ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ / Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

Transcript

1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ / Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης / Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

2 ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ / Θεολόγος Καθηγητής DEA Εκκλησιαστικής Ιστορίας Θεολογικής Σχολής ΑΠΘ / Δρ. Θεολογικής ΑΠΘ

3 Μ Ε Θ Ο Δ Ο Ι Ε Ρ Ε Υ Ν Α Σ Τ Η Σ Π Α Ι Δ Α Γ Ω Γ Ι Κ Η Σ Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Η Σ Ε ρ μ η ν ε υ τ ι κ ή κ α ι φ α ι ν ο μ ε ν ο λ ο γ ι κ ή μ έ θ ο δ ο ς Σ χ έ δ ι ο σ υ γ κ ρ ι τ ι κ ή ς μ ε λ έ τ η ς

4 Ετυμολογικά στοιχεία. Η μέθοδος. Η ερμηνευτική μέθοδος στην παιδαγωγική επιστήμη. Ερμηνευτική και εκπαιδευτική πολιτική. Ε Ρ Μ Η Ν Ε Υ Τ Ι Κ Η Μ Ε Θ Ο Δ Ο Σ

5 ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ; Τρόπος μορφωτικής ενέργειας και διδακτικής προσφοράς ενός αντικειμένου ή αγαθού. Αποτελεί το δρόμο, την οδό (μετά και οδό) που ακολουθεί κάποιος για να φτάσει σε ορισμένο αποτέλεσμα. Πάντα σχετική ως προς τη φύση αυτών που ερευνά και προσφέρει.

6 Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ Επιλογή των βημάτων που ακολουθούμε κατά τη διεξαγωγή του μαθήματος. Η πορεία που διαγράφουμε για να καταλήξουμε στον προκαθορισμένο στόχο μας.

7 ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Ερμηνευτική ερμηνεύω ερμηνευτικές σημειώσεις ερμηνευτική τέχνη. Η ικανότητα να αναλύουμε και να διευκρινίζομε κάτι το δύσκολο και ακατανόητο, ούτως ώστε αυτό να γίνει κατανοητό, καταληπτό. Ο θεός Ερμής, ερμηνευτής και αγγελιοφόρος που επεξηγούσε, ερμήνευε ένα μήνυμα, μια εντολή των θεών. Ως μέθοδος η ερμηνευτική αναπτύχθηκε από τους θεολόγους και τους φιλοσόφους. Στη Θεολογία: ερμηνεία της Αγίας Γραφής. Στη Φιλοσοφία ερμηνεία του κόσμου και του βαθύτερου νοήματός του.

8 F. SCHLEIERMACHER ( ) και WILHELM DILTHEY ( ) F. SCHLEIERMACHER Γερμανός φιλόσοφος και θεολόγος καθιέρωση της γενικής ερμηνευτικής ως βασικής επιστήμης, όπου προκύπτει η ανάγκη καθορισμού νοήματος κάποιου πράγματος. Αυτό που ισχύει για την κατανόηση των κειμένων ισχύει και για την κατανόηση ενός προφορικού διανοήματος για το τελευταίο η διεργασία γίνεται πολλές φορές μηχανιστικά και ασυνείδητα. WILHELM DILTHEY Γερμανός φιλόσοφος και θεολόγος καθιέρωση της ερμηνευτικής επιστήμης υπό την έννοια της χρησιμότητάς της στην κατανόηση των γραπτών κειμένων, εκεί δηλαδή που βρίσκεται διάχυτος ο εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου. Η αντίθεση φυσιογνωστικών επιστημών και Ιστορίας.

9 ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟ ΟΠΟΙΑΔΗΠΟΤΕ ΕΚΦΡΑΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ Γραπτή Προφορική Καλλιτεχνική Απαραίτητη η διαμεσολάβηση μιας πνευματικής διεργασίας στο υπό κατανόηση αντικείμενο. Απώτερος στόχος: ο ερμηνευτής να κατανοήσει τον συγγραφέα περισσότερο απ ότι ο ίδιος τον εαυτό του. Σύλληψη καθολικής εμπειρίας του κειμένου.

