Η ΑΓΟΡΑ ΙΧΘΥΩΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΝΩΝ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Η ΑΓΟΡΑ ΙΧΘΥΩΝ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΝΩΝ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Επιμέλεια - Σύνταξη: Αντώνιος Κατεπόδης, Σύμβουλος ΟΕΥ Α Δημήτριος Θωμόπουλος, Γραμματέας ΟΕΥ Α Λονδίνο, Ιανουάριος 2018

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Α. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΛΑΔΟΥ/ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ... 3 1. Περιγραφή κλάδου Γενικά Χαρακτηριστικά... 3 2. Ιστορική αναδρομή... 3 3. Συγκριτική σπουδαιότητα στο σύνολο της μεταποιητικής δραστηριότητας της χώρας... 5 Β. ΠΡΟΣΦΟΡΑ... 5 1. Δομή παραγωγής/αριθμός και μέγεθος εταιρειών... 5 2. Εξέλιξη παραγωγής... 6 3. Μέθοδοι βαθμός κάθετης ολοκλήρωσης στον κλάδο... 7 4. Προοπτικές στην εξέλιξη της παραγωγής... 7 Γ. ΖΗΤΗΣΗ... 7 1. Μέγεθος αγοράς/τμήματα αγοράς εξέλιξη κατανάλωσης... 7 2. Αγοραστική συμπεριφορά... 13 3. Προοπτικές στην εξέλιξη της ζήτησης... 14 Δ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ... 15 1. Ροές εμπορίου... 15 2. Ανάλυση εξαγωγών εισαγωγών... 16 Ε. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ... 17 1. Δομή αγοράς Δίκτυα Διανομής... 17 2. Παρουσία ελληνικών προϊόντων... 18 4. Τιμές λιανικής πώλησης... 22 5. Δυναμική συνθηκών ανταγωνισμού... 22 ΣΤ. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ... 23 1.Νομικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία... 23 2. Επιπτώσεις θεσμικού πλαισίου στον ανταγωνισμό... 23 Ζ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 24 1. Παράγοντες που επηρεάζουν ζήτηση προσφορά... 24 2. Προοπτικές ελληνικών προϊόντων... 25 ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας 1: Εισαγωγές-εξαγωγές ιχθύων και θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο βάσει αξίας, 2007-2016 (σε εκ. λίρες)... 15 Πίνακας 2: Εισαγωγές-εξαγωγές ιχθύων και θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο βάσει όγκου, 2007-2016 (σε χιλ. τοννους). 16 Πίνακας 3: Εισαγωγές ιχθύων και θαλασσινών στο ΗΒ ανά χώρα, βάσει αξίας, 2012-2016 (σε χιλ. λίρες)... 16 Πίνακας 4: Εξαγωγές ιχθύων και θαλασσινών από το ΗΒ ανά χώρα, βάσει αξίας, 2012-2016(σε χιλ. λίρες)... 17 Πίνακας 5: Ελληνικές εξαγωγές ιχθύων και θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο, 2007-2016, 2-ψήφια και 4-ψηφια ανάλυση 19 Πίνακας 6: Ελληνικές εξαγωγές ιχθύων και θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο, 2007-2016, 8-ψήφια ανάλυση... 19 Πίνακας 7: Τιμές εισαγωγής σημαντικότερων ελληνικών εξαγόμενων προϊόντων, 2016... 20 Πίνακας 8: Συγκριτική πορεία σημαντικότερων ελληνικών εξαγόμενων ειδών μεταξύ ετών 2012-2016... 21 2

Α. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΛΑΔΟΥ/ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ 1. Περιγραφή κλάδου Γενικά Χαρακτηριστικά Η αγορά ιχθύων και θαλασσινών περιλαμβάνει για τους σκοπούς της παρούσας μελέτης τόσο τα αλιεύματα όσο και τα προϊόντα ιχθυοκαλλιέργειας. Παρότι χώρα με ισχυρή αλιευτική παράδοση, η εγχώρια παραγωγή του ΗΒ δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες της αγοράς, με συνέπεια τα 2/3 της εγχώριας κατανάλωσης σε όρους αξίας να είναι εισαγόμενα προϊόντα. Τα τελευταία χρόνια, όλη η εφοδιαστική αλυσίδα έχει υποστεί συρρίκνωση και συγκέντρωση με ευεργετικά αποτελέσματα στη λειτουργική κερδοφορία των μονάδων που παρέμειναν σε λειτουργία. Αντίστοιχα, η ιχθυοκαλλιέργεια, η οποία παρουσίασε δυναμική ανάπτυξη, βρίσκεται και αυτή την τελευταία δεκαετία σε φάση συγκέντρωσης και λειτουργικής αναδιάρθρωσης. Η κατανάλωση θαλασσινών παρουσίασε πτώση μετά την οικονομική κρίση του 2008, έκτοτε, όμως ακολούθησε ελαφρά ανοδική πορεία ενισχυόμενη από τα αυξημένα εισοδήματα, αλλά και τη θετική δημοσιότητα που απολαμβάνει για τις ευεργετικές ιδιότητες στην υγεία. Η κατανάλωση μοιράζεται εντός και εκτός σπιτιού, με τα διατηρημένα σε απλή ψύξη ψάρια να προτιμώνται εντός σπιτιού και τα τηγανισμένα ψάρια σε τελικά σημεία πώλησης. Η παρουσία ελληνικών προϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας, κυρίως λαβρακιού και τσιπούρας, φθίνει τα τελευταία χρόνια, παρά το δυναμισμό της εγχώριας αγοράς, φαινόμενο που συνδέεται με ανταγωνιστικές πιέσεις από άλλες χώρες, αλλά και εξελίξεις εντός της ελληνικής παραγωγής. Παρόλα αυτά, το ελληνικό λαβράκι και η ελληνική τσιπούρα είναι ευρέως αναγνωρίσιμα και με θετική απήχηση, καθώς αλυσίδες λιανικής που απευθύνονται σε υψηλότερα εισοδήματα φροντίζουν να υπογραμμίσουν ως χώρα προέλευσης των προϊόντων τους την Ελλάδα. Με εκτιμώμενη μια λελογισμένη άνοδο της κατανάλωσης της συγκεκριμένης κατηγορίας τροφίμων και του δυναμισμού που επιδεικνύει η κατανάλωση λαβρακιού, οι προοπτικές των ελληνικών προϊόντων είναι θετικές, ιδίως, εάν υπάρξει επιτυχής αναδιάρθρωση της εγχώριας παραγωγής. 2. Ιστορική αναδρομή Η αλιεία αποτελεί μια παραδοσιακή ασχολία για τους κατοίκους ενός νησιωτικού κράτους, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, αν και ευρισκόμενη σε συνεχή πτώση ήδη εδώ και περίπου έναν αιώνα. Η πτώση, τόσο του αριθμού των αλιευτικών σκαφών, όσο και του όγκου των αλιευμάτων από βρετανικά σκάφη δε συνδέεται με την πτώση της ζήτησης για ψάρια, καθώς αυτά αποτελούν παραδοσιακό πιάτο της βρετανικής κουζίνας με διαχρονική απήχηση, αλλά με τη συνολική αναδιάρθρωση της βρετανικής οικονομίας και κοινωνίας, την τάση απομάκρυνσης από δραστηριότητες της πρωτογενούς παραγωγής που παρατηρείται ευρύτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τις τεχνολογικές αλλαγές στον εν λόγω τομέα, αλλά και τις συνέπειες της υπεραλίευσης. Είναι ενδεικτικό ότι τα βρετανικά αλιευτικά εκφορτώνουν περίπου 400.000 τόνους ιχθύων ετησίως στο Ηνωμένο Βασίλειο και μεταξύ 200.000 και 300.000 τόνων στο εξωτερικό, όταν ο αντίστοιχος όγκος πριν έναν αιώνα ήταν 1.250.000 τόνοι. 3

Διάγραμμα 1 : Όγκος αλιευμάτων από βρετανικά αλιευτικά σκάφη, 1887-2015 1 Πηγή: Βουλή των Κοινοτήτων, Research Briefing Νο. 2788, 5.12.2017 Ο συνολικός αριθμός των Βρετανών αλιέων είναι περίπου 12.000, από περίπου 20.000 στα μέσα της δεκαετίας του '90. Ο αριθμός των αλιευτικών σκαφών στον στόλο του Ηνωμένου Βασιλείου μειώθηκε κατά 29% από το 1996. Παρότι η πτώση αυτή αποτελεί συνέχεια της γενικότερης τάσης του τελευταίου αιώνα, η αλιεία αποτέλεσε προνομιακό πεδίο για τους υποστηρικτές της Εξόδου από την Ε.Ε. Η μείωση του στόλου και των εκφορτώσεων αποδόθηκε στις επιβαλλόμενες ποσοστώσεις της Κοινής Πολιτικής Αλιείας, ενώ συχνές ήταν οι κατηγορίες ότι μη βρετανικά αλιευτικά αλιεύουν στα βρετανικά ύδατα. Σύμφωνα, πάντως, με τα στοιχεία, οι συνέπειες της υπεραλίευσης, χάρις στις πολιτικές ποσοστώσεων της ΕΕ, έχουν αμβλυνθεί με μακροπρόθεσμα ευεργετικά αποτελέσματα στα αλιευτικά αποθέματα. Στην πραγματικότητα, η αλιεία στο ΗΒ αναδιαμορφώθηκε με τη θέση των παραδοσιακών αλιευτικών σκαφών να καταλαμβάνουν μεγαλύτερα σκάφη που χρησιμοποιούν τεχνολογίες έντασης κεφαλαίου και όχι εργασίας και πραγματοποιούν κερδοφόρες δραστηριότητες. Διάγραμμα 2 : Αριθμός βρετανών αλιέων 1936-2016 2 Πηγή: Βουλή των Κοινοτήτων, Research Briefing Νο. 2788, 5.12.2017 1 Τα μπλε και τα κόκκινα αστέρια στο γράφημα αναφέρονται στην εισδοχή του ΗΒ στην ΕΕ και στην έναρξη της διαχείρισης των ποσοστώσεων στο πλαίσιο της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής της ΕΕ (ΚΑΠ). 2 Τα μπλε και τα κόκκινα αστέρια στο γράφημα αναφέρονται στην εισδοχή του ΗΒ στην ΕΕ και στην έναρξη της διαχείρισης των ποσοστώσεων στο πλαίσιο της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής της ΕΕ (ΚΑΠ). 4

