ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ. ELD Implementation in Europe and Greece. Μαργαρίτα Καραβασίλη. Margarita Karavasili

Transcript

1 ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ Μαργαρίτα Καραβασίλη ELD Implementation in Europe and Greece

2

3 Απώλεια βιοποικιλότητας Στην Κοινότητα πολυάριθμες τοποθεσίες έχουν υποστεί ρύπανση και παρατηρείται θεαματική επιτάχυνση της απώλειας της βιοποικιλότητας, κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Εάν υπολογίσουμε το κόστος των μέτρων αποκατάστασης θα αντιληφθούμε ότι το οικονομικό κόστος που επωμίζεται η κοινωνία είναι ανυπολόγιστο!

4 Πολύ αργοί ρυθμοί συμμόρφωσης Συνεχιζόμενη περιβαλλοντική κρίση Εντατικοποίηση φυσικών καταστροφών και της κλιματικής αλλαγής

5 Έλλειμμα εφαρμογής στην περιβαλλοντική νομοθεσία Ο περιορισμός της ρύπανσης και η αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ζημιάς κοστίζουν αποδεδειγμένα πολλά χρήματα στην κοινωνία.

6 Αφύπνιση συνειδήσεων Αναγνώριση έγκαιρης λήψης μέτρων πρόληψης Η προστασία του περιβάλλοντος, μοχλός κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης Δράσεις για τον περιορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, άρα και του οικονομικού κόστους.

7 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ Η αποτίμηση του οικονομικού κόστους της περιβαλλοντικής ζημιάς ισοδυναμεί με οικονομικά μετρήσιμα μεγέθη Αυτό συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση νέων αντιλήψεων και νοοτροπιών, ως προς τις τρέχουσες πρακτικές προστασίας του περιβάλλοντος

8 Περιβαλλοντική ευθύνη Προτεραιότητα της Ελληνικής Προεδρίας (2 ο εξάμηνο 2003) Υιοθέτηση της Οδηγίας Ιδιαίτερη η συμβολή του Μιχάλη Παπαγιαννάκη (Εισηγητή στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο), των Ευρωπαίων «Πράσινων», της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας περιβαλλοντικών ΜΚΟ της Ισπανίας και της Γραμματείας του Συμβουλίου

9 Περιβαλλοντική ευθύνη Στόχευση στην επίτευξη υψηλότερου επιπέδου προστασίας του περιβάλλοντος Το περιβάλλον αποκτά "περιβαλλοντική" αξία και οικονομική υπόσταση, καθώς αξιολογείται με νέα δεδομένα και κριτήρια. Με την εφαρμογή της Οδηγίας 2004/35/ΕΚ για την «Περιβαλλοντική ευθύνη», μετά από διαβουλεύσεις χρόνων σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης Έγιναν σημαντικά βήματα προς την κατεύθυνση της εφαρμογής των αρχών της πρόληψης, της προφύλαξης, του «ο ρυπαίνων πληρώνει» και της περιβαλλοντικής ευθύνης (σύμφωνα με τη «Λευκή Βίβλο»)

10 κάτι αλλάζει Ευθύνη Περιβαλλοντική

11 Ν. 3818/2010 Συγκρότηση αρμόδιας Αρχής ΣΥΓΑΠΕΖ στην ΕΓΕΠΕ Ενσωμάτωση στο εθνικό δίκαιο Π.Δ. 148/2009

12 Κεντρική Διοίκηση ΥΠΕΚΑ Ειδική Γραμματεία Επιθεώρησης Περιβάλλοντος & Ενέργειας Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Συντονιστικό Γραφείο Αποκατάστασης Περιβαλλοντικών Ζημιών ΣΥΓΑΠΕΖ Γνωμοδοτική Επιτροπή Αποκατάστασης Περιβαλλοντικής Ζημιάς Αποκεντρωμένη Διοίκηση Περιφερειακές Επιτροπές Αποκατάστασης περιβαλλοντικής Ζημιάς ΠΕΑΠΖ

13 Οδηγία 2008/99/ΕE Δημόσια Διοίκηση Ευρωπαϊκή Ένωση Τοπική Κοινωνία Δραστηριότητες (ρυπαντές) Τράπεζες Περιβάλλον Ασφαλιστικοί Οργανισμοί ΜΜΕ

