ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης - Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.
Α. I. Καλαμάτας / Διδάσκων στο Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΑΣΠΑΙΤΕ Παράρτημα Β. Αιγαίου - Μυτιλήνη Θεολόγος Καθηγητής στο Πειραματικό ΓΕ. Λ. Μυτιλήνης του Πανεπιστημίου Αιγαίου DEA Εκκλησιαστικής Ιστορίας Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ / Δρ. Θεολογίας ΑΠΘ
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΚΑΙ Η ΔΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΤΑΞΗ
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΕΣΗ Ο παιδαγωγικός έρωτας. Η παιδαγωγική αγάπη. Η αυθεντία του εκπαιδευτικού. Η συμπεριφορά του εκπαιδευτικού. Είδη συμπεριφοράς. Επιπτώσεις στους μαθητές. Παράγοντες που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά των εκπαιδευτικών. Παιδαγωγικές τάσεις στον 20ό αιώνα.
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΕΣΗ Από τη φύση της είναι σχέση ανισότητας
Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ Υπερέχει Πιο ώριμος Ο ΜΑΘΗΤΗΣ Από την αδυναμία στην αυτοδυναμία
ΧΡΕΟΣ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ Να οδηγήσει το μαθητή στην αυτοαγωγή: Κριτική ικανότητα. Αυτογνωσία.
ΛΑΜΠΡΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Σωκράτης. Πλάτων. Αριστοτέλης. Δεν επιδίωκαν να κάμουν μαθητές αντίγραφά τους. Τους άφηναν να ακολουθήσουν τη δική τους πορεία.
Παιδιά και παιδεία ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΒΟΥΡΒΕΡΗΣ, (1969), «Παιδιά και παιδεία», στο: Κλασσική Παιδεία και Ζωή, Αθήνα: Ελληνική Ανθρωπιστική Εταιρεία, σσ. 94.
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΕΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΝΕΤΑΙ Στη ψυχοσύνθεση του μαθητή. Στις απαιτήσεις της παιδαγωγικής διαδικασίας.
Ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΕΡΩΣ
ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ, Κείμενον μετάφρασις και ερμηνεία υπό Ι. Συκουτρή, εκδ. Εστία, Αθήνα 1999, [16 η έκδοση], σσ. 146-155.
Ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΕΡΩΣ [1] Πάθος και ορμή του παιδαγωγού προς τον νέο, ασχημάτιστο ακόμα άνθρωπο. Κλασικό παράδειγμα ο Σωκράτης. «Η καθημερινή του απασχόληση ήταν να συχνάζει σε μέρη όπου φοιτούσαν οι νέοι των Αθηνών και να συζητεί στοχαστικά μαζί τους. Αυτή ήταν πάντα η φλογερή του επιθυμία και η μεγάλη χαρά της ζωής του», γράφει ο Ε. Π. Παπανούτσος, (1977), Φιλοσοφία και Παιδεία, Αθήνα: Ίκαρος, σσ. 100-101.
Ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΕΡΩΣ [2] Στο Συμπόσιον του Πλάτωνα, στον περίφημο λόγο της Διοτίμας, ο περί έρωτος διάλογος είναι πράγματι μια μουσική σύνθεση, μια συμφωνία που αποτελείται από πλήθος μελωδικές και αρμονικές μορφές. Ο έρωτας στον Πλάτωνα είναι μέσα στη μυστική ατμόσφαιρα μιας θρησκευτικής νοσταλγίας. Δίψα φιλοσοφική για γνώση και καλλιτεχνική λαχτάρα για δημιουργία και ηθική ανάταση προς την τελειότητα, προς το ιδανικό.
Ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΕΡΩΣ [3] Ο Σωκράτης. Έζησε έντονα το παιδαγωγικό πάθος του Δασκάλου. Δηλαδή, ψυχικός τόνος παιδαγωγικός.
ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΑ 1. Η παιδαγωγική ορμή έχει τη φύση του ενστίκτου. 2. Η παιδαγωγική ορμή ανάγκη πνευματική. 3. Η παιδαγωγική πράξη ιδιότυπη πνευματική κοινωνία. 4. Η παιδαγωγική ορμή τάση προς την αθανασία και τη μακαριότητα. 5. Η σωματική και κυρίως η ψυχική ομορφιά του νέου όρος της παιδαγωγίας. Ε. Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ, (1977), «Ο παιδαγωγικός έρως», στο: Φιλοσοφία και Παιδεία, Αθήνα: Ίκαρος, σσ. 98-131.
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΓΑΠΗ Ιδεαλιστική αγωγή πρότυπο η οικογένεια. Η προέκταση: δάσκαλος μαθητής, όπως μητέρα παιδί.
Λ. ΒΙΤΤΓΚΕΝΣΤΑΪΝ, (2007), Στοχασμοί, πρόλογος επιλογή - μτφρ σχόλια Κωστής Μ. Κωβαίος, Αθήνα: Στιγμή, σ. 96. «Η αγάπη, αυτό το ατίμητο μαργαριτάρι που φυλάμε στις καρδιές μας, που δεν το αλλάζουμε με τίποτε και που το εκτιμούμε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, αυτή μας δείχνει όταν την έχουμε τι είναι η μεγάλη αξία. Μαθαίνουμε τι σημαίνει να ξεχωρίζεις ένα πολύτιμο μέταλλο από όλα τα άλλα».
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΓΑΠΗ [1] Η ψυχική επαφή παιδαγωγού μαθητή απαραίτητη στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΓΑΠΗ [2] Ιδεαλιστική αγωγή πρότυπο η οικογένεια. Η προέκταση: δάσκαλος μαθητής, όπως μητέρα παιδί.
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΓΑΠΗ [3] Ειδικός παιδαγωγικός όρος. Από τα πρωταρχικά και σπάνια προτερήματα του ιδανικού δασκάλου. Ο προστάτης των πτωχών Pestalozzi. Επηρεάστηκε από τις ιδέες του Rousseau, που υποστήριζε το σεβασμό στην προσωπικότητα του παιδιού. Προσπάθησε να αναπλάσει τη σχέση μητέρας - παιδιού.
ΕΙΔΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ Η παιδαγωγική αγάπη πάθος ακοίμητο. Η ευτυχία του παιδαγωγού. 1. Η παιδευτική αξία της παιδαγωγικής αγάπης. 2. Η λατρεία του παιδιού. 3. Η προσήλωση στην ατομικότητα του κάθε παιδιού. 4. Η πίστη και η αισιοδοξία της αγάπης. Ε. Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ, (1977), «Η παιδαγωγική αγάπη», στο: Φιλοσοφία και Παιδεία, Αθήνα: Ίκαρος, σσ. 132-162.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΣΧΕΣΗ (PADAGOGISCHER BEZUG) ένας νέος όρος Hermann Nohl (1879-1960). Η παιδαγωγική σχέση θεμελιώνεται στην αγάπη του παιδαγωγού προς το παιδί από τη μια μεριά και στην εμπιστοσύνη του παιδιού προς τον παιδαγωγό από την άλλη. Αμοιβαιότητα των δύο παραπάνω συναισθηματικών στοιχείων που στηρίζεται η παιδαγωγική αλληλεπίδραση. Eduard Spranger (1882-1963): «μόνο με τη θέρμη της αγάπης καθίσταται δυνατόν να επηρεάσει κανείς τους ανθρώπους στην ουσία τους». ΙΩΑΝΝΗΣ Ε. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ, (2011), Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Επιστήμη, Αθήνα: Πεδίο, σσ. 348-353.
Η ΓΝΗΣΙΟΤΗΤΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΓΑΠΗ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΕΡΩΤΑ Η παιδαγωγική ορμή στον Πλάτωνα και Pestalozzi ήταν: Πάθος ακοίμητο. Που όταν ικανοποιούνταν χάριζε την ευτυχία στον νέο. Με τον Pestalozzi εγκαινιάζεται η παιδοκεντρική περίοδος της Παιδαγωγικής (Νέα Σχολεία, Νέα Αγωγή). Ο Pestalozzi έδωσε έμφαση στην ποιότητα της σχέσης δασκάλου - μαθητή.
