκατομμύρια στρέμματα για δρεπτά άνθη και γλαστρικών φυτών, ενώ η συνολική αξία της παραγωγής εκτιμούνταν στα δεκαοχτώ δις ευρώ για το έτος 2005. Η κατανομή των καλλιεργούμενων εκτάσεων ανθοκομικών προϊόντων παγκοσμίως είναι ως εξής: α) το 72% της έκτασης προέρχεται από την Ασία/Ειρηνικό, με πρώτη χώρα την Κίνα, β) το 12,63% από την Ευρώπη (πρώτη χώρα σε εκτάσεις Ολλανδία), γ) το 11,65% στην Κεντρική και Νότια Αμερική (πρώτη χώρα Μεξικό), δ) το 6,3% από τις Η.Π.Α., ε) το 1,42% από την Αφρική και το 0,96% στη Μέση Ανατολή. Η Ελλάδα κατέχει το 0,24% της συνολικής παγκόσμιας έκτασης. Η Ολλανδία είναι η πρώτη σε παραγωγή και εξαγωγές χώρα, στα περισσότερα εμπορικά είδη δρεπτών άνθεων, καθώς και το παγκόσμιο κέντρο εμπορίας και διακίνησης δρεπτών άνθεων. Η Ολλανδία, επίσης, 17

αποτελεί τον κύριο παραγωγό στην ευρωπαϊκή ένωση με συνολικό όγκο συναλλαγών τα δύο δισεκατομμύρια ευρώ. Επιπρόσθετα, δρεπτά άνθη παράγονται και σε τρίτες χώρες όπως είναι το Ισραήλ, η Κολομβία, η Κένυα, το Ζιμπάμπουε και η Ουγκάντα, τα οποία εξάγονται στην Ολλανδία και μεταπωλούνται στη συνέχεια στην Ευρώπη και στην Αμερική. Η ανθοκομία, αποτελεί έναν αναδυόμενο τομέα στις εξαγωγές πολλών αναπτυσσόμενων χωρών. Στην Ολλανδία καλλιεργούνται περίπου 87.000 στρέμματα θερμοκηπίων από τα οποία τα 33.000 παράγουν δρεπτά άνθη. Οι περισσότερες καλλιέργειες ειδικεύονται σε ένα μόνο είδος, στο οποίο ο παραγωγός είναι τελείως εξειδικευμένος και πετυχαίνει τη βέλτιστη δυνατή ποσότητα και ποιότητα των ανθέων. Η Ιταλία και η Ισπανία είναι δύο, επίσης, σημαντικές χώρες ως προς την παραγωγή δρεπτών άνθεων (Δάρρας 2006). Οι κύριες χώρες παραγωγής δρεπτών ανθέων, εντός της ευρωπαϊκής ένωσης, το έτος 1993, ήταν η Ιταλία (21% της συνολικής ευρωπαϊκής παραγωγής), η Ολλανδία (17%), η Γερμανία (15%) και η Αγγλία (14%) (ΒαοιίΓαίάε θί θι 2001). Οι πιο σημαντικές χώρες παραγωγής γλαστρικών φυτών στην Ευρώπη, το έτος 1988, ως προς την ποσότητα και την αξία παραγωγής ήταν η Ολλανδία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Γαλλία, η Δανία και το Βέλγιο. Ενώ, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του 1991 οι πιο σημαντικές χώρες σε καλλιεργούμενες εκτάσεις ανθοκομικών προϊόντων ήταν κατά σειρά: η Ιταλία (με 80.000 στρέμματα), η Γαλλία (με 65.000 στρέμματα), η Δυτική Γερμανία (με 58.000 στρέμματα), η Ολλανδία (με 57.000 στρέμματα), το Ηνωμένο Βασίλειο (με 39.500 στρέμματα), η Ισπανία (30.000 στρέμματα), το Βέλγιο (με 13.000 στρέμματα), η Ελλάδα (με 10.200 στρέμματα) και η Δανία (με 6.800 στρέμματα) (Αντωνιδάκη-Γιατρομανωλάκη 1996). Η παραγωγή και εμπορία δρεπτών άνθεων στην Ελλάδα, άρχισε να αναπτύσσεται κατά τη δεκαετία του 1960, αλλά γνώρισε μεγάλη άνθιση μετά την ένταξη της χώρας μας στην ευρωπαϊκή ένωση, δηλαδή κατά τη δεκαετία του 1980. Την περίοδο εκείνη, σημειώθηκε μεγάλη αύξηση στις καλλιεργούμενες εκτάσεις, καθώς και στην εξαγωγή δρεπτών άνθεων, κυρίως, προς τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Παρόλα, αυτά η άνθιση αυτή, διήρκεσε για μικρό χρονικό διάστημα. Το διάστημα αυτό, χάθηκε μια σημαντική ευκαιρία 18

εδραίωσης της χώρας μας, στον παγκόσμιο εμπορικό χάρτη της παραγωγής ανθοκομικών προϊόντων με αποτέλεσμα η ελληνική παραγωγή δρεπτών άνθεων και φυλλωμάτων να παραμένει υποανάπτυκτη και μη ανταγωνιστική. (Δάρρας 2008, 2006). Η καλλιέργεια και παραγωγή δρεπτών άνθεων στην Ελλάδα, εντοπίζεται κυρίως στις περιοχές της Αττικής (κυρίως στο Μενίδι), στη Κρήτη, στη περιοχή της Τροιζήνας (διοικητικά ανήκει στο νομό Πειραιά) και σε άλλες περιοχές της Πελλοπονήσου (Πίνακας 1). Σε ορισμένα δρεπτά άνθη, όπως για παράδειγμα το τριαντάφυλλο καλλιεργείται σε μεγάλα ποσοστά και στην Δυτική και Κεντρική Μακεδονία. Η παραγωγή των ανθέων γίνεται σε μεγαλύτερο ποσοστό σε υπαίθριες καλλιέργειες, παρά σε θερμοκήπια. Οι χώρες εξαγωγής δρεπτών ανθέων της Ελλάδας ήταν κυρίως η Αγγλία, η Γερμανία, η Ολλανδία, η Αυστρία, η Ελβετία και σε μικρότερο ποσοστό οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, η Αμερική και ο Καναδάς (Δάρρας 2008, 2006). Πίνακας 1: Οι κυριότερες περιφέρειες ανθοκαλλιέργειας στην Ελλάδα Αττική 39,2% Κεντρική Μακεδονία 15,6% Κρήτη 15,5% Θεσσαλία 9% Στερεά Ελλάδα 6,3% Δυτική Ελλάδα 5,3% Πελοπόννησος 4,2% Λοιπές περιφέρειες 4,9% Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 2007 Στην Ελλάδα το 2002 (Δάρρας 2008), υπήρχαν 1444 ενεργές εκμεταλλεύσεις, με περίπου 4780 στρέμματα για την παραγωγή δρεπτών ανθέων κυρίως τριαντάφυλλων και γαρύφαλλων και σε μικρότερες ποσότητες χρυσάνθεμων, γλαδιόλων, ντάλιας και τουλίπας (Πίνακας 2). 19

Πίνακας 2: Έκταση και παραγωγή (θερμοκηπιακή και υπαίθρια) των δημοφιλέστερων ανθέων το 2003 στην Ελλάδα (Δάρρας 2008) Είδος Θερμοκηπιακή Υπαίθρια Σύνολο Έκταση(υ Παραγωγή1^ Έκταση Παραγωγή Έκταση Παραγωγή Τριαντάφυλλα 880 80,315 24 0,970 904 81,285 Γαρίφαλα 628 99,807 573 100,730 1201 200,537 Χρυσάνθεμα 184 20,343 199 18,559 383 38,902 Ζέρμπερες 75 8,558 100 14000 174 22,558 Ντάλιες 9 2,125 332 29,558 341 31,713 Τουλίπες 5 0,160 43 0,787 48 0,947 Γλαδίολοι 3 0,115 64 0,822 66 0,937 Λοιπά 492 29,067 168 11,870 660 40,937 Σύνολο 2276 240,490 1501 177,326 3777 417,816 (1) σε στρέμματα, (2) σε εκατομμύρια στελέχη Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και τροφίμων Σύμφωνα με τον Πίνακα 2, την μεγαλύτερη έκταση θερμοκηπιακής καλλιέργειας την καταλαμβάνει το τριαντάφυλλο (880 στρέμματα), ακολουθούν τα γαρίφαλα (628 στρέμματα) και τα χρυσάνθεμα (184 στρέμματα). Στις υπαίθριες καλλιέργειες κυριαρχούν τα γαρίφαλα (573 στρέμματα υπαίθριας καλλιέργειας) ακολουθούν οι ντάλιες (332 στρέμματα) και τα χρυσάνθεμα (199 στρέμματα). Την μεγαλύτερη παραγωγή σε στελέχη την έχουν τα υπαίθρια και θερμοκηπιακά γαρίφαλλα με περίπου 100 εκατομμύρια τόνους παραγωγής στελεχών. Σε σύνολο πάντως οι θερμοκηπιακές καλλιέργειες ανθέων υπερτερούν τόσο σε έκταση όσο και σε παραγωγή σε σύγκριση με τις υπαίθριες. Η παραγωγή και τα αντίστοιχα κέρδη από την πώληση των δρεπτών ανθέων στην Ελλάδα, δεν ήταν σταθερή. Κατά την περίοδο 1990 έως 2003 υπάρχει μία συνολική μείωση περίπου κατά 50% της έκτασης σε στρέμματα των δρεπτών ανθέων, ενώ παρατηρείται μια αύξηση της αξίας τους σχεδόν στο διπλάσιο το 2003 σε σύγκριση με το 1990. Παρόλα αυτά το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα δεν παρατηρείται αξιόλογη μεταβολή στην παραγωγή της ποσότητας των στελεχών δρεπτών ανθέων (Πίνακας 3). 20

Πίνακας 3: Παραγωγή και ακαθάριστη αξία δρετττών άνθεων την περίοδο 1990-2003 (Δάρρας 2008) Έτος Έκταση (στρέμματα) Παραγωγή (εκατομμύρια στελέχη) Αξία (εκατομμύρια δρχ.) 1990 7220 453 12295 1996 5800 405 17500 1998 5787 434 23500 2000 5893 437 26000 2001 4403 435 22000 2003 3718 427 22000 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Η πλειοψηφία των εκμεταλλεύσεων είναι μικρού κλήρου, με ανεπαρκή εξοπλισμό. Επίσης δεν υπάρχει συστηματική μεταποιητική, τυποποιητική και συσκευαστική δραστηριότητα. Στην Ελλάδα, επίσης υπάρχει μεγάλος αριθμός χονδρεμπόρων, ενώ οι επιχειρήσεις λιανικής πώλησης ανθοκομικών προϊόντων είναι αρκετά διαδεδομένες και ανέρχονται γύρω στις 8.000 πανελλαδικά (Τζαβάρας 2007). Σήμερα οι ανθοκομικές καλλιέργειες καλύπτουν έκταση περίπου από 13.000 στρέμματα από τις οποίες περίπου οι μισές σχεδόν είναι θερμοκήπια. Τα δρεπτά άνθη καταλαμβάνουν έκταση 5.500 στρεμμάτων, τα γλαστρικά 1.200 στρεμμάτων και οι εκτάσεις για φυτά κηποτεχνίας ξεπερνούν τα 2.200 στρέμματα. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η καλλιέργεια των κομμένων λουλουδιών καταλαμβάνει το 55% της καλλιεργούμενης έκτασης, η καλλιέργεια των φυτών κηποτεχνίας το 27% και των γλαστρικών φυτών το 13% της καλλιεργούμενης έκτασης. Επιπλέον, υπάρχουν και ορισμένες εκτάσεις (περίπου 5% της συνολικής καλλιεργούμενης έκτασης) που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του πολλαπλασιαστικού υλικού των ανθοκομικών προϊόντων (Μαθιουδάκης 2007). Από τα δρεπτά άνθη την πρώτη θέση καταλαμβάνει το γαρύφαλλο με 1.400 στρέμματα (από τα οποία τα μισά είναι υπαίθρια) και ακολουθούν το τριαντάφυλλο με 950 στρέμματα (κυρίως θερμοκήπια), το χρυσάνθεμο με 600 στρέμματα υπαίθριας και 21

θερμοκηπιακής καλλιέργειας και με λιγότερα στρέμματα ο γλαδίολος, η ζέρμπερα, η γυψοφίλη (Μαθιουδάκης 2007). Στους επόμενους Πίνακες 4 και 5, φαίνεται η συνολική έκταση που καταλαμβάνουν τα εγχώρια ανθοκομικά προϊόντα ανά είδος παραγωγής, καθώς και η παραγωγή σε τεμάχια ανά είδος (Τζαβάρας 2007) σύμφωνα με την επεξεργασία των στοιχείων από τον ερευνητή για τα έτη 1995-2002 για την Ελλάδα. Πίνακας 4: Συνολική έκταση (στρέμματα) ανά εγχώριο είδος παραγωγής (Τζαβάρας 2007) Είδος 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Τ ρ ια ν τ ά φ υ λ λ α 837,7 836,5 898 1075,5 1068 1022 1157 1196 Γ α ρ ύ φ α λ λ α 1499 1402 1659 1710,5 1506,5 1278,5 1493,5 1433 Γ λ α δ ιό λ ε ς 605,5 588,5 577,5 411 402,5 342 75,5 315,5 Χ ρ υ σ ά ν θ ε μ α 678,5 645,5 680,5 701,3 611,5 572 650 498 Ν τά λ ιε ς 158,3 158,5 147 96 95 94 100 98,5 Τ ο υ λ ίπ ε ς 50 53 0 68,2 29 20,5 33 32 Ζ έ μ π ε ρ ε ς 0 21 0 90 51,3 33,5 0 9,5 Δ ιά φ ο ρ α δ ρ ε π τά 2550 2484,5 2464,5 2080 2308 2225 590,5 646 Σ τ ρ ε λ ίτ σ ια 1,2 2,2 Φ υ λ λ ώ μ μ α τ α Σ π α ρ ά γ γ ι 38 38,2 0 0 0 0 53,5 61,5 Φ υ λ λ ώ μ α τ α Π τ ε ρ ίδ ε ς 42 43 0 0 0 0 13 8,5 Γ λ α σ τ ρ ικ ά Α ν θ ισ μ έ ν α 527,5 549 569 555 508 378,5 392 729 Γ λ α σ τ ρ ικ ά Π ρ ά σ ιν α 622,5 620 606,5 6 1 1,5 533 766,5 742 555 Γ λ α σ τ ρ ικ ά Ε τ ή σ ια 183 255 334 260 102,5 124,5 131 147 Σύνολο 7792 7695,9 7936 7659 7215,3 6857 5433,2 5729,5 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Από τον παραπάνω πίνακα φαίνεται ότι υπάρχει αύξηση των στρεμμάτων που καταλαμβάνουν οι καλλιέργειες τριαντάφυλλου. Συγκεκριμένα τα συνολικά στρέμματα καλλιέργειας τριαντάφυλλου αυξήθηκαν κατά 42% το 2002 σε σύγκριση με το 1995. Η καλλιέργεια γαρύφαλλου ακολούθησε μια αυξητική τάση για μία τριετία (από το 1995 έως το 1998), αλλά μετά είχε πτωτική πορεία και το 2002 καταλάμβανε την ίδια έκταση με το 1995. Σημαντική μείωση σε έκταση στρεμμάτων είχαν οι καλλιέργειες γλαδίολου, οι οποίες μειώθηκαν περισσότερο από 50% σε λιγότερο από μία δεκαετία, ενώ μικρότερη αλλά σημαντική είχαν του χρυσάνθεμου, ντάλιας και τουλίπας. 22

Πίνακας 5: Συνολική παραγωγή (χιλιάδες τεμάχια) ανθοκομικών προϊόντων ανά είδος (Τζαβάρας 2007) Είδος 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Τ ρ ια ν τ ά φ υ λ λ α 61814 62464,5 63398,5 297223 209179 205599 400900 100061,5 Γ α ρ ύ φ α λ λ α 219217 193762 214929 205707 196238 194801 600577 195421 Γ λ α δ ιό λ ε ς 43194 43201 12966 8485 8295 7099 1626 86383 Χ ρ υ σ ά ν θ ε μ α 25115 24701 83753,5 270137,5 27997 28592 41689 16353,5 Ν τά λ ιε ς 8379 8635 8990 12210 5397 5750 5455 5012 Τ ο υ λ ίπ ε ς 1955 1767 2270 640 399 534 542 Ζ έ μ π ε ρ ε ς 1353 11461 6795 4730 160562,5 Δ ιά φ ο ρ α δ ρ ε π τά 108121 107548,5 97642 85240,5 102633,5 98813,5 74000 147778,5 Σ τ ρ ε λ ίτ σ ια 170 1085 Φ υ λ λ ώ μ μ α τ α Σ π α ρ ά γ γ ι Φ υ λ λ ώ μ α τ α Π τ ε ρ ίδ ε ς Γ λ α σ τ ρ ικ ά Α ν θ ισ μ έ ν α Γ λ α σ τ ρ ικ ά 804 3375 170 850 360,15 13407 25616 26457 27662,5 22448,5 22569 22083,5 24178 17040 14597 11498,5 10955,5 11255 14401,5 18136,5 15214 Π ρ ά σ ιν α Γ λ α σ τ ρ ικ ά Ε τή σ ια 4299 7626,5 5146,5 7089,5 8622 9137 9861 12469,5 Σύνολο 502509,4 492415,5 524781 938441,5 599500 591891 1176797 757610,7 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Από τον παραπάνω πίνακα παρατηρούμε ότι μέσα σε μια επταετία (1995-2002), η παραγωγή σε τεμάχια για τα τριαντάφυλλα αυξήθηκε συνολικά κατά 38%, στα μεν γαρύφαλλα παρέμεινε η ίδια όλες τις χρονιές, εκτός από το 2001 όπου παρατηρήθηκε μια καταπληκτική αύξηση κατά 60%, ενώ στους γλαδίολους η παραγωγή το 2002 ήταν διπλάσια της παραγωγής το 1995. Σημαντική σταδιακή μείωση παρουσίασε η παραγωγή της ντάλιας, ενώ η παραγωγικότητα της τουλίπας μειώθηκε κατά 70% το 2002 σε σύγκριση με το 1995. Σύμφωνα με νεότερα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (2007), παρόμοιες τάσης αύξησης ή μείωσης των εκτάσεων δρεπτών ανθέων με αυτές που αναφέραμε, παρατηρούνται. Συγκεκριμένα: 23

1) τα τριαντάφυλλα θερμοκηπίου αυξήθηκαν κατά 10%, εξαιτίας της αύξησης των καλλιεργούμενων εκτάσεων κατά 22,6% και των στρεμματικών αποδόσεων κατά 6%, 2) τα γαρύφαλλα παραμένουν στα ίδια επίπεδα παραγωγής, λόγω σταθερής έκτασης και στρεμματικών αποδόσεων, 3) οι εκτάσεις με καλλιέργεια γλαδιόλων μειώθηκαν κατά 10%, ενώ η συνολική τους παραγωγή σε τεμάχια αυξήθηκε κατά 24,7%, επειδή αυξήθηκε η παραγωγικότητα, 4) οι εκτάσεις με καλλιέργεια χρυσάνθεμων μειώθηκαν κατά 28,6%. Η καλλιέργεια των γλαστρικών φυτών στην Ελλάδα άρχισε, επίσης κατά τη δεκαετία του 1970 και γνώρισε μεγάλη άνθιση την επόμενη δεκαετία (Πίνακας 6). Πίνακας 6: Εξέλιξη της παραγωγής γλαστρικών φυτών στην Ελλάδα (Αντωνιδάκη-Γιατρομανωλάκη 1996) 1975 1980 1983 1984 1989 1992 Έκταση (στρ.) 140 480 520 540 908 990 Παραγωγή (εκ. τεμ.) 1.400 5.000 6.000 16.600 18.800 - Αξία (δρχ) 160 εκ. 1,5 δις 3 δις 4 δις >7 δις 9,4 δις Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Από το πίνακα φαίνεται ότι υπάρχει μια σημαντική αύξηση τόσο σε στρέμματα, παραγωγή όσο και σε αξία των γλαστρικών φυτών στην Ελλάδα. Η καλλιέργεια των γλαστρικών φυτών γίνεται κυρίως σε θερμοκήπια και αποτελεί ένα σημαντικό έσοδο των ανθοκομικών εκμεταλλεύσεων. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα σε σχέση με τα δρεπτά άνθη, είναι πως δεν έχουν μικρό περιθώριο διάθεσης στην αγορά. Οι βασικές περιοχές καλλιέργειας γλαστρικών φυτών το 1992, ήταν η Αττική, η Μαγνησία και η Θεσσαλονίκη (Αντωνιδάκη-Γιατρομανωλάκη 1996). Τα τελευταία χρόνια τα γλαστρικά (διακοσμητικά) φυτά, λαμβάνουν σημαντικό μερίδιο αγοράς στην ανθοκαλλιέργεια και ακολουθούν τα γαρύφαλλα, τα τριαντάφυλλα και η στρετσίλια (ή αλλίως το πουλί του παραδείσου) (Matías et al 2000). 24