10 ΣΥΝΕΠΩΣ Για να συλλάβουμε το νόημα ενός κειμένου είναι αναγκαία η πνευματική συγγένεια ανάμεσα στον ερμηνευτή και στο δημιουργό. Η πλήρης μεταφορά του πρώτου στη συναισθηματική και πνευματική κατάσταση του δευτέρου. ΓΙΑΤΙ Η ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ; Ο μαθητής επιστρατεύει κάθε προϋπάρχουσα γνώση και ενεργοποιεί τη συναισθηματική του σφαίρα, επιδιώκοντας με αυτόν τον τρόπο να ταυτιστεί με το αντικείμενο έρευνας και το δημιουργό του. Απώτερος στόχος; η κατανόηση του συγγραφέα.

11 Διευρυμένη εμπειρία και κατανόηση κειμένου Κατανόηση κειμένου Προεμπειρία ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ

12 Όλον Διαλεκτική σχέση του όλου με τα επιμέρους Επιμέρους Η ΒΑΣΙΚΟΤΕΡΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ

13 Η ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

14 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΑΙΔΓΩΓΙΚΗ Κυριάρχησε κατά τον 19 ο και 20 ο αιώνα. Κατέχει σημαντικότατη θέση στην παιδαγωγική έρευνα και στις κοινωνικές επιστήμες γενικότερα. Η ερμηνευτική παιδαγωγική έχει έντονη παρουσία στην εκπαιδευτική πραγματικότητα. Περικλείει τα ενδιαφέροντα, τους σκοπούς και τις επιδιώξεις της κοινωνίας. Αντικατοπτρίζει το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτισμικό περιεχόμενο.

15 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ Συλλογή και εξακρίβωση του ιστορικού υλικού τεκμήρια: κείμενα, παιδαγωγικά έργα, σχολική νομοθεσία κ.λπ. Αξιολόγηση αυτού του υλικού μετουσίωσή του σε ζωντανή πραγματικότητα. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε. Τεκμήρια Ιστορίας, ( ), τ. Α , τ. Β , επιμ. Αλέξης Δημαράς, Αθήνα: Ερμής.

16 ΑΛΕΞΗΣ ΔΗΜΑΡΑΣ ΓΝΩΣΤΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟ ΕΥΡΟΣ ΤΗΣ Μελετώντας κανείς αυτό το έργο κατανοεί: Τι θα πει μελέτη αρχείων. Πώς αυτή η μελέτη οδηγεί σε ιστορική σύνθεση στην προκειμένη περίπτωση πώς διαμορφώθηκε η εκπαιδευτική πολιτική της Ελλάδας, από τη γέννηση του ελληνικού κράτους μέχρι σήμερα.

17 Γράφει ο ΑΛΕΞΗΣ ΔΗΜΑΡΑΣ [σημείωση: τηρήθηκε ο τρόπος γραφής του συγγραφέα) «Τα κείμενα που απαρτίζουν τούτη τη Συλλογή ανήκουν όλα στην ιστορία της Ελληνικής εκπαίδευσης, αλλά δεν επιδιώκεται να δοθή με αυτά η συνολική εικόνα του θέματος. Όπως σε όλες τις ανθολογήσεις, έτσι και εδώ η επιλογή στηρίχθηκε σε κριτήρια αντικειμενικά και υποκειμενικά. Στα πρώτα ανήκει, λόγου χάρη, η απόφαση να περιληφθούν μόνο δημοσιευμένα κείμενα, ενώ τα δεύτερα προσδιόρισαν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της Συλλογής με βάση τις ακόλουθες σκέψεις. Η κοινή διαπίστωση (που δεν αμφισβητείται από κανέναν) πως τα εκπαιδευτικά πράγματα στην Ελλάδα χρειάζονται σήμερα ριζική μεταρρύθμιση, οδηγεί στην ανάγκη, από τη μια μεριά, να προσδιορισθούν με ακρίβεια οι συγκεκριμένες επιδιώξεις για το μέλλον, κι από την άλλη να γίνη μια προσεκτική ανατομή των χαρακτηριστικών και των προβλημάτων του παρόντος. Έτσι φτάνει κανείς φυσιολογικά στην αναζήτηση των θεμελίων στα οποία στηρίζεται εκείνο που πρέπει να αλλάξη».