14 Το καθεστώς περιβαλλοντικής ευθύνης επηρεάζει θετικά όλο το σύστημα την εκπόνηση ΜΠΕ & ΑΕΠΟ την τήρηση περιβαλλοντικών όρων τη συμπεριφορά της Πολιτείας τη συμπεριφορά των επιχειρήσεων Υποχρεώνει σε καλύτερης ποιότητας ΜΠΕ και στη γενίκευση των περιβαλλοντικών επιθεωρήσεων Ενισχύει την ανάγκη της πρόληψης, ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος περιβαλλοντικής ζημιάς

15 Πεδίο εφαρμογής Καθεστώτα ευθύνης Πρόληψη των ζημιών στους τρεις φυσικούς πόρους: Νερό, Έδαφος, Προστατευόμενα είδη και φυσικούς οικοτόπους Αποκατάσταση του περιβάλλοντος μετά την επέλευση της βλάβης

16 Εξαιρέσεις Ζημιές (από εκπομπή ή συμβάν) εφόσον «επιτρέπονται» από διοικητικές περιβαλλοντικές άδειες Όταν ο φορέας εκμετάλλευσης αποδεικνύει (επιστημονικά) ότι, σύμφωνα με τις επιστημονικές και τεχνικές γνώσεις που ήταν διαθέσιμες κατά τον χρόνο που έλαβε χώρα η εκπομπή ή το συμβάν, δεν ήταν αναμενόμενη ενδεχόμενη ζημιά

17 Οδηγία: Ποια ευθύνη καλύπτει; Αντικειμενική ευθύνη Ζημία σε ύδατα, στο έδαφος, στη βιοποικιλότητα Ζημία πρoστατευόμενων ειδών & οικοτόπων Υποκειμενική ευθύνη Ζημία προστατευόμενων ειδών Ζημία οικοτόπων

18 Δύο καθεστώτα ευθύνης Αντικειμενική ευθύνη Δεν απαιτείται απόδειξη για τον καταλογισμό της ευθύνης Υποκειμενική ευθύνη Πρέπει να προσκομίζεται απόδειξη του δόλου ή της αμέλειας

19 Αντικειμενική ευθύνη περιλαμβάνει ορισμένες επικίνδυνες ή δυνητικά επικίνδυνες δραστηριότητες, όπως: βιομηχανικές εγκαταστάσεις μεγάλης κλίμακας γεωργικές εγκαταστάσεις όσες δραστηριότητες περιλαμβάνουν επικίνδυνες ουσίες.

20 Υποκειμενική ευθύνη αναφέρεται σε δραστηριότητες που δεν παρατίθενται στο Παράρτημα ΙΙΙ αλλά μόνο για βλάβη ή επικείμενη απειλή για βλάβη σε είδη ή φυσικά ενδιαιτήματα που προστατεύονται από την κοινοτική νομοθεσία.

21 Το ΠΔ 148: Ποιά ευθύνη καλύπτει Αντικειμενική ευθύνη Αυστηρότερο πλαίσιο ευθύνης από αυτό της Οδηγίας Όλες οι δραστηριότητες εντάσσονται σε καθεστώς αντικειμενικής ευθύνης, ακόμη και αυτές που δεν απαριθμούνται στο Παράρτημα ΙΙΙ, όταν πρόκειται σε ζημία προστατευόμενων ειδών και οικοτόπων.

22 Ο ρυπαίνων εφόσον: α) Εντοπισθεί ένας ή περισσότεροι υπαίτιοι β) Αποτιμηθεί το κόστος της ζημιάς γ) Αποδειχθεί η σχέση ρυπαίνοντος-ζημιάς. πληρώνει το κόστος των μέτρων για τον άμεσο έλεγχο και περιορισμό της ρύπανσης της εκτίμησης της περιβαλλοντικής ζημίας και της μελέτης αποκατάστασης της εφαρμογής των απαραίτητων μέτρων αποκατάστασης. το κόστος διοικητικών δαπανών ή/και δαπανών επιβολής του νόμου και άλλων γενικών δαπανών, που θα υποχρεωθεί να καταβάλει η Διοίκηση τα πρόστιμα που προβλέπονται από την ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία.