Το υψηλό κόστος παραγωγής, η εργασία, οι εξειδικευμένες υποδομές και ο εξοπλισμός αποτρέπουν την ίδρυση μιας ανθοκομικής επιχείρησης. Όπως σε κάθε επιχείρηση, έτσι και στην ανθοκομική πρέπει να γίνεται μια οικονομική ανάλυση για να δείξει το ρίσκο της επιχείρησης και εάν θα μπορεί και πότε να είναι προσοδοφόρα. Η επιλογή του πιο κατάλληλου φυτού για καλλιέργεια, είναι υψίστης σημασίας για μια βιώσιμη ανθοκομική επιχείρηση. Οι Mattas et al (2000), εξέτασαν την ενδεχόμενη κερδοφορία τριών μελετών επένδυσης θερμαινόμενων θερμοκηπίων με τριαντάφυλλο, ζέρμπερα και γυψοφύλλη στην Βόρεια Ελλάδα. Για την οικονομική ανάλυση με βάση το κριτήριο της καθαρής τρέχουσας αξίας σε διάστημα 10 ετών, εξετάστηκαν η μέση ετήσια παραγωγή, η κερδοφορία (οι μέσες ετήσιες ακαθάριστες εισπράξεις και το μέσο ετήσιο κόστος) και η διακύμανση των τιμών, με επιτόκιο προεξόφλησης 8%. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τις καλύτερες ακαθάριστες εισπράξεις είχαν τα τριαντάφυλλα, ακολούθως η ζέρμπερα και τελευταία η γυψοφύλλη (Πίνακας 7). Πίνακας 7: Σύγκριση του μέσου ετήσιου κόστους παραγωγής και των ακαθάριστων εισπράξεων (Mattas et al 2000) Τριαντάφυλλα Ζέρμπερα Γ υψοφύλλη Παραγωγή/λουλούδι 337,000 235,000 75,000 Μέσο συνολικό κόστος (δρχ.) 4,539,500 5,160,000 3,420,000 Ακαθάριστες εισπράξεις 30,546,820 18,329.750 10,500,000 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 2.7 Ζήτηση και κατανάλωση ανθοκομικών προϊόντων Η ζήτηση των ανθοκομικών προϊόντων συσχετίζεται με πολλούς παράγοντες και ένας από τους πιο σημαντικούς είναι και η οικονομική ευφορία, δηλαδή από το διαθέσιμο εισόδημα του καταναλωτή. Επιπλέον, η κατανάλωση των ανθοκομικών προϊόντων επηρεάζεται άμεσα από το πλήθος των κοινωνικών γεγονότων και εκδηλώσεων, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και τη τιμή του προϊόντος. 25

Σε πολλές προηγμένες χώρες του κόσμου ο τομέας της ανθοκομίας τα τελευταία χρόνια σημειώνει σημαντική ανάπτυξη. Η ζήτηση των ανθοκομικών προϊόντων, παρουσιάζει σημαντικές μεταβολές ανάλογα με την εποχή, με αποτέλεσμα και την αντίστοιχη μεταβολή των τιμών. Επίσης, υπάρχουν ορισμένες μέρες ή περίοδοι τον χρόνο, όπως για παράδειγμα η γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου ή οι διακοπές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, όπου η παρατηρείται σημαντική αύξηση στην κατανάλωση ανθοκομικών προϊόντων. Στην Ευρώπη καταναλώνεται το 50 % των δρεπτών άνθεων της παγκόσμιας αγοράς. Οι ευρωπαίοι καταναλωτές αγοράζουν άνθη κυρίως ως δώρο (50-60%), για γάμους ή κηδείες (10-20%) και για τη διακόσμηση του σπιτιού τους (20-30%). Τα περισσότερα άνθη καταναλώνονται στην Γερμανία, την Ολλανδία, την Γαλλία, την Αγγλία και την Ιταλία. Η Γερμανία, είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας λουλουδιών παγκοσμίως. Σύμφωνα με μια γενική επισκόπηση της CBI (Center for the Promotion of Imports from Developing Countries), που εκδόθηκε το Νοέμβριο του 2007, διαπιστώθηκε ότι η συνολική κατανάλωση δρεπτών ανθέων και φυλλωμάτων παρέμεινε σχετικά σταθερή την πενταετία 2002-2006, αλλά υπήρχαν διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα κράτη (Πίνακας 8). Η κατανάλωση στις κυρίαρχες αγορές, δηλαδή τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ολλανδία μειώθηκε ελαφρώς, ενώ στην Ιταλία σημειώθηκε ετησίως πτώση κατά 7% τα τελευταία χρόνια. Ο κορεσμός, η οικονομική κατάσταση και η μείωση της αγοραστικής ικανότητας θεωρούνται οι σημαντικότεροι από τους παράγοντες που συνέβαλλαν στη πτώση της κατανάλωσης που παρατηρήθηκε σε μερικές κυρίαρχες αγορές. Η Ολλανδία, η Αγγλία, η Δανία και η Αυστρία ήταν οι χώρες με την μεγαλύτερη κατά κεφαλήν κατανάλωση, ενώ η κατά κεφαλήν κατανάλωση εντός των χωρών της Ε.Ε. την περίοδο 2002-2006 αυξήθηκε ελαφρώς. Αξιοσημείωτο και ένα γεγονός που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, η αύξηση της κατανάλωσης λουλουδιών, αλλά και ανθοκομικών προϊόντων γενικότερα στις «πρώην ανατολικές χώρες» που ανήκουν πλέον στις αναπτυσσόμενες. Η ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου των χωρών αυτών, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της κατανάλωσης δρεπτών ανθέων και φυτών εσωτερικού χώρου τα 26

τελευταία χρόνια, οπότε και την αύξηση των εισαγωγών προς τις χώρες αυτές. Προς το παρόν, τα κατά κεφαλήν έξοδα των Ανατολικών χωρών σε άνθη και φυτά κυμαίνονται στα 7 με 8 ευρώ ετησίως. Πίνακας 8: Κατανάλωση δρεπτών ανθέων και φυλλωμάτων των χωρών της Ε.Ε. κατά τα έτη 2002-2006 (ΟΒΙ 2007) 2002 2004 2006 Χώρες Κατά Κατά Κατά Εκατομμύρια Εκατομμύρια Εκατομμύρια κεφαλήν κεφαλήν κεφαλήν Ευρώ ευρώ ευρώ (ευρώ) (ευρώ) (ευρώ) Γερμανία 3,108 38 3,022 37 2,947 36 Ηνωμένο 2,401 40 2,649 44 2,821 47 Βασίλειο Γαλλία 1,960 33 1.939 33 1,853 30 Ιταλία 2,126 37 1,805 31 1,619 28 Ισπανία 815 20 916 22 990 22 Ολλανδία 959 60 876 54 892 54 Βέλγιο 297 29 358 35 401 39 Σουηδία 299 34 311 35 342 38 Αυστρία 354 43 364 44 324 40 Πολωνία 267 7 225 6 322 8 Δανία 215 40 234 43 247 46 Φιλανδία 179 34 167 32 181 35 Ελλάδα 172 16 183 17 178 16 Ιρλανδία 118 30 141 34 162 38 Πορτογαλία 155 15 147 14 147 14 Ουγγαρία 122 12 129 13 136 14 Τσεχία 118 12 123 12 125 12 Ρουμανία - - 67 3 105 5 Σλοβακία 53 10 46 9 53 10 Σλοβενία 47 23 42 21 34 17 Σύνολο 13,765 28 13,677 28 13,774 29 Πηγή: Flower Council of Holland (2007) Η ελληνική αγορά ανθοκομικών προϊόντων, είναι σχετικά μικρή. Σύμφωνα με τον Δάρρα (2008) η κατανάλωση ανθέων και φυλλωμάτων στην Ελλάδα το 2005 έφτασε τα 179 εκατομμύρια ευρώ, ένα ποσό μειωμένο με το προηγούμενο έτος, αλλά κατά 4% περίπου αυξημένο σε σχέση με το 2001. Η κατά κεφαλήν κατανάλωση ανθέων στην Ελλάδα είναι πολύ μικρή σε σχέση με τις περισσότερες χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης και κυμαίνεται περίπου σε 16 ευρώ το χρόνο σε δρεπτά άνθη, για τη δημιουργία μικτών ειδών μπουκέτων (Δάρρας 2008). 27

Στην Ελλάδα, όσον αφορά τα δρεπτά άνθη, τα τριαντάφυλλα, τα χρυσάνθεμα και οι τουλίπες ζητούνται περισσότερο για προσωπική χρήση και ως δώρο, ενώ τα τριαντάφυλλα, οι ζέρμπερες και τα γαρύφαλλα κυρίως για κοινωνικούς λόγους. Από τα φυτά γλάστρας εκείνα που έχουν μεγαλύτερη ζήτηση είναι η αζαλέα, η βιγόνια και το κυκλάμινο (Τζαβάρας 2007). Ο Τζαβάρας (2007) διεξήγε έρευνα μέσω ερωτηματολογίων σε καταναλωτές της Θεσσαλονίκης, από διάφορες περιοχές και με διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά. Τα αποτελέσματα των κριτήριων επιλογής των αγοραστών αυτών που πρόκειται να αγοράσουν δρεπτά άνθη και γλαστρικά φυτά δίνονται στους παρακάτω Πίνακες 9 και 10. Πίνακας 9: Συνήθειες και στάσεις των αγοραστών δρετττών ανθέων (Τζαβάρας 2007) Δήλωση Μέσος Τυπική Αριθμός Διάμεσος Αγοράζω κομμένα άνθη... όρος απόκλιση δείγματος για κοινωνικές υποχρεώσεις (π.χ. γιορτές, γενέθλια, εγκαίνια κ.λπ.) 4,10 4,00 1,013 1029 γιατί βελτιώνουν την ποιότητα ζωής μου 3,67 4,00 1,127 1031 γιατί λείπει το πράσινο από τη ζωή μας 3,61 4,00 1,145 1029 ανάλογα με την κάθε περίπτωση (κοινωνική ή προσωπική) και όχι την εποχή 3,60 4,00 1,152 1022 στη γιορτή της μητέρας για να της τα προσφέρω 3,58 4,00 1,355 1026 σε νεκρώσιμη τελετή 3,54 4,00 1,355 1026 ως δώρο την τελευταία στιγμή 3,41 4,00 1,330 1024 όλες τις εποχές του χρόνου 3,41 4,00 1,198 1021 για το/τη σύζυγο όταν γιορτάζουν 3,36 4,00 1,335 1014 για την εκκλησία (π.χ. επιτάφιο) 3,18 4,00 1,319 1021 για τον εαυτό μου 3,12 3,00 1,307 1025 για να στολίσω το σπίτι μου μόνο τις γιορτές 3,08 3,00 1,209 1020 ως συμπλήρωμα στο δώρο που ήδη έχω πάρει 3,07 3,00 1,254 1024 κυρίως μέσα σε κατασκευές για τα Χριστούγεννα (κλαδιά από έλατα) 2,95 3,00 1,213 1026 για γάμους-στολισμό της εκκλησίας 2,89 3,00 1,421 1027 για να στολίσω το σπίτι μου καθημερινά 2,84 3,00 1,253 1027 σε ήδη-έτοιμη τυποποιημένη ανθοδέσμη από τον ανθοπώλη 2,82 3,00 1,268 1029 από συνήθεια 2,46 2,00 1,126 1017 για να μου καλύπτουν και άλλες ανάγκες όπως της μαγειρικής 1,92 1,00 1,235 1012 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 28

Πίνακας 10: Συνήθειες και στάσεις των αγοραστών φυτών εσωτερικών χώρων (Τζαβάρας 2007) Δήλωση Μέσος Τυπική Αριθμός Διάμεσος Αγοράζω κομμένα άνθη... όρος απόκλιση δείγματος για κοινωνικές υποχρεώσεις (π.χ. γιορτές, γενέθλια, 3,99 4,00 1,090 1027 εγκαίνια κ.λπ.) γιατί βελτιώνουν την ποιότητα ζωής μου 3,86 4,00 1,092 1028 γιατί λείπει το πράσινο από τη ζωή μας 3,84 4,00 1,109 1027 ανάλογα με την κάθε περίπτωση (κοινωνική ή 3,37 4,00 1,248 1024 προσωπική) και όχι την εποχή για τον εαυτό μου 3,32 4,00 1,354 1025 για να είναι το σπίτι μου στολισμένο καθημερινά 3,29 3,00 1,300 1028 όλες τις εποχές του χρόνου 3,24 3,00 1,224 1015 στη γιορτή της μητέρας 3,21 4,00 1,415 1022 ως δώρο την τελευταία στιγμή 2,34 2,00 1,436 1013 κυρίως τα Χριστούγεννα (π.χ. αλεξανδρινό) 2,86 3,00 1,197 1012 ως συμπλήρωμα στο δώρο που ήδη έχω πάρει 2,78 3,00 1,260 1024 για να μου καλύπτουν και άλλες ανάγκες όπως της 2,34 3,00 1,300 1028 μαγειρικής από συνήθεια 2,34 2,00 1,193 1014 για γάμους-στολισμό της εκκλησίας 2,31 2,00 1,313 1020 για την εκκλησία (π.χ. επιτάφιο) 2,25 2,00 1,245 1018 σε νεκρώσιμη τελετή 2,10 2,00 1,322 1012 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Ο Τζαβάρας (2007) επιπλέον αναφέρει ότι η πλειοψηφία των πολιτών που ερωτήθηκαν αγοράζει δρεπτά άνθη για τις εξής περιπτώσεις: α) γέννηση μωρού ως δώρου (72,6%), για γενέθλια ως δώρο (79%), τα Χριστούγεννα για διακόσμηση του σπιτιού (55,9%), σε ονομαστική εορτή γυναίκας (77,6%), σε ονομαστική εορτή άνδρα (62,7%), σε νεκρώσιμη τελετή (75,1%), τη Μεγάλη Παρασκευή για τον επιτάφιο (65%), στον/στην αγαπημένο/η (68,5%), του Αγίου Βαλεντίνου (57,1%), σε αρραβώνα (58,8%), στη γιορτή της μητέρας (68,8%), για την εκκλησία (59,4%), επίσημη επίσκεψη (60,1%) για να ευχαριστήσει κάποιον (52%) και για τα μνήματα (72,3%). Τα ανθοφόρα φυτά γλάστρας φαίνονται να προτιμώνται από την πλειοψηφία των καταναλωτών για γέννηση μωρού ως δώρο (61,9%), για γενέθλια ως 29

δώρο (57,8%), για τα Χριστούγεννα ως διακόσμηση του σπιτιού (53,7%), σε ονομαστική εορτή γυναίκας (58,2%), σε ονομαστική εορτή άνδρα (50,1%), σε εγκαίνια μαγαζιού (63,7%), σε επίσημη επίσκεψη (57,2%), ενώ οι υπόλοιπες περιπτώσεις προτιμούνταν σε ποσοστά κάτω του 50% των ερωτηθέντων. Σχετικά με τα φυλλώδη φυτά γλάστρας αγοράζονται σε γέννηση μωρού ως δώρο (56,1%), για ονομαστική εορτή γυναίκας (50,7%), για ονομαστική εορτή άνδρα (52%), για εγκαίνια μαγαζιού (67,3%) και για επίσημη επίσκεψη (59%). Επίσης, ο ίδιος αναφέρει ότι η πλειοψηφία των ερωτηθέντων καταναλωτών δεν αγοράζει κομμένα (δρεπτά) άνθη (Κ.Α.), ανθοφόρα φυτά γλάστρας (Α.Φ.Γ.) και φυλλώδη φυτά γλάστρας (Φ.Φ.Γ.) για τις ακόλουθες περιπτώσεις: σε γάμο ως δώρο (Κ.Α.=54,4%, Α.Φ.Γ.=62,5%, Φ.Φ.Γ.=64,3%), τα Χριστούγεννα ως δώρο (Κ.Α.=61,5%, Α.Φ.Γ.=57%, Φ.Φ.Γ.=65,8%), τη Μεγάλη Πέμπτη για τον Εσταυρωμένο (Κ.Α.=51,3%, Α.Φ.Γ.=93,8%, Φ.Φ.Γ.=93,9%), για επαγγελματικές υποχρεώσεις (Κ.Α.=68,5%, Α.Φ.Γ.=60,3%, Φ.Φ.Γ.=51,5%), στη γιορτή του πατέρα (Κ.Α.=54,1%, Α.Φ.Γ.=63,4%, Φ.Φ.Γ.=68,9%), σε καθημερινή επίσκεψη (Κ.Α.=68,8%, Α.Φ.Γ.=81,2%, Φ.Φ.Γ.=65,7%), για να ζητήσουν συγγνώμη από κάποιον (Κ.Α.=57,7%, Α.Φ.Γ.=85,4%, Φ.Φ.Γ.=87,3%), το Πάσχα ως δώρο (Κ.Α.=68,6%, Α.Φ.Γ.=67,8%, Φ.Φ.Γ.=68,5%), το Πάσχα για διακόσμηση του σπιτιού (Κ.Α.=53,6%, Α.Φ.Γ.=54,8%, Φ.Φ.Γ.=56%), τις αποκριές δώρο (Κ.Α.=76,7%, Α.Φ.Γ.=77,5%, Φ.Φ.Γ.=80,9%), τις αποκριές για διακόσμηση του σπιτιού (Κ.Α.=71,7%, Α.Φ.Γ.=75,4%, Φ.Φ.Γ.=76,3%), και στα μπουζούκια (Κ.Α.=63,9%). Σύμφωνα με μία έρευνα μέσω συνεντεύξεων, που διεξήχθη στην Αθήνα, διαπιστώθηκαν τα παρακάτω ποιοτικά χαρακτηριστικά (ΒαουταΙάε βί θι 2000): Η συμπεριφορά του καταναλωτή ποικίλει ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, την κοινωνικοοικονομική κατάσταση, το επίπεδο της εκπαίδευσης και την γνώση σε ανθοκομικά θέματα. Οι καταναλωτές προτιμούν ανθοσυνθέσεις με ποικιλία ανθέων. Η «εικόνα» του μαγαζιού και η μορφή της συσκευασίας επηρεάζουν την επιλογή του καταναλωτή. 30

Προτιμώνται φυτά με λίγες απαιτήσεις φροντίδας (νερό, λίπασμα κ.λπ.). Η εποχή επηρεάζει την συμπεριφορά του καταναλωτή. Τα κριτήρια επιλογής του καταναλωτή διαφέρουν ανάλογα με τον επικείμενο σκοπό αγοράς (προσωπική χρήση ή δώρο). Τα ανθοκομικά προϊόντα θεωρούνται βασικά για την διακόσμηση ενός χώρου (σπιτιού/γραφείου). Στους αγοραστές ανθοκομικών προϊόντων αρέσει να αγοράζουν νέα είδη φυτών. Με βάση τα παραπάνω ποιοτικά χαρακτηριστικά οι ΒαουταΙάε σί θί (2000), δημιούργησαν ένα νέο ερωτηματολόγιο, προσπαθώντας να εντοπίσουν τα ποσοτικά χαρακτηριστικά του καταναλωτή. Η έρευνα διεξήχθη, επίσης στην Αθήνα, ρωτώντας από 75 άντρες και γυναικές στην Αθήνα, ηλικίας άνω των 18 ετών. Οι ερωτώμενοι χωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες στους συχνούς αγοραστές (οι οποίοι είχαν αγοράσει ανθοκομικά προϊόντα περισσότερες από 16 φορές) και στους λιγότερο συχνά αγοραστές (αγορά ανθοκομικών προϊόντων λιγότερο από 16 φορές). Ο αριθμός της αγοράς καθώς επίσης και τα λεφτά που ξοδεύουν ανά αγορά, αυξανόταν αντίστοιχα με την αύξηση της ηλικίας, την οικονομική κατάσταση, και την εργασιακή κατάσταση των καταναλωτών. Οι πιο συχνοί αγοραστές βρέθηκε να είναι πιο εύποροι, να έχουν περισσότερα φυτά εσωτερικού χώρου καλύτερη γνώση και βιβλία που να σχετίζονται με την κηποτεχνία. Οι λιγότερο συχνοί χρήστες προτιμούσαν τα δρεπτά άνθη, καθώς και να αγοράζουν νέες ποικιλίες και είδη φυτών ή δρεπτών ανθέων. Οι ίδιοι, αναφέρουν ότι η εποχή παίζει σημαντικό ρόλο στην αγοραστική συμπεριφορά του καταναλωτή. Πιο συγκεκριμένα, την άνοιξη και το χειμώνα προτιμώνται περισσότερο τα δρεπτά άνθη, ενώ τα διακοσμητικά φυτά την άνοιξη και το καλοκαίρι. Η άνοιξη, φαίνεται να είναι η καλύτερη εποχή πώλησης ανθοκομικών προϊόντων. Σύμφωνα, με τα στατιστικά δεδομένα, το 96% των ερωτηθέντων, κατείχε γλαστρικά φυτά, εκ των οποίων το 34% είχε λιγότερα από πέντε, ενώ το 21,3% περισσότερα από δέκα. Η ποιότητα του προϊόντος και όχι η ποικιλία ή η τιμή είναι το κριτήριο επιλογής ενός σημείου 31

