Γιώργος Δ. Κωνσταντινόπουλος Δικηγόρος παρ Αρείω Πάγω Ειδικός Εμπειρογνώμονας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε περιβαλλοντικά έργα και αξιολογήσεις
Σκοπός: η διαμόρφωση ενός πλαισίου για την περιβαλλοντική ευθύνη, βάσει της αρχής«ο ρυπαίνων πληρώνει» με σκοπό την πρόληψη και τηναποκατάστασητηςπεριβαλλοντικήςζημίας. Η Οδηγία καθιστά τους φορείς εκμετάλλευσης επαγγελματικών δραστηριοτήτων οι οποίες προκαλούν περιβαλλοντική ζημία ως οικονομικά υπόχρεουςγιατηναποκατάστασητηςζημίας. Επίσης, οι φορείς εκμετάλλευσης των οποίων οι δραστηριότητες συνιστούν επικείμενη απειλή για την πρόκληση περιβαλλοντικής ζημίας καθίστανται υπόχρεοι για την λήψη των απαραίτητων προληπτικώνμέτρων.
Τα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα για να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη μέσων και αγορών χρηματοοικονομικής ασφάλειας, εκ μέρους των κατάλληλων οικονομικών και χρηματοπιστωτικών φορέων, περιλαμβανομένων χρηματοπιστωτικών μηχανισμών σε περίπτωση αφερεγγυότητας, με στόχο να καταστεί δυνατή η χρήση χρηματοοικονομικών εγγυήσεων από τους φορείς εκμετάλλευσης προκειμένου να καλύψουν τις ευθύνεςτουςδυνάμειτηςπαρούσαςοδηγίας.
Οι φορείς εκμετάλλευσης μπορούν να κάνουν χρήση χρηματοοικονομικής ασφάλειας (ιδιωτικής ασφάλισης καθώς και άλλων μορφών χρηματοοικονομικών εγγυήσεων), μέσω οικονομικών και χρηματοπιστωτικών φορέων, συμπεριλαμβανομένων χρηματοπιστωτικών μηχανισμών σε περίπτωση αφερεγγυότητας. Στην περίπτωση αυτή ο φορέας εκμετάλλευσης μεριμνά ώστε στους όρους ασφάλισης και άλλων μορφών χρηματοοικονομικών εγγυήσεων, να διασφαλίζεται με ένα εύλογο κόστος και με λογικές προϋποθέσεις, η κατά το δυνατόν πληρέστερη κάλυψη της αποκατάστασης των πιθανολογούμενων περιβαλλοντικών ζημιών.
Από την 1η Μαΐου 2010, ξεκινά η υποχρεωτική υπαγωγή των επαγγελματικών δραστηριοτήτων που αναφέρονται στο παράρτημα ΙΙΙ, σε σύστημα χρηματοοικονομικής ασφάλειας. Με κοινές υπουργικές αποφάσεις, προσδιορίζεται επακριβώς για κάθε μία ή για κάθε κατηγορία από τις ανωτέρω δραστηριότητες, το χρονοδιάγραμμα της ανωτέρω υποχρεωτικής υπαγωγής τους στα εν λόγω συστήματα, λαμβάνοντας υπόψη την ΈκθεσητηςΕπιτροπήςΕ.Κ. πουπροβλέπεταιστοάρθρο14 (παρ.2) της οδηγίας 2004/35/ΕΚ, καθώς και την ικανότητα της οικονομικής αγοράς για τη διάθεση ολοκληρωμένης και οικονομικά εφικτής προσφοράς της σχετικήςχρηματοοικονομικήςασφάλειας.