Όσον αφορά στην προσφορά των αλιευμάτων, η συγκεκριμένη αγορά ακολούθησε τις γενικότερες τάσεις της λιανικής προϊόντων με συγκέντρωση των πωλήσεων στις μεγάλες αλυσίδες λιανικής και παρακμής των παραδοσιακών ιχθυαγορών, όπως η Billingsgate Fish Market στο Λονδίνο. Η μέση κατά κεφαλήν κατανάλωση παρουσιάζει διαχρονικά σταθερότητα, μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο, ανερχόμενη στα 150-170 γρμ/εβδομάδα ή 8,2kg/έτος, με το 90% αυτής να πραγματοποιείται εντός σπιτιού. 3. Συγκριτική σπουδαιότητα στο σύνολο της μεταποιητικής δραστηριότητας της χώρας Η σπουδαιότητα της αλιείας στη βρετανική οικονομία είναι μάλλον μικρή, συμβάλλοντας μόνο κατά 600 εκατ. ή 0,07% στο βρετανικό ΑΕΠ. Η θαλάσσια αλιεία συνεισφέρει με 0,05% και οι ιχθυοκαλλιέργειες με ποσοστό 0,02%. Σε όρους Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας, η αλιεία αποτελεί το 6,5% της ΑΠΑ της πρωτογενούς παραγωγής. Η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ) της θαλάσσιας αλιείας ανήλθε το 2016 σε 682 εκατ., αυξημένη κατά 12% σε σχέση με το 2015, και αυτή της βιομηχανίας μεταποίησης ιχθύων εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 776 εκατομμύρια το 2014, 9% χαμηλότερη από το 2013 λόγω της μείωσης κατά 20% του εκτιμώμενου συνολικού λειτουργικού κέρδους. Αντίστοιχα, η ΑΠΑ της ιχθυοκαλλιέργειας το 2014 ανήλθε σε 275 εκατ. αυξημένη κατά 41% σε σχέση με το 2008. Β. ΠΡΟΣΦΟΡΑ 1. Δομή παραγωγής/αριθμός και μέγεθος εταιρειών Η συνολική προσφορά ιχθύων και θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο ανήλθε το 2016 σε αξία στα 4,5 δισ., αυξημένη κατά 11% σε σχέση με το 2015. Η συνεισφορά της εγχώριας παραγωγής ανήλθε σε 1,4 δισ. (+4,7%), εκ των οποίων 725 εκατ. συνεισέφερε ο κλάδος ιχθυοκαλλιεργειών (μείωση κατά -9,1% σε σχέση με το 2015) και 689 εκατ. η θαλάσσια αλιεία από βρετανικά αλιευτικά σκάφη (αύξηση κατά 24,7% σε ετήσια βάση). Το υπόλοιπο μέρος της προσφοράς, ήτοι 3,07 δισ. (+15%) και ποσοστό περίπου 67%, αντιπροσωπεύουν οι εισαγωγές. α) Θαλάσσια Αλιεία και Επεξεργασία αλιευμάτων Ο αλιευτικός στόλος του Ηνωμένου Βασιλείου πραγματοποιεί το δεύτερο μεγαλύτερο συνολικό αλίευμα (βάσει εκφορτωθέντος βάρους) και αποτελεί τον δεύτερο, σε μέγεθος, μεγαλύτερο στόλο (βάσει ολικής χωρητικότητας) στην ΕΕ. Ο αλιευτικός στόλος περιλαμβάνει περίπου 6.200 σκάφη, εκ των οποίων μόνο 4.500 είναι ενεργά, και το συνολικό αλίευμα ανήλθε το 2016 σε 701.000 τόνους (446.000 τόνοι εκφορτώθηκαν στο ΗΒ) με αξία εκφορτώσεων (first point-of-sale value of landings) ύψους 936 εκατ., αυξημένη κατά 21% σε σχέση με το 2015 ( 689 εκατ. αξία εκφόρτωσης στο ΗΒ). Τα κυριότερα είδη αλιευμάτων είναι μπακαλιάροι (γάδος και εγκλεφίνος) και φασί Ατλαντικού στα βυθόψαρα, σκουμπρί και ρέγγα στα πελαγικά είδη και αστακοειδή, χτένια και καβούρια στην κατηγορία μαλακόστρακων/μαλακίων. Σε όρους αξίας εκφόρτωσης στο ΗΒ από βρετανικά αλιευτικά, σημαντικότερα είδη αποτελούν το σκουμπρί ( 88,8 εκατ. αξία εκφόρτωσης στο ΗΒ), τα αστακοειδή ( 100,55 εκατ.), τα χτένια ( 74 εκατ.), ο γάδος και λοιπά ήδη μπακαλιάρου, τα καβούρια και η πεσκαντρίτσα. 5

Αναφορικά με την επεξεργασία αλιευμάτων της θαλάσσιας αλιείας, το 2016 υπήρχαν 307 μονάδες επεξεργασίας ιχθύων/θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο με συνολικό κύκλο εργασιών 4,4 δισ., παρέχοντας συνολικά 13.554 θέσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης ή ισοδύναμου πλήρους απασχόλησης (FTE). Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται συγκέντρωση του αριθμού των μονάδων επεξεργασίας αλιευμάτων, με στόχο την επίτευξη οικονομιών κλίμακας και τη μεγαλύτερη αποδοτικότητα. Ο αριθμός τους μειώθηκε κατά το 1/3 μεταξύ των ετών 2008-2016, ενώ αντίθετα ο αριθμός των υπαλλήλων ανά μονάδα αυξήθηκε κατά 32%. Πλέον, περίπου 80% του κύκλου εργασιών αναλογεί στο 20% των μεταποιητικών εταιρειών, με αναμενόμενη αύξηση του ποσοστού αυτού μελλοντικά. Σε μερικά από τα κυριότερα αλιευτικά λιμάνια έχουν έδρα οι σημαντικότερες βρετανικές επιχειρήσεις του κλάδου, π.χ. Peterhead & Lerwick στη Σκωτία, Plymouth, Grimsby (Young s), Lowestoft (Birds Eye), Fleetwood (Fisherman s Friend), Whitby (Whiltby Seafoods), Newlyn, Brixham. Άνω του 60% της μεταποιητικής δραστηριότητας συγκεντρώνεται στις περιοχές Humberside και Grampian στη Σκωτία. β) Ιχθυοκαλλιέργεια Η πρώτη ιχθυοκαλλιεργητική προσπάθεια έλαβε χώρα στη Σκωτία το 1969 με την εκτροφή σολομού. Έκτοτε υπήρξε σημαντική αύξηση της παραγωγής, ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονη συγκέντρωση του κλάδου. Η συνολική παραγωγή ανήλθε σε 215.000 τόνους με περίπου το 90% αυτής να είναι εκτροφή σολομού και το υπόλοιπο εκτροφή ιριδίζουσας πέστροφας και οστρακόδερμων. Η αξία παραγωγής το 2015 ανήλθε σε 725 εκατ. εκ των οποίων το 95% καταλαμβάνουν τα ψάρια με πτερύγια (σολομός και πέστροφα) και το υπόλοιπο καταλαμβάνει η εκτροφή οστρακόδερμων. Υπολογίζεται ότι το 2016 δραστηριοποιούνταν 551 επιχειρήσεις, κυρίως μικρού μεγέθους, απασχολώντας περίπου 2.800 εργαζόμενους ισοδύναμους πλήρους απασχόλησης. Η παραγωγή σολομού του Ατλαντικού στη Σκωτία είναι η κυριότερη ιχθυοκαλλιεργητική δραστηριότητα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Μόλις 5 εταιρείες παράγουν το 92% του σολομού Ατλαντικού, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι νορβηγικών συμφερόντων. Η Σκωτία παράγει επίσης σημαντικές ποσότητες οστρακόδερμων, ιδίως στις νήσους Shetland. Η ιχθυοκαλλιέργεια εκτός Σκωτίας διαφέρει σημαντικά τόσο σε κλίμακα παραγωγής όσο και στα είδη που εκτρέφονται. Εν γένει, οι βιομηχανίες της Αγγλίας, της Ουαλίας και της Βόρειας Ιρλανδίας δίνουν έμφαση στα οστρακόδερμα (ιδιαίτερα τα μύδια και τα στρείδια) και την παραγωγή πέστροφας. Η εκτροφή κατ εξοχήν «ελληνικών ειδών», όπως τσιπούρας και λαβρακιού, είναι πλέον ανύπαρκτη με τη μοναδική μονάδα αποκλειστικής εκτροφής λαβρακιού στην Ουαλία, ελληνικών συμφερόντων μέχρι το 2012, να διακόπτει τη λειτουργία της το 2015. 2. Εξέλιξη παραγωγής Ο συνολικός ετήσιος κύκλος εργασιών βιομηχανίας θαλάσσιων ιχθύων εκτιμάται ότι ανήλθε σε 3,1 δισ. λίρες το 2014, σημειώνοντας μείωση κατά 14% από το 2012 σε ονομαστικές τιμές. Για λόγους σύγκρισης, οι καταναλωτές του Ηνωμένου Βασιλείου αγόρασαν προϊόντα ιχθύων και θαλασσινά αξίας 6,1 δισ. λιρών το 2016. Μεταξύ του 2010 και του 2014 ο κύκλος εργασιών δεν άλλαξε σημαντικά, ενώ το λειτουργικό κόστος αυξήθηκε κατά 2%, με αποτέλεσμα τη μείωση του λειτουργικού κέρδους. Η μείωση της κερδοφορίας της μεταποιητικής δραστηριότητας το 2014 φαίνεται να οφείλεται στην αύξηση του κόστους εργασίας, της ενέργειας και άλλων λειτουργικών εξόδων. Από το 2014, η κατάσταση έχει 6