πώλησης γλαστρικών φυτών και ανθέων. Παράλληλα, οι αγοραστές δεν έχουν την ίδια συμπεριφορά, όταν πρόκειται να αγοράσουν δρεπτά άνθη για δική τους χρήση ή για δώρο. Η ποικιλία της ανθοδέσμης, η διάρκεια ζωής, τα χρώματα και η τιμή αποτελούν σημαντικά κριτήρια επιλογής. Αντίθετα, η φρεσκάδα, το άρωμα, το σχήμα των ανθέων και η εποχή του χρόνου, δεν φάνηκε να αποτελούν σημαντικά κριτήρια ως προς την αγορά ανθοκομικών προϊόντων για ιδία ή μη χρήση. Ο Τζαβάρας (2007), όμως αναφέρει την φρεσκάδα του άνθους ή του φυτού ως βασικό κριτήριο. Το άρωμα των δρεπτών ανθέων, μόνο στο 3,7% των ερωτηθέντων αποτελεί κριτήριο επιλογής, ενώ στα φυτά εσωτερικού χώρου αποτελεί κριτήριο ελάσσονος σημασίας (μόνο το 0,7% δίνει έμφαση σε αυτό) (Πίνακες 11 και 12). Πίνακας 11: Ταξινόμηση κατά φθίνουσα σειρά των σημαντικότερων κριτηρίων κατά την αγορά των δρεπτών ανθέων (Τζαβάρας 2007) Κριτήριο Συχνότητα Ποσοστό % Φρεσκάδα-ζωντάνια 282 26,3 Εμφάνιση 152 14,2 Τιμή 110 10,3 Ποιότητα 98 9,2 Πρωτότυττο-ασυνήθιστο 62 5,8 Ανθος 58 5,4 Άρωμα 40 3,7 Διάρκεια 37 3,5 Το πρόσωπο που θα το πάω ή θα το στείλω 36 3,4 Καθαρότητα (όχι εμφανείς προσβολές) 34 3,2 Χρώμα 32 3,0 Σχήμα 29 2,7 Εποχή 8 0,7 Συσκευασία 5 0,5 Μέγεθος 1 0,1 Δοχείο που είναι μέσα 1 0,1 Να μην έχει αγκάθια 0 0 Δεν απάντησαν 86 8,0 Σύνολο 1071 100,0 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 32

Πίνακας 12: Ταξινόμηση κατά φθίνουσα σειρά των σημαντικότερων κριτηρίων κατά την αγορά των φυτών εσωτερικού χώρου (Τζαβάρας 2007) Κριτήριο Συχνότητα Ποσοστό % Εμφάνιση 179 16,7 Φρεσκάδα-ζωντάνια 157 14,7 Διάρκεια 139 13,0 Τιμή 132 12,3 Ποιότητα 109 10,2 Πρωτότυπο-ασυνήθιστο 74 6,9 Καθαρότητα (όχι εμφανείς προσβολές) 46 4,3 Σχήμα 36 3,4 Ανθος 22 2,1 Το πρόσωπο που θα το πάω ή θα το στείλω 20 1,9 Μέγεθος 16 1,5 Εποχή 12 1,1 Χρώμα 10 0,9 Δοχείο που είναι μέσα 8 0,7 Συσκευασία 7 0,7 Άρωμα 7 0,7 Να μην έχει αγκάθια 1 0,1 Δεν απάντησαν 96 9,0 Σύνολο 1071 100 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 2.8 Εμπόριο ανθοκομικών προϊόντων Το διεθνές εμπόριο ανθοκομικών προϊόντων (δρεπτά άνθη, φύλλωμα και φυτά) αυξάνεται ραγδαία. Το παγκόσμιο εμπόριο το 1993 κυμαινόταν στα 4,93 δις δολάρια. Για την αγορά των δρεπτών ανθέων ξοδεύτηκαν 2,34 δις δολάρια, για γλαστρικά φυτά 2,05 δις δολάρια και για βολβούς 0,54 δις δολάρια (ΒθουΓαΙάβ θί β\ 2001). Οι περισσότερες εισαγωγές ανθοκομικών προϊόντων σε παγκόσμια κλίμακα γίνονται από την Ευρώπη, όπου για το έτος 2003 αντιπροσώπευε το 67,34% 33

της αξίας των παγκόσμιων εισαγωγών, ενώ για το 2006 η αξία των εισαγωγών ανήλθε στο ποσό των 3,4 δις ευρώ. Ακολουθεί η Αμερική η οποίο κατείχε το 15,15% και η Ασία με το 7,15% της αξίας των εισαγωγών ανά την υφήλιο. Την πρωτιά στις εισαγωγές δρεπτών ανθέων και φυτών γλάστρας στην Ευρώπη κατέχουν η Αγγλία, Γερμανία και ακολουθούν η Ολλανδία και Γαλλία, ενώ στην Ασία ο μεγαλύτερος εισαγωγέας είναι η Ιαπωνία. (Πίνακας 13). Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, την περίοδο 2002-2004 σημειώθηκε μείωση των εισαγωγών κατά 2% ετησίως, ενώ τα επόμενα έτη με την ανάκαμψη της οικονομίας αύξηση κατά 1,9% ετησίως. (Τζαβάρας 2007, ΟΒΙ 2007). Πίνακας 13: Εισαγωγές κομμένων ανθέων και φυτών γλάστρας σε παγκόσμια κλίμακα, σε εκατομμύρια ευρώ (Τζαβάρας 2007) Δρεπτά άνθη Φυτά γλάστρας Δρεπτά άνθη και φυτά γλάστρας 2003 2004 2003 2004 2003 2004 Ευρώπη 3649 3574 2749 2652 6398 6226 Γερμανία 809 765 710 598 1519 1363 Ηνωμένο 787 809 242 250 1029 1059 Βασίλειο Γ αλλία 411 397 349 358 760 755 Ολλανδία 443 418 248 250 691 668 Ιταλία 160 152 142 140 302 292 Ελβετία 139 133 158 156 297 289 Άλλες 900 900 900 900 1800 1800 Ασία 420 260 680 Ιαπωνία 169 100 269 Χονγκ- 20 15 35 Κονγκ Κορέα 15 20 35 Ταϊβάν 4 9 13 Άλλες 210 110 320 Αμερική 840 600 1440 34

ΗΠΑ 540 260 800 Καναδάς 60 100 160 Άλλες 220 220 440 Αλλες 530 430 960 Παγκόσμια 5500 4050 9500 Πηγή: ΑΙΡΗ, 2005 Όπως έχει ήδη αναφερθεί η Γερμανία και η Αγγλία είναι οι μεγαλύτερες εισαγωγικές χώρες εντός της ευρωπαϊκής ένωσης και ακολουθούν η Ολλανδία και η Γαλλία. Οι μικρότερες εισαγωγικές χώρες είναι η Εσθονία, Λετονία και Βουλγαρία. Πιο συγκεκριμένα στην Ελλάδα παρατηρήθηκε μία συνολική αύξηση κατά 40% στην ποσότητα εισαγωγών την διετία 2002-2004, ενώ όγκος των εισαγωγών και η αξία τους, δεν μειώθηκαν αλλά παρέμειναν σταθερές και στην επόμενη διετία (2004-2006) (Πίνακας 14). Τα ανθοκομικά προϊόντα που εισήχθησαν από χώρες εκτός της ευρωπαϊκής ένωσης το 2002 και το 2006 ήταν σε ποσοστό 21% και 24% αντίστοιχα. Η αυξητική τάση οφείλεται σε αύξηση των εισαγωγών από τις τρίτες χώρες. Η Ολλανδία είναι ο κύριος τροφοδότης δρεπτών ανθέων και φυλλωμάτων εντός της ευρωπαϊκής ένωσης. Η αξία των συναλλαγών της για το έτος 2006 ήταν 2,4 δις ευρώ η 69% στις εισαγωγές των χωρών αυτών. Εκτός από την Ολλανδία μεγάλα μερίδια αγοράς κατέχουν η Κένυα, η Αιθιοπία, το Ζιμπάμπουε, η Ινδία, η Κίνα, η Κολομβία, το Εκουαδόρ και το Ισραήλ. Η ανατολική Αφρική είναι γνωστή παγκοσμίως για την παραγωγή δρεπτών ανθέων. Η Κένυα διατηρεί την πρώτη θέση στη διεθνή αγορά καθώς εφοδιάζει την αγορά της Ευρώπης με το 31% των συνολικών εισαγωγών. Το 73% από το παραπάνω ποσοστό αποτελείται από τριαντάφυλλα, το 11% από μικτά μπουκέτα και το 5% από γαρύφαλλα. Μια άλλη αφρικανική ανταγωνιστική χώρα στην παραγωγή δρεπτών ανθέων είναι και η Αιθιοπία όπου εξήγαγε φρέσκα λουλούδια αξίας 20 εκατομμυρίων ευρώ το 2005, ενώ οι εξαγωγές της σε αξία το 2007 ξεπερνούσαν τα 100 εκατομμύρια ευρώ και το Ζιμπάμπουε (Γαβανάς 2009, Δάρρας 2006). 35

Πίνακας 14: Εισαγωγές δρετττών ανθέων και φυλλωμάτων των χωρών της Ε.Ε., την περίοδο 2002-2006 (ΌΒΙ 2007) 2002 2004 2006 Χώρες Αξία11' Όγκος12 Αξία Όγκος Αξία Όγκος Συνολικά Ε.Ε. 3,425.4 747.5 3,291.4 783.4 3,419.7 680.4 Εντός Ε.Ε. 2,708.8 575.7 2,595.1 587.6 2,596.5 458.3 Εκτός Ε.Ε. 716.6 171.8 696.3 195.8 823.2 222.1 Αναπτυσσόμενες χώρες 598.4 143.7 602.8 171.1 739.0 200.2 Γερμανία 903.8 184.6 873.7 202.8 792.0 174.9 Ηνωμένο Βασίλειο 880.8 196.1 784.8 204.9 806.3 146.7 Γ αλλία 434.5 105.9 428.4 83.0 417.0 53.2 Ιταλία 169.5 28.4 163.0 31.5 170.5 23.3 Ισπανία 47.4 9.3 53.8 12.1 71.7 11.2 Ολλανδία 481.5 124.4 440.1 129.0 519.0 148.7 Βέλγιο 120.5 28.1 115.0 27.9 121.1 25.9 Σουηδία 51.4 7.3 55.9 9.4 69.5 9.7 Αυστρία 95.3 17.3 79.5 16.3 93.7 20.2 Πολωνία 0.0 0.0 32.0 13.7 52.3 9.6 Δανία 68.8 11.4 77.5 12.9 79.1 12.5 Φιλανδία 14.2 2.1 16.3 2.3 19.0 2.6 Ελλάδα 18.8 3.2 25.4 5.5 25.4 5.2 Ιρλανδία 33.7 4.9 32.7 3.8 40.3 8.0 Πορτογαλία 21.3 3.7 14.5 2.8 16.1 3.1 Ουγγαρία 6.0 1.9 13.7 3.1 16.1 3.3 Τσεχία 28.9 6.0 30.8 7.1 35.4 3.8 Ρουμανία 6.3 4.1 6.1 5.1 11.4 6.9 Σλοβακία 9.6 2.0 10.6 1.7 13.6 2.3 Λουξεμβούργο 7.4 0.7 8.4 1.2 9.0 1.0 Εσθονία 4.1 0.6 4.8 0.9 7.3 1.4 Βουλγαρία 1.1 0.8 1.7 1.0 3.5 1.7 Σλοβενία 9.9 1.3 8.7 1.6 10.4 1.5 Λετονία 5.9 2.1 6.7 2.0 9.2 0.8 (1) εκατομμύρια ευρώ, (2) χιλιάδες τόνους Πηγή: Eurostat (2007) 36

Στον επόμενο Πίνακα 15, παρουσιάζονται οι παγκόσμιες εξαγωγές σε δρεπτά άνθη και γλαστρικά φυτά σε εκατομμύρια ευρώ. Οι περισσότερες εξαγωγές πραγματοποιούνται από την Ευρώπη και το έτος 2003 κατείχε το 62,47% της συνολικής αξίας συναλλάγματος σε εξαγωγές. Στην Ευρώπη το 66,7% της συνολικής αξίας των εξαγωγών ανθοκομικών φυτών ανήκει στην Ολλανδία. Ακολουθούν η Δανία και το Βέλγιο, όπου κυρίως εξάγουν φυτά γλάστρας. Από την Ασία το Ισραήλ αποτελεί τα μεγαλύτερη εξαγωγική χώρα, καλύπτοντας το 35% των συνολικών εξαγωγών της Ασίας και ακολουθούν η Κίνα και η Ταϊλανδή η οποία εξάγει κυρίως δρεπτά άνθη. Από την Αμερική η Κολομβία κατέχει τη πρώτη θέση στις εξαγωγές δρεπτών ανθέων, ενώ στην Αφρική το 53% της συνολικής εξαγωγής ανθοκομικών φυτών γίνεται από την Κένυα. Σε αξία εξαγωγών το 2003 η Αμερική αντιπροσώπευε το 15,63%, η Ασία το 5,69% και η Αφρική το 5,32% παγκοσμίως (Τζαβάρας 2007). 37

Πίνακας 15: Εξαγωγές κομμένων ανθέων και φυτών γλάστρας σε παγκόσμια κλίμακα, σε εκατομμύρια ευρώ (Τζαβάρας 2007) Δρεπτά άνθη Φυτά γλάστρας Δρεπτά άνθη και φυτά γλάστρας 2003 2004 2003 2004 2003 2004 Ευρώττη 3008 2827 2990 2889 5998 5716 Δανία 6 7 350 325 356 332 Βέλγιο 47 50 265 267 312 317 Ολλανδία 2482 2302 1522 1450 4004 3759 Γερμανία 32 35 192 172 224 207 Ιταλία 69 66 196 204 265 270 Ισπανία 72 60 65 71 137 131 Αλλες 300 300 400 400 700 700 Ασία 353 194 547 Ιαραήλ 140 50 190 Ταϊλάνδη 70 10 80 Κίνα 39 31 70 Ταϊβάν 6 36 42 Σιγκαπούρη 18 12 30 Αλλες 80 55 135 Αμερική 1000 501 1501 ΗΠΑ 18 80 98 Καναδάς 20 260 280 Κολομβία 602 602 Εκουαδόρ 260 1 261 Κόστα Ρίκα 10 100 110 Αφρική 435 76 511 Κένυα 231 40 271 Ζιμπάμπουε 80 1 81 Νότια Αφρική 20 10 30 Ζάμπια 24 Αλλες 80 25 105 Αλλες 540 430 970 Παγκόσμια 5400 4200 9600 Πηγή: ΑΙΡΗ, 2005 Οι εξαγωγές των χωρών της ευρωπαϊκής ένωσης σε δρεπτά άνθη και φυλλώματα, είχαν σταθερή αύξηση κατά 1% ετησίως την πενταετία 2002-2006 (ως προς την αξία) και μείωση κατά 3% ως προς την ποσότητα (όγκο) (Πίνακας 16). Για το έτος 2006 οι συναλλαγές σε αξία ανήλθαν στο ποσό των 2,8 δις ευρώ, ενώ η ποσότητα για το ίδιο έτος ανήλθε σε 511 χιλιάδες τόνους. 38

Η Ολλανδία ήταν η κυρίαρχη χώρα στο εμπόριο των ανθοκομικών προϊόντων μεταξύ των χωρών της ευρωπαϊκής ένωσης, κατέχοντας το 88% των συνολικών εξαγωγών σε δρεπτά άνθη και φυλλώματα. Οι εξαγωγές σε χώρες της Ευρώπης σε κομμένα άνθη και φυλλώματα ήταν σε ποσοστό 84% των συνολικών εξαγωγών. Οι πιο σημαντικές αγορές εντός της ευρωπαϊκής ένωσης ήταν η Γερμανία (24%), η Αγγλία (18%), η Γαλλία (15%) και η Ιταλία (5%) και εκτός η Ρωσσία (5%), η Ελβετία (4%) και η Αμερική (3%) (CBI 2007). Πίνακας 16: Εξαγωγές δρεπτών ανθέων και φυλλωμάτων των χωρών της Ε.Ε., την Χώρες περίοδο 2002-2006 (ΟΒΙ 2007) > Q 2002 2004 2006 Όγκος'2 Αξία Όγκος Αξία Όγκος Συνολικά Ε.Ε. 2,670.7 566.6 2,841.0 793.9 2,759.8 510.7 Εντός Ε.Ε. 2.248.1 509.9 2,464.5 740.1 2,312.7 450.1 Εκτός Ε.Ε. 422.7 56.7 376.5 53.8 447.1 60.5 Αναπτυσσόμενες χώρες 34.6 7.8 37.1 8.7 49.6 10.4 Γερμανία 33.6 6.1 45.3 8.1 45.2 7.8 Ηνωμένο Βασίλειο 29.5 7.3 29.4 6.3 35.5 22.7 Γαλλία 30.0 3.9 22.7 7.2 20.1 3.9 Ιταλία 102.0 16.2 85.1 14.7 78.2 12.1 Ισπανία 90.5 50.2 65.3 31.4 43.0 6.4 Ολλανδία 2,299.7 464.5 2,497.8 702.0 2,421.0 415.3 Βέλγιο 62.6 10.0 59.1 10.0 64.4 9.7 Σουηδία 1.4 0.3 0.9 0.2 1.3 0.3 Αυστρία 3.9 1.5 2.8 1.2 6.3 2.4 Πολωνία 0.0 0.0 10.2 5.0 13.2 5.9 Δανία 7.0 2.0 9.9 2.5 6.2 1.3 Φιλανδία 0.4 0.0 0.3 0.0 0.1 0.0 Ελλάδα 0.4 0.1 0.3 0.1 0.8 0.3 Ιρλανδία 0.6 0.1 0.6 0.1 0.1 0.0 Πορτογαλία 3.3 1.0 4.4 1.9 15.8 20.2 Ουγγαρία 2.1 1.2 0.9 0.7 0.8 0.5 Τσεχία 1.4 0.9 3.4 1.4 4.5 1.1 Ρουμανία 0.1 0.1 0.2 0.2 0.3 0.2 Σλοβακία 0.8 0.4 0.7 0.1 0.1 0.0 Λουξεμβούργο 0.4 0.1 0.0 0.0 0.2 0.0 Εσθονία 0.2 0.0 0.2 0.0 0.4 0.1 Βουλγαρία 0.3 0.3 0.2 0.3 0.2 0.2 Σλοβενία 0.1 0.1 0.1 0.0 0.2 0.0 Λιθουανία 0.1 0.0 0.9 0.3 1.9 0.4 Λετονία 0.2 0.1 0.3 0.1 0.0 0.0 (1) εκατομμύρια ευρώ, (2) χιλιάδες τόνους Πηγή: Eurostat (2007) 39

Τα εμπορικότερα είδη δρεπτών ανθέων, παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα, είναι το τριαντάφυλλο, το χρυσάνθεμο, η ζέρμπερα, το γαρύφαλλο, η τουλίπα, το λίλιουμ, τα οποία πάντα έχουν υψηλές πωλήσεις. Στον Πίνακα 17 δίνεται ο συνολικός κύκλος εργασιών των δημοφιλέστερων ανθέων στις αγορές της Ολλανδίας για τα έτη 2005-2008. Σε όλα τα έτη ο μεγαλύτερος κύκλος εργασιών αντιστοιχεί στα δρεπτά άνθη του τριαντάφυλλου, ενώ ακολουθούν τα χρυσάνθεμα, η τουλίπες και τα λίλιουμ. Πίνακας 17 : Ο συνολικός κύκλος εργασιών των δημοφιλέστερων δρεπτών άνθεων ανά εκατομμύριο ευρώ στις αγορές της Ολλανδίας (Flower Council of Holland) 2005 2006 2007 2008 Τριαντάφυλλο 728,6 758,2 795 802 Χρυσάνθεμο (ταξιανθία) 293,1 300,2 296 270 Τουλίπα 191,5 223 205 223 Λίλιουμ 164,1 166,7 171 160 Ζέρμπερα 121,2 122,2 126 117 Ορχιδέες 70,2 72 71 72 Χρυσάνθεμο 46,7 55,8 64 66 Φρέζια 57,4 55,4 56 50 Ανθούριο 41 46,4 46 39 Αλστρομερία 39,1 39,2 - - Στην εμπορία των γλαστρικών φυτών έχουν διαμορφωθεί οι εξής κατηγορίες: α) των άριζων μοσχευμάτων, β) των ριζοβολημένων μοσχευμάτων και γ) των έτοιμων φυτών. Η Ολλανδία, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του 1985, ήταν η πρώτη χώρα σε εισαγωγές άριζων και ριζοβολημένων μοσχευμάτων, τα οποία χρησιμοποιούσε ως πρώτη ύλη για την παραγωγή έτοιμων φυτών. Στην περίπτωση της εισαγωγής έτοιμων φυτών ερχόταν πρώτη η Γερμανία και ακολουθούσαν η Γαλλία, η Ολλανδία και η Αγγλία. Κύριες προμηθεύτριες 40