23 Ποια η ευθύνη της Διοίκησης Λαμβάνει άμεσα μέτρα πρόληψης ή/και αποκατάστασης σε κάθε περίπτωση που δεν εντοπίζεται ο υπεύθυνος για τη ρύπανση είτε αδυνατεί να καλύψει αυτός το κόστος

24 Ανάκτηση του κόστους Η Διοίκηση (το Κράτος) αναλαμβάνει το κόστος ή χρηματοδότηση των εν λόγω μέτρων στις περισσότερες περιπτώσεις Σε κάθε περίπτωση το Κράτος οφείλει να ανακτήσει το κόστος προσφεύγοντας στη Δικαιοσύνη

25 Υπαγωγή επιχειρήσεων σε καθεστώς περιβαλλοντικής ευθύνης Από το ΣΥΓΑΠΕΖ σε περίπτωση ζημιάς που επηρεάζει περισσότερους πόρους ή/και εθνικής εμβέλειας Από τις ΠΕΑΠΖ σε περίπτωση ζημιάς τοπικού επιπέδου Η Γνωμοδοτική Επιτροπή γνωμοδοτεί, εφόσον πρόκειται για σοβαρές ζημιές.

26 Υποβάλλεται στην Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος Ενημερώνει σχετικά το ΣΥΓΑΠΕΖ Η ΕΥΕΠ αξιολογεί τα αιτήματα για δράση, που της υποβάλλονται. Προβαίνει σε περιβαλλοντικές επιθεωρήσεις για τη διαπίστωση τυχόν περιβαλλοντικής ζημιάς. Αίτημα ανάληψης δράσης από ΜΚΟ ή/και πολίτες

27 Περίπου 25 περιπτώσεις έχουν υπαχθεί σε καθεστώς περιβαλλοντικής ευθύνης από το ΣΥΓΑΠΕΖ και τις ΠΕΑΠΖ και 2 περιπτώσεις σε καθεστώς συμμόρφωσης Η περίπτωση του Ασωπού αντιμετωπίζεται με θεσμικά μέτρα και υποχρέωση εφαρμογής αντιρρυπαντικών τεχνολογιών

28 Οι φορείς εκμετάλλευσης καθορίζουν, σύμφωνα με το Παράρτημα II, πιθανά μέτρα αποκατάστασης Τα υποβάλλουν στην αρμόδια αρχή προς έγκριση, εκτός εάν η αρμόδια αρχή έχει αναλάβει δράση. Η αρμόδια αρχή αποφασίζει και εγκρίνει τα μέτρα αποκατάστασης με τη συνεργασία του φορέα εκμετάλλευσης Μέτρα αποκατάστασης

29 Συντρέχον πταίσμα Εάν συντρέχουν πλείονες περιπτώσεις περιβαλλοντικής ζημίας Και η αρμόδια αρχή δεν είναι σε θέση να εξασφαλίσει την ταυτόχρονη λήψη των αναγκαίων μέτρων αποκατάστασης έχει το δικαίωμα να αποφασίζει ποια περίπτωση περιβαλλοντικής ζημίας πρέπει να αποκατασταθεί πρώτη. Εξετάζοντας τη σοβαρότητα και το μέγεθος της ζημιάς

30 Χρηματοοικονομική ασφάλεια Η οδηγία προβλέπει προαιρετικό σύστημα χρηματοοικονομικής ασφάλειας. Ενθαρρύνει τα Κ-Μ να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα για την ανάπτυξη της σχετικής αγοράς. 30

31 για την ασφαλιστική κάλυψη της αστικής ευθύνης των επιχειρήσεων, σε σχέση με το περιβάλλον αφορά σε χιλιάδες μικρές, μεσαίου μεγέθους, αλλά και μεγάλες βιομηχανικές και βιοτεχνικές επιχειρήσεις, η λειτουργία των οποίων μπορεί να έχει δυσάρεστες επιπτώσεις στο περιβάλλον.

32 Δημιουργείται ζήτηση ασφάλισης, ιδιαίτερα στις παρακάτω περιπτώσεις: την τυχαία και απότομη ζημιά που θα προκύψει από ένα ατύχημα (accidental) τη σταδιακή ζημιά (gradual), ό,τι δηλαδή δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό.