18 Ιστορική ερμηνευτική Ερμηνευτική μέθοδος

19 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ / ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ Μέθοδος έρευνας γεγονότων και φαινομένων του εκπαιδευτικού παρελθόντος, με ιδιαίτερη έμφαση στην ερμηνεία των κειμένων. Δεν περιορίζεται μόνο στη μελέτη ιστορικού υλικού, αλλά εφαρμόζεται σε πολλές περιοχές του ανθρώπινου πνεύματος.

20 ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΤΑΙ Η ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ; [1] Στην έρευνα των σκοπών και των επιδιώξεων της αγωγής, χώρος σχεδόν μη προσπελάσιμος από τον εμπειρικό φακό. Σημερινά δεδομένα Μελλοντικά δεδομένα Αγωγή

21 ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΤΑΙ Η ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ; [2] Στην πραγμάτευση θεωρητικών σχημάτων με όρους αποκρυσταλλωμένους και σαφείς. Η διατύπωση των υποθέσεων εργασίας γίνεται με τρόπους που να τις καθιστά προσπελάσιμες από τον εμπειρικό φακό. Η ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΔΕΝ ΑΡΧΙΖΕΙ ΜΕ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΜΠΕΙΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Προηγείται η αποδελτίωση της βιβλιογραφίας και η θεωρητική πραγμάτευση του υπό έρευνα θέματος. Κριτική ανάλυση και ερμηνεία των θεωρητικών σχημάτων. Αναζήτηση μεταβλητών και διατύπωση του προβλήματος.

22 ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΤΑΙ Η ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ; [3] Στη συλλογή και τη στατιστική επεξεργασία των εμπειρικών δεδομένων η οποία οδηγεί στην ανάλυση του αντικείμενου έρευνας. Εδώ η προσφορά των εμπειρικών μεθόδων είναι εξαιρετικά σημαντική.

23 ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΤΑΙ Η ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ; [4] Στην κατανόηση των καταστάσεων και προβλημάτων της καθημερινής εκπαιδευτικής πράξης. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: αν κάποιος μαθητής δημιουργεί πρόβλημα συμπεριφοράς στην τάξη, τότε ο εκπαιδευτικός οφείλει να συγκεντρώσει στοιχεία και να προβεί σε ερμηνευτική προσέγγιση του προβλήματος. Εδώ ισχύει ο ερμηνευτικός κύκλος, ο οποίος μπορεί να εξακτινωθεί ακόμη και στο οικογενειακό περιβάλλον του μαθητή, προκειμένου να δοθεί λύση στο πρόβλημα.

24 ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ ΑΞΙΟΠΟΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗΣ ΜΕΘΟΔΟΥ Στη μελέτη καταστάσεων της τρέχουσας εκπαιδευτικής πραγματικότητας. Εκτεταμένο εύρος πεδίου. Χρήση της ερμηνευτικής μεθόδου στη μελέτη της εκπαιδευτικής πολιτικής και των πολλαπλών μεταρρυθμίσεων που έχουν γίνει.

25 Φ Α Ι Ν Ο Μ Ε Ν Ο Λ Ο Γ Ι Κ Η Μ Ε Θ Ο Δ Ο Σ

26 ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ; Φαινομενολογία φιλοσοφική κίνηση Edmund Husserl ( ), Γερμανός φιλόσοφος. Φαινόμενο και λόγος. ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ: αυτό που φαίνεται, που υποπίπτει στις αισθήσεις μας, τα ίδια τα πράγματα, απογυμνωμένο από υποκειμενικές κρίσεις και συναισθηματικές καταστάσεις.