χώρες άριζων μοσχευμάτων ήταν η Γουατεμάλα, η Κόστα- Ρίκα, η Ιταλία, η Ισπανία και σε μικρότερα ποσοστά η Γαλλία, η Ν. Αφρική, η Βραζιλία, η Ονδούρα και η Αμερική. Το μεγαλύτερο ποσοστό των εισαγωγών προερχόταν, όπως και στα δρεπτά άνθη, από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Αντίθετα, κύριες προμηθεύτριες χώρες ριζοβολημένων μοσχευμάτων, για το ίδιο έτος, ήταν η Ολλανδία, η Γουατεμάλα και η Δ. Γερμανία, ενώ οι σημαντικότερες προμηθεύτριες χώρες έτοιμων φυτών ήταν η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Δανία, η Ισπανία και η Ιταλία (Αντωνιδάκη-Γιατρομανωλάκη 1996). Τα εμπορικότερα είδη γλαστρικών φυτών (ανθοφόρων και φυλλωδών) είναι οι ορχιδέες, η καλαγχόη, η δράκαινα και ο φίκος Στον παρακάτω Πίνακα 18 δίνεται ο συνολικός κύκλος εργασιών των δημοφιλέστερων γλαστρικών φυτών στις αγορές της Ολλανδίας για τα έτη 2005-2008. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο συνολικός κύκλος εργασιών το έτος 2008 για όλα σχεδόν τα γλαστρικά φυτά είναι αυξημένος σε σύγκριση με το 2005. Το μεγαλύτερο κύκλο εργασιών κατέχουν η φαλαίνοψη, ανθούριο και καλαγχόη. Είναι χαρακτηριστικό ότι την διετία 2005-2006 ο κύκλος εργασιών για τη φαλαίνοψη παρουσίασε ετήσια αύξηση 21%, ενώ τη διετία 2007-2008 αυξήθηκε κατά 32%. Πίνακας 18: Ο συνολικός κύκλος εργασιών των δημοφιλέστερων γλαστρικών φυτών ανά εκατομμύριο ευρώ στις αγορές της Ολλανδίας (Flower Council of Holland) 2005 2006 2007 2008 Φαλαίνοψης 143,7 173,7 221 291 Ανθούριο 39,7 44,9 47 52 Καλαγχόη 41,3 43,1 48 48 Δράκαινα 41,7 39,9 40 39 Φίκος 32,3 34,2 36 37 Τριανταφυλλιά 27,3 29,9 32 37 Χρυσάνθεμο 27,5 29,1 30 31 Ορτανσία 26 24,7 26 27 Σπαθίφυλλο 22,8 23,8 24 24 Κυκλάμινο - - 19 21 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 41

Σύμφωνα με την Αντωνιδάκη-Γιατρομανωλάκη (1996) οι εξαγωγές μας την περίοδο 1988-1991 ήταν ασήμαντες. Παρόλα αυτά, όμως η αυξανόμενη ζήτηση των γλαστρικών φυτών στην Ελλάδα, εκείνη την περίοδο, είχε ως αποτέλεσμα την μείωση των εισαγωγών και την αντίστοιχη αύξηση της εγχώριας παραγωγής. Η αξία των εξαγωγών για το 1995, ανήλθε στο ποσό των 1.2 εκατομμυρίων δολαρίων, ποσό μειωμένο κατά 14% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (ΒαουταΙάε θί ά\ 2001). Οι εξαγωγές των δρεπτών ανθέων και των γλαστρικών φυτών, ήταν μειωμένες κατά 38% και 58% αντίστοιχα σε σχέση με το 1994. Οι εξαγωγές των γλαστρικών φυτών αποτελούσαν το 24% και 37% των συνολικών αγορών για τα έτη 1995 και 1994, αντιστοίχως. Ενώ, οι εξαγωγές της χώρας μας, εκείνο το έτος ήταν σχεδόν μοιρασμένες σε χώρες της Ευρώπης και σε τρίτες χώρες. Επιπλέον, κατά το ίδιο έτος (1995) οι εξαγωγές των δρεπτών ανθέων είχαν ως εξής: τριαντάφυλλα (46%), γαρύφαλλα (19%) και χρυσάνθεμα (4%) Η αξία των εισαγωγών στην Ελλάδα το 1995, κυμαινόταν στα 32.2 εκατομμύρια δολλάρια, και παρουσίαζαν ποσοστό αύξησης κατά 26% σε σύγκριση με το 1994. Ένα μεγάλο μερίδιο στις ελληνικές εισαγωγές, κατέχει και η αγορά πολλαπλασιαστικού υλικού. Το πολλαπλασιαστικό υλικό, εισάγεται από την Ολλανδία και είναι η πρώτη ύλη για την παραγωγή των φυτών. Μέρος των εισαγωγών αποτελούν και τα γλαστρικά φυτά, αλλά και τα δρεπτά άνθη. Το κύριο ποσοστό των εισαγωγών προέρχεται από την Ευρώπη (94%) και μόλις 6% από τις τρίτες χώρες. Οι εισαγωγές του 1995 παρουσίασαν αύξηση κατά 28% σε σχέση με το 1994 (ΒαουΓθΙάε Θί ά\ 2001). Τα ανθοκομικά προϊόντα που εισάγονται ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να είναι οι σπόροι, οι βολβοί και τα μοσχεύματα (πολλαπλασιαστικό υλικό) και κατόπιν τα γλαστρικά και κηποτεχνικά φυτά. Σύμφωνα με τον Τζαβάρα (2007) παρατηρήθηκε, επίσης, σημαντική αύξηση των εισαγωγών μεταξύ του έτους 2000 και 2003, σε ποσοστό περίπου 56%. Σε αξία οι περισσότερες εισαγωγές αφορούν τα νωπά και άλλα άνθη, ενώ τα φυτά εσωτερικού χώρου εισάγονται σε πολύ μικρότερο ποσοστό. Τα νωπά και άλλα άνθη το έτος 2003 αντιπροσώπευαν το 60% της αξίας όλων των 42

εισαγωγών και το 50% της συνολικής ποσότητας εισαγόμενων ανθοκομικών προϊόντων (Πίνακας 19). Παράλληλα, σημειώθηκε αύξηση των εισαγωγών προς την Ελλάδα για τα τριαντάφυλλα, τα γαρύφαλλα, τα χρυσάνθεμα και τα ανθοφόρα φυτά εσωτερικού χώρου. Πίνακας 19: Εισαγωγές ανθοκομικών προϊόντων ανα κατηγορία (αξία σε χιλ. ευρώ και ποσότητα σε τόνους) (Τζαβάρας 2007) Είδος 1995 2000 2003 Αξία Ποσότητα Αξία Ποσότητα[ Αξία Ποσότητα Φυτά εσωτερικών χώρων 960 665 2718 682 4480 2022 Ανθοφόρα φυτά εσωτερικών χώρων 798 327 1334 457 3133 1173 Αλλα φυτά εσωτερικών χώρων 3308 2290 3707 1200 1899 389 Τριαντάφυλλα 468 84 1258 183 2506 499 Γαρύφαλλα 422 118 467 133 1873 880 Ορχιδοειδή 748 68 1338 130 1538 146 Γλαδιόλες 7 2 20 7 13 8 Χρυσάνθεμα 4400 966 3056 702 2808 704 Αλλα νωπά άνθη 6774 1302 11015 1709 9770 2116 Άλλα άνθη 216 348 3728 639 17516 3765 Σύνολο 20047 6170 28641 5841 45536 11702 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Όπως φαίνεται στον παρακάτω Πίνακα 20 οι περισσότερες εισαγωγές προς την Ελλάδα γίνονται από τις Κάτω Χώρες (κυρίως Ολλανδία) και για το 2003 αντιπροσώπευαν το 85,78% της συνολικής αξίας των εισαγωγών από τις χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης. Άλλες σημαντικές χώρες, από τις οποίες εισάγουμε ανθοκομικά προϊόντα είναι η Ιταλία και η Τουρκία. Στο σύνολο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης η αξία των εισαγωγών το έτος 2003 είναι αυξημένη και 55% σε σύγκριση με το 2000, ενώ οι ποσότητες εισαγόμενων ανθέων αυξήθηκαν κατά 63%. Στις Κάτω Χώρες, το έτος 2003 παρατηρείται μια αύξηση της αξίας εισαγωγών κατά 49% σε σύγκριση με το 2000, ενώ η ποσότητα εισαγωγών αυξάνεται κατά 57%. Η Τουρκία παρουσιάζει πολύ μεγάλη αύξηση της ποσότητας εισαγομένων ανθοκομικών φυτών το 2003, σχεδόν 36 φορές μεγαλύτερη από αυτή του 2000. 43

Πίνακας 20: Εισαγωγές ανθοκομικών προϊόντων κατά χώρα εισαγωγής (Τζαβάρας 2007) Χώρα 1995 2000 2003 Αξία Ποσότητα Αξία Ποσότητα Αξία Ποσότητα Γαλλία 110 47 59 7 58 12 Βέλγιο 238 101 364 160 413 227 Κάτω Χώρες 16553 4424 21793 4596 32545 7235 Ιταλία 926 592 1560 344 3487 799 Ηνωμένο Βασίλειο 154 13 188 15 389 43 Ισπανία 85 17 168 50 440 95 Λοιπές χώρες 72 218 345 41 607 113 Σύνολο Χωρών Ε.Ε. 18138 5412 24477 5213 37939 8524 Τουρκία 7 1 90 44 2700 1584 Μαρόκο 32 6 3 0 0 0 Κένυα 43 7 286 45 121 127 Μαυρίκιος 27 2 48 4 142 12 Νότια Αφρική 126 30 216 40 999 201 Κόστα Ρίκα 317 464 198 70 45 12 Κολομβία 385 91 135 23 817 175 Ισημερινός 146 31 350 45 728 99 Ισραήλ 61 5 867 117 1757 243 Ινδία 85 28 66 9 356 87 Ταϊλάνδη 76 12 1 0 34 5 Σιγκαπούρη 530 46 760 68 1224 129 Μαλαισία 0 0 140 15 399 89 Ζιμπάμπουε 0 0 208 33 49 10 Λοιπές Χώρες 74 35 796 115 868 405 Σύνολο τρίτων χωρών 1909 758 4155 629 7597 3178 Γενικό Σύνολο 20047 6170 28641 5841 45536 11702 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Οι ελληνικές εξαγωγές ανθέων και φυλλωμάτων βρίσκονταν σε χαμηλά επίπεδα, με τάση, όμως ανοδική κατά τη περίοδο 2001-2005. Η αξία των εξαγωγών την πενταετία 2001-2005 (267.000 ευρώ και 530.000 ευρώ αντίστοιχα) υπερδιπλασιάστηκε (Δάρρας 2008). Αντίστοιχα, η αξία των εξαγωγών (Πίνακας 21) συνολικά των ανθοκομικών προϊόντων είναι μόλις 8% της αξίας των αγροτικών εξαγωγών (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 2007). Η μεγαλύτερη εξαγωγική δραστηριότητα παρατηρείται τα έτη 2004 και 2005 με τις εξαγωγές να αγγίζουν σε αξία τα 3,4 και 4 εκατομμύρια 44

ευρώ αντίστοιχα. Παρόλα αυτά το έτος 2005 παρατηρείται και μια αύξηση κατά 65% των εισαγωγών σε σύγκριση με το 2004 (οι εισαγωγές αγγίζουν σε αξία τα 52 εκατομμύρια ευρώ) με αποτέλεσμα να αυξηθεί η αναλογία εισαγωγών/εξαγωγών παρά να μειωθεί. Πίνακας 21: Εξέλιξη εισαγωγών-εξαγωγών ανθοκομικών προϊόντων κατά τη εξαετία 2000-2005 (Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 2007) Έτος Εισαγωγές (εκατ. ευρώ) Εξαγωγές (εκατ. ευρώ) Σχέση Εισαγωγών Εισαγωγές μείον Εξαγωγές Εξαγωγών 2000 37,6 1,58 23,8:1 36,02 2001 30,35 2,21 13,8:1 28,14 2002 36,75 3,39 10,8:1 33,36 2003 44,84 2,11 21,25:1 42,73 2004 31,53 3,41 9,3:1 28,12 2005 52,12 3,94 13,2:1 48,18 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Οι εξαγωγές των ελληνικών ανθοκομικών ειδών γίνονται σε ποσοστό 68% προς τις χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης και σε ποσοστό 32% προς τις τρίτες χώρες, με καλύτερες αγορές αυτές της Γερμανίας και της Γαλλίας. Σύμφωνα με τον Μαθιουδάκη (2007) ο ετήσιος τζίρος από την εμπορία των ανθοκομικών προϊόντων στην Ελλάδα, ξεπερνά τα 300 εκατομμύρια ευρώ, από τα οποία το 70% προέρχεται από την ελληνική παραγωγή και το υπόλοιπο 30% από τις εισαγωγές. Οι εξαγωγές των ανθοκομικών προϊόντων αντιστοιχούν στο 10-15% της αξίας των εισαγωγών. Στις μικρές ποσότητες που εξάγονται είναι το γαρύφαλλο, το τριαντάφυλλο και η γαρδένια. Επιπλέον, ο Μαθιουδάκης (2007) αναφέρει ότι η παραγωγή των περισσότερων δρεπτών ανθέων είναι αρκετή, έτσι ώστε να είμαστε αυτάρκεις και μόνο εποχικά σε ορισμένες περιπτώσεις, εισάγουμε ορισμένα κομμένα λουλούδια όπως λίλιουμ, τουλίπα, ανθούριο, ορχιδέες και άλλα εξωτικά άνθη. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι εξαγωγές των ανθοκομικών προϊόντων συνεχίζουν να εμφανίζουν μια μικρή ανοδική τάση την τελευταία δεκαετία ή 45

έστω να παραμένουν σταθερές και να κυμαίνονται γύρω στο 8% - 15% της αξίας των εισαγωγών. Στους παρακάνω Πίνακες 22 και 23 φαίνονται οι εξαγωγές των ελληνικών ανθοκομικών προϊόντων κατά κατηγορία και ανά χώρα. Πίνακας 22: Εξαγωγές ανθοκομικών προϊόντων ανά κατηγορία (αξία σε χιλ. ευρώ και ποσότητα σε τόνους Είδος 1995 2000 2003 Αξία Ποσότητα Αξία Ποσότητα Αξία Ποσότητα Φυτά εσωτερικών χώρων 16 8 276 92 213 37 Ανθοφόρα φυτά εσωτερικών χώρων 82 48 45 38 45 27 Άλλα φυτά εσωτερικών χώρων 141 115 163 116 340 130 Τριαντάφυλλα 115 16 67 38 19 21 Γαρύφαλλα 56 26 53 5 93 12 Γλαδιόλες 0 0 3 2 2 1 Χρυσάνθεμα 2 2 0 0 18 26 Άλλα νωπά άνθη 82 31 4 2 204 107 Άλλα άνθη 52 6 226 77 283 147 Σύνολο 546 252 837 370 1217 508 Πηγή: (Τζαβάρας 2007) Από τον πίνακα 22 παρατηρούμε ότι όλα τα έτη διάφορα φυτά εσωτερικών εξάγονταν στις μεγαλύτερες ποσότητες. Το έτος 2003 τα νωπά και άλλα άνθη αποτελούν το 50% της συνολικής ποσότητας εξαγόμενων ανθοκομικών φυτών και ακολουθούν διάφορα φυτά εσωτερικών χώρων. Χαρακτηριστικό είναι ότι η αξία των εξαγωγών νωπών ανθέων και η ποσότητα τους είναι σχεδόν 50 φορές μεγαλύτερη το 2003 σε σύγκριση με το έτος 2000. Σημαντική αύξηση εξαγωγών παρουσιάζουν διάφορα φυτά εσωτερικών χώρων, ενώ παρατηρείται 75% αύξηση της αξίας των εξαγωγών γαρυφάλλων το 2003 σε σύγκριση με το 2000. Ένα καινούργιο εξαγωγικό προϊόν για την Ελλάδα είναι και το χρυσάνθεμο που αρχίζει να καταγράφει σημαντική αύξηση εξαγωγών σε σύγκριση με μηδενικές ποσότητες που επικρατούσαν τα έτη 1995 και 2000. Αντίθετα τα τριαντάφυλλα διαγράφουν μια πτωτική πορεία εξαγωγών, και το 2003 η εξαγωγική τους αξία μειώθηκε κατά 70% σε σύγκριση με το 2000. 46

Πίνακας 23: Εξαγωγές ανθοκομικών προϊόντων κατά χώρα εισαγωγής (Τζαβάρας 2007) Χώρα 1995 2000 2003 Αξία IΠοσότητα Αξία Ποσότητα Αξία Ποσότητα Γερμανία 22 12 2 1 4 0,5 Κάτω Χώρες 170 114 225 98 604 279 Ιταλία 2 1 33 18 2 0,5 Ηνωμένο Βασίλειο 19 3 41 16 0 0 Λοιπές χώρες 3 1 6 0 26 4 Σύνολο Χωρών Ε.Ε. 216 131 307 133 636 284 Π.Γ.Δ.Μ. 6 1 136 58 140 65 Ουγγαρία 0 0 31 25 7 4 Ελβετία 71 5 10 2 11 2 Ρουμανία 42 19 0 0 0 90 Βουλγαρία 8 1 101 69 268 0 Ουκρανία 14 4 0 0 0 0 Μολδαβία 17 3 0 0 0 0 Ρωσία 31 13 1 0 0 0 Μπαχάμες 30 5 0 0 14 1 Κύπρος 106 68 173 51 68 21 ΗΠΑ 0 0 36 2 0 0 Λοιπές Χώρες 5 2 73 39 72 41 Σύνολο τρίτων χωρών 330 121 530 237 581 224 Γενικό Σύνολο 546 252 837 370 1217 508 Πηγή: Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Από τον παραπάνω Πίνακα 23 βλέπουμε ότι η αξία και η ποσότητα εξαγωγών στις χώρες της Ε.Ε. το 2003 σχεδόν διπλασιάστηκε σε σύγκριση με το 2000. Το έτος 2003 η μεγαλύτερη ποσότητα ανθοκομικών προϊόντων είχε εξαχθεί στις Κάτω Χώρες (279 τόνοι ανθοκομικών φυτών) και η αξία της άγγιζε τα 604.000 ευρώ. Μικρότερες ποσότητες εξάγονται στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία και στην Ρουμανία. Σημαντική αύξηση της αξίας των εξαγωγών παρατηρήθηκε για τις Κάτω Χώρες και την Βουλγαρία. Η εμπορία και διακίνηση ανθοκομικών προϊόντων από και προς την Ολλανδία γίνεται μέσω των ανθαγορών. Στην Ολλανδία, υπάρχουν επτά ανθαγορές, οι οποίες λειτουργούν με το σύστημα των δημοπρασιών. Ανάμεσα σε αυτές 47

είναι και η ανθαγορά του ΑαΐΒΓΠθθΓ, που είναι και η μεγαλύτερη παγκοσμίως (Γαβανάς 2009, Δάρρας 2006). Στην Ελλάδα, οι δύο μεγαλύτερες ανθαγορές βρίσκονται στην περιοχή της στην Αμυγδαλέζα και στην περιοχή του Προμπονά, στην Αττική. Η πρώτη ανθαγορά, που είναι και η μεγαλύτερη στον ελλαδικό χώρο, λειτουργεί από το 1986 και διοικείται από την Κοινοπραξία Ανθοκομικών Συνεταιρισμών Ελλάδος (ΚΑΣΕ) και η αντίστοιχη αγορά φρέσκων λουλουδιών του Προμπονά από τον αγροτικό ανθοπαραγωγικό συνεταιρισμό Αττικής (ΣΠΕ). Ο χώρος της κεντρικής αγοράς στην Αμυγδαλέζα (Εικόνα 14) στεγάζεται σε ένα κτίριο 7000 τ.μ. το οποίο είναι σε έκταση 80.000 τ.μ. Εκεί οι Έλληνες παραγωγοί διαθέτουν τα άνθη τους προς πώληση σε εμπόρους και καταστηματάρχες. Διακινεί ανθοκομικά προϊόντα από την Αττική, τη Βοιωτία, τον Πόρο, τη Κρήτη, την Εύβοια, την Αργολίδα, τη Κορινθία και άλλες Εικόνα 14: Εσωτερικός χώρος Αμυγδαλέζας περιοχές. Η αγορά φρέσκων λουλουδιών στον Προμπονά λειτουργεί από το 1962 και αποτελείται από 66 εκθετήρια φρέσκων λουλουδιών, όπου το καθένα από αυτά διαθέτει την παραγωγή ενός ή περισσοτέρων Ελλήνων καλλιεργητών. Η αγορά αριθμεί περίπου 400 μέλη και διακινεί αποκλειστικά και μόνο ελληνικά φρέσκα λουλούδια καθώς δεν διαθέτει χώρους για εμπόρους-εισαγωγείς λουλουδιών. Από τις δύο αυτές αγορές καλύπτονται περίπου 3.000 ανθοπωλεία που λειτουργούν στο νομό Αττικής και στην επαρχία. 48