7. Με την έκδοση ΚΥΑ, έως το τέλος του 2012, θα καθοριστούν το είδος και το ύψος της χρηματοοικονομικής ασφάλειας για τη σταδιακή υπαγωγή των δραστηριοτήτων του Παραρτήματος ΙΙΙ του π.δ. 148/2009 (Α 190), λαμβάνοντας υπόψη το είδος της δραστηριότητας, τη σοβαρότητα της ενδεχόμενης ρύπανσης και των περιβαλλοντικών επιπτώσεων αυτής στο έδαφος, στο νερό και τη βιοποικιλότητα, το βαθμό επικινδυνότητας εκδήλωσης περιβαλλοντικής ζημιάς και κάθε άλλη λεπτομέρεια.
Άρθρο 23 1. Αν δεν συμφωνήθηκε κάτι άλλο, η ασφάλιση περιβαλλοντικής ζημιάς περιλαμβάνει τα έξοδα αποκατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τα έξοδα αποκομιδής απορριμμάτων και ερειπίων που προέκυψαν από την επέλευση ασφαλιστικού κινδύνου.
Άρθρο 23 (συνέχεια) 2. Το ασφάλισμα καταβάλλεται μόνο έναντι των πράγματι καταβληθέντων εξόδων και μόνο εφόσον η ζημιά προέκυψε από αιφνίδιο και μη αναμενόμενο συμβάν.
Καθεστώς υποχρεωτικής ασφάλισης για περιβαλλοντική ζημία έχει ήδη θεσπιστεί βάσειτουάρθρο7 τηςκυα13588/2006 για τη διαχείριση επικινδύνων αποβλήτων, όπου προϋπόθεση για τη χορήγηση της σχετικής άδειας είναι και η κατάθεση Ασφαλιστηρίου Συμβολαίου για επαναφορά του περιβάλλοντος στην προτέρα κατάσταση.
Ηεμπειρίααπότην4 ετήεφαρμογήτης υποχρεωτικής ασφάλισης στην διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων κατέδειξε ότι: Υφίσταται μια διαρκώς αυξανόμενη αγορά που παρέχει πλήρη και αξιόπιστα ασφαλιστήρια συμβόλαια στους λήπτες της ασφάλισης Τοκόστοςτηςσχετικήςκάλυψηςδενείναι απαγορευτικό για τις επιχειρήσεις
Σταδιακή υπαγωγή των δραστηριοτήτων ανάλογα με την βαρύτητα των επαπειλούμενων περιβαλλοντικών επιπτώσεων Ενημέρωση και διαβούλευση με τους εμπλεκόμενους φορείς Ανάπτυξη ασφαλιστικής συνείδησης από τη βιομηχανία
Διασφάλιση υγιούς ανταγωνισμού, μέσω καθορισμού από την ΚΥΑ: - Ορίου ευθύνης - Ορίου απαλλαγής - Ασφαλιζόμενων κινδύνων - Εύρους κάλυψης - Επιτρεπόμενων εξαιρέσεων - Ζήτημα ευθείας αξίωσης - Permit defense
Για τον προσδιορισμό της ζημίας και τον καταλογισμό της ευθύνης: - Ακριβής ποσοτικός και ποιοτικός προσδιορισμός της υφιστάμενης κατάστασης - Ακριβής και αναλυτική απογραφή του συνόλου των δραστηριοτήτων - Μελέτες υποβάθρου - Δυναμικά συστήματα μετρήσεων
Διασφαλίζει την δυνατότητα του φορέα εκμετάλλευσης να ανταποκριθεί στο κόστος αποκατάστασης μιας πιθανής περιβαλλοντικής ζημίας. Ενδυνάμωση του ελεγκτικού μηχανισμού και προαγωγή της πρόληψης, καθώς προϋπόθεση για την ασφάλιση από τις περισσότερες εταιρίες είναι η διεξαγωγή επιτόπιου περιβαλλοντικούελέγχου (environmental audit)
Λήξη της περιόδου του«περιβαλλοντικού εφησυχασμού». Κίνητρο για επενδύσεις σε περιβαλλοντικές τεχνολογίες και περιβαλλοντική εκπαίδευση Εφαρμογήπροτύπων(ISO 14001 EMAS) Προώθηση βιώσιμων επενδύσεων