33 Χρηματοοικονομική ασφάλεια ΕΛΛΑΔΑ Υποχρεωτική υπαγωγή των δραστηριοτήτων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας σε ικανό σύστημα χρηματοοικονομικής ασφάλειας 33

34 Λήξη της περιόδου του «περιβαλλοντικού εφησυχασμού» Κάθε επιχείρηση θα ελέγχεται από περιβαλλοντικό ελεγκτή Θα υποβάλλεται σε ουσιαστική αξιολόγηση των περιβαλλοντικών της επιπτώσεων (εκτίμηση περιβαλλοντικού κινδύνου) Και σε ολοκληρωμένο περιβαλλοντικό σχεδιασμό Θα επενδύει σε περιβαλλοντικές τεχνολογίες και σε περιβαλλοντική εκπαίδευση Θα εντάσσεται σε συστήματα προτύπων ISO ή EMAS Θα υποχρεούται στην καταβολή χρηματικών εγγυήσεων ή ασφάλισης

35 Υποχρεωτική χρηματοοικονομική ασφάλεια Η μετακύλιση της οικονομικής ευθύνης στις επιχειρήσεις είναι το μόνο ικανό εργαλείο για την υποστήριξη της αποτελεσματικής εφαρμογής της περιβαλλοντικής νομοθεσίας 35

36 Υποχρεωτική Χρηματοοικονομική ασφάλεια Εντός του πρώτου εξαμήνου του 2012, Η υποχρέωση αυτή ενισχύθηκε με νομοθετική ρύθμιση (Ν. 4014/2011 για την περιβαλλοντική αδειοδότηση). θα ρυθμιστούν ζητήματα υπαγωγής των επιχειρήσεων σε σύστημα υποχρεωτικής χρηματοοικονομικής ασφάλειας έναντι της περιβαλλοντικής ζημιάς, με έκδοση των προβλεπόμενων ΚΥΑ

37 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΠΙΣΦΑΛΕΙΑ Η πιθανότητα πρόκλησης περιβαλλοντικής ζημίας, καθώς και του συνεπαγόμενου οικονομικού κόστους αποκατάστασής της, από τις δραστηριότητες ενός φορέα εκμετάλλευσης θα πρέπει να είναι ένας ποσοτικοποιημένος παράγοντας, γνωστός εκ των προτέρων, ο οποίος θα καθορίζει: 1. Την ασφάλιση ή δανειοδότηση του φορέα εκμετάλλευσης 2. Τους όρους και προϋποθέσεις

38 Υπολογισμός έκτασης περιβαλλοντικής ευθύνης Η έκταση της περιβαλλοντικής ευθύνης αποτελεί έναν παράγοντα ο οποίος σήμερα μπορεί και πρέπει να αξιολογηθεί, είναι δε άμεσα συνδεδεμένη με: Την υποδομή και πολιτική του φορέα εκμετάλλευσης Τη φύση των δραστηριοτήτων & το βαθμό συμμόρφωσης Την ισχύουσα νομοθεσία Τη θέση των δραστηριοτήτων Την «ιστορική διαδρομή» της θέσης και των δραστηριοτήτων

39 Ασφαλιστική κάλυψη για την περιβαλλοντική ζημιά Ανάπτυξη νέων προϊόντων για την ασφαλιστική κάλυψη περιβαλλοντικών ζημιών με δεδομένη την σταδιακή υπαγωγή σε καθεστώς υποχρεωτικής ασφάλισης Συνδυασμός ασφαλιστικών καλύψεων με υφιστάμενα ασφαλιστικά πακέτα.

40 Ασφαλιστική κάλυψη για την περιβαλλοντική ζημιά Ανάπτυξη νέων προϊόντων για την ασφαλιστική κάλυψη με δεδομένη την υπαγωγή σε καθεστώς υποχρεωτικής ασφάλειας, από το 2012 σταδιακά, αφενός για τη ζημιά στο έδαφος και στο νερό, αφετέρου για τη ζημιά στη βιοποικιλότητα Δυνατότητες συνδυασμού των νέων ασφαλιστικών καλύψεων με υφιστάμενα ασφαλιστικά πακέτα & λοιπές χρηματοοικονομικές εγγυήσεις

41 Υποχρεωτική ασφάλιση κινδύνων ρύπανσης ή εγγυητικές υπέρ Δημοσίου Ισχύει ήδη για τη συλλογή, αποθήκευση και μεταφορά των επικίνδυνων αποβλήτων

42 Ευχαριστώ για την προσοχή σας