2.9 Μεταφορά και διανομή των ανθοκομικών προϊόντων Ο κλάδος της εφοδιαστικής των ανθοκομικών προϊόντων, είναι επίσης πολύ σημαντικός, λόγω τη φύσης των προϊόντων και της παγκόσμιας εμπορίας και διάθεσης (Εικόνα 15). Ειδικά στον τομέα των δρεπτών ανθέων, όλες οι εργασίες (συγκομιδή, μεταφορά κ.α.) πρέπει να γίνονται με μεγάλη ακρίβεια και ταχύτητα, εξαιτίας του μικρού χρόνου ζωής που διαθέτουν και τα προϊόντα να φτάσουν στον καταναλωτή σε άριστη ποιότητα. Η ποιότητα προϋποθέτει την έγκαιρη κοπή των φρέσκων λουλουδιών στα θερμοκήπια, τη γρήγορη μεταφορά τους στα συσκευαστήρια, ο διαχωρισμός ανά είδος και ποιότητα, μια πρώτη προσωρινή αποθήκευση σε συνθήκες ελεγχόμενης θερμοκρασίας, σωστή μεταφορά με ψυγεία σε οργανωμένες ανθαγορές, κατάλληλη επανασυσκευασία στα καταστήματα λιανικής πώλησης και προσεγμένη διανομή στους χώρους των τελικών καταναλωτών (Γαβανάς 2009). Εικόνα 15: Χαρτοκιβώτια συσκευασίας και μεταφοράς λουλουδιών 49

Τα κύρια μεταφορικά μέσα με τα οποία διακινούνται παγκοσμίως τα φρέσκα λουλούδια είναι τέσσερα (Γαβανάς 2009): 1) Οι οδικές μεταφορές με τη χρήση μεγάλων φορτηγών ψυγείων, τα οποία παρέχουν ταχύτητα, σωστή θερμοκρασία, υγρασία, ευελιξία, εύκολη πρόσβαση, παγκόσμια χρήση και αρκετή οικονομία. 2) Οι αερομεταφορές είναι το δεύτερο μέσο μεταφοράς σε χρήση παγκοσμίως. Τα αεροπλάνα ενδείκνυνται για την πάρα πολύ μεγάλη ταχύτητα τους, έχουν όμως πολύ υψηλό κόστος. Χρησιμοποιούνται, κυρίως σε μεταφορές φρέσκων εξωτικών λουλουδιών μεγάλης αξίας, αλλά μικρού μεγέθους και βάρους ή φρέσκων λουλουδιών με μικρή διάρκεια ζωής. 3) Το τραίνο συνήθως χρησιμοποιείται για μικρές αποστάσεις και συνήθως περιορίζεται στη μεταφορά των λουλουδιών στο εσωτερικό μιας χώρας. Το τραίνο παρέχει ασφάλεια στη μεταφορά, μέση ταχύτητα και οικονομία, αλλά διαθέτει λιγοστές αποθήκες φόρτωσης και εκφόρτωσης. 4) Το επόμενο μέσο μεταφοράς είναι το πλοίο. Τα φορτηγά πλοία διακρίνονται για την οικονομία που μπορούν να παρέχουν και τους μεγάλους χώρους φόρτωσης, αλλά είναι χρονοβόρα για τη μεταφορά των λουλουδιών γενικότερα. Συνήθως, μπορούν να εξυπηρετήσουν μεταφορές λουλουδιών μεταξύ των ηπείρων. Η μεταφορά γίνεται με ειδικά κατασκευασμένα κοντέινερ, τα οποία διαθέτουν συσκευές ψύξης, εξαερισμού και υγρασίας, για την όσον το δυνατόν καλύτερη και μεγαλύτερη διατήρηση των φρέσκων λουλουδιών. Η μεταφορά με πλοία ενδείκνυται για δρεπτά άνθη τα οποία διαθέτουν μεγάλο χρόνο ζωής. Τα άνθη αυτά, συνήθως κόβονται άγουρα και ωριμάζουν κατά τη μεταφορά. Στην Ελλάδα τα σημεία συγκέντρωσης για τα εισαγόμενα λουλούδια είναι οι η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη. Τα φρέσκα λουλούδια που μεταφέρονται διεθνώς από χώρα σε χώρα, υπόκεινται σε ελέγχους καταλληλότητας από 50

εξειδικευμένους γεωπόνους. Στην Αθήνα τα φορτηγά φτάνουν στην κεντρική ανθαγορά στην περιοχή της Αμυγδαλέζας και του Προμπονά στα Πατήσια και στη Θεσσαλονίκη τα εμπορεύματα μεταβιβάζονται στα φορτηγά των χονδρεμπόρων στην περιφερειακή οδό της Θεσσαλονίκης. Από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, στη συνέχεια τα ανθοκομικά προϊόντα μεταβιβάζονται στις υπόλοιπες περιφέρειες της χώρας με ειδικά φορτηγά ψυγεία (Γαβανάς 2009). Η προώθηση των δρεπτών ανθέων και φυλλωμάτων στην ελληνική αγορά, γίνεται όπως και των υπόλοιπων αγροτικών προϊόντων. Συνήθως υπάρχει κάποιος μεσάζων, που προμηθεύει τους χονδρέμπορους, οι οποίοι με τη σειρά τους προμηθεύουν τους λιανοπωλητές. Πολλές φορές, η εμπορία γίνεται και απευθείας από τους παραγωγούς στις λαϊκές αγορές. Στην περίπτωση των ανθαγορών τα λουλούδια μεταφέρονται με μέσα που διαθέτουν οι ανθοπώλες από την κεντρική αγορά στα καταστήματα λιανικής πώλησης. Μέρος της διακίνησης των λουλουδιών γίνεται και με απευθείας συνεννόηση μεταξύ των παραγωγών και των εμπόρων. Όσον αφορά τα εισαγόμενα φρέσκα λουλούδια αυτά διακινούνται στην ελληνική αγορά διαμέσου των χονδρεμπόρων, οι οποίοι συνεργάζονται με ξένες εξαγωγικές επιχειρήσεις. Στη Θεσσαλονίκη, όπου δεν υπάρχει κεντρική ανθαγορά λειτουργούν περίπου 15 χονδρέμποροι-εισαγωγείς φρέσκων λουλουδιών σε σύνολο 370 ανθοπωλείων. Επιπλέον, οι μεγάλες αλυσίδες ανθοπωλείων μπορούν απευθείας να παραγγείλουν ποσότητες φρέσκων λουλουδιών παρακάμπτοντας τους μεσάζοντες. Τέλος, οι παραγωγοί-καλλιεργητές που πουλούν μόνοι τους τα προϊόντα τους απευθείας στα ανθοπωλεία έχουν να αντιμετωπίσουν τα υψηλά κόστη διακίνησης, με αποτέλεσμα τα λουλούδια που προμηθεύεται ο ανθοπώλης να είναι πολύ υψηλά σε τιμή (Γαβανάς 2009). Με την παραλαβή των φρέσκων λουλουδιών από τα ανθοπωλεία ξεκινάει μια σειρά εργασιών από την πλευρά του καταστηματάρχη. Οι εργασίες αυτές, έχουν σκοπό την βελτίωση του τελικού προίοντος ώστε να δοθεί έτοιμο για άμεση χρήση από τους καταναλωτές, όπως είναι οι παρακάτω: - αμέσως μετά την παραλαβή τους τα λουλούδια κόβονται και καθαρίζονται από τα περιττά φύλλα και αγκάθια, ανάλογα με το είδος του λουλουδιού. 51

- η ομαδοποίηση των λουλουδιών σε ανθοδέσμες και συνθέσεις σε καλάθια για διάφορες περιπτώσεις, π.χ. στολισμός γάμου, καλάθια με άνθη εορτασμού. Το επόμενο και τελικό βήμα είναι η διανομή των λουλουδιών από τα καταστήματα λιανικής πώλησης προς τους καταναλωτές. Η διανομή μπορεί να γίνει είτε με παραλαβή των λουλουδιών από τους καταναλωτές η με μεταφορά τους στα σημεία που αυτοί επιθυμούν με μηχανάκια ή μικρά φορτηγά-αυτοκίνητα. Η διακίνηση και διανομή των λουλουδιών προς τους καταναλωτές δεν γίνεται μόνο σε μια πόλη, αλλά από πόλη σε πόλη ή και από χώρα σε χώρα (Γαβανάς 2009). Τα τελευταία χρόνια, μεγάλη συμμετοχή στην πώληση κυρίως γλαστρικών φυτών, παίζουν και τα σούπερ-μάρκετ και τα μεγάλα πολυκαταστήματα ειδών κήπου. Με βάση την έρευνα των ΒαουταΙάβ θί ά\ (2000), το 90% των ερωτηθέντων προτιμά να αγοράζει φρέσκα λουλούδια από τα ανθοπωλεία, το 65% από τις λαϊκές αγορές και το 32% από μαγαζιά ειδών κήπου. Ελάχιστοι, από αυτούς προτιμούσαν τα φυτώρια ή τα σούπερ-μάρκετ. Διαπιστώθηκε ότι οι ερωτώμενοι Έλληνες καταναλωτές, συνήθως αγοράζουν κομμένα άνθη και γλαστρικά φυτά από το ανθοπωλείο της γειτονιάς, μερικές φορές από φυτώρια-θερμοκήπια, την ανθοκομική έκθεση, σπάνια από επώνυμο ανθοπωλείο και τη λαϊκή αγορά και από ποτέ εώς σπάνια από τα σούπερ-μάρκετ και τους πλανόδιους (Τζαβάρας 2007). Στον παρακάτω Πίνακα 24 φαίνονται οι προτιμήσεις των καταναλωτών από τα διάφορα σημεία πώλησης. 52

Πίνακας 24: Προτιμήσεις των καταναλωτών ως προς τα σημεία πώλησης (Τζαβάρας 2007) Δρεπτά άνθη Σημείο αγοράς Ποτέ Σπάνια Μερικές Αριθμός φορές Συνήθως Πάντα δείγματος Επώνυμο 241 381 300 102 11 ανθοπωλείο (23,3%) (36,8%) (29,0%) (9,9%) (1.1%) 1035 Ανθοπωλείο της 25 90 371 462 94 1042 γειτονιάς (2,4%) (8,6%) (35,6%) (44,3%) (9,0%) Λαϊκή αγορά 399 207 308 111 10 (38,6%) (20,0%) (29,8%) (10,7%) (1,0%) 1035 Πλανόδιους 589 293 129 21 1 (57%) (28,4%) (12,5%) (2,0%) (0,1%) 1033 Σούπερ-μάρκετ 676 232 105 19 0 (65,5%) (22,5%) (10,2%) (1,8%) (0%) 1032 Φυτώρια- 361 267 293 107 7 1035 Θερμοκήπια (34,9%) (25,8%) (28,3%) (10,3%) (0,7%) Ανθοκομική 336 221 378 94 4 έκθεση (32,5%) (21,4%) (36,6%) (9,1%) (0,4%) 1033 Γλαστρικά (ρυτά Σημείο αγοράς Ποτέ Σπάνια Μερικές φορές Συνήθως Πάντα 271 372 281 92 10 Επώνυμο ανθοπωλείο (26,4%) (36,3%) (27,4%) (9%) (1,0%) 65 101 310 496 67 Ανθοπωλείο της νειτονιάο (6,3%) (9,7%) (29,8%) (47,7%) (6,4%) 303 225 266 223 15 Λαϊκή αγορά (29,4%) (21,8%) (25,8%) (21,6%) (1,5%) 572 274 138 41 2 Πλανόδιους (55,7%) (26,7%) (13,4%) (4,0%) (0,2%) 538 264 186 39 0 Σούπερ-μάρκετ (52,4%) (25,7%) (18,1%) (3,6%) (0%) 268 222 333 195 19 Φυτώοια-Θεουοκήπια (25,8%) (21,4%) (32,1 %) (1 ο,ονο) (1,ο%) 274 197 389 161 15 Ανθοκομική έκθεση (26,4%) (19%) (37,5%) (15,5%) (1,4%) Αριθμός δείγματος 1026 1039 1032 1027 1027 1037 1036 Από την παραπάνω έρευνα βλέπουμε ότι 53% των καταναλωτών προτιμούν τα ανθοπωλεία της γειτονιάς, ενώ σε ένα άλλο δείγμα ερωτηθέντων ένα 11% 53

απάντησε ότι προτιμά συνήθως ή πάντα επώνυμα ανθοπωλεία για αγορά δρεπτών ανθέων. Δεύτερη επιλογή αγοράς δρεπτών ανθέων για τους καταναλωτές είναι οι λαϊκές αγορές και τα φυτώρια ή θερμοκήπια (σε ποσοστό 11,7% και 11% αντίστοιχα), ενώ σε ποσοστό 9,5% προτιμούν τις ανθοκομικές εκθέσεις που διοργανώνονται σε συγκεκριμένες περιόδους. Όσον αγορά την αγορά γλαστρικών φυτών το 51% προτιμά τα ανθοπωλεία της γειτονιάς. Σε ανεξάρτητα δείγματα ερωτηθέντων σημαντική προτίμηση στην αγορά γλαστρικών φυτών από τους καταναλωτές είχαν επίσης οι λαϊκές αγορές (σε ποσοστό 23%), τα φυτώρια (σε ποσοστό 20%) και οι ανθοκομικές εκθέσεις (ποσοστό 17%.) 3. Μεθοδολογία- αποτελέσματα 3.1 Μεθοδολογία Για την εύρεση του εμπορικού ισοζυγίου, δηλαδή των στοιχείων των εισαγωγών και των εξαγωγών των κύριων ανθοκομικών προϊόντων της Ελλάδας χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα των συναλλαγών σε ευρώ. Τα στοιχεία αυτά πάρθηκαν από την ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία (Eurostat) μέσω του κέντρου υποστήριξης ευρωπαϊκών στατιστικών δεδομένων (ESDS) και για τα έτη 1998-2008. Η αναζήτηση έγινε σύμφωνα με τον 8ψήφιο κωδικό των προϊόντων που είναι κοινός για όλες τις χώρες. Σε ορισμένες χρονιές δεν βρέθηκαν σχετικές πληροφορίες. Στις περιπτώσεις αυτές, τα δεδομένα δε θεωρήθηκαν μηδενικά. Κατόπιν, έγινε η καταγραφή των δεδομένων σε πίνακες, ανάλογα με τον κάθε κωδικό και η επεξεργασία τους στο πρόγραμμα Excel για τη δημιουργία του γραφήματος του εμπορικού ισοζυγίου. 54

3.2 Αποτελέσματα 3.2.1 Δρεπτά άνθη και φυλλώματα Κωδικός 06031010: Φρέσκα, κομμένα τριαντάφυλλα και μπουμπούκια, κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς. Κατά την περίοδο 2000-2006 σημειώθηκε αύξηση των εισαγωγών δρεπτών τριαντάφυλλων της Ελλάδας (Πίνακας 25). Οι εισαγωγές ως επί το πλείστον έγιναν από χώρες εντός της ευρωπαϊκής ένωσης. Κύριες χώρες εισαγωγής ήταν η Ολλανδία και σε μικρότερα ποσοστά η Ιταλία. Από τις τρίτες χώρες μεγάλες ποσότητες δρεπτών τριαντάφυλλων εισήχθησαν από την Ινδία, το Εκουαδόρ, την Κένυα, την Κολομβία, αλλά και από την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (Π.Γ.Δ.Μ.). Οι εισαγωγές κομμένων τριαντάφυλλων από την Ολλανδία αποτελούν το 79% των συνολικών εισαγωγών που κάνει η Ελλάδα από όλες τις χώρες, ενώ ένα 9.8% των παγκόσμιων εισαγωγών καταλαμβάνει η Ινδία και το 5% η Π.Γ.Δ.Μ. Οι εξαγωγές σε κομμένα τριαντάφυλλα, ήταν πολύ μικρότερες σε σχέση με τις εισαγωγές, αν και σημείωσαν μικρή αύξηση κατά την επταετία 2000-2006 (Πίνακας 26). Η Κύπρος και πολύ λιγότερο η Βουλγαρία ήταν οι βασικές χώρες εξαγωγής ελληνικών δρεπτών τριαντάφυλλων. Χαρακτηριστικά η αξία που είχαν όλες οι εξαγωγές από την Ελλάδα το 2006 δεν ξεπερνούσε το 4,2% της αξίας που είχαν όλες οι εισαγωγές κομμένων τριανταφύλλων που έκανε για το ίδιο έτος. Το 85% των εξαγωγών κομμένων τριαντάφυλλων το 2006 έγινε στη Κύπρο, η οποία ανέκαθεν αποτελούσε τη κύρια εξαγωγική χώρα για την Ελλάδα. 55

Πίνακας 25: Εισαγωγές της Ελλάδας σε φρέσκα κομμένα τριαντάφυλλα. Εισαγωγές Ελλάδας φρέσκων κομμένων τριαντάφυλλων κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 1194710 1328674 1034872 1877114 1966472 2065245 2457234 Εκτός Ε.Ε. 529426 583230 704146 765427 872445 702083 600297 Σύνολο 1724136 1911904 1739018 2642541 2838917 2767328 3057531 Ολλανδία 838001 973602 563494 1702942 1955431 2050597 2435665 Ιταλία 252771 340987 463170 166375 2153 11258 13783 Γαλλία 49923 970 Βέλγιο και 1255 Λουξεμβ. Ουγγαρία 3965 Ηνωμένο Βασίλειο 5676 322 8208 78 Γ ερμανία 8218 12793 Αυστρία 310 Κύπρος 3390 2297 Βουλγαρία 8500 1524 Ισπανία 7797 Σουηδία 2050 Π.Γ.Δ.Μ. 77145 264460 342433 195713 155788 Τουρκία 4800 640 138 Μαρόκο 8873 Τυνησία 23089 32346 2310 Ισραήλ 1811 267 Αίγυπτος 135 Εκουαδόρ 223473 381448 415750 273509 203157 141405 96608 Κολομβία 2031 18540 11042 1189 2933 10972 4115 Ινδία 49718 27866 57222 90679 204501 313908 302475 Σιγκαπούρη 1198 2252 Κένυα 109761 18314 7577 28503 11008 14105 24749 Μαλαισία 4124 2704 Σαουδική Αραβία 3854 Αλλες 36816 χώρες Πηγή: Eurostat (2010) 56

Πίνακας 26: Εξαγωγές της Ελλάδας σε φρέσκα κομμένα τριαντάφυλλα. Εξαγωγές Ελλάδας φρέσκων κομμένων τριαντάφυλλων κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικοΰς σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27-50335 51244 10100 16226 16018 100455 129869 Εκτός - - 28284 2610 142 2922 0 277 0 Ε.Ε. Σύνολο - 78619 53854 10242 19148 16018 100732 129869 Ολλανδία 2111 6448 11347 Ιταλία 35781 1473 134 Γ ερμανία 1278 690 Ρουμανία 5700 1700 Κύπρος 15673 9147 10100 6512 12261 85013 110933 Βουλγαρία 24334 5626 3266 3757 8269 5755 Ελβετία 1557 Σουηδία 6959 Π.Γ.Δ.Μ. 26051 Ρωσία 1095 Η.Π.Α. 1138 Τρίτες χώρες 1053 2922 277 Πηγή: Eurostat (2010) Στο επόμενο Διάγραμμα 1, δίνεται το εμπορικό ισοζύγιο των δρεπτών τριαντάφυλλων για την περίοδο 2000-2006. Βλέπουμε ότι το εμπορικό ισοζύγιο από το 2002 και μετά τείνει να γίνει όλο και πιο αρνητικό και το έλλειμμα να μεγαλώνει όλο και πιο πολύ, εξαιτίας της συνεχούς αύξησης της αξίας των εισαγωγών. Επιπλέον από τους πίνακες 25 και 26 συγκρίνοντας την αξία των εξαγωγών-εισαγωγών δρεπτών τριαντάφυλλων, παρατηρούμε ότι το έλλειμμα το 2005 ήταν -2.666.596 ευρώ και το 2006 αυξήθηκε στα - 2.927.662 ευρώ, δηλαδή υπήρχε μία αύξηση του ελλείμματος κατά 9.7% το 2006, ενώ το 2005 το έλλειμμα κατάφερε και μειώθηκε κατά 5.5% σε σύγκριση με το 2004. 57

2800000 1800000 - Ο. 800000 0 8-2 00000 ο -1200000-2200000 - -3200000 έτη - ε ξ α γ ω γ έ ς ε ισ α γ ω γ έ ς - - ε μ π ο ρ ι κ ό ισ ο ζ ύ γ ιο Διάγραμμα 1: Εμπορικό ισοζύγιο φρέσκων κομμένων τριαντάφυλλων για την περίοδο 2000-2006. Κωδικός 06031020. φρέσκα, κομμένα γαρύφαλλα και μπουμπούκια, κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς. Οι εισαγωγές σε φρέσκα κομμένα γαρύφαλλα παρουσίασαν σημαντική αύξηση κατά τα έτη 2001-2004, με μια μικρή πτώση κατά το έτος 2002. Την διετία 2005-2006 υπήρξε επίσης πτώση, αλλά οι συναλλαγές σε ευρώ κυμάνθηκαν, επίσης άνω του ενός εκατομμυρίου ευρώ (Πίνακας 27). Σε αντίθεση με τα φρέσκα κομμένα τριαντάφυλλα, οι εισαγωγές φρέσκων κομμένων γαρύφαλλων ήταν σε μεγάλο ποσοστό από χώρες εκτός της ευρωπαϊκής ένωσης, με την Τουρκία και την Κολομβία ως σημαντικότερες χώρες εισαγωγής. Ενώ, εντός των χωρών της ευρωζώνης ήταν η Ολλανδία, η Ισπανία και η Ιταλία. Το έτος 2006 η αξία εισαγωγών από την Τουρκία έφτανε το 53,5% της συνολικής αξίας εισαγωγών γαρύφαλλων από όλες τις χώρες, ενώ η Κολομβία κατείχε το 27,5% της αξίας των εισαγωγών. 58

Πίνακας 27: Εισαγωγές της Ελλάδας σε φρέσκα κομμένα γαρύφαλλα. Εισαγωγές Ελλάδας φρέσκων κομμένων γαρύφαλλων κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 224053 1235480 83465 119313 301636 215577 158531 Εκτός Ε.Ε. 298236 242179 987549 1754255 1675047 1176936 1100092 Σύνολο 522289 1477659 1071014 1873568 1976683 1392513 1258623 Ολλανδία 55319 1119824 81620 59224 155719 93704 91872 Ιταλία 20323 40162 3371 16751 45225 35546 Ηνωμένο 11966 Βασίλειο Γ ερμανία 59 35758 35 Αυστρία 244 Βουλγαρία 3506 1593 900 8671 4742 1200 6440 Ισπανία 137866 36994 945 35837 124424 75413 24673 Π.Γ.Δ.Μ. 2220 Τουρκία 89942 130720 505427 1304561 1134568 621987 673527 Μαρόκο 9141 Συρία 5077 23533 40489 Ισραήλ 3648 58638 27701 48488 18167 1836 Ουζμπεκιστάν 2057 Εκουαδόρ 21991 2274 8820 15416 3182 22260 Κολομβία 124512 103724 390822 407084 462440 443931 346817 Κένυα 2827 6060 1665 Σιγκαπούρη 7490 2454 1282 Κίνα 6706 8075 60969 10445 Μαλαισία 4718 Αλλες χώρες 6980 1149 Πηγή: Eurostat (2010) Οι εξαγωγές σε φρέσκα κομμένα γαρύφαλλα αυξήθηκαν ραγδαία και από το 2003 και μετά ήταν μόνο σε χώρες εντός της ευρωπαϊκής ένωσης (Πίνακας 28). Ο κύριος όγκος των συναλλαγών σε εξαγωγές ήταν στη Βουλγαρία και πολύ μικρότερος στην Κύπρο. Το έτος 2006, η Ρουμανία εισήγαγε για πρώτη φορά από την Ελλάδα, σημαντικές ποσότητες φρέσκων δρεπτών γαρύφαλλων. Βλέπουμε ότι υπάρχει επίσης μια αυξητική τάση εξαγωγών γαρυφάλλων προς την Βουλγαρία. Το έτος 2004 η αξία που είχαν οι εξαγωγές στη Κύπρο ήταν σχεδόν 5,5 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με το 2003, το 2005 αυξήθηκε 6 φορές επιπλέον, ενώ το 2006 υπάρχει μία μείωση κατά 9.5% σε σχέση με το 2005. Η Ελλάδα κατάφερε μέσα σε μια επταετία να αυξήσει 59

αρκετά την εξαγωγική δραστηριότητα στη Βουλγαρία, με αποτέλεσμα το έτος 2006 να είναι 4,7 φορές μεγαλύτερη η αξία των εξαγωγών σε σχέση με το έτος 2000. Πίνακας 28: Εξαγωγές της Ελλάδας σε φρέσκα κομμένα γαρύφαλλα. Εξαγωγές Ελλάδας φρέσκων κομμένων γαρύφαλλων κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (αξία) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 - - 47080 79281 81054 93570 133595 210975 353641 Εκτός - - 8310 10684 2779 0 0 0 0 Ε.Ε. Σύνολο - - 55390 89965 83833 93570 133595 210975 353641 Ολλανδία 1918 1 Ιταλία 1544 36 Γ αλλία 102 Γερμανία 3029 780 Ρουμανία 118174 Κύπρος 3956 815 4337 25339 22920 Βουλγαρία 45162 72296 81054 92755 128328 183990 212511 Ελβετία 2779 Π.Γ.Δ.Μ. 1158 Μπαχάμες 7815 Η.Π.Α. 8310 Μυαμάρ 1711 Πηγή: Eurostat (2010) Στο Διάγραμμα 2, δίνεται το εμπορικό ισοζύγιο των δρεπτών γαρύφαλλων για την περίοδο 2000-2006. Βλέπουμε ότι υπάρχει μια συνεχής αύξηση της αξίας των εξαγωγών κομμένων γαρύφαλλων από το 2004 και αντίστοιχη μείωση της αξίας των εισαγωγών, με αποτέλεσμα το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου ολοένα και να μειώνεται. Από τους πίνακες 27 και 28 παρατηρούμε, ότι το έλλειμμα το έτος 2005 ήταν -1.367.174 ευρώ και μειώθηκε κατά 25,8% σε σύγκριση με το 2004, ενώ το 2006 είχαμε επιπλέον μείωση κατά 33.8% του ελλείμματος σε σχέση με το 2005. 60

2000000 τ 1500000 1000000 500000 3 Μ ω 0 ϋ -5-500000 -1000000-1500000 -2000000 - εξαγωγές εισαγωγές - χ εμπορικό ισοζύγιο Διάγραμμα 2: Εμπορικό ισοζύγιο φρέσκων κομμένων γαρύφαλλων για την περίοδο 2000-2006. Κωδικός 06031030: φρέσκες, κομμένες ορχιδέες και μπουμπούκια, κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς. Οι εισαγωγές σε ορχιδέες προέρχονταν κυρίως από χώρες εκτός της ευρωπαϊκής ένωσης (Πίνακας 29). Κατά την περίοδο 2000-2005 οι συναλλαγές σε αξία ξεπερνούσαν το 1,5 εκατομμύριο ευρώ. Το 2006, όμως οι εισαγωγές ήταν μόλις 173.931 ευρώ. Οι εισαγωγές ήταν σχεδόν αποκλειστικά από Ολλανδία, Μαλαισία, Σιγκαπούρη και Ταϊλάνδη. Από τον Πίνακα 29 παρατηρούμε ότι η αξία συναλλάγματος για εισαγωγές από Ολλανδία παρουσιάζει μια αύξηση από το 2002 μέχρι το 2005, ενώ η αξία των εισαγωγών από την Σιγκαπούρη παρουσιάζει αντίστοιχα μία μείωση. Το έτος 2006 οι δαπάνες για εισαγωγές ορχιδέας από την Ολλανδία μειώνονται κατά 89% σε σύγκριση με το 2005, ενώ από την Σιγκαπούρη μειώνονται κατά 93.7%. 61

Πίνακας 29: Εισαγωγές της Ελλάδας σε φρέσκες, κομμένες ορχιδέες. Εισαγωγές Ελλάδας φρέσκων κομμένων ορχιδέων κατάλληλες για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 602108 634570 337256 582316 649616 815566 89783 Εκτός Ε.Ε. 950181 1120676 1144872 1016225 941667 863052 84148 Σύνολο 1552289 1755246 1482125 1598541 1591283 1678618 173931 Ολλανδία 520789 527524 331478 581273 636084 814819 88831 Ιταλία 103 8299 5778 54 747 Γαλλία 15948 Ηνωμένο Βασίλειο 9572 Βέλγιο και 3113 Λουξεμβούρ. Αυστρία 952 Γ ερμανία 1600 62245 Ουγγαρία 13478 Σουηδία 95 Ισπανία 54009 2061 Σλοβενία 21057 8884 1043 Μαρόκο 2871 Μαυρίκιος 1396 1353 Ισραήλ 1908 3223 7533 4152 1357 Ουζμπεκιστάν Η.Π.Α. 2849 Νέα Ζηλανδία 10146 Σεϋχέλλες 2882 Εκουαδόρ 5385 1492 1757 Κολομβία 2030 1051 15837 Κένυα Σιγκαπούρη 757426 899068 914631 602073 223423 302287 18905 Ταϊλάνδη 42409 52852 16786 16006 137691 38914 1069 Σρι λάνκα 200 Μαλαισία 139292 156215 204530 398146 556709 508735 62617 Αλλες χώρες 1342 37 Πηγή: Eurostat (2010) Οι εξαγωγές σε φρέσκες, κομμένες ορχιδέες ήταν σχεδόν μηδαμινές, σε σχέση με τον συνολικό όγκο σε συναλλαγές των εξαγωγών (Πίνακας 30). Οι εξαγωγές κατά την περίοδο 2000-2006, παρουσίαζαν σημαντικές μεταβολές. Οι χώρες που αγόρασαν ελληνικές ορχιδέες ήταν τα πρώτα χρόνια η Ολλανδία και τα τελευταία χρόνια (2004-2006) η Κύπρος και η Ιταλία. Το έτος 2006, το 39% της αξίας του συναλλάγματος των εξαγωγών προέρχονταν 62

κυρίως από την Κύπρο. Η Ελλάδα παρουσιάζεται μια ετήσια αύξηση της αξίας του συναλλάγματος λόγω εξαγωγών ορχιδέων στην Κύπρο από το 2004 έως το 2006. Παρατηρούμε ότι οι εξαγωγές ορχιδέας στη Κύπρο έχουν κάθε έτος διπλάσια αξία σε σύγκριση με το προηγούμενο. Στο Διάγραμμα 3, δίνεται το εμπορικό ισοζύγιο των φρέσκων, κομμένων ορχιδέων για την περίοδο 2000-2006. Πίνακας 30: Εξαγωγές της Ελλάδας σε φρέσκες, κομμένες ορχιδέες. Εξαγωγές Ελλάδας φρέσκων κομμένων ορχιδέων κατάλληλες για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικοός σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χ ώ ρ ε ς 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27-2320 49564 4138 12647 8951 69856 33640 Εκτός - 0 117 1833 0 0 0 570 Ε.Ε. Σύνολο - 2320 49681 5971 12647 8951 69856 34210 Ολλανδία 2320 25208 4138 12647 36469 Κύπρος 3010 6022 13348 Ιταλία 5941 27365 20292 Τουρκία 117 1833 570 χώρες Πηγή: Eurostat (2010) εξαγωγές εισαγωγές - χ εμπορικό ισοζύγιο Διάγραμμα 3: Εμπορικό ισοζύγιο φρέσκων, κομμένων ορχιδέων για την περίοδο 2000-2006. 63

Κωδικός 06031040: φρέσκες, κομμένες γλαδιόλες και μπουμπούκια, κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς. Οι εισαγωγές σε δρεπτά άνθη γλαδιόλων προέρχονταν από την Ευρώπη και παρουσίαζαν, επίσης μεταβολές κατά την περίοδο 2000-2006. Ο ελάχιστος όγκος συναλλαγών σε ευρώ ήταν μόλις 299 ευρώ το 2002, ενώ το 2005 και 2006 η αξία των συναλλαγών ήταν 23.120 και 40.967 ευρώ αντίστοιχα. Οι εισαγωγές γίνονταν σχεδόν αποκλειστικά από την Ολλανδία. Το έτος για παράδειγμα 2006 το 100% της αξίας του συναλλάγματος σε εισαγωγές προέρχεται από την Ολλανδία. Παρουσιάζεται επίσης μια αύξηση κατά 77% των εισαγωγών γλαδιόλων το 2006 σε σχέση με το προηγούμενο έτος (Πίνακας 31). Για τις ελληνικές εξαγωγές σε γλαδιόλες, δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία. Σύμφωνα, με την ευρωπαϊκή στατιστική βάση δεδομένων, βρέθηκαν στοιχεία μόνο για το έτος 2003, όπου οι εξαγωγές της Ελλάδας ανήλθαν στο ποσό των 794 προς την Ολλανδία. Η αξία αυτή του συναλλάγματος από τις εξαγωγές γλαδίολου το 2003 για την Ελλάδα κάλυπτε μόνο το 5.4% της αξίας των συνολικών εισαγωγών που αυτή έκανε το ίδιο έτος (Πίνακας 32). Πίνακας 31: Εισαγωγές της Ελλάδας σε φρέσκες, κομμένες γλαδιόλες. Εισαγωγές Ελλάδας φρέσκων κομμένων γλαδιόλων κατάλληλες για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27-19990 3370 299 14625 7682 23120 40967 Εκτός Ε.Ε. - 0 22 0 0 0 0 0 Σύνολο - 19990 3392 299 14625 7682 23120 40967 Ολλανδία 19881 2297 299 14422 5331 21808 40967 Ιταλία 788 160 2103 460 Γερμανία 109 Ηνωμένο 285 43 Βασίλειο Βουλγαρία 248 620 Ισπανία 232 Τουρκία 22 Πηγή: Eurostat (2010) 64

Πίνακας 32: Εξαγωγές της Ελλάδας σε φρέσκες, κομμένες γλαδιόλες. Εξαγωγές Ελλάδας φρέσκων κομμένων γλαδιόλων κατάλληλες για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 - - - 794 - - - - Εκτός - - - 0 - - - - Ε.Ε. Σύνολο - - - 794 - - - - Ολλανδία 794 Πηγή: Eurostat (2010) Κωδικός 06031050. φρέσκα κομμένα χρυσάνθεμα και μπουμπούκια κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς. Ο όγκος των ελληνικών εισαγωγών σε χρυσάνθεμα, ήταν ο μεγαλύτερος σε σύγκριση με τα υπόλοιπα και δημοφιλή δρεπτά άνθη. Με εξαίρεση το 2002 και το 2003, η αξία των συναλλαγών σε ευρώ ξεπερνούσε τα 3 εκατομμύρια. Οι εισαγωγές προέρχονταν από χώρες της Ευρώπης και κυρίως από την Ολλανδία και σε μικρότερο βαθμό από την Ιταλία. (Πίνακας 33). 65

Πίνακας 33: Εισαγωγές της Ελλάδας σε φρέσκα, κομμένα χρυσάνθεμα. Εισαγωγές Ελλάδας φρέσκων κομμένων χρυσάνθεμων κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 4191541 3363486 2069449 2881057 3603148 3636607 3632637 Εκτός Ε.Ε. 1474 2182 13705 0 0 300 125 Σύνολο 4193015 3365668 2083154 2881057 3603148 3636907 3632762 Ολλανδία 3237549 2360112 1335993 2143340 2859566 2872886 3141266 Ιταλία 900812 964037 733456 727152 735814 746461 490480 Γερμανία 5126 2585 320 Γ αλλία 306 19 891 Ηνωμένο 4025 Βασίλειο Βέλγιο και 4687 Λουξεμβούρ. Αυστρία 4319 3707 16921 Βουλγαρία 3707 Σουηδία 214 Ισπανία 10767 32201 36 Πορτογαλία 3661 Τουρκία 380 300 125 Μαυρίκιος 365 Ισραήλ 2182 13325 Ταϊλάνδη 1109 Άλλες χώρες 32080 3429 Πηγή: Eurostat (2010) Οι ελληνικές εξαγωγές χρυσανθέμων, επίσης ήταν ελάχιστες σε σύγκριση με τον όγκο των εισαγωγών. Παρόλα αυτά κατά την περίοδο 2000-2006, παρουσίαζαν σταδιακή αύξηση, πλην τα έτη 2004 και 2005. Το 2006 έφτασαν οι εξαγωγές σε αξία 40.219 ευρώ, σχεδόν τετραπλάσια αξία από αυτή του 2005. Το έτος 2002 είχαμε το μεγαλύτερο ποσό συναλλάγματος από εξαγωγές χρυσάνθεμου που έφτασε τα 25.661 ευρώ. (Πίνακας 34). Επιπλέον, δεν υπήρχε κάποια συγκεκριμένη χώρα, στην οποία η ελληνική αγορά να διέθετε μεγάλες ποσότητες χρυσανθέμων. Ενδεικτικά, μόνο θα μπορούσε να αναφερθεί η Ιταλία, η Κύπρος και η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της 66

Μακεδονίας Το 2006 οι εξαγωγές στην Ιταλία ξεπέρασαν το 86% της συνολικής αξίας εξαγωγών χρυσάνθεμων. Πίνακας 34: Εξαγωγές της Ελλάδας σε φρέσκα, κομμένα χρυσάνθεμα. Εξαγωγές Ελλάδας φρέσκων κομμένων χρυσάνθεμων κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 - - 2316 6498 380 6862 2030 8465 38722 - Εκτός 1623 1641 25281 14563 2618 2046 1497 Ε.Ε. Σύνολο 3939 8139 25661 21425 4648 10511 40219 Ολλανδία 1673 5894 767 Ιταλία 6096 8465 34832 Α υστρία Κύπρος 402 178 1263 3890 Βουλγαρία 643 380 790 Αλβανία 908 536 Π.Γ.Δ.Μ. 1623 14584 3515 950 Αλλες 2664 5400 1132 2046 1497 χώρες Πηγή: Eurostat (2010) Στο επόμενο διάγραμμα 4 δίνεται το εμπορικό ισοζύγιο των φρέσκων, κομμένων χρυσάνθεμων για την περίοδο 2000-2006. 4500000 σ 1vUUvUU GL ω σ 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006-4500000.. εξαγωγές εισαγωγές εμπορικό ισοζύγιο Διάγραμμα 4: Εμπορικό ισοζύγιο φρέσκων, κομμένων χρυσανθέμων για την περίοδο 2000-2006. 67

Παρατηρούμε από το παραπάνω Διάγραμμα 4, ότι από το 2003 έως το 2004 η αξία των εισαγωγών παρουσιάζει μια αυξητική τάση. Το 2003 οι εισαγωγές φτάνουν σε αξία τα 2,8 εκατομμύρια ευρώ και παρουσιάζουν αύξηση κατά 38% σε σχέση με το 2002, ενώ το 2004 παρουσιάζουν μία επιπλέον αύξηση 25% και φτάνουν σε αξία τα 3,6 εκατομμύρια ευρώ. Λόγω αυτής της αύξησης των εισαγωγών και της παράλληλης μείωσης εξαγωγών το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου αυξήθηκε αρκετά. Μόνο το έτος 2002, έχουμε το μικρότερο έλλειμμα που αγγίζει τα -2057493 ευρώ, λόγω αύξησης των εξαγωγών χρυσάνθεμου (Πίνακας 34, Διάγραμμα 4). Έτσι το έτος 2003 το έλλειμμα του ισοζυγίου αυξήθηκε κατά 39% (από -2057493 ευρώ, έφτασε τα - 2859632 ευρώ), ενώ το 2004 κατά 25,8% σε σύγκριση με το έτος 2003 (από - 2859632 ευρώ το 2003, έφτασε σε 3598500 ευρώ το 2004). Από το Διάγραμμα 4 παρατηρούμε επίσης ότι από το 2004 έως το 2006 το έλλειμμα παραμένει σχεδόν σταθερό, λόγω σταθεροποίησης της αξίας των εισαγωγών στα 3,6 εκατομμύρια ευρώ. Κωδικός 06031080: φρέσκα κομμένα άνθη και μπουμπούκια κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (εξαιρουμένων των τριαντάφυλλων, των γαρύφαλλων, των ορχιδέων, των γλαδιόλων και των χρυσάνθεμων). Οι εισαγωγές των λοιπών δρεπτών ανθέων παρουσιάζουν συνεχής σταδιακή αύξηση κατά την περίοδο 2000-2006, εκτός του έτους 2005. Η συνολική αξία εισαγωγών το 2006 ήταν αυξημένη κατά 9,2% σε σχέση με το 2005. Το 2005 σημειώθηκε μια μικρή πτώση των εισαγωγών σε σχέση με το προηγούμενο έτος (Πίνακας 35). Ο μεγαλύτερος όγκος των εισαγωγών είναι από τις 27 χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης και κυρίως από την Ολλανδία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Βουλγαρία, την Γαλλία και το Βέλγιο-Λουξεμβούργο. Εκτός Ευρώπης η χώρα μας εισήγαγε μεγάλες ποσότητες δρεπτών ανθέων από το Ισραήλ, το Μαυρίκιο, το Εκουαδόρ, την Τουρκία και μέχρι το 2003 εισήγαγε ακόμη, δρεπτά άνθη από την Κένυα και την Ινδία. Χαρακτηριστικά η αξία εισαγωγών από την Ολλανδία (9,8 εκατομμύρια ευρώ) αντιπροσώπευε το 85% της αξίας όλων των εισαγωγών. Στην Ιταλία παρατηρείται αυξημένο 68

ενδιαφέρον εξαγωγών προς την Ελλάδα από το 2002, με αυξητικούς ρυθμούς ανά έτος. Οι εξαγωγές του Ισραήλ προς την Ελλάδα ακολουθούν μία πτωτική μείωση από το 2003 και μετά, ώστε από 809.000 ευρώ να φτάσει η αξία τους στα 542.315 ευρώ το 2006 (συνολική μείωση σε μια τετραετία 33%). Πίνακας 35: Εισαγωγές της Ελλάδας σε λοιπά δρεπτά άνθη. Εισαγωγές Ελλάδας λοιπών φρέσκων κομμένων ανθέων κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικοός σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε.27 11415625 9476270 6562675 8552698 10121589 9694495 10821318 Εκτός Ε.Ε. 1537917 1209118 1392410 1432588 1185960 861200 710346 Σύνολο 1953542 10685388 7955085 9985286 11307549 10555695 11531664 Ολλανδία 11190741 9045770 6208054 8214651 9441527 8883492 9819858 Ιταλία 91352 316460 28748 180051 511788 756527 924923 Γερμανία 15348 30582 12638 Γ αλλία 9294 6093 13200 12226 3604 6509 Δανία 6920 Ηνωμένο 14264 3534 68322 3330 Βασίλειο Βέλγιο και 12153 2939 943 3303 11240 40232 Λουξεμβούρ. Αυστρία 4379 17924 24742 177 Γ ερμανία 42471 38656 5956 Βουλγαρία 255 146 39850 1128 2323 3055 3120 Ουγγαρία 3600 Σουηδία 2964 Ισπανία 40963 75126 14280 3032 112319 4783 14038 Ιρλανδία 1035 Πορτογαλία 28934 Φιλανδία 4076 Π.Γ.Δ.Μ. 16240 3805 4181 Τουρκία 1372 14316 16484 40449 41363 35572 16949 Τυνησία 2673 Μαρόκο Μαυρίκιος 47243 70441 41450 70996 60625 51917 48414 Μαλβίδες 8044 4263 Ισραήλ 801456 538751 694810 809200 764829 654300 542315 Ιορδανία 703 Ουζμπεκιστάν 300 Σαουδική Αραβία 45704 17934 3751 Περού 3935 2821 Κόστα Ρίκα 1366 1720 1565 Νέα Ζηλανδία 8150 2792 4022 Ακτή 4648 69

Ελεφαντοστού Εκουαδόρ 108764 92899 102567 81508 39998 Κολομβία 8239 7708 Κένυα 182953 8980 10883 6892 318 Σιγκαπούρη 177 2679 6557 Ινδία 2383 4890 2995 31756 Ταϊλάνδη 701 2584 Ταϊβάν 5000 Μαλαισία 1242 5160 Αλλες χώρες 6789 3934 Πηγή: Eurostat (2010) Οι εξαγωγές της Ελλάδας στα υπόλοιπα δρεπτά άνθη μειώθηκαν σχεδόν κατά 75% το 2006 σε σύγκριση με το 2000 (Πίνακας 36). Σε όλα τα έτη, κατά την περίοδο 2000-2006 οι εξαγωγές της χώρας μας, ήταν περισσότερες σε χώρες εκτός των 27 χωρών της Ευρώπης εκτός από το 2006. Επιπλέον σημειώθηκε σημαντική μείωση των εξαγωγών προς την Ολλανδία και την Ιταλία. Σταδιακή μείωση του όγκου των συναλλαγών των ελληνικών εξαγωγών παρατηρήθηκε στις χώρες της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας και της Ελβετίας. Αντίθετα, αύξηση σημείωσαν οι εξαγωγές προς την Βουλγαρία, όπου η αξία τους το 2006 αντιπροσώπευε το 38,8% της αξίας όλων των εξαγωγών. 70

Πίνακας 36: Εξαγωγές της Ελλάδας σε λοιπά δρεπτά άνθη. Εξαγωγές Ελλάδας λοιπών φρέσκων κομμένων ανθέων κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χ ώ ρ ες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 - - 114717 64593 62749 79358 36656 42052 39713 - Εκτός Ε.Ε. - - 158445 89244 103790 92642 80722 75932 31648 - Σύνολο - - 273162 153837 165539 172000 117378 117984 71361 - Ολλανδία 66604 34086 20776 37279 592 13105 9546 Ιταλία 34221 23339 8466 7200 2075 90 Γ ερμανία Βέλγιο και 47 2509 Λουξεμβούρ. Αυστρία Κύπρος 872 37 482 2390 Γ ερμανία Βουλγαρία 13020 2084 5084 41889 31104 28864 26390 27687 Σερβία 3480 Ουγγαρία Σουηδία Ελβετία 9613 7247 23267 4941 3702 Αλβανία 5952 6071 Αρμενία 866 Π.Γ.Δ.Μ. 80349 50853 28501 60145 52119 42167 18060 Τουρκία 2630 2289 Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα Η.Π.Α. 26520 675 Μπαχάμες 4606 18928 6684 11086 17738 Άλλες χώρες 37357 11541 39346 20872 10335 10075 5228 Πηγή: Eurostat (2010) Στο Διάγραμμα 5, δίνεται το εμπορικό ισοζύγιο των λοιπών δρεπτών ανθέων για την περίοδο 2000-2006. Από τα Διάγραμμα 5 βλέπουμε ότι η μεγαλύτερη μείωση των εξαγωγών παρατηρείται το 2001, όπου οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά 43,6% (Πίνακας 36), ενώ η μεγαλύτερη αύξηση της αξίας των εισαγωγών παρατηρήθηκε τα έτη 2002-2004 με ετήσια αύξηση 25,5% των εισαγωγών (σε μια διετία πάνω από 50% αύξηση των εισαγωγών). Την περίοδο 2002-2004 το έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου ξεπερνά σε σύνολο τα 17 εκατομμύρια ευρώ (Πίνακες 35, 36) και το έλλειμμα το 2004 είναι αυξημένο κατά 40% σε σχέση με το 2002. Το 2006 έχουμε το μεγαλύτερο έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου που αγγίζει τα 11,4 εκατομμύρια ευρώ (Πίνακες 35, 36). 71

12000000 7000000 3 2 2000000 (Α> &.2-3000000 σ -8000000-13000000 Διάγραμμα 5: Εμπορικό ισοζύγιο λοιπών δρεπτών ανθέων για την περίοδο 2000-2006. Κωδικός 06049190: φυλλώματα, κλαδιά και άλλα μέρη των φυτών χωρίς άνθη ή μπουμπούκια, γρασίδι κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς ( εξαιρουμένων των χριστουγεννιάτικων δέντρων και κλαδιών κωνοφόρων). Οι εισαγωγές σε φυλλώματα κ.λπ., κατά την περίοδο 1998-2007 παρουσίαζαν κάθε χρόνο σημαντική αύξηση. Κατά το 2008, σημειώθηκε μια μικρή μείωση, κατά 10% σε σχέση με το προηγούμενο έτος (Πίνακας 37). Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι η εμφάνιση μετά τη φρεσκάδα και τη ζωντάνια των ανθέων αποτελεί το δεύτερο σημαντικότερο κριτήριο αγοράς μιας ανθοδέσμης. Ο κύριος όγκος των εισαγωγών ήταν σχεδόν αποκλειστικά από τις χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης και πιο συγκεκριμένα από την Ολλανδία και σε πολύ μικρότερη αξία από την γειτονική Ιταλία. Το 2008 εισήχθησαν και ορισμένες ποσότητες φυλλωμάτων από την Γερμανία, την Βουλγαρία και την Ουγγαρία. Εκτός των ευρωπαϊκών χωρών, έγιναν ελάχιστες εισαγωγές κυρίως από την Κίνα και σε πολύ μικρότερα ποσοστά από το Ισραήλ. Χαρακτηριστικά οι εισαγωγές από Ολλανδία το 2008 έφταναν σε αξία τα 1,7 εκατομμύρια ευρώ και αντιπροσώπευαν το 93% της αξίας όλων των εισαγωγών του έτους. 72

Πίνακας 37: Εισαγωγές της Ελλάδας σε φυλλώματα. Εισαγωγές Ελλάδας φυλλωμάτων κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 495452 621876 620553 750362 996124 1247360 1439297 1581765 1756667 2109149 1894261 Εκτός Ε.Ε. 1695 699 0 12966 56610 29432 729 960 0 36922 36335 Σύνολο 497147 622575 620553 763328 1052734 1276792 1440026 1582725 1756667 2146071 1930596 Ολλανδία 483928 613324 592203 739049 965442 1178717 1329858 1443404 1621006 1999754 1793806 Ιταλία 954 114 435 5558 3078 20253 104606 137596 132852 96462 88404 Γερμανία 1405 4724 117 224 448 Γ αλλία 1510 Ηνωμένο Βασίλειο Βέλγιο και Λουξεμβούρ. 2133 383 713 3649 166 541 48 298 66 Αυστρία 6675 2313 9515 1109 Κύπρος 969 Γ ερμανία 641 2560 Βουλγαρία 2170 Ουγγαρία 6050 Σουηδία 3257 582 Ισπανία 27604 44741 Πορτογαλία 4667 Δανία 96 Αλβανία 699 350 Τουρκία 729 Ισραήλ 960 20928 2681 Αίγυπτος 2890 Κίνα 10585 56260 26542 15994 33654 Σιγκαπούρη 2381 Σρι λάνκα 1695 Αλλες χώρες 357 74 26503 5755 Πηγή: Eurostat (2010) Κατά την αναζήτηση των ελληνικών εξαγωγών δεν βρέθηκαν στοιχεία για τα έτη 2001, 2002 και 2004 (Πίνακας 38). Σχετικά αξιοσημείωτες ήταν οι εξαγωγές κατά τα έτη 2007 (24.112 ευρώ), 2006 (15.474 ευρώ), 2003 (9.246 ευρώ) και 2000 (10.229 ευρώ). Ενώ, το τελευταίο έτος, δηλαδή το 2008 η αξία των εξαγωγών ήταν μόλις 1.460 ευρώ (μείωση κατά 94% σε σχέση με το προηγούμενο έτος) και τα υπόλοιπα χρόνια κάτω του ποσού τω 1.000 ευρώ. 73

Πίνακας 38: Εξαγωγές της Ελλάδας σε φυλλώματα. Εξαγωγές Ελλάδας φυλλωμάτων κατάλληλα για ανθοδέσμες ή για διακοσμητικούς σκοπούς (αξία σε ευρώ) Χ ώ ρ ε ς 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 0 0 3804 - - 8102-579 15474 24112 1460 Εκτός Ε.Ε. 943 580 6425 - - 1144-0 0 0 0 Σύνολο 943 580 10229 - - 9246-579 15474 24112 1460 Ολλανδία 1491 4164 13331 15448 Ιταλία 212 559 2143 644 800 Βέλγιο και Λουξεμβούρ. 3726 Κύπρος 2313 20 Ρουμανία 37 Βουλγαρία Ελβετία 6425 8020 623 Αλβανία Ρωσία 943 580 1144 Πηγή: Eurostat (2010) 3.2.2 Φυτά εσωτερικού χώρου Κωδικός 06029991: ανθοφόρα φυτά εσωτερικού χώρου με μπουμπούκια και άνθη (εξαιρουμένων των κάκτων). Στον Πίνακα 39, δίνονται τα στοιχεία των ελληνικών εισαγωγών σε ανθοφόρα φυτά εσωτερικού χώρου κατά την περίοδο 1998-2008. Οι ελληνικές εισαγωγές παρουσίαζαν αύξηση μέχρι και το 2004, όπου ο όγκος των συναλλαγών ανήλθε στο ποσό των 5.059.046 ευρώ. Το 2005, σημειώθηκε μια πτώση (3.582.091 ευρώ) για να παρουσιάσουν ανοδική πορεία ξανά την επόμενη τριετία (2006-2008). Οι εισαγωγές, επίσης ήταν μόνο από τις ευρωπαϊκές χώρες των 27 μελών της ευρωπαϊκής ένωσης και κυρίως από την Ολλανδία, την Ιταλία και τις χώρες του Βελγίου και του Λουξεμβούργου. Το 2008 η Γερμανία εισάγει τις μεγαλύτερες ποσότητες γλαστρικών φυτών στην Ελλάδα και η αξία τους (279.812 ευρώ) είναι ίση με το 5,4% της αξίας όλων των εισαγωγών το ίδιο έτος. Το 87,9% της αξίας του συναλλάγματος για τις εισαγωγές το 2008, πηγαίνει στην Ολλανδία. 74

Πίνακας 39: Εισαγωγές της Ελλάδας σε ανθοφόρα γλαστρικά φυτά. Εισαγωγές Ελλάδας εσωτερικών γλαστρικών φυτών με λουλούδια, χωρίς τους κάκτους (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 1320721 1225823 1687123 1782442 2071328 3205680 5059046 3582091 4493107 4768550 5189305 Εκτός Ε.Ε. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Σύνολο 1320721 1225823 1687123 1782442 2071328 3205680 5059046 3582091 4493107 4768550 5189305 Ολλανδία 1217390 1137705 1422514 1516141 1789326 3016368 4663967 3501219 4137506 4570552 4562255 Ιταλία 19654 54661 88843 82177 74833 61222 77007 38035 292242 147078 300763 Γερμανία 12226 15 279812 Γαλλία 37232 9247 18534 33986 14828 3393 123 Δανία 4234 32103 41136 16076 13247 106 Βέλγιο και Λουξεμβ. 46445 12860 141403 113344 113824 97186 241779 39747 63359 50905 43958 Αυστρία 596 3090 1178 Ουγγαρία 59057 Σουηδία Ισπανία 30129 2833 18223 Αλλες 11350 5084 χώρες Πηγή: Eurostat (2010) Οι ελληνικές εξαγωγές ανθοφόρων γλαστρικών φυτών, πραγματοποιήθηκαν τις περισσότερες χρονιές, μόνο εντός των χωρών της ευρωπαϊκής ένωσης. Ο μεγαλύτερος όγκος των εξαγωγών της Ελλάδας, ήταν κυρίως προς την Ολλανδία, την Ιταλία, την Κύπρο και την Βουλγαρία. Οι μοναδικές χώρες εκτός ένωσης, στην οποία υπήρξαν ελληνικές εξαγωγές ήταν της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, της Αλβανίας και της Ελβετίας. 75

Πίνακας 40: Εξαγωγές της Ελλάδας σε ανθοφόρα γλαστρικά φυτά. Εξαγωγές Ελλάδας εσωτερικών γλαστρικών φυτών με λουλούδια, χωρίς τους κάκτους (αξία σε ευρώ) Χ ώ ρ ες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 413710 297626 267973 393184 11155 112915 45735 232558 482274 667446 693828 Εκτός Ε.Ε. 5493 8533 3805 13797 3056 1623 771 521 0 2962 0 Σύνολο 419203 306159 271778 406981 14211 114538 46506 233079 482274 670408 693828 Ο λ λ α ν δ ία 398113 255518 218388 301873 10160 85119 41829 125158 235509 442285 514857 Ιτ α λ ία 57564 11668 107400 240625 192116 168538 Γ ε ρ μ α ν ία 3893 Δ α ν ία 14280 Α υ σ τ ρ ία 261 Κ ύπ ρος 15597 30771 23929 28479 7960 6140 2860 4630 Βουλγαρία 465 7399 2114 995 8168 3906 1649 Ουγγαρία 2249 Σουηδία 18257 Ελβετία 521 Ισπανία 15905 Σλοβακία 8623 3154 Αλβανία 2095 Π.Γ.Δ.Μ. 5493 8533 3805 13504 961 1623 771 2962 Μπαχάμες 293 Πηγή: Eurostat (2010) Στο παρακάτω Διάγραμμα 6, δίνεται το εμπορικό ισοζύγιο των ανθοφόρων φυτών εσωτερικού χώρου (χωρίς τους κάκτους) για την περίοδο 1998-2008. Το μεγαλύτερο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο παρατηρείται τη χρονιά του 2004, όπου αγγίζει τα - 5.012.540 ευρώ, λόγω της μεγάλης αύξησης των εισαγωγών που έγιναν αυτή τη χρονιά. Από το 2005 έως το 2008 έχουμε μια συνεχή αύξηση του ελλείμματος, λόγω αύξησης των ποσών που δίνει η Ελλάδα για εισαγωγές γλαστρικών φυτών (Πίνακας 39) και το 2008 το έλλειμμα φτάνει -4.495.477 ευρώ. 76

6000000 4000000 3 2000000 α. εξαγωγές εισαγωγές εμπορικό ισοζύγιο Διάγραμμα 6: Εμπορικό ισοζύγιο ανθοφόρων φυτών εσωτερικού χώρου (χωρίς τους κάκτους) για την περίοδο 1998-2008. Κωδικός 06029999: φυτά εσωτερικού χώρου με τους κάκτους (εξαιρούμενων των ριζωμένων ενόφθαλμων μοσχευμάτων, των νεαρών φυτών, και των ανθοφόρων φυτών με μπουμπούκια και άνθη). Όπως και στις εισαγωγές των παραπάνω ανθοκομικών προϊόντων, έτσι και σε αυτή την περίπτωση αυτών των φυτών εσωτερικού χώρου και των κάκτων, ο μεγαλύτερος όγκος των εισαγωγών είναι από τις 27 χώρες-μέλη της ευρωπαϊκής ένωσης. Η Ελλάδα εισήγαγε τις μεγαλύτερες ποσότητες από την Ολλανδία, την Ιταλία, την Γερμανία και το Βέλγιο μαζί με το Λουξεμβούργο και σε μικρότερες ποσότητες από τη Γαλλία και τη Δανία. Εκτός Ευρώπης η Ελλάδα εισήγαγε φυτά κυρίως, από τη Σιγκαπούρη, το Ισραήλ και τη Σρι Λάνκα. Από το 2005 έως το 2008 παρατηρείται μία αύξηση της τιμής του συναλλάγματος για εισαγωγές που κάνει η Ελλάδα. Το 2008 οι εισαγωγές στην Ελλάδα ξεπερνούν σε αξία τα 9,4 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων το 80% προορίζονταν για την Ολλανδία (7,5 εκατομμύρια ευρώ) (Πίνακας 41). 77