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΓΑΠΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΠΩΣ Ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΕΡΩΣ [1] Αριστοκρατική και εκλεκτική. Τάση εγωκεντρική (δρα κυρίως ο παιδαγωγός και λιγότερο ο νέος). Προσηλωμένη περισσότερο στα πνευματικά αγαθά που πρόκειται να δημιουργήσει, παρά στην ιδιότυπη ατομικότητα του παιδιού, το αντικείμενο της παιδευτικής ενέργειας.
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΓΑΠΗ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΟΠΩΣ Ο ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΣ ΕΡΩΣ [2] Απεναντίας είναι: 1. Δημοκρατική και καθολικά ανθρώπινη. 2. Τάση «ετεροκεντρική» (στο κέντρο μπαίνει το παιδί). 3. Προσηλωμένη περισσότερο στην ιδιαίτερη ατομικότητα του παιδιού παρά στα πνευματικά αγαθά, που με την ακτινοβολία της θέλει να κάνει το νέο άνθρωπο φορέα τους. Ε. Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ, (1977), «Τύποι παιδαγωγικού ήθους», στο: Φιλοσοφία και Παιδεία, Αθήνα: Ίκαρος, σ. 164.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΕΡΩΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΑΓΑΠΗ [1] Ποιες πιστεύετε πως είναι οι σημαντικότερες διαφορές του παιδαγωγικού έρωτα από την παιδαγωγική αγάπη; Ποια αληθινά παιδαγωγεί; Η αγάπη ή ο έρως!
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΥ ΕΡΩΤΑ [2] Η παιδαγωγική αγάπη είναι αυθόρμητη. Βάση της έχει τη βαθιά καλλιεργημένη προσωπικότητα του παιδαγωγού. Προφέρεται ως χάρισμα, δωρεά ενώ ο έρωτας προσφέρεται ως δωρεά ενώ ο έρωτας ως κάτι που ζητά ανταπόκριση.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΥ ΕΡΩΤΑ [3] Απλώνεται σε πολλούς. Διατομικές σχέσεις. Η ΑΓΑΠΗ Ο ΕΡΩΤΑΣ
Παιδαγωγικές τάσεις στον 20ό αιώνα Ρεφορμιστική παιδαγωγική κίνηση: ασκεί οξύτατη κριτική στο «παραδοσιακό» σχολείο. Στόχος: η αναμόρφωση (reform = μεταρρύθμιση) του ανθρώπου και ολόκληρης της κοινωνίας. Επιδιώκει ένα νέο διδακτικό και μαθησιακό περιβάλλον. Συμμετοχικός διάλογος δασκάλου μαθητή, που λαμβάνει υπόψη τα ενδιαφέροντα, τις ανάγκες και την αναπτυξιακή βαθμίδα του τελευταίου.
JOHN DEWEY (1859-1952) Από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νέου σχολείου και του σχολείου εργασίας. Το παιδαγωγικό του σύστημα διέπεται από τη φιλοσοφία του πραγματισμού (pragmatismus). Το σχολείο δεν είναι προετοιμασία για τη ζωή, αλλά η ίδια η ζωή. Αμφισβήτησε την ex kathedra διδασκαλία και εισήγαγε την ερευνητική - πειραματική μεθοδολογική προσέγγιση της γνώσης. Το σχολείο ως προέκταση της οικογένειας και της κοινότητας. ΤΖΩΝ ΝΤΙΟΥΙ, (1982), Το σχολείο και η κοινωνία. Ο δρόμος και ο αγώνας για τη μεταμόρφωση των παιδαγωγικών ιδεών, μτφρ. Μόσχα Μιχαλοπούλου, Αθήνα: Γλάρος.
ΜARIA MONTESSORI (1870-1952) Εργάστηκε με παιδιά που είχαν πνευματική καθυστέρηση. Έδωσε μεγάλη σημασία στις αυθόρμητες και ελεύθερες δραστηριότητες για την ψυχοκοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Casa dei bambini: μέσα από το παιχνίδι και την εξατομικευμένη διδασκαλία τόνισε την ατομικότητα του κάθε παιδιού. Βασικός όρος η «ελευθερία» (ανάπτυξη σύμφωνα με τη εσωτερική νομοτέλεια): 1. Ελευθερία της έκφρασης. 2. Ελευθερία στην επιλογή των υλικών. 3. Ελευθερία κινήσεων. Π. ΞΩΧΕΛΛΗΣ, (1997), Εισαγωγή στην Παιδαγωγική. Θεμελιώδη προβλήματα της Παιδαγωγικής Επιστήμης, Θεσσαλονίκη: Αφοί Κυριακίδη, σσ. 82-89.
ΠΑΙΔΟΚΕΝΤΡΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Η σχολική ατμόσφαιρα αλλάζει: Το σχολείο προσαρμόζεται στις ανάγκες του παιδιού και όχι το αντίθετο. Το σχολείο ανοιχτό στη ζωή και όχι αποκομμένο από το κοινωνικό σύνολο. Ο αυταρχισμός του εκπαιδευτικού υποχωρεί. Ο εκπαιδευτικός στην υπηρεσία του παιδιού.
Γνήσια αυθεντία Υπηρεσιακή ή συμβατική αυθεντία Ουσιώδες κύρος προσωπικότητα Τυπικό κύρος η θέση που κατέχει Η ΑΥΘΕΝΤΙΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Με τη ράβδο στο χέρι Εκφοβισμός και τιμωρία Ψυχοφθόρα σχολική ατμόσφαιρα
Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ
Παιδαγωγικό στυλ. Παιδαγωγικό ύφος. https://www.youtube.com/watch?v=l0yc2w09pso
Δημοκρατικός εκπαιδευτικός Αυταρχικός εκπαιδευτικός Αδιάφορος εκπαιδευτικός ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΔΙΑΚΡΙΣΗ
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ Ο αυταρχικός εκπαιδευτικός προκαλεί άγχος και φόβος στους μαθητές, στο στόχαστρο κείνοι οι μαθητές που δεν συμπαθεί. Ο δημοκρατικός εκπαιδευτικός γίνεται αντιληπτός ως μέλος της ομάδας. Ασκεί θετικές επιδράσεις. Τονώνει το αυτοσυναίσθημα των μαθητών και τους δίνει κίνητρα. Γι αυτό και οι μαθητές αρέσκονται να έρχονται σε επαφή μαζί του. Στον αδιάφορο εκπαιδευτικό η στάση των μαθητών μπορεί να είναι θετική αλλά δεν υπάρχει δυνατότητα αλληλεπίδρασης.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΥΝ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ Συνθήκες της τάξης. Ανεπάρκεια σχολικού χώρου. Ο αριθμός των μαθητών. Έλλειψη σχολικού εξοπλισμού και εποπτικών μέσων διδασκαλίας. Οι θεωρίες για την εθνικότητα και την ιδιοσυγκρασία των διάφορων λαών. Η δομή της προσωπικότητας.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Αφού δείτε το βίντεο από την ταινία «Ο Ψύλλος» και διαβάσετε το κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη «Η Νέα Παιδαγωγική» να απαντήσετε στο παρακάτω ερώτημα: Τι πραγματικά παλαιότερα πρέσβευε η Νέα Παιδαγωγική και τι σήμερα αυτό που ονομάζουμε Νέο Σχολείο; https://www.youtube.com/watch?v=2ah9lwwnzx0
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΙΩΑΝΝΗΣ Ε. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ, (2001), Εισαγωγή στην Παιδαγωγική Επιστήμη, Αθήνα: Πεδίο, σσ. 345-372.
Ε υ χ α ρ ι σ τ ώ π ο λ ύ γ ι α τ η ν π ρ ο σ ο χ ή σ α ς