βελτιωθεί στον κλάδο ως προς τα λειτουργικά περιθώρια μέσω της συγκέντρωσης του κλάδου σε πιο μεγάλες και αποδοτικές μονάδες. 3. Μέθοδοι βαθμός κάθετης ολοκλήρωσης στον κλάδο Η πλειονότητα της πρώτης ύλης για την περαιτέρω επεξεργασία της εισάγεται, με αποτελέσμα το ΗΒ εξαρτάται από τα εισαγόμενα θαλασσινά για να καλύψει τη ζήτηση στις περισσότερες κατηγορίες. Οι μεταποιητές χρησιμοποιούν διαφορετικές στρατηγικές για να αμβλύνουν τις επιπτώσεις της εποχικότητας στις προμήθειες, όπως οι επενδύσεις στην αποθήκευση και την κατάψυξη, αν και σε πιο απομακρυσμένες περιοχές αυτό μπορεί να είναι δύσκολο λόγω έλλειψης υποδομών και ευελιξίας στο φάσμα του προϊόντος που προσφέρεται. Επίσης, μεταξύ των μεταποιητών υπάρχει μια γενική αίσθηση σχετικά με μειούμενες ποσότητες προμηθειών και αύξηση των τιμών για τις εγχώριες πρώτες ύλες. Επιπλέον, οι μεταποιητές ανέφεραν αυξημένο ανταγωνισμό μεταξύ επιχειρήσεων για πρώτες ύλες. Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχουν διαφορετικές στρατηγικές που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι μεταποιητές για την εξασφάλιση των προμηθειών, από την ιδιοκτησία ή την υποστήριξη αλιευτικών σκαφών έως την ενίσχυση των συμφωνιών με τους ιδιοκτήτες σκαφών. Οι διακυμάνσεις στις συναλλαγματικές ισοτιμίες, τα συνολικά επιτρεπόμενα αλιεύματα, οι ποσοστώσεις και άλλοι ευρωπαϊκοί κανονισμοί στον τομέα της αλιείας μπορούν επίσης να επηρεάσουν την τιμή των εισαγόμενων πρώτων υλών. 4. Προοπτικές στην εξέλιξη της παραγωγής Η προσφορά πρώτων υλών, οι κανονιστικές και εμπορικές εξελίξεις, όπως οι μεταβολές των συναλλαγματικών ισοτιμιών, οι ελλείψεις δεξιοτήτων, η εξασφάλιση της χρηματοδότησης και η πίεση των λιανοπωλητών στους προμηθευτές δημιουργούν ζητήματα για πολλές επιχειρήσεις στη βιομηχανία μεταποίησης θαλασσινών. Ταυτόχρονα, η αυξανόμενη ζήτηση για θαλασσινά και τα σημάδια οικονομικής ανάκαμψης στηρίζουν την εμπιστοσύνη της βιομηχανίας στην μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και την κερδοφορία της μεταποίησης ιχθύων και θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για την Έξοδο από την ΕΕ έχει οδηγήσει, πάντως, σε σημαντική αβεβαιότητα. Η ιχθυοκαλλιέργεια παραμένει ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος τομέας εφοδιασμού τροφίμων με την παραγωγή να αυξάνεται σταθερά στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν, επίσης, σημαντικές προοπτικές στην καλλιέργεια μυδιών. Γ. ΖΗΤΗΣΗ 1. Μέγεθος αγοράς/τμήματα αγοράς εξέλιξη κατανάλωσης Η συνολική αγορά ιχθύων και θαλασσινών σε όρους λιανικής αξίας υπολογίζεται σε περίπου 6,1 δισ. το 2016 (Πηγή: UK Seafood), μειωμένη κατά 2,7% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Εξ αυτής, 3,14 δισ. αφορά σε κατανάλωση στο σπίτι (329.000 τόνοι), αυξημένη κατά 1,1%, και 2,98 δισ. (156.000 τόνοι) σε κατανάλωση εκτός σπιτιού, μειωμένη κατά 6,5% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Οι δαπάνες νοικοκυριών για τα ψάρια, ως ποσοστό των συνολικών δαπανών για τρόφιμα, αυξήθηκαν από 5,3% το 2014 σε 5,6% το 2015. Η συνολική κατανάλωση θαλασσινών αυξανόταν σταθερά από τη δεκαετία του '80 έως την ύφεση του 2007. Η σχετικά υψηλή τιμή των θαλασσινών σήμαινε ότι έπρεπε το προϊόν να ανταγωνιστεί με 7

φθηνότερες πηγές πρωτεϊνών. Ο περιορισμός του διαθέσιμου εισοδήματος είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της κατά κεφαλήν κατανάλωσης, αλλά αύξησης της κατανάλωσης διατηρημένων σε απλή ψύξη θαλασσινών, εις βάρος των άλλων δύο κατηγοριών (κατεψυγμένα και θερμοκρασίας περιβάλλοντος). Συνολικά, εκτιμάται ότι σε σχέση με το 2008 η κατανάλωση είναι μειωμένη κατά 12%, αλλά λόγω υψηλότερων τιμών η κατανάλωση βάσει αξίας έχει αυξηθεί. Τα πέντε δημοφιλέστερα είδη ιχθύων και θαλασσινών σε όγκο λιανικής πώλησης ήταν σολομός, γάδος, τόνος, γαρίδες θερμού νερού και μπακαλιάρος εγκλεφίνος, ενώ οι κροκέτες ψαριών και καβουριών παρουσιάζουν σημαντική διείσδυση σε νεαρότερες ηλικίες. Αξιόλογη δυναμική με διψήφια ποσοστιαία αύξηση λιανικών πωλήσεων παρουσιάζουν τόσο το λαβράκι (11 η θέση), όσο και η τσιπούρα (22 η θέση). Σε βάθος οκταετίας (Μάιος 2008-2016), βάσει στοιχείων της Seafish), από τα δέκα κορυφαία είδη, μόνο ο σολομός, οι γαρίδες θερμού ύδατος, τα μεικτά θαλασσινά, το λαβράκι και ο μαύρος 8

μπακαλιάρος παρουσίαζαν ανοδική τάση. Παραδοσιακά είδη όπως ο γάδος, ο τόνος, ο μπακαλιάρος εγκλεφίνος, οι γαρίδες κρύου νερού και το σκουμπρί μειώθηκαν σε όγκο. Η κατανάλωση σολομού συνέχισε να αυξάνεται τα τελευταία οκτώ χρόνια παρά την αύξηση της τιμής κατά 36%. Στο λιανικό εμπόριο, τα θαλασσινά διατηρημένα σε απλή ψύξη ήταν ο μόνος τομέας θαλασσινών με ανοδική τάση. Την οκταετία έως τις 21 Μαΐου 2016, η αξία της εν λόγω κατηγορίας αυξήθηκε κατά 29% και ο όγκος κατά 10%. Την ίδια περίοδο η αξία των κατεψυγμένων θαλασσινών μειώθηκε κατά -5% και ο όγκος κατά -22% και τα νωπά θαλασσινά μειώθηκαν κατά -7,8% σε αξία και -37% σε όγκο. Η κατανάλωση στο σπίτι περιλαμβάνει κατανάλωση ιχθύων και θαλασσινών διατηρημένων σε απλή ψύξη, ύψους 2,2 δισ., κατανάλωση κατεψυγμένων ύψους 0,69 δισ. και θερμοκρασίας περιβάλλοντος (κονσέρβες κυρίως) ύψους 0,42 δισ.. Τα κορυφαία είδη με βάση τις πωλήσεις παραμένουν τα ίδια όπως και το 2015 με σολομό, γάδο, τόνο, γαρίδες θερμού νερού, εγκλεφίνο και γαρίδες κρύου νερού να διατηρούν τις έξι πρώτες θέσεις τους. Κατά τη διάρκεια των 8 ετών από το Μάιο του 2008 έως το Μάιο του 2016, τα συνολικά θαλασσινά που καταναλώνονται στο σπίτι έχουν αυξηθεί κατά 15% σε αξία, παρά τη μείωση κατά 15% του όγκου, καθώς η μέση τιμή έχει αυξηθεί κατά 36%. Αντίστοιχα, η κατανάλωση εκτός σπιτιού, βάσει αριθμού μερίδων, ήταν σε ταχυφαγεία (μερίδιο 29%), σε ταχυφαγεία τύπου «fish & chips» (μερίδιο 17%), σε pubs (μερίδιο 16%), σε εστιατόρια (μερίδιο 13%) σε ταξίδια & αναψυχή (μερίδιο 12%) και σε χώρους catering (πανεπιστήμια, σχολεία, χώροι εργασίας), μερίδιο 10%. Σύμφωνα με στοιχεία της NPD Crest για λογαριασμό του κλαδικού συνδέσμου Seafish, κατά την περίοδο Ιουνίου 2015-2016, οι μερίδες των θαλασσινών αυξήθηκαν 2,3% στα 979,2 εκατ. ετησίως. Ωστόσο, η μέση τιμή ανά μερίδα μειώθηκε κατά 7,1% σε 2,79, με αποτέλεσμα η συνολική αξία των πωλήσεων θαλασσινών να μειωθεί κατά 4,1% σε 3,06 δισ. 3. Ο αριθμός μερίδων μεταξύ ψαριών και θαλασσινών είναι μοιρασμένος με 47% των μερίδων να είναι ψάρια και 53% θαλασσινά. Παρατηρείται ότι τα τηγανισμένα ψάρια έχουν αυξήσει την κυριαρχία τους στον τομέα κατέχοντας το 36,8% των μερίδων. Το μερίδιο των σάντουιτς θαλασσινών αυξήθηκε επίσης στο 29,2%. Ο γάδος αύξησε το μερίδιο του, αντιπροσωπεύοντας το 31,7% όλων των μερίδων ψαριών και ποσοστό 14,8% επί όλων των μερίδων ιχθύων/θαλασσινών. Τα άλλα είδη θαλασσινών που παρουσίασαν αύξηση στις μερίδες είναι γαρίδες, εγκλεφίνος, καραβίδες και μύδια. Αντίθετα, ο αριθμός των μερίδων σκουμπριού, καλαμαριού, τόνου και σολομού μειώθηκε. Αναλυτικότερα, όσον αφορά στην κατανάλωση στο σπίτι: α) Διατηρημένα σε απλή ψύξη ψάρια και θαλασσινά (Chilled Seafood) Η κατηγορία αυτή κυριαρχεί στη βρετανική λιανική αγορά, καθώς το μερίδιο της έχει αυξηθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Το 2016, τα διατηρημένα σε απλή ψύξη θαλασσινά αντιπροσώπευαν το 64% της λιανικής αγοράς θαλασσινών σε αξία, με μέση τιμή 13,06/kg, και το 46% κατ 'όγκο. Το σούσι, τα πανέ, και οι ψαροκροκέτες τύπου fingers/sticks είναι τα ανερχόμενα είδη. Η δημοτικότητα της εν λόγω κατηγορίας έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια, ενώ το 2005, ξεπέρασαν τα κατεψυγμένα θαλασσινά σε όγκο πωλήσεων και παρά την υψηλότερη μέση τιμή τους. Ενδεικτικά, από το 1993 έως το 2015, τα διατηρημένα σε απλή ψύξη αυξήθηκαν κατά 38% σε όγκο και 254% σε αξία. Αντίθετα, ο όγκος των κατεψυγμένων μειώθηκε κατά -12%, με την αξία να αυξάνεται μόνο κατά 16%. 3 Η πτωτική πορεία συνεχίστηκε καθώς στο ημερολογιακό έτος 2016, οι πωλήσεις εκτιμώνται σε 2,98 δισεκ. 9

Ο σολομός κυριαρχεί στην εν λόγω κατηγορία με μερίδιο αγοράς 40%, σχεδόν τέσσερις φορές μεγαλύτερο από τον πλησιέστερο ανταγωνιστή του τόσο σε όγκο όσο και σε αξία. Ο γάδος είναι ο επόμενος πιο δημοφιλής με μερίδιο αξίας 11%, ακολουθούμενος από τις γαρίδες θερμού νερού (10%), τον εγκλεφίνο (8%) και τις γαρίδες κρύου νερού (8%). Είναι αξιοσημείωτη, επίσης, η αλματώδης άνοδος του λαβρακιού (11 η θέση) με πωλήσεις το 2016 ύψους 53,7 εκατ. αυξημένες κατά 126% σε αξία και 136% σε όγκο κατά την τελευταία οκταετία. Η μέση τιμή του λαβρακιού το 2016 κυμάνθηκε στις 15,65/kg, δεύτερο ακριβότερο είδος μετά το σολομό. Η κατανάλωση παραδοσιακών ειδών λευκού ψαριού έχει υποχωρήσει σταθερά από τη δεκαετία του 1980, ενώ έχει αυξηθεί η δημοφιλία του σολομού και άλλων ειδών ιχθυοκαλλιέργειας. Η κατανάλωση ειδών λευκού ψαριού υποχώρησε κατά -58% από το 1980 έως το 2013, σε σύγκριση με τον ψυγμένο σολομό που αυξήθηκε κατά 232%. Την τελευταία οκταετία, ο σολομός, ο γάδος, ο εγκλεφίνος και το λαβράκι παρουσίασαν σημαντική ανοδική τάση. Τα μόνα διατηρημένα σε απλή ψύξη είδη σε πτώση ήταν ο τόνος, η πέστροφα και τα μικτά θαλασσινά. Οι μεταβολές των τιμών επηρέασαν την πλειοψηφία των τάσεων των ειδών από το 2008, όπου οι σημαντικές αυξήσεις των τιμών επηρέασαν αρνητικά τις πωλήσεις όγκου. Τα περισσότερα από τα 10 κορυφαία είδη διατηρημένα σε απλή ψύξη παρουσίασαν διψήφιο πληθωρισμό τα τελευταία 8 χρόνια, κυρίως οι γαρίδες κρύων νερών (+48,1%) και τα μεικτά θαλασσινά (+ 81,5%). Μόνο ο γάδος, ο εγκλεφίνος και το λαβράκι είχαν μείωση της μέσης τιμής κατά -9,2%, -1,8% και -4,3% αντίστοιχα. β) Κατεψυγμένα Ψάρια και Θαλασσινά (Frozen Seafood) Οι πωλήσεις λιανικής κατεψυγμένων θαλασσινών σε όρους αξίας έχουν παρουσιάσει τα τελευταία 20 χρόνια μετριοπαθή αύξηση που οφείλεται εξ ολοκλήρου στην άνοδο των τιμών τους. Από το 1993 έως το 2015, ο όγκος πωλήσεων για τα κατεψυγμένα θαλασσινά μειώθηκε κατά -12%, με την αξία να αυξάνεται κατά 16%. Μέχρι το 2005, τα διατηρημένα με απλή ψύξη θαλασσινά είχαν ξεπεράσει τα κατεψυγμένα θαλασσινά σε όγκο πωλήσεων. Αρχικά, μετά την κρίση, τα κατεψυγμένα είδαν μια σύντομη περίοδο ανάπτυξης καθώς οι αγοραστές συγκρατούσαν τις δαπάνες τους, αργότερα όμως οι καταναλωτές στράφηκαν προς τα διατηρημένα σε απλή ψύξη, παρά τον περιορισμό των καταναλωτικών δαπανών, για λόγους που συνδέονται με την καλύτερη εικόνα τους όσον αφορά την υγιεινή διατροφή. Στην περίοδο ανάλυσης, τα κατεψυγμένα θαλασσινά καταλαμβάνουν το δεύτερο μεγαλύτερο μερίδιο αξίας και όγκου, με αξία πωλήσεων 688 εκατ. (-0,3%) και όγκο 105.622 τόνων (-3,3%), με μέση τιμή 6,52/kg (+ 3,1%). Κατά τη διάρκεια των 8 ετών από τον Μάιο του 2008 έως τον Μάιο του 2016, τα κατεψυγμένα θαλασσινά μειώθηκαν, με τον όγκο να μειώνεται κατά -22% και την αξία κάτω κατά -5%, ενώ η μέση τιμή αυξήθηκε κατά 22,3%. Το 2016, τα κατεψυγμένα θαλασσινά έλαβαν το 22% της λιανικής αγοράς θαλασσινών σε αξία και 32% κατ ' όγκο. Το 2016, ο γάδος κυριαρχεί στον τομέα των κατεψυγμένων θαλασσινών με μερίδιο αξίας 32%, σχεδόν το διπλάσιο του πλησιέστερου ανταγωνιστή του. Οι χαμηλότερες τιμές και η βελτιωμένη διαθεσιμότητα οδήγησαν στην αύξηση της κατανάλωσης γάδου τα τελευταία χρόνια. Ο μαύρος μπακαλιάρος είναι το επόμενο πιο δημοφιλές είδος με μερίδιο αξίας 17%, ακολουθούμενος από γαρίδες θερμού νερού (12%), τον εγκλεφίνο (9%) και τις γαρίδες κρύου νερού (8%). Η κατανάλωση παραδοσιακών ειδών λευκού ψαριού έχει σταθερά μειωθεί από τη δεκαετία του '80, ενώ ο σολομός και άλλα είδη ιχθυοκαλλιέργειας έχουν ανεβεί σε δημοτικότητα. Κατά τη διάρκεια των 8 ετών μέχρι τον Μάιο του 2016, κατεψυγμένα είδη όπως βάσα (είδος γιατόψαρου), μαύρος 10

μπακαλιάρος, μικτά θαλασσινά και γαρίδες θερμού νερού παρουσίασαν ανοδική τάση. Αντίθετα, πτωτικά κινήθηκαν είδη όπως γαρίδες κρύου νερού, γάδου και εγκλεφίνου. γ) Ψάρια και Θαλασσινά σε θερμοκρασία περιβάλλοντος (Ambient Seafood) Τα προϊόντα θερμοκρασίας περιβάλλοντος περιλαμβάνουν κονσέρβες, βάζα και σάκους ή δίσκους που έχουν υποστεί εκτροπή και είναι σταθεροί σε θερμοκρασία δωματίου, διατηρημένες σε άλμη ή έλαια. H σημαντική αύξηση της τιμής (+ 58% Μάιος 2008-Μάιος 2016) οδήγησε σε σημαντική μείωση (-37%) στην κατανάλωση λιανικής πώλησης θαλασσινών σε θερμοκρασία περιβάλλοντος (κυρίως κονσέρβες) κατά τα τελευταία 8 χρόνια. Το 2016, η εν λόγω κατηγορία κατείχε το 14% της λιανικής αγοράς θαλασσινών σε αξία ( 440 εκατ. και μείωση -0,1% σε σχέση με το 2008 και -7,8% σε σχέση με το 2015) και 22% κατ' όγκο (72.000 τόνους και μείωση κατά -37% σε σχέση με το 2008 και -2,1% σε σχέση με το 2015). Η μέση τιμή αγοράς ανήλθε στα 6,13/kg μειωμένη κατά -5,8% σε σχέση με το 2015. Ενδεικτικά, το 2015, ο συνολικός όγκος πωλήσεων τόνου (κυρίως πωλείται σε θερμοκρασία περιβάλλοντος) υποσκελίστηκε από το σολομό, πρώτο, πλέον, είδος σε λιανικές πωλήσεις. Το τελευταίο διάστημα, όμως, είδη όπως το χαβιάρι, το αυγοτάραχο και τα στρείδια και οι νέες συναρπαστικές μορφές συσκευασίας και γεύματος που προσελκύουν νέους εύπορους αγοραστές θαλασσινών, έχουν βελτιώσει τις προοπτικές της συγκεκριμένης κατηγορίας. Ο τόνος κυριαρχεί στην κατηγορία με μερίδιο αξίας 63%, τέσσερις φορές περισσότερο από τον πλησιέστερο ανταγωνιστή του, τον σολομό. Πάντως, κανένα από τα 10 κορυφαία είδη της συγκεκριμένης κατηγορίας δεν παρουσιάζουν άνοδο πωλήσεων βάσει όγκου σε σχέση με το 2015, παρά μόνον το σκουμπρί και τα καβούρια. Σε βάθος οκταετίας, μόνον ο γαύρος παρουσιάζει αύξηση στις πωλήσεις βάσει όγκου, ενώ τα είδη που είχαν αυξητική τάση βραχυπρόθεσμα ήταν τα χαβιάρι και τα αυγά τύπων χαβιαριού και τα στρείδια. Η συγκριτικά καλύτερη πορεία των πωλήσεων του γαύρου δικαιολογείται, καθώς, με εξαίρεση αυτό το είδος, τα περισσότερα από τα 10 κορυφαία είδη παρουσίασαν αλματώδη μέση αύξηση των τιμών κατά τα 8 χρόνια έως τις 21 Μαΐου 2016. Ο τόνος και ο σολομός παρουσίασαν μέση αύξηση των τιμών κατά 64,9% και 87,1% αντίστοιχα. Η αλματώδης αύξηση των τιμών είχε ως αποτέλεσμα οι όγκοι πωλήσεων του τόνου και του σολομού να μειωθούν κατά -34% και -63% αντίστοιχα. Κατά τη διάρκεια των 8 ετών μέχρι τον Μάιο του 2016, οι γαύροι, τα καλαμάρια, η σαρδελόρεγγα και τα χτένια ήταν τα βασικά ανερχόμενα είδη. Αναφορικά με την κατανάλωση εκτός σπιτιού (μαζική εστίαση): α) Εστιατόρια ταχείας εξυπηρέτησης (Quick Service Restaurants) Τα εστιατόρια ταχείας εξυπηρέτησης παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες προοπτικές για τα θαλασσινά, καθώς παρά την αύξηση του αριθμού των μερίδων θαλασσινών κατά 8,7%, στις 284,1 εκατ., οι μερίδες θαλασσινών σε αυτό το κανάλι αντιπροσωπεύουν μόνο το 4,7% του συνόλου. Το συγκεκριμένο κανάλι είναι το σημαντικότερο στον κλάδο μαζικής εστίασης με 5,5 δισ. πελάτες το χρόνο (48,5% των συνολικών πελατών) και αξία συνολικών πωλήσεων 19,9 δισ. (+ 4%). Η χαμηλή διείσδυση εντός του καναλιού εξηγείται από το μείγμα του καταναλωτικού κοινού, καθώς οι περισσότεροι, νέοι κατά κύριο λόγο, πελάτες του συγκεκριμένου καναλιού, προτιμούν να λαμβάνουν πρωτεΐνη από άλλες τροφές και επιλέγουν πιάτα που είναι «πρακτικά» (π.χ. street food ή food to go). Είναι χαρακτηριστικό ότι το 17% των εστιατορίων δεν προσφέρουν θαλασσινά πιάτα στα μενού τους. «Πρακτικά» θαλασσινά πιάτα παρουσιάζουν, πάντως, αύξηση, όπως οι ψαροκροκέτες, τα μη τηγανισμένα ψάρια, τα σάντουιτς με θαλασσινά, τα fish burgers και τα οστρακόδερμα. 11

β) Ταχυφαγεία τύπου «Fish & Chips» Υπάρχουν περίπου 10.500 ταχυφαγεία τύπου «Fish & Chips» στο Ηνωμένο Βασίλειο, που σερβίρουν 380 εκατομμύρια γεύματα ετησίως. Εκτιμάται ότι το 80% του πληθυσμού του Ηνωμένου Βασιλείου επισκέπτεται τα συγκεκριμένα ταχυφαγεία τουλάχιστον μια φορά το χρόνο, ενώ το 22% επισκέπτεται ένα κατάστημα «fish & chips» κάθε εβδομάδα. Το 56% των καταναλωτών του Ηνωμένου Βασιλείου αγοράζουν fish and chips για να γευματίσουν οικογενειακά στο σπίτι. Τα πιο δημοφιλή είδη ψαριών που καταναλώνονται είναι τα είδη μπακαλιάρων γάδος και εγκλεφίνος, ακολουθούμενα από μια σειρά άλλων ειδών όπως το φασί Ατλαντικού, ο μερλούκιος, ο μαύρος μπακαλιάρος, το νταούκι Ατλαντικού και η λεμονόγλωσσα. Πολλά είδη μαλακόστρακων διατίθενται όλο και περισσότερο μέσω των καταστημάτων αυτών - κυρίως καραβίδες, αλλά και άλλα είδη όπως χτένια και γαρίδες. Το κανάλι αυτό παραμένει το δεύτερο μεγαλύτερο για τα θαλασσινά, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 17% όλων των μερίδων θαλασσινών, ήτοι 167 εκατ. μερίδες. Τα τηγανισμένα ψάρια, τα fish burgers και τα μαλακόστρακα είναι οι κύριοι παράγοντες που οδηγούν στην πτώση των θαλασσινών με την αύξηση μόνο των κροκετών ψαριών και καβουριών να μην είναι επαρκής για να ισοσκελίσει τις απώλειες. γ) Εστιατόρια πλήρους εξυπηρέτησης (Full Service Restaurants) Παρότι το συγκεκριμένο κανάλι παρουσιάζει συνεχή υγιή ανάπτυξη (εκτιμώμενες συνολικές πωλήσεις 11,1 δισ.), οι μερίδες των θαλασσινών μειώθηκαν κατά 2% στα 129,6 εκατ. ετησίως, με το ισοδύναμο μιας μερίδας θαλασσινών να καταναλώνεται μόνο από το 11% των επισκέψεων. Τα μη τηγανισμένα ψάρια και τα μαλακόστρακα οδηγούν κυρίως στην πτώση στις μερίδες των θαλασσινών του καναλιού. Μόνο τα τηγανισμένα ψάρια και τα σάντουιτς ψαριών παρουσιάζουν ανάπτυξη. Η καινοτομία στο μενού για την κάλυψη της κοινωνικής, περιστασιακής τάσης για φαγητό είναι απαραίτητη για να αντιμετωπιστεί η καθοδική τάση. Η ανάπτυξη πιάτων θαλασσινών κατάλληλων για παράδοση στο σπίτι, μέσω των αυξανόμενων συνολικών υπηρεσιών παράδοσης, είναι ζωτικής σημασίας για τη μελλοντική ανάπτυξη, καθώς οι τιμές των θαλασσινών είναι εν γένει υψηλότερες στο συγκεκριμένο κανάλι. δ) Pubs Το κανάλι των pubs διατηρεί ανοδική τάση, με τις συνολικές πωλήσεις να εκτιμώνται γύρω στα 10,3 δισ. Περίπου 11% όλων των μερίδων φαγητού στις παμπ περιλαμβάνει θαλασσινά. Τα μαλακόστρακα, τα σάντουιτς με θαλασσινά και οι κροκέτες ψαριών και καβουριών έχουν αυξημένη ζήτηση, ενώ οι μερίδες των μη τηγανισμένων ψαριών, τα τηγανισμένα ψάρια, τα fish burgers και τα σάντουιτς ψαριών μειώνονται. Οι μερίδες σολομού και γάδου μειώνονται επίσης. Οι τιμές των θαλασσινών στις παμπ είναι γενικά υψηλότερες καθώς οι πελάτες ξοδεύουν σαφώς περισσότερα χρήματα όταν επισκέπτονται αυτό το κανάλι. ε) Tαξίδια και αναψυχή To κανάλι ταξιδιών και αναψυχής ανέρχεται περίπου σε 7,5 δισ., με ανοδική τάση. Τα πιάτα με θαλασσινά που έχουν θετική πορεία σε αυτό το κανάλι περιλαμβάνουν τα τηγανισμένα ψάρια, τα fishburgers και τις κροκέτες ψαριών και καβουριών. στ) Κυλικεία/εστιατόρια σε χώρους εργασίας/εκπαίδευσης Το συγκεκριμένο κανάλι παρουσιάζει μείωση λόγω μειωμένης προσέλευσης. 12

2. Αγοραστική συμπεριφορά Από τις στατιστικές σειρές των βρετανικών αρχών, συμπεραίνεται ότι οι βρετανοί καταναλωτές αγοράζουν τις τελευταίες δεκαετίες σταθερές ποσότητες ιχθύων και θαλασσινών, αν και τα είδη που καταναλώνονται έχουν αλλάξει σημαντικά αυτό το διάστημα. Οι κυριότερες αλλαγές που έχουν επέλθει στην καταναλωτική συμπεριφορά είναι η πτώση της κατανάλωσης των λευκών ψαριών με ταυτόχρονη αύξηση της κατανάλωσης του σολομού (κυρίως ιχθυοκαλλιέργειας) και των οστρακόδερμων, καθώς και η αύξηση της κατανάλωσης έτοιμων γευμάτων θαλασσινών λόγω ευκολίας (30% των γευμάτων εντός σπιτιού). Επίσης, οι καταναλωτές στράφηκαν προς την κατηγορία των ψυγμένων για κατανάλωση εντός οικίας και προς πιο οικονομικές και βολικές μερίδες στην κατανάλωση εκτός σπιτιού. Διάγραμμα 2: Διαχρονική κατανάλωση ιχθυηρών στο ΗΒ σε γραμμάρία/κκ/εβδομάδα Source: DEFRA Family Food 2014 Η κατανάλωση κατά κεφαλή έχει αυξηθεί βραδέως τα τελευταία χρόνια ανερχόμενη περίπου στα 170 γρμ/εβδομάδα. Το Υπουργείο Τροφίμων (DEFRA) εκτιμά ότι το 90% καταναλώνεται εντός σπιτιού και μόλις το 10% εκτός σπιτιού. Αντίθετα, ο κλαδικός σύνδεσμος Seafish, βάσει στοιχείων της αγοράς, προσδιορίζει την αναλογία στο 70% (εντός) -30% (εκτός) Ωστόσο, η κατανάλωση θαλασσινών εξακολουθεί να είναι χαμηλότερη από την ποσότητα που συνιστά η κρατική υγειονομική αρχή, Public Health England, ήτοι δύο μερίδες (2x140γραμμάρια) ψαριών βιώσιμης προέλευσης ανά εβδομάδα, εκ των οποίων το ένα πρέπει να είναι λιπαρό. Σύμφωνα με έρευνα, ωστόσο, δεν είναι ευρέως γνωστή στο καταναλωτικό κοινό η σύσταση για αύξηση της πρόσληψης ψαριών, παρότι γνωρίζει γενικά τα οφέλη τους στην υγεία, ενώ μεγάλο μέρος των καταναλωτών αναφέρει τις υψηλές τιμές ως αποτρεπτικό παράγοντα για αύξηση της κατανάλωσης. Υποκινούμενοι σε μεγάλο ποσοστό από την επιθυμία τους να τρώνε πιο υγιεινά, κυρίως οι υψηλού εισοδήματος και μεγάλης ηλικίας, αλλά και νεότεροι, συνειδητοποιημένοι καταναλωτές του Ηνωμένου Βασιλείου, σιγά-σιγά ξεπερνούν τον εδραιωμένο φόβο τους να αγοράζουν και να μαγειρεύουν φρέσκα ψάρια, μειώνοντας παράλληλα την κατανάλωση κρέατος. Σε αντίθεση με το κόκκινο κρέας, τα ψάρια σπάνια δέχονται κακή δημοσιότητα για λόγους υγείας, αντιθέτως, πάντα αναφέρεται ότι οι καταναλωτές δεν τρώνε αρκετές ποσότητες, ιδίως από λιπαρά ψάρια. Στην αύξηση της κατανάλωσης επιθυμεί να συμβάλει και η τρέχουσα ψηφιακή εκστρατεία "Fish is the Dish", η οποία προωθείται από 13

τον κλαδικό σύνδεσμο Seafish από το 2011 και απευθύνεται στο ευρύ κοινό κυρίως μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης τάσης για υγιεινή διατροφή, αλλά και της διασφάλισης της αειφορίας της παραγωγής και της προστασίας του περιβάλλοντος, η ζήτηση για βιολογικά ψάρια και θαλασσινά βιώσιμου πορισμού (sustainable sourcing), πιστοποιημένα από την MSC 4, αυξάνεται, παρά τις υψηλές τιμές μονάδας σε σύγκριση με τα τυποποιημένα ψάρια και θαλασσινά. Η προσφορά, πάντως, παραμένει περιορισμένη. Τα βασικά αποτρεπτικά στοιχεία στην αγορά ψαριών είναι η οσμή και η παρουσίαση των ψαριών με μάτια και κεφάλια. Tα ψάρια πρέπει να έχουν επαρκή ποιότητα φρεσκάδας για να αποτρέψουν δυσάρεστες οσμές. Οι αγοραστές, επίσης, επιθυμούν να είναι βέβαιοι για το μέγεθος της μερίδας και αρνούνται να δοκιμάσουν νέα είδη λόγω του φόβου της σπατάλης ή της μη γνώσης σωστού μαγειρέματος. Επίσης, πολλοί αγοραστές αποθαρρύνονται από την ύπαρξη οστών. Συνοδεύονται συνήθως με σαλάτα, ενώ οι βασικές τάσεις γεύσης το 2015 ήταν ασιατικές, αμερικανικές και νοτιοαμερικανικές γεύσεις. 3. Προοπτικές στην εξέλιξη της ζήτησης Το μέλλον της κατανάλωσης ιχθύων και θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο θα εξαρτηθεί από τις επιδόσεις της οικονομίας της χώρας και τις επιπτώσεις της Εξόδου στην εμπιστοσύνη των καταναλωτών. Όντας μια σχετικά ακριβή επιλογή πρωτεϊνών, η κατανάλωση θαλασσινών συνδέεται άμεσα με το εισόδημα των καταναλωτών. Σε εποχές οικονομικής δυσπραγίας όπως στις αρχές τις δεκαετίας του 1970 και στην πρόσφατη κρίση του 2008, η κατανάλωση σημείωσε αξιοσημείωτη πτώση, καθώς οι καταναλωτές περιέκοπταν δαπάνες. Το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας του δημοψηφίσματος για έξοδο από την ΕΕ είναι πιθανό να έχει βραχυπρόθεσμη έως μεσοπρόθεσμη επίπτωση στην οικονομία του Ηνωμένου Βασιλείου, η οποία με τη σειρά της θα επηρεάσει την κατανάλωση θαλασσινών. Καθώς περίπου το 70% των θαλασσινών που καταναλώνεται στο Ηνωμένο Βασίλειο εισάγεται, η υποτίμηση της στερλίνας έχει ήδη καταστήσει τα θαλασσινά ακριβότερα. Η πορεία του κλάδου μαζικής εστίασης αποτελεί ένα χρήσιμο βαρόμετρο, ως πρώτη ένδειξη του καταναλωτικού κλίματος. Μετά την ύφεση το 2007, απαιτήθηκαν 8 χρόνια για να επιστρέψει ο κλάδος σε ανάπτυξη. Η πτώση των γενικών μερίδων φαγητού εκτός σπιτιού, θα αποτελέσει έγκυρο σημάδι έγκαιρης προειδοποίησης. Σύμφωνα, εξάλλου, με τη μελέτη του Euromonitor 5, τα ψάρια και τα θαλασσινά αναμένεται να καταγράψουν μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 1% (CAGR - ΑΠΑ) όσον αφορά τον όγκο, χάρη στην αύξηση της κατανάλωσης ψαριών και μαλακόστρακων, τα οποία αναμένεται να καταγράψουν CAGR 1% σε όγκο κατά την περίοδο πρόβλεψης. Τα ψάρια αναμένεται να παραμείνουν ο πιο δυναμικός τύπος προϊόντος κατά την περίοδο πρόβλεψης με CAGR 1% σε όγκο μαζί με τα οστρακόδερμα, τα οποία αναμένεται επίσης να καταγράψουν παρόμοιο CAGR 1% σε όγκο κατά την ίδια περίοδο. Οι σχετικά 4 Πληροφορίες για την πιστοποίηση MSC: https://www.msc.org/get-certified/find-a-certification-body 5 Η έρευνα του Euromonitor παρουσιάζει, σε σχέση με τα στοιχεία του κλαδικού συνδέσμου Seafish, στα οποία βασίζεται κυρίως η παρούσα μελέτη, μια πιο αισιόδοξη εικόνα σχετικά με τον όγκο και την αξία πωλήσεων ιχθύων και θαλασσινών. Ενδεικτικά, καταγράφει την τελευταία πενταετία αύξηση κάθε έτος τόσο στην αξία όσο και στον όγκο. Επίσης, ως απόλυτα μεγέθη, η Euromonitor καταγράφει για το 2016 πωλήσεις 300.000 τόνων και 1 δισεκατομμυρίου λιρών παραπάνω από τη Seafish. 14

προσιτές τιμές των ψαριών σε σύγκριση με τα προϊόντα θαλασσινών και η διαθεσιμότητα σε πολλά κανάλια λιανικής αναμένεται να είναι οι κύριοι λόγοι πίσω από τη θετική ανάπτυξη των ψαριών κατά την περίοδο πρόβλεψης. Ενώ τα ψάρια και τα μαλακόστρακα αναμένεται να σημειώσουν θετική ανάπτυξη, τα μαλάκια και τα κεφαλόποδα αναμένεται να παρουσιάσουν αρνητικό CAGR 1% σε όγκο λόγω των υψηλών τιμών μονάδας και της περιορισμένης προσφοράς. Μικρός αριθμός καταναλωτών είναι εξοικειωμένος με τον τρόπο μαγειρέματος αυτών των προϊόντων και αυτό θεωρείται επίσης ένας άλλος λόγος πίσω από την αδύναμη απόδοση των μαλακίων και των κεφαλόποδων κατά την περίοδο πρόβλεψης. Όσον αφορά τη μαζική εστίαση, τα εστιατόρια γρήγορης εξυπηρέτησης (εκτός της κατηγορίας Fish & Chips) και οι pubs είχαν θετική συμβολή στην αύξηση της κατανάλωσης. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά περιθώρια, ειδικά μέσω των εστιατορίων γρήγορης εξυπηρέτησης και πλήρους εξυπηρέτησης για την περαιτέρω ενίσχυση της δημοτικότητας των θαλασσινών. Τα κανάλια μαζικής εστίασης πρέπει να καινοτομούν συνεχώς για να διατηρήσουν το ενδιαφέρον των καταναλωτών και να προσαρμοστούν για να ανταποκριθούν στις μεταβαλλόμενες ανάγκες των καταναλωτών και στις υψηλές προσδοκίες. Η βασική πρόκληση παραμένει: να καταστεί η προσφορά θαλασσινών ελκυστικότερη για τους νεότερους καταναλωτές. Δ. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ 1. Ροές εμπορίου Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν καθαρός εξαγωγέας ψαριών βάσει όγκου το 1983, αλλά, έκτοτε, έχει μετατραπεί σε καθαρό εισαγωγέα. Σε σχέση με το 2007, το εμπόριο έχει αυξηθεί 57% σε αξία, ενώ το εμπορικό έλλειμμα για το ΗΒ έχει διευρυνθεί από 1 σε 1,4 δισ., καθώς η αύξηση των εξαγωγών κατά 67% δεν ήταν αρκετή για να μειώσει το χάσμα με τις εισαγωγές οι οποίες αυξήθηκαν κατά περίπου 53% στο ίδιο διάστημα. Η μεγάλη αύξηση της αξίας του εμπορίου σε βάθος δεκαετίας οφείλεται κυρίως στην αύξηση των τιμών, καθώς δεν παρατηρείται αντίστοιχη αύξηση του όγκου εμπορίου το ίδιο διάστημα. Αντιθέτως σε σχέση με το 2007, ο όγκος των εξαγωγών είναι μειωμένος κατά -6% και ο όγκος των εισαγωγών κατά - 3,4%. Τα στοιχεία αυτά είναι σε πλήρη ευθυγράμμιση με τα στοιχεία λιανικών πωλήσεων για τους όγκους και τιμές. Οι κάτωθι Πίνακες συνοψίζουν τα ανωτέρω: Πίνακας 1: Εισαγωγές-εξαγωγές ιχθύων και θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο βάσει αξίας, 2007-2016 (σε εκ. λίρες) σε εκατ. 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 Εξαγωγές 1.639 1.337 1.570 1.465 1.356 1.466 1.350 1.175 1.010 982 Εισαγωγές 3.045 2.652 2.738 2.759 2.572 2.561 2.257 2.180 2.211 1.995 Σύνολο 4.684 3.989 4.309 4.225 3.928 4.027 3.607 3.355 3.221 2.977 Πλεόνασμα (+)/ Έλλειμμα (-) -1.406-1.316-1.168-1.294-1.216-1.095-906 -1.005-1.201-1.013 15

Πίνακας 2: Εισαγωγές-εξαγωγές ιχθύων και θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο βάσει όγκου, 20072016 (σε χιλ. τοννους) 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 Εξαγωγές 439 442 502 453 466 436 517 480 416 467 Εισαγωγές 723 676 722 740 755 721 704 721 782 748 1.162 1.117 1.224 1.193 1.221 1.157 1.221 1.201 1.198 1.215-284 -234-220 -287-289 -284-187 -241-366 -281 σε χιλ. τόνους Σύνολο Πλεόνασμα (+)/ Έλλειμμα (-) 2016 2015 2. Ανάλυση εξαγωγών εισαγωγών Τα ψάρια αντιπροσώπευαν το 74% των εισαγωγών θαλασσινών βάσει όγκου το 2016, συνολικά 612 χιλιάδες τόνους. Τα μαλακόστρακα αντιπροσώπευαν το 14% των εισαγωγών σε όγκο και το 26% σε αξία. Το μερίδιο των λοιπών αλιευτικών προϊόντων ανήλθε στο 12% σε όγκο και μόνο το 5% της αξίας όλων των εισαγωγών. Το 2016, ο τόνος παρέμεινε το υψηλότερο εισαγόμενο ψάρι κατά βάρος - 123 χιλιάδες τόνους, δηλαδή αύξηση άνω του 30% σε τέσσερα χρόνια - ακολουθούμενη από το γάδο με 121 χιλιάδες τόνους. Άλλα βασικά εισαγόμενα είδη ήταν ο σολομός (86.000 τόνοι), ο εγκλεφίνος (45.000 τόνοι) και οι γαρίδες θερμού νερού (41.000 τόνοι). Βάσει αξίας, τα σημαντικότερα εισαγωγικά είδη θαλασσινών ήταν οι γαρίδες, ο γάδος, ο σολομός και ο τόνος, αντιπροσωπεύοντας περίπου τα 2/3 των συνολικών εισαγωγών. Το Ηνωμένο Βασίλειο εξήγαγε 351 χιλιάδες τόνους ψαριών (εξαιρουμένων των οστρακοειδών) το 2016. Εξάλλου, από το Ηνωμένο Βασίλειο εξήχθησαν 88 χιλιάδες τόνοι μαλακόστρακων. Βάσει όγκου, τα σημαντικότερα εξαγόμενα είδη ήταν ο σολομός με 106 χιλιάδες τόνους, το σκουμπρί, με εξαγωγές 84 χιλιάδων τόνων, και η ρέγγα με 44 χιλιάδες τόνους. Βάσει αξίας, οι εξαγωγές σολομού αντιστοιχούν σε περίπου 1/3 των συνολικών εξαγωγών του ΗΒ, ακολουθούμενες από τις εξαγωγές αστακοειδών (κυρίως καραβίδες) και χτενιών. Βάσει αξίας, οι σημαντικότεροι προμηθευτές του Ηνωμένου Βασιλείου είναι η Ισλανδία, οι Φερόες Νήσοι, η Γερμανία, η Κίνα και η Σουηδία. Η Ελλάδα βρίσκεται στην 35η θέση των προμηθευτών με μερίδιο 0,4% επί του συνόλου των εξαγωγών. Αντίστοιχα στις εξαγωγές, οι σημαντικότεροι πελάτες του ΗΒ είναι η Γαλλία, οι ΗΠΑ και η Ισπανία με συνολικό μερίδιο 50%. Η Ελλάδα βρίσκεται, το 2016, στην 26η θέση των πελατών με εισαγωγές ύψους 4,67 εκατ (κυρίως αφορά εισαγωγές σολομού, σκουμπριού και γαρίδων). Πίνακας 3: Εισαγωγές ιχθύων και θαλασσινών στο ΗΒ ανά χώρα, βάσει αξίας, 2012-2016 (σε χιλ. λίρες) 291.340 % 2016/15 11% % 2016/12 15% Μερ. 2016 10,96% 136.502 47% 56% 7,01% 177.647 167.151 22% 27% 6,97% 184.049 164.743 7% 17% 6,33% 164.929 173.122 172.193 12% -6% 5,34% 105.480 108.762 105.931 79.842 53% 102% 5,30% 117.006 98.224 78.235 64.408 21% 120% 4,65% 109.009 117.029 107.222 166.273 6% -31% 3,78% Αξία σε χιλ. λίρες 2016 2015 2014 2013 2012 1 Ισλανδία 333.840 302.094 280.707 287.407 2 Νήσοι Φερόες 213.334 144.779 188.502 205.678 3 Γερμανία 212.318 174.314 172.773 4 Κίνα 192.642 179.660 195.925 5 Δανία 162.498 144.699 6 Σουηδία 161.393 7 Βιετνάμ 141.616 8 Νορβηγία 115.118 16

9 Ολλανδία 114.623 98.771 91.838 10 Ινδία 111.182 83.884 103.458 11 Ταϊλάνδη 101.837 93.175 126.209 12 Καναδάς 100.179 137.430 119.148 13 ΗΠΑ 83.586 89.777 14 Γαλλία 74.158 62.239 15 Ισπανία 72.821 16 Μπανγκλαντές 17 Πολωνία 18 82.224 16% 39% 3,76% 77.748 55.141 33% 102% 3,65% 186.190 193.641 9% -47% 3,34% 79.828 95.480-27% 5% 3,29% 96.042 93.655 79.195-7% 6% 2,75% 61.666 55.573 46.852 19% 58% 2,44% 53.916 48.220 53.764 46.048 35% 58% 2,39% 68.759 64.728 67.491 60.683 53.131 6% 29% 2,26% 68.478 59.252 65.871 68.513 69.642 16% -2% 2,25% Ινδονησία 66.388 63.197 63.754 66.616 46.327 5% 43% 2,18% 19 Γκάνα 65.617 57.363 41.431 47.776 48.725 14% 35% 2,16% 20 Σεϋχέλλες 58.768 58.684 62.595 71.345 41.680 0% 41% 1,93% 35 Ελλάδα Σύνολο Εισαγωγών 85.863 11.524 16.650 11.957 24.940 32.058-31% -64% 0,38% 3.044.781 2.652.215 2.738.495 2.759.499 2.572.091 15% 18% 100% Πίνακας 4: Εξαγωγές ιχθύων και θαλασσινών από το ΗΒ ανά χώρα, βάσει αξίας, 2012-2016(σε χιλ. λίρες) Αξία σε χιλ. λίρες 2016 2015 2014 2013 2012 1 Γαλλία 452.105 350.039 366.257 349.437 314.127 % 2016/5 %2016/2 Μερ. 2016 29% 44% 27,59% 2 ΗΠΑ 202.594 192.632 243.172 214.727 3 Ισπανία 170.210 128.319 142.190 120.736 178.417 5% 14% 12,36% 122.988 33% 38% 4 Ιρλανδία 141.191 122.765 137.838 10,39% 129.800 128.515 15% 10% 8,62% 5 Ιταλία 111.531 92.475 6 Κίνα 89.954 70.898 90.842 87.600 88.023 21% 27% 6,81% 102.669 68.997 49.363 27% 82% 7 Ολλανδία 75.780 62.863 5,49% 73.593 68.145 67.190 21% 13% 4,62% 8 Γερμανία 69.566 9 Νότια Κορέα 29.925 53.012 64.398 71.609 89.471 31% -22% 4,24% 28.128 23.631 20.641 17.144 6% 75% 10 Πολωνία 1,83% 28.722 19.615 32.313 44.115 34.573 46% -17% 11 1,75% Βέλγιο 27.803 18.137 25.640 36.354 35.445 53% -22% 1,70% 12 Δανία 24.570 28.136 25.039 18.121 18.943-13% 30% 1,50% 13 Βιετνάμ 23.553 12.849 10.227 14.485 6.552 83% 259% 1,44% 14 Νιγηρία 19.937 22.262 37.959 20.729 24.570-10% -19% 1,22% 15 Χονγκ Κονγκ 13.529 12.641 16.692 14.134 10.432 7% 30% 0,83% 16 Καναδάς 12.003 6.268 10.671 9.103 8.460 92% 42% 0,73% 17 Ταϊβάν 11.816 6.135 9.620 15.380 9.605 93% 23% 0,72% 18 Ιαπωνία 10.915 6.304 7.694 9.558 8.382 73% 30% 0,67% 19 HAE 10.472 9.204 11.838 13.230 13.636 14% -23% 0,64% 20 Πορτογαλία 10.380 9.491 7.983 8.269 7.362 9% 41% 0,63% 26 Ελλάδα 4.671 3.742 4.762 4.117 3.347 25% 40% 0,28% 1.355.800 23% 21% 100,00% Σύνολο Εξαγωγών 1.638.894 1.336.686 1.570.185 1.465.202 Ε. ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ 1. Δομή αγοράς Δίκτυα Διανομής Οι αλιείς προμηθεύουν τους μεταποιητές και τους χονδρεμπόρους μέσω των τοπικών ιχθυοσκάλων. Οι μεταποιητές ψαριών και θαλασσινών πωλούν σε μια μεγάλη ποικιλία πελατών στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπως λιανοπωλητές, χονδρέμπορους και επιχειρήσεις τροφίμων. Ορισμένοι μεταποιητές πωλούν επίσης απευθείας στους πελάτες λιανικής πώλησης, διαθέτοντας σημεία πώλησης στις εγκαταστάσεις τους ή παρέχοντας υπηρεσίες παράδοσης. Η συνηθέστερη οδός στην λιανική αγορά 17

είναι μέσω χονδρεμπόρου, ενώ η απευθείας πώληση σε αλυσίδες σουπερ-μάρκετ γίνεται κατά κύριο λόγο από μεγάλου μεγέθους μεταποιητικές μονάδες. Ανάλογα με την πελατειακή βάση, ένας μεταποιητής μπορεί να έχει διαφορετικές συμβατικές ρυθμίσεις. Οι συμβάσεις με μεγάλες μονάδες λιανικής εγγυώνται την επιχειρηματική δραστηριότητα για ένα χρονικό διάστημα, αλλά συνήθως έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση της πελατειακής βάσης και τη μακρά περίοδο σταθερών τιμών πώλησης. Η επαναδιαπραγμάτευση τέτοιων συμβάσεων μπορεί να επιβάλει μεγάλη πίεση στους μεταποιητές, εάν ένα σημαντικό μέρος της επιχείρησής τους εξαρτάται από αυτές. Οι αλλαγές στις αγορές λιανικής, όπως η αύξηση των καταστημάτων αυξάνουν τον αριθμό των σημείων πώλησης των θαλασσινών. Ωστόσο, τα εν λόγω καταστήματα διαθέτουν περιορισμένο φάσμα θαλασσινών, γεγονός που ενδέχεται να έχει επιπτώσεις σε ορισμένες περιπτώσεις για εποχική επεξεργασία αποθεμάτων. Τα σουπερμάρκετ είναι το βασικό κανάλι λιανικής για τα διατηρημένα σε απλή ψύξη. Περίπου το 80% των αγοραστών χρησιμοποιούν σούπερ μάρκετ για να αγοράσουν τη συγκεκριμένη κατηγορία. Καταστήματα μεγαλύτερου μεγέθους (υπεραγορές), εκπτωτικές αλυσίδες και τοπικά παντοπωλεία (convenience stores) ακολουθούν με μικρότερα μερίδια. Το διαδικτυακό κανάλι προσελκύει, επίσης, ένα σχετικά υψηλό ποσοστό αγοραστών κυρίως μικρότερων ηλικιών. Τα σουπερ μάρκετ παραμένουν το βασικό κανάλι για τα κατεψυγμένα θαλασσινά, που πωλούν το 86% των κατεψυγμένων θαλασσινών σε όγκο. Τα τελευταία χρόνια έχει υπάρξει μια στροφή από τα σούπερ μάρκετ σε καταστήματα online, εκπτωτικές αλυσίδες και παντοπωλεία. Τα κατεψυγμένα έχουν, επίσης, μεγαλύτερη παρουσία στις διαδικτυακές πωλήσεις σε σχέση με τις άλλες κατηγορίες, καθώς οι καταναλωτές των ψυγμένων προτιμούν να επιλέγουν τα θαλασσινά τους επιτόπου. Διάγραμμα 4: Μερίδιο πωλήσεων μεταξύ μεγάλων λιανεμπόρων 2. Παρουσία ελληνικών προϊόντων Υπάρχει σταθερά παρουσία ελληνικών προϊόντων, κυρίως ιχθυοκαλλιέργειας, στη βρετανική αγορά, αν και από το 2012 η τάση είναι πτωτική. Τα κυριότερα είδη είναι το λαβράκι και η τσιπούρα, τα οποία είναι ευρέως διαθέσιμα σε αλυσίδες λιανικής. 18

Συνοπτικά, με μέσο όρο ελληνικών εξαγωγών περίπου 20 εκατ. κατ έτος την τελευταία δεκαετία, το 2016 οι εξαγωγές ανήλθαν σε 11,52 εκατ. λίρες, μειωμένες κατά -31% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Η εξέλιξη των ελληνικών εξαγωγών απεικονίζεται στον παρακάτω πίνακα. Πίνακας 5: Ελληνικές εξαγωγές ιχθύων και θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο, 2007-2016, 2- ψήφια και 4-ψηφια ανάλυση σε χιλ. 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛ. ΕΞΑΓΩΓΩΝ 11.524 16.650 11.957 24.940 32.058 26.309 20.284 15.520 18.635 18.910 % ET. MET. ΣΥΝ. ΕΛΛ. ΕΞΑΓ. -31% 39% -52% -22% 22% 30% 31% -17% -1% ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Σ.Ο. 11.289 16.457 11.827 24.856 31.947 26.171 20.149 15.081 18.366 18.650 03-- - Εμπόριο κάτω του κατωφλίου 4.697 8.343 0301 Ψάρια ζωντανά 35 20 288 52 0302 Ψάρια νωπά ή διατηρημένα με απλή ψύξη, με εξαίρεση τα φιλέτα και 4.274 5.651 9.799 20.207 27.262 25.165 19.311 13.998 15.981 16.529 άλλη σάρκα ψαριών της κλάσης 0304 0303 Ψάρια κατεψυγμένα, με εξαίρεση τα φιλέτα και άλλη σάρκα ψαριών της 2.197 1.514 415 11 62 154 122 411 795 212 κλάσης 0304 0304 Φιλέτα και άλλη σάρκα ψαριών (έστω και αλεσμένα), νωπά, διατηρημένα με απλή ψύξη ή 27 900 1.345 2.746 1.677 189 343 494 1.323 1.820 κατεψυγμένα 0305 Ψάρια αποξεραμένα, αλατισμένα ή σε άρμη. Ψάρια καπνιστά 15 29 248 1.769 2.655 435 0 3 0 2 0306 Μαλακόστρακα 0 1 0 93 198 104 44 84 153 16 0307 Μαλάκια 80 20 20 30 59 104 42 40 114 71 ΚΑΤ. 1604 & 1605 Σ.Ο. 235 193 130 85 111 139 134 438 268 260 1604 Παρασκευάσματα και κονσέρβες ψαριών. Χαβιάρι και τα υποκατάστατα αυτού που παρασκευάζονται από αυγά ψαριού 1605 Μαλακόστρακα, μαλάκια και άλλα ασπόνδυλα υδρόβια, παρασκευασμένα ή διατηρημένα 144 191 88 81 88 92 134 332 209 118 91 2 43 3 23 46 0 106 60 142 Οι σημαντικότερες κατηγορίες εξαγόμενων είναι τα νωπά ή διατηρημένα με απλή ψύξη ψάρια, ακολουθούμενα από τα κατεψυγμένα ψάρια. Όσον αφορά τα συγκεκριμένα είδη ψαριών, ο ακόλουθος πίνακας δίνει περισσότερες πληροφορίες, αν και λόγω μεθοδολογικών αλλαγών της βρετανικής στατιστικής υπηρεσίας, η κατηγοριοποίηση είναι πολύ δύσκολη καθώς το 2016 περίπου 40% των εξαγωγών κατατασσόταν στην κατηγορία εμπόριο κάτω του κατωφλίου, η οποία περιλαμβάνει ως επί το πλείστον μικρές παραγγελίες. Επίσης, με την εξαίρεση της τσιπούρας και του λαβρακιού, υπάρχει σημαντική μεταβλητότητα των εξαγόμενων ειδών από έτος σε έτος. Ως εκ τούτου, για λόγους καλύτερης απεικόνισης, κατηγοριοποιούνται βάσει του συνόλου των εξαγωγών κατά την τελευταία δεκαετία: Πίνακας 6: Ελληνικές εξαγωγές ιχθύων και θαλασσινών στο Ηνωμένο Βασίλειο, 2007-2016, 8- ψήφια ανάλυση σε χιλ. 2016 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2007-2016 ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΛ. ΕΞΑΓΩΓΩΝ 11.524 16.650 11.957 24.940 32.058 26.309 20.284 15.520 18.635 18.910 196.787 03028410 - Λαβράκι (Dicentrarchus labrax) νωπό ή διατηρημένο με απλή ψύξη 03028530 - Τσιπούρες (Sparus aurata) νωπές ή διατηρημένες με απλή ψύξη 03 ------ - HS2 Κάτω από το Κατώφλι Εμπόριο 03044500 - Φιλέτα ξιφία (Xiphias gladius) νωπά ή διατηρημένα με απλή ψύξη 03028510 - Σπαρίδες θάλασσας (Sparidae) του είδους Dentex dentex ή Pagellus spp. 03038410 - Λαβράκι (Dicentrarchus labrax) κατεψυγμένο 2.042 3.000 5.280 13.303 18.444 18.509 14.834 10.250 12.928 13.395 111.986 2.152 2.370 3.890 6.111 7.396 5.747 4.012 2.735 2.355 2.420 39.188 4.697 8.343 13.039 889 1.308 2.575 808 5 0 254 344 285 6.467 0 0 168 432 640 416 373 702 627 514 3.872 1.656 1.164 0 0 44 40 63 272 480 56 3.775 03056980 - Ψάρια μόνο αλατισμένα ή 0 0 78 994 1.478 268 0 0 0 0 2.818 19