Πίνακας 41: Εισαγωγές της Ελλάδας σε φυλλώδη φυτά εσωτερικού χώρου, συμπεριλαμβανομένων των κάκτων. Εισαγωγές Ελλάδας εσωτερικών γλαστρικών φυλλωδών φυτών με τους κάκτους (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 4272491 4509354 5128727 4707649 3983379 4779078 5723246 5621756 6799034 7698619 9401391 Εκτός Ε.Ε. 4446 6650 12306 4192 2749 3528 9071 2816 25884 30135 46115 Σύνολο 4276937 4516004 5141033 4711841 3986128 4782607 5732317 5624572 6824918 7728754 9447506 Ολλανδία 2848896 3519633 3863039 3340174 3402690 4144404 5068268 4927632 5712340 6568241 7572720 Ιταλία 985448 713402 869149 1065983 212519 359169 322678 401415 731811 692995 1062346 Γ ερμανία 13471 8358 61791 35317 1780 31046 20881 33075 158613 419897 Γαλλία 59513 3099 13715 8378 34106 3970 9271 3237 4922 33319 Δανία 8852 466 3288 12745 1623 10865 65632 58705 54378 48578 Ηνωμένο Βασίλειο 86841 114097 129746 90634 74578 57240 1279 5026 34649 2367 Βέλγιο και 254220 239203 140975 175867 103784 124312 172179 144634 190760 251571 172919 Λουξεμβ. 3881 Αυστρία 3698 704 394 Κύπρος 1429 Ουγγαρία 83928 1188 Σουηδία 18712 161690 Ισπανία 15115 97 25345 2565 10108 2605 Πορτογαλία 617 Πολωνία 1400 1458 Ισραήλ 932 2621 8794 4314 14226 Σαουδική Αραβία 800 Κίνα 13450 Σιγκαπούρη 3159 3578 2877 4045 2749 1556 1345 269 1463 9428 9898 Ινδονησία 191 451 396 147 1972 417 893 Ταϊλάνδη 1751 946 Σρι λάνκα 20119 15447 7900 Μαλαισία 164 5558 2547 2609 641 Αλλες χώρες 43738 4211 50450 16667 Πηγή: Eurostat (2010) Όσον αφορά τις εξαγωγές γλαστρικών φυλλωδών, η Ελλάδα εξάγει κυρίως στην Ολλανδία. Το 83,4% των εξαγωγών σε αξία το 2008 προερχόταν από την Ολλανδία. Ακολουθούν η Κύπρος και Αλβανία, ενώ ανά χρονικά διαστήματα εξήγαγε στη Γερμανία, Βέλγιο, Π.Γ.Δ.Μ., Τουρκία και Λίβανο. Σημαντική χώρα εξαγωγών από το 2007 μετά την Κύπρο σε κέρδη άρχισε να αποτελεί η Ρουμανία, ενώ εξαγωγές σε μικρότερο βαθμό από το 2007 άρχισαν να γίνονται και στην Ισπανία. Οι εξαγωγές γλαστρικών φυλλωδών φυτών με τους κάκτους, ακολουθούν διακυμάνσεις πότε αύξησης πότε μείωσης. Το 2008 είχαμε μία μείωση της αξίας τους κατά 22,5% σε σχέση με το 2007 (Πίνακας 42). 78

Πίνακας 42: Εξαγωγές της Ελλάδας σε φυλλώδη φυτά εσωτερικού χώρου, συμπεριλαμβανομένων των κάκτων. Εξαγωγές Ελλάδας εσωτερικών γλαστρικών φυλλωδών φυτών με τους κάκτους (αξία σε ευρώ) Χ ώ ρ ες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 370180 361762 451841 483252 47717 371499 500350 445303 768757 912333 708655 Εκτός Ε.Ε. 39155 1528 9326 2831 10056 4652 23611 9986 43039 12609 7418 Σύνολο 409335 363290 461167 486083 57773 376151 523961 455289 811796 924942 716073 Ολλανδία 279019 274565 336352 440358 22486 335693 472964 442005 766024 759152 597832 Ιταλία 38527 10779 11613 16010 470 1 Γ ερμανία 452 199 565 398 798 8874 6237 Γαλλία 471 142 Δανία 10350 1392 413 1548 Ηνωμένο 21460 Βασίλειο Βέλγιο και Λουξεμβ. 4062 138 72 2263 Κύπρος 28831 74097 100866 27658 24345 5384 25095 1873 12273 65588 Ρουμανία 116170 31060 Βουλγαρία 16703 3386 886 363 4637 Ουγγαρία 2343 459 Σουηδία 2023 Ισπανία 14316 3300 Πολωνία 259 Αλβανία 48 987 2968 2586 2904 4652 20311 9986 3931 12609 7418 Αρμενία Π.Γ.Δ.Μ. 22404 541 1178 245 2160 858 Τουρκία 1720 3300 38250 Λίβανο 5180 3192 Αλλες χώρες 10166 2587 Πηγή: Eurostat (2010) Στο Διάγραμμα 7, δίνεται το εμπορικό ισοζύγιο της περιόδου 1998-2008 των φυτών εσωτερικού χώρου του κωδικού 06029999. Από το 2002 μέχρι το 2008 το έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου μεγαλώνει όλο και πιο πολύ, εξαιτίας των αναλογικά πολύ μεγαλύτερων χρηματικών ποσών που δαπανά η Ελλάδα για εισαγωγές φυλλωδών φυτών εσωτερικού χώρου, σε σχέση με αυτά που κερδίζει από τις εξαγωγές. Έτσι από - 3.928.355 ευρώ που ήταν το έλλειμμα το έτος 2002, έφτασε στα - 8.731.433 ευρώ το έτος 2008 (2,2 φορές μεγαλύτερο) (Πίνακες 41, 42, Διάγραμμα 7) 79

10000000 8000000 6000000 3 4000000? 2000000 ΜΙ «Α> 0 ο -2000000 ο" -4000000-6000000 -8000000-10000000 Διάγραμμα 7: Εμπορικό ισοζύγιο φυλλωδών φυτών εσωτερικού χώρου, συμπεριλαμβανομένων των κάκτων για την περίοδο 1998-2008. Κωδικός 06029970: ριζωμένα, ενόφθαλμα μοσχεύματα και νεαρά φυτά εσωτερικού χώρου (εξαιρουμένων των κάκτων). Οι εισαγωγές της Ελλάδας με εξαίρεση το 2003, ξεπερνούν σε αξία τα δύο εκατομμύρια ευρώ κατά την περίοδο 1998-2008. Από το 2004 και μετά έχουμε μία αύξηση της αξίας συναλλάγματος σε εισαγωγές ενόφθαλμων μοσχευμάτων και το 2008 οι δαπάνες ανέρχονται σε 3 εκατομμύρια ευρώ. (Πίνακας 43). Την πρώτη πενταετία, η Ελλάδα εισήγαγε και ορισμένες ποσότητες μοσχευμάτων από την Κόστα Ρίκα, την Αυστραλία, το Ισραήλ και τη Σιγκαπούρη. Από το 2003 και μετά οι ελληνικές εισαγωγές ήταν σχεδόν ολοκληρωτικά από τις χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης. Οι κύριες χώρες εισαγωγής μοσχευμάτων εσωτερικών φυτών στην Ελλάδα ήταν η Ολλανδία, η Ιταλία, η Γερμανία, το Βέλγιο με το Λουξεμβούργο και η Δανία. Σε μικρότερες ποσότητες ακολουθούσαν οι Ισπανία και Γαλλία. Το 2008 το 56,5% της αξίας που έχουν όλες οι εισαγωγές ενόφθαλμων ριζομένων μοσχευμάτων, προέρχεται από την Ολλανδία, το 20,8% για εισαγωγές από την Ιταλία και το 11,2% για εισαγωγές από την Γερμανία (Πίνακας 43). 80

Πίνακας 43: Εισαγωγές της Ελλάδας σε ενόφθαλμα, ριζωμένα μοσχεύματα και νεαρά φυτά, χωρίς τους κάκτους. Εισαγωγές Ελλάδας ενόφθαλμων μοσχευμάτων εσωτερικών φυτών και νεαρών φυτών, χωρίς τους κάκτους (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 2391261 2329472 2595684 3255225 3623297 1865972 2390641 2394808 2513781 2605982 3092090 Εκτός Ε.Ε. 338281 382277 303977 217449 135329 62267 20256 30634 26422 14827 3690 Σύνολο 2729542 2711749 2899661 3472674 3758626 1928239 2410897 2425442 2540203 2620809 3095780 Ολλανδία 2106834 2065567 2302812 2601366 2958744 1271164 1689129 1665742 1661920 1652382 1749776 Ιταλία 98378 73232 69349 278756 188654 187450 226792 161369 378918 525210 646330 Γερμανία 16224 15169 61210 60435 148282 87518 155440 170493 159482 126675 346975 Γαλλία 5654 10755 10269 24962 3234 38640 2919 2812 12815 Δανία 3807 16618 73266 119527 157051 173752 159008 116159 108400 108432 Ηνωμένο Βασίλειο 35007 125 Βέλγιο και 163385 164171 125935 135426 216440 204856 118191 123604 213242 182500 Λουξεμβ. 1400 195595 Αυστρία 4517 1793 Βουλγαρία 2049 Ουγγαρία 3458 Ισπανία 17407 21910 11990 23279 30118 Φιλανδία 5958 Τουρκία 1022 Ισραήλ 3401 14730 23616 15806 28020 13143 11403 20468 13934 9038 Ρωσία Αυστραλία 1756 6175 5058 8568 9616 4411 8629 3150 3690 Παναμάς 15543 Κόστα Ρίκα 329801 359858 268998 173085 97366 41882 Νέα 5789 Ζηλανδία Κένυα 1281 Σιγκαπούρη 2301 1514 1052 1156 327 541 224 639 Τόγκο 5253 3291 Ινδονησία 8246 8916 Ινδία 768 Πηγή: Eurostat (2010) Οι ελληνικές εξαγωγές ενόφθαλμων, ριζωμένων μοσχευμάτων εσωτερικού χώρου παρουσίαζαν αυξομειώσεις κατά την περίοδο 1998-2008 (Πίνακας 44). Τα έτη 2004 και 2005 σημειώθηκαν οι μικρότερες σε αξία συναλλαγές (154.602 και 108.700 ευρώ αντίστοιχα), ενώ μετά το 2006 οι εξαγωγές αυξήθηκαν σημαντικά, και ανήλθαν σε ποσά άνω των 450.000 ευρώ. Η αύξηση αυτή, οφείλεται στην άνοδο των εξαγωγών της Ελλάδας σε χώρες εκτός ευρωπαϊκής ένωσης και κυρίως της Τουρκίας, από το 2006 και μετά. 81

Έτσι το 2008 η αξία των εξαγωγών προς την Ολλανδία μειώνεται κατά 51% σε σχέση με το έτος 2007, λόγω αύξησης των εξαγωγών προς την Τουρκία. Εντός των χωρών της Ευρώπης, οι ελληνικές εξαγωγές ήταν προς την Ολλανδία, τη Κύπρο και μέχρι το 2003 προς την Ουγγαρία. Το 2008 έγιναν εξαγωγές σε μικρότερες ποσότητες για πρώτη φορά προς το Μοντενέγκρο, ενώ από το 2006 άρχισαν να γίνονται εξαγωγές και προς την Π.Γ.Δ.Μ. Έτσι το έτος 2008 η αξία των εξαγωγών για την Ελλάδα ήταν 464.744 ευρώ εκ των οποίων το 53,5% προήλθε από εξαγωγική δραστηριότητα στην Τουρκία, το 33% από εξαγωγές προς την Ολλανδία, το 10,5% από εξαγωγές προς το Μοντενέγκρο (Πίνακας 44). Πίνακας 44: Εξαγωγές της Ελλάδας σε ενόφθαλμα, ριζωμένα μοσχεύματα και νεαρά φυτά, χωρίς τους κάκτους. Εξαγωγές Ελλάδας ενόφθαλμων μοσχευμάτων εσωτερικών φυτών και νεαρών φυτών, χωρίς τους κάκτους (αξία σε ευρώ) Χώρες 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ε.Ε. 27 344792 219373 281033 213124 233913 210288 154602 108700 340182 367864 155307 Εκτός Ε.Ε. 1099 1319 13758 14918 47695 2445 0 0 308182 213217 309437 Σύνολο 345891 220692 294791 228042 281608 212733 154602 108700 648364 581081 464744 Ολλανδία 126394 46644 154552 129126 130455 158041 112342 93567 318999 315067 153574 Ιταλία 19738 1400 14260 Γ ερμανία 2849 2235 4123 8274 3060 Γαλλία 16451 6350 Δανία 5574 746 Ηνωμένο Βασίλειο 22374 41552 21139 4865 35383 Βέλγιο και 3 Λουξεμβ. 6 0 7 Αυστρία 6624 Κύπρος 68921 48517 33026 46744 84772 38882 12847 5808 6103 5802 1733 Ρουμανία Βουλγαρία Σερβία 6070 15824 2370 2840 820 4242 Ουγγαρία 93632 79540 31369 17959 8602 6402 Αλβανία Αρμενία Π.Γ.Δ.Μ. 641 212 5765 Τουρκία Μπαχρέιν 1099 678 13503 Μάλτα 2998 5879 3471 2140 Μοντενέγκρο Ισραήλ 4190 2341 3485 279052 210876 248783 49000 Λίβανο 255 41930 8169 82

Ταϊβάν Αλλες χώρες Πηγή: Eurostat (2010) 21 4500 Στο παρακάτω Διάγραμμα 8 δίνεται το εμπορικό ισοζύγιο των ενόφθαλμων, ριζωμένων μοσχευμάτων της περιόδου 1998-2008. Παρατηρούμε ότι το έτος 2003 υπάρχει μια σημαντική μείωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου κατά 50,6% σε σχέση με το έτος 2002. Το έτος 2002 το έλλειμμα ήταν στα - 3.477.018 ευρώ και το έτος 2003 στα - 1.715.506 ευρώ. Αυτό οφείλεται στη σημαντική μείωση της εισαγωγικής δραστηριότητας κατά 48,6% το έτος 2003 σε σχέση με το έτος 2002. Είναι χαρακτηριστικό ότι το έτος 2003 δαπανήθηκαν μόλις 1.928.239 ευρώ για εισαγωγές σε σχέση με το έτος 2002 που δαπανήθηκαν 3.758.626 ευρώ (Πίνακας 43). Διάγραμμα 8: Εμπορικό ισοζύγιο ριζωμένων, ενόφθαλμων μοσχευμάτων και νεαρών φυτών εσωτερικού χώρου για την περίοδο 1998-2008. 83

4. Συζήτηση - Συμπεράσματα 1) Η Ολλανδία κατέχει την πρώτη θέση παγκοσμίως στην παραγωγή και εμπορία των ανθοκομικών προϊόντων, αλλά και στην έρευνα και ανάπτυξη νέων τεχνολογιών παραγωγής και εξοπλισμού. Το σύστημα της Ολλανδίας θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο ανάπτυξης της επιχειρηματικής ανθοκομίας στην Ελλάδα. 2) Παγκόσμια καλλιεργούνται τέσσερα εκατομμύρια στρέμματα ανθοκομικών προϊόντων. Το 72% της παγκόσμιας έκτασης υπάρχει στην Ασία/Ειρηνικό. Η Ελλάδα κατέχει το 0,24% της παγκόσμιας καλλιεργούμενης έκτασης ανθοκομικών προϊόντων και το 0,022% της ελληνικής αγροτικά καλλιεργούμενης έκτασης. 3) Η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης πλεονεκτεί σε σχέση με πολλές χώρες ως προς τις απαιτήσεις και τα έξοδα των ανθοκομικών καλλιεργειών (θερμοκρασία, φωτισμός). Αν επενδύσει και βελτιώσει τις υποδομές, τις συνθήκες μεταφοράς και γενικότερα προβλήματα του κλάδου, θα καταφέρει να παίζει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή και εμπορία ανθοκομικών προϊόντων. 4) Η εμφάνιση του μαγαζιού, η ποικιλία και τα νέα είδη και η ποιότητα των ανθοκομικών προϊόντων καθώς επίσης και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, η ηλικία και το φύλο, η εποχή και ο σκοπός αγοράς αποτελούν τα σημαντικότερα κριτήρια που επηρεάζουν την συμπεριφορά του αγοραστικού κοινού. 5) Το σύστημα εφοδιασμού, αποτελεί καίριο σημείο για την ποιότητα των ανθοκομικών προϊόντων παγκοσμίως. Όλες οι εργασίες πρέπει να γίνονται με μεγάλη ακρίβεια, συντονισμό και ταχύτητα έτσι ώστε τα προϊόντα να φτάσουν στον καταναλωτή σε λίγες μόνο ώρες. 6) Το εμπορικό ισοζύγιο των ανθοκομικών προϊόντων που εξετάστηκαν ήταν ελλειμματικό. Οι ελληνικές εξαγωγές ήταν ελάχιστες, σχεδόν μηδαμινές σε σύγκριση με τις αντίστοιχες εισαγωγές. Οι ελληνικές 84

εισαγωγές και εξαγωγές έγιναν σε σημαντικό βαθμό ανάμεσα στις 27 χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης. 7) Η Ολλανδία και σε πολύ μικρότερα ποσοστά η Ιταλία, η Ισπανία και η Βουλγαρία αποτελούσαν τις κύριες χώρες εισαγωγής δρεπτών ανθέων και φυτών εσωτερικού χώρου γενικά. Εκτός, Ευρώπης η Ελλάδα εισήγαγε δρεπτά άνθη και από τις αναπτυσσόμενες χώρες, όπως είναι η Κολομβία, η Κένυα, η Ινδία, το Εκουαδόρ, αλλά και το Ισραήλ με την Τουρκία και σπανιότερα η Κίνα, η Ταυλάνδη, η Σιγκαπούρη, η Σρι Λάνκα και το Μαρόκο. 8) Οι ελληνικές εξαγωγές δρεπτών ανθέων και φυτών εσωτερικού χώρου σημειώθηκαν κυρίως στην Ολλανδία, την Κύπρο, την Βουλγαρία και την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας και σπανιότερα η Ρωσία, οι Η.Π.Α και οι Μπαχάμες. 9) Η ελληνικά αγορά ανθοκομικών προϊόντων θα πρέπει να δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις αναδυόμενες χώρες του λεγάμενου πρώην ανατολικού μπλοκ, καθώς και στις γειτονικές χώρες. Η αύξηση του βιοτικού επιπέδου των χωρών, όπως είναι η Ρωσία, η Ρουμανία, η Βουλγαρία και η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, αλλά και η Αλβανία, αποτελούν πρόσφορο έδαφος για την αύξηση των ελληνικών εξαγωγών σε ανθοκομικά προϊόντα. 85

5. Βιβλιογραφία Αντωνιδάκη-Γιατρομανωλάκη, A. 1996. Φυτά εσωτερικών χώρων. Σημειώσεις Α.Τ.Ε.Ι. Ηρακλείου. Baourakis, G., Marko, Μ., Tsakiridou, E. & Tzimitra-Kalogianni, I. 2001. Agricultural Economics Review 2 (1):47-55. Baourakis, G., Gerasopoulos, D., Kalofolias, N., Kalogeras, N. & Zoumis, A. 2000. Marketing research-the case of floral products. IV International Symposium on New FloriculturalCrops (ed. E Maloupa), Chania,Crete, Greece. CBI Market Survey. 2007. The cut flowers and foliage market in the EU. CBI Market Information Database. Γαβανάς, T. 2009. Διακίνηση δρεπτών ανθέων. Πρακτικές προοπτικής με βάση τα σύγχρονα logistics. Πτυχιακή εργασία, τμήμα Οικιακής Οικονομίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Δάρρας, Α.Ι. 2008. Έρευνα για τον κλάδο παραγωγής δρεπτών ανθέων στην Ελλάδα. Παρελθόν, παρόν και μέλλον...ανθο-καλλιέργεια και Κηποτεχνία (1): 20-25. Δάρρας, Α..Ι. 2006. Ανθοκομία - Δρεπτά άνθη. Σημειώσεις Τ.Ε.Ι. Καλαμάτας. Μαθιουδάκης, Γ. 2007. Οικονομοτεχνική ανάλυση υδροπονικής θερμοκηπιακής καλλιέργειας τριανταφυλλιάς για παραγωγή δρεπτών ανθέων στο νομό Ηρακλείου. Πτυχιακή εργασία, Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας, τμήμα Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκομίας, Α.Τ.Ε.Ι. Ηρακλείου. Matías, Κ., Khaleda, K., Grafiadellis, I., Maloupa, E. & Tzouramani, I. 2000. Economie outlook of roses, gerbera and gypsophilla. IV International Symposium on New FloriculturalCrops (ed. E Maloupa), Chania,Crete, Greece. 86

Πετράκη-Κώττη, Α. & Κώττης, Γ. 2000. Σύγχρονη Μακροοικονομική. Εκδόσεις Ευγ. Μπένου, Αθήνα. Σάββας, Δ. 2003. Γενική Ανθοκομία. Τ.Ε.Ι. Ηπείρου, εκδόσεις Έμβρυο. Σταυρουλαντωνάκης, X. 2009. Παραγωγή και εμπορία γλαστρικών φυτών στη Κρήτη. Πτυχιακή εργασία, Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας, τμήμα Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκομίας, Α.Τ.Ε.Ι. Ηρακλείου. Τζαβάρας, Μ. 2007. Η επίδραση των κοινωνικοοικονομικών χαρακτηριστικών των καταναλωτών στην αγοραστική τους συμπεριφορά ως προς τα ανθοκομικά προϊόντα. Διδακτορική Διατριβή, Γεωπονική Σχολή, Τομέας Αγροτικής Οικονομίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. 2007. Προοπτικές ανάπτυξης τομέα ανθοκομίας (με βάση προτάσεις και συμπεράσματα περιφερειακών μελετών νέας ΚΑΠ) Πηγές ϊηίβπτβί www.aqronews.qr/content/v θw/16445/200/1/3/lanq,el/ www.flowercouncil.org/int/holland/facts ί^υτθε www.cbi.eu 87