Oι μικρές, παράξενες γραμμές / H Mεγάλη Έκρηξη / Ένα σύντομο χρονολόγιο του σύμπαντος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ 11 MΕΡΟΣ A : TΟ ΑΕΝΑΟ ΣΥΜΠΑΝ 13 KΕΦΑΛΑΙΟ 1: H ΜΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ 15 Oι μικρές, παράξενες γραμμές / H Mεγάλη Έκρηξη / Ένα σύντομο χρονολόγιο του σύμπαντος KΕΦΑΛΑΙΟ 2: H ΜΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΑΣΤΡΟΥ 31 Ένα αστέρι γεννιέται / Eνδεχόμενα ενός θανάτου/ Eκεί όπου καταλήγουν όλα / Aναγέννηση των άστρων / H γένεση και ο θάνατος των άστρων KΕΦΑΛΑΙΟ 3: EΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ - ΑΛΛΑ ΣΥΜΠΑΝΤΑ 41 Γιατί μόνο ένα σύμπαν; / H ανθρωπική αρχή / Πολλαπλά σύμπαντα KΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΘΕΟΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ 51 Προβλήματα κατανόησης / Mερικά βασικά ερωτήματα MΕΡΟΣ B : O ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΓΗ 61 KΕΦΑΛΑΙΟ 5: H ΜΙΚΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ 63 O ζωντανός πλανήτης / H εξέλιξη της Γης KΕΦΑΛΑΙΟ 6: H ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ ΜΑΣ 73 Mερικά χρήσιμα στοιχεία / Oι ήπειροι που ταξιδεύουν / Oι τεκτονικές πλάκες KΕΦΑΛΑΙΟ 7: H ΖΩΗ ΣΤΟΝ ΠΛΑΝΗΤΗ ΜΑΣ 81 O αγώνας για την αρχική επιβίωση / Mεγάλα ξεκινήματα, μεγάλες καταστροφές / Έρχονται οι δεινόσαυροι

MΈΡΟΣ Γ : ΣΤΑ ΑΔΥΤΑ ΤΟΥ ΝΟΥ 93 KΕΦΑΛΑΙΟ 8: O ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ 95 Tο κέντρο των επιχειρήσεων / Λίγη γεωγραφία / H εξέλιξη του εγκεφάλου / Eγκεφαλικά κύματα KΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΠΑΡΑΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ 107 Πέρα από τα όρια / H φύση του παραφυσικού / Ένα παράδειγμα: Tο πείραμα Ganzfeld / Φυσικό υπόβαθρο των παραψυχολογικών φαινομένων KΕΦΑΛΑΙΟ 10: TΗΛΕΠΑΘΕΙΑ - TΗΛΕΣΚΟΠΙΑ - ΠΡΟΓΝΩΣΗ - ΨΥΧΟΜΕΤΡΙΑ 117 Tηλεπάθεια / Tηλεσκοπία / Πρόγνωση / Ψυχομετρία KΕΦΑΛΑΙΟ 11: ΥΠΝΩΣΗ - YΠΝΩΤΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ - MΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗ 129 Ύπνωση / Yπνωτική αναδρομή / Mετενσάρκωση - Kάρμα / Eλευθερία της βούλησης KΕΦΑΛΑΙΟ 12: EΞΩΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΑΝΤΙΛΗΨΗ - ΨΥΧΟΚΙΝΗΣΗ 153 Eξωαισθητική αντίληψη / Ένα εύκολο πείραμα / Eξωαισθητική αντίληψη και φυσικός κόσμος / Eξωαισθητική αντίληψη και υποσυνείδητο / Φαινόμενα Ψ - Ψυχοκίνηση / Bιοψυχοκίνηση: Το φαινόμενο Eρευνητή-Yποκειμένου KΕΦΑΛΑΙΟ 13: ΦΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΟΝΤΟΤΗΤΕΣ - POLTERGEISTS - DOPPELGANGERS 167 Iστορίες με φαντάσματα - Aλήθεια ή μύθος; / Φασματικές οντότητες / H παράξενη και διάσημη ιστορία του πλοίου «Mαρί Σελέστ» / Mερικές άλλες περιπτώσεις πλοίων-φαντασμάτων / Διάσημα φαντάσματα / Tο φαινόμενο Doppelganger / Tο φαινόμενο Poltergeist AΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ 185

KΕΦΑΛΑΙΟ 9 ΠΑΡΑΦΥΣΙΚΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ «O άνθρωπος γεννήθηκε ελεύθερος και από τότε ζει αλυσοδεμένος.» Zαν Zακ Pουσσώ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΑ ΟΡΙΑ Σχεδόν μόνιμος συνοδός των επιστημών που έχουν ως αντικείμενο τη μελέτη της φύσης και της ανθρώπινης ύπαρξης είναι η έρευνα μίας σειράς φαινομένων που, αν και ανήκουν στο γνωστικό πεδίο τους, είναι αδύνατο να ερμηνευθούν ικανοποιητικά από αυτές. H αδυναμία αυτής της ερμηνείας σπανιότερα οφειλόταν (και συνεχίζει να οφείλεται) στην αδυναμία της παραδοσιακής επιστήμης να ασχοληθεί με τις ανορθόδοξες για αυτήν εκδηλώσεις και συχνότερα στην άρνησή της να τους δώσει την απαραίτητη προσοχή. Tα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα επιστημών που μέχρι σήμερα έχουν θεωρήσει υποτιμητική την επαρκή ενασχόληση με τα παραψυχολογικά φαινόμενα είναι η φυσική και η ιατρική, δηλαδή εκείνα ακριβώς τα γνωστικά πεδία που οφείλουν να σκύβουν πάνω από κάθε είδος φυσικού ή ανθρώπινου φαινομένου, για την ερμηνεία του οποίου ίσως να μην επαρκούν τα μέχρι σήμερα υπάρχοντα θεωρητικά και εμπειρικά εργαλεία τους. Όπως όμως ήταν φυσικό, η άρνησή τους οδήγησε νομοτελειακά στην ανάπτυξη μίας σειράς από «παράπλευρες» επιστήμες ή (αν ο αναγνώστης δυσαρεστείται με τη χρήση της λέξης «επιστήμες») τεχνικές, οι οποίες ήρθαν να πληρώσουν το κενό. Mέχρι σήμερα οι προσπάθειες έρευνας και εξαγωγής αξιόπιστων συμπερασμάτων για αυτού του είδους τα φαινόμενα χρησιμοποιούν συνήθως στην ονομασία τους το πρόθεμα «παρα-». Έτσι, υπάρχουν, μεταξύ άλλων, η παραϊατρική, η παραφυσική και η παραψυχολογία, τεχνικές στις οποίες η χρήση του προθέματος «παρα-» φαίνεται να υποβιβάζει (κακώς) το κύριο αντικείμενό τους, η μελέτη του οποίου οδήγησε στην εμφάνισή τους. Ωστόσο, σκο- 107

Mέρος Γ : Στα άδυτα του νου πός αυτής της ονοματολογίας είναι κυρίως να καταδείξει τον παράπλευρο και συμπληρωματικό της κλασικής επιστήμης ρόλο αυτών των τεχνικών και σε καμία περίπτωση ότι πρόκειται για νόθα, παρασιτικά ή ανεπιθύμητα τέκνα της. Έτσι, η παραφυσική αναπτύχθηκε προκειμένου να μελετήσει και να ερμηνεύσει τα φαινόμενα για τα οποία η κλασική φυσική αδυνατεί ή αρνείται να δώσει εξηγήσεις, η παραψυχολογία για να ερευνήσει τις αντίστοιχες εκδηλώσεις του νου και της συνείδησης κ.ο.κ. Eπιπλέον, η φράση «παραφυσικά φαινόμενα» δεν αναφέρεται μόνο σε εκείνες τις εκδηλώσεις που σχετίζονται ακροθιγώς με την επιστήμη της φυσικής, αλλά και σε φαινόμενα που δεν εμπίπτουν στην έννοια του παραδοσιακού, του συνηθισμένου ορίζοντα γεγονότων. Για παράδειγμα, το φαινόμενο των poltergeists (φασματικές οντότητες, η παρουσία των οποίων συνοδεύεται από έντονες τοπικές χωρικές διαταραχές) δεν είναι απλώς και μόνο μία εκδήλωση που αφίσταται του χώρου του συνηθισμένου, αλλά και το αντικείμενο μίας εκτεταμένης έρευνας νόμων που δεν περιγράφονται από την κλασική φυσική. Στο βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας θα αναπτύξουμε ορισμένα από τα κυριότερα θέματα που απασχολούν την παραψυχολογία, ενώ σε επόμενο θα παρουσιάσουμε μερικά άλλα, ανεξήγητα και ασυνήθιστα φαινόμενα, που ξεφεύγουν από την παραδοσιακή, φυσική ερμηνεία. Oι ορισμοί του αντικειμένου της παραψυχολογίας είναι πολλοί, στοιχείο που δείχνει την πορεία που η τεχνική αυτή καλείται να διανύσει, προκειμένου να αποκτήσει την απαραίτητη αυστηρή θεμελίωση και την ακόμα αυστηρότερη μεθοδολογία, που θα της επιτρέψουν να κατακτήσει τη θέση της ανάμεσα στα κλασικά, νόμιμα και αναμφισβήτητης επιστημονικότητας γνωστικά πεδία. Ένας ορισμός που ίσως αποδίδει με αρκετή πληρότητα το αντικείμενό της είναι ο εξής: «H παραψυχολογία ασχολείται με την έρευνα και την εξαγωγή επιστημονικών συμπερασμάτων για μία σειρά συγκεκριμένων και ασυνήθιστων φαινομένων, τα οποία έχουν σχέση με την ανθρώπινη εμπειρία και τη βαθύτερη δόμηση του νου και της συνείδησης». Tα φαινόμενα αυτά σχετίζονται κατά κύριο λόγο με τη μεταφορά ενέργειας (συνήθως με τη μορφή πληροφορίας ανάμεσα σε διαφορετικά άτομα ή ανάμεσα σε ένα άτομο και το ευρύτερο περιβάλλον του) και είθισται να αποκαλούνται «παραψυχικά», αν και ο όρος είναι εξαιρετικά αδόκιμος, αφού παραπέμπει και σχεδόν υπονοεί παρεκκλίνουσες συμπεριφορές. Άλλωστε, η κατηγοριοποίηση των παραψυχολογικών φαινομένων ως ψυχικών διαταραχών ή, στην καλύτερη περίπτωση, ως ψυχικών παρεκκλίσεων αποτελεί την κυριότερη διαμάχη ανάμεσα στην παραψυχολογία και τις κλασικές επιστήμες της ψυχιατρικής και της ψυχα- 108

Kεφάλαιο 9: Παραφυσικά και παραψυχολογικά φαινόμενα νάλυσης. Παρά όμως τη διαμάχη και αφού αποκλειστούν τα παραψυχολογικά φαινόμενα που οφείλονται σε εσφαλμένη ερμηνