Φιλική Εταιρεία Τόπος Ίδρυσης Χρόνος Ίδρυσης Ιδρυτικά µέλη Οδησσός 14 Σεπτεµβρίου 1814 Νικόλαος Σκουφάς Αθανάσιος Τσακάλωφ Εµµανουήλ Ξάνθος
Σφραγίδα οργάνου Σφραγίδα της Μυστικής Αρχής Σφραγίδες Ελευθερίας, ΙΕΕΕ, Αθήνα, 1984 Σφραγίδα της Εφορίας της Κωνσταντινούπολης Σφραγίδες Ελευθερίας, ΙΕΕΕ, Αθήνα, 1984 Εφοδιαστικά έγγραφα ι Εφοδιαστικό του ιερέα της Φιλικής Εταιρείας Δηµητρίου Νικολάου Κοµνηνού, από τη Λήµνο
Εφοδιαστικό της Φιλικής Εταιρείας Εφοδιαστικό της Φιλικής Εταιρείας
Ιδρύθηκε, το 1814 (το πιθανότερο στις 14 Σεπτεµβρίου, στην Οδησσό της σηµερινής Ουκρανίας, η Φιλική Εταιρεία, Τα ιδρυτικά µέλη της ήταν: ο Εµµανουήλ Ξάνθος από το αιγαιοπελαγίτικο νησί της Πάτµου, υπάλληλος του µεγαλέµπορου της Οδησσού Βασίλη Ξένη ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, από τα Ιωάννινα, γιος γουνέµπορου µε έδρα τη Μόσχα, µε σπουδές στο Παρίσι και προηγουµένη συµµετοχή στο Ελληνόγλωσσον Ξενοδοχείον και ένας µετρίων επιχειρηµατικών επιδόσεων µικρέµπορος ο Νικόλαος Σκουφάς από το Κοµπότι της Ηπείρου. Κεντρικός στόχος της Εταιρείας που έφερε και το όνοµα Εταιρεία των Φιλικών, ήταν η οργάνωση ένοπλης εξέγερσης των «υπόδουλων αδελφών» για την απελευθέρωση του έθνους στηριγµένων στις δικές τους δυνάµεις και ενέργειες «διότι µάταια εδώ και πολλά χρόνια ήλπιζαν στη φιλανθρωπία των χριστιανών βασιλέων» Η οργανωτική δοµή της Εταιρείας ήταν όµοια µε εκείνη των ευρωπαϊκών συνωµοτικών µυστικών Εταιρειών, των Ελευθέρων Μασόνων και, ιδιαιτέρως της Καρµποναρίας. Οι τρεις συν-ιδρυτές και κυρίως ο Αθανάσιος Τσακάλωφ (ο οποίος διέθετε την προηγουµένη εµπειρία του Ελληνόγλωσσου Ξενοδοχείου και φαίνεται ότι συµµετείχε στη διάρκεια της παραµονής του στην Ευρώπη σε τεκτονικές στοές), έδειξαν εξαιρετικές οργανωτικές ικανότητες Έτσι, επέτυχαν σε µικρό, σχετικά, διάστηµα να εξαπλώσουν την Εταιρεία σε όλες τις υπό οθωµανική διοίκηση βαλκανικές επαρχίες και να στρατολογήσουν εκατοντάδες µέλη (εµπόρους, προκρίτους, Φαναριώτες κληρικούς ένοπλους, και διανοουµένους). Το οργανωτικό σχήµα της Εταιρείας είχε ως εξής: Στην κορυφή υπήρχε τριµελές (στη συνέχεια, δεκαµελές) Διευθυντήριο, η Αόρατος Αρχή, την οποία οι ιδρυτές της είχαν περιβάλει µε µυστήριο και αίγλη, αφήνοντας να πιστεύεται ότι αρχηγός της Εταιρείας ήταν κάποια επιφανής προσωπικότητα, ίσως και ο ίδιος ο ρώσος τσάρος Τα µέλη της Αοράτου Αρχής έφεραν τον τίτλο του Ποιµένα. Μετά το 1818, όταν οι συνθήκες κρίθηκαν περισσότερο κατάλληλες η Εταιρεία µετέφερε την έδρα της από την Οδησσό στην Κωνσταντινούπολη, και το κεντρικό όργανο έγινε δωδεκαµελές. Τα µέλη του τώρα ονοµάζονταν Απόστολοι και ο καθένας από αυτούς ήταν υπεύθυνος για την προώθηση των σκοπών της οργάνωσης σε µία συγκεκριµένη γεωγραφική περιφέρεια. Ο επόµενος βαθµός ήταν εκείνος των ιερέων και οι κάτοχοι του αποτελούσαν τη σπονδυλική στήλη της εταιρείας εφόσον είχαν, µεταξύ άλλων, το καθήκον µύησης νέων µελών. Οι επόµενοι, κατώτεροι, βαθµοί ήταν του αδελφοποιητού (ή βλάµη) και του συστηµένου. Η αλµατώδης αύξηση των µελών και η παρουσία στελεχών µε διαφορετικές αντιλήψεις οδήγησε, παραµονές της έκρηξης του Αγώνα, στη συνύπαρξη τριών ρευµάτων εντός των κόλπων της Εταιρείας: α] το πρώτο ρεύµα επιδίωκε την όσο το δυνατόν µεγαλύτερη στρατολόγηση µελών, πίεζε για όσο το δυνατόν ταχύτερη ένοπλη αντιπαράθεση σε όλες τις ελληνικές επαρχίες και µολονότι συγγένευε ιδεολογικά µε τις γαλλικές επαναστατικές αρχές είχε διασυνδέσεις µε τον τσαρικό µηχανισµό β] µία δεύτερη τάση, συντηρητικότερη της πρώτης ήταν αντίθετη στη διεύρυνση του αριθµού των µελών της Εταιρείας, υποστήριζε τον περιορισµό της ένοπλης εξέγερσης στις Παραδουνάβιες Ηγεµονίες και είχε επαφές µε άγγλους παράγοντες και γ] ένα τρίτο ρεύµα, άκρως συντηρητικό, τα µέλη του οποίου, ουσιαστικά, εντάχθηκαν στην οργάνωση για να µην βρεθούν έξω από τις γενικότερες διεργασίες και εξελίξεις και δεν επιθυµούσαν, τουλάχιστον σύντοµα, την ένοπλη εξέγερση.
Βιβλιογραφία (επιλεγµένη) Γκριγκόρι Λ. Αρς, Η Φιλική Εταιρεια στη Ρωσία, [Παπασωτηρίου] Αθήνα, 2011. Τάσος Βουρνάς, Φιλική Εταιρεία. Α. Παράνοµα ντοκουµέντα, Β. Αποµνηµονεύµατα Αγωνιστών (Ε. Ξάνθος - Γ. Λεβέντης), [Δρακόπουλου], Αθήνα, χ.χ.έ. Βασίλειος Ηλιάδης, Φιλική Εταιρεία, Διαφωτισµός, Τεκτονισµός, [Δίον], 2007. Ιωάννης Κ. Μαζαράκης-Αινιάν, Η Φιλική Εταιρεία, ΙΕΕΕ, Αθήνα, 2007. Α.Ι. Μελετόπουλος, (επ.), Η Φιλική Εταιρεία, Αρχείο Π. Σέκερη, ΙΕΕΕ, Αθήνα 1967. Δηµήτριος Μπογδανόπουλος, Η Φιλική Εταιρεία, [Βιβλιοπανόραµα], Αθήνα, 2005 Εµµανουήλ Πρωτοψάλτης, Η Φιλική Εταιρείαν και το έργον της, Νέα Εστία, τεύχος 898 (1964), σελ.1688-1695. Εµµανουήλ Πρωτοψάλτης, Η Φιλική Εταιρεία, Αθήνα, 1964. Σ.Γ. Σακελλαρίου, Η Φιλική Εταιρεία, Οδησσός 1909. Ιωάννης Φιλήµων, Δοκίµιον Ιστορικόν περί της Φιλικής Εταιρείας, Ναύπλιο 1834. Εικονογραφία Ο όρκος του Φιλικού Ελαιογραφία, Διονύσιος Τσόκος, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο
Οι ιδρυτές της Εταιρείας - Ξυλογραφία Συντάκτης Στέφανος Παπαγεωργίου