27 ΤΙ ΕΠΙΔΩΚΕΙ Η ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ; Την κάθαρση των παιδαγωγικών φαινόμενων από τα στοιχεία που παρεμποδίζουν τη θέαση των πραγματικών τους χαρακτήρων και καθιστούν αδύνατη την άμεση γνώση και βίωση του ουσιώδους. «Πίσω σε αυτά τα ίδια τα πράγματα», Edmund Husserl. ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ Edmund Husserl η Φιλοσοφία είναι ένας επιστημονικός τομέας που πρέπει να θεμελιωθεί σε μια φαινομενολογία που γίνεται κατανοητή ως επιστημολογία. Martin Heidegger η Φιλοσοφία δεν είναι σε καμία περίπτωση ένας επιστημονικός τομέας, αλλά πιο θεμελιώδης από την ίδια την επιστήμη.

28 ΦΑΙΝΟΜΕΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Τριπλή αναγωγή: 1. Εξουδετέρωσή των προκαταλήψεων, των συναισθηματικών καταστάσεων και των προγενέστερων απόψεων του ερευνητή. 2. Άρνηση όλων των σχετικών θεωριών και των προηγούμενων γνώσεων. 3. Παραγκωνισμός κι αυτής ακόμη της ιστορικής παράδοσης ως πηγή αυθεντικής γνώσης.

29 ΓΙΑΤΙ Η ΦΑΙΝΟΜΕΛΟΓΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ; Τυπολογίες του δασκάλου... Η μεταφορά της προσεχής στη σχολική αίθουσα. Παρατήρηση και μελέτη των ίδιων των πράγματων. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού. Η ιδεαλιστική αγωγή απαριθμεί αρετές και χαρακτηριστικά του ιδανικού δασκάλου. Η φαινομενολογική θεώρηση μεταφέρει τη μελέτη του ερευνητή στη σχολική αίθουσα, παρακολουθεί το δάσκαλο και, ανάλογα με τα ουσιώδη χαρακτηριστικά που υποπίπτουν στη συστηματική παρατήρηση του ερευνητή, τον κατατάσσει σε κατηγορίες ή τύπους.

30 Σ Χ Ε Δ Ι Ο Σ Υ Γ Κ Ρ Η Τ Ι Κ Η Σ Μ Ε Λ Ε Τ Η Σ

31 ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΚΑΙ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αλληλοσυμπληρούμενες. Όσον αφορά στην ανθρώπινη συμπεριφορά η θέαση ενός πράγματος βρίσκεται σε αμεσότητα με τη σκέψη, τη σύγκριση και τη διατύπωση κρίσης, ώστε όλα να εκφράζονται μαζί ως ενιαίο σύνολο.

32 ΠΟΙΑ ΜΕΘΟΔΟ ΠΡΟΤΙΜΟΥΜΕ; Ποτέ δεν ακολουθούμε αποκλειστικά μία και μόνο μέθοδο έρευνας. Χρησιμοποιούμε εναλλακτικά εκείνη τη μέθοδο που προσφέρεται στη συγκεκριμένη περίπτωση ανάλογα με το γνωστικό αντικείμενο μας.

33 ΣΤΑΔΙΑ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Καθορισμός του προς σύγκριση τρίτου και συστηματική μελέτη προσδιορισμός του προβλήματος. Συγκέντρωση υλικού χρήση ερωτηματολογίου και συνέντευξης. Αξιολόγηση και ερμηνεία υλικού εξασκημένη ερευνητική ματιά και εμπειρία. Αντιπαράθεση σύγκριση αιτιώδης συσχέτιση και ερμηνεία διαφορών και ομοιοτήτων.

34 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΙΩΑΝΝΗΣ Ε. ΠΥΡΓΙΩΤΑΚΗΣ, (2011), Εισαγωγική στην Παιδαγωγική Επιστήμη, Αθήνα: Πεδίο, σσ

35 Σ Α Σ Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ω Γ Ι Α Τ Η Ν Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η Σ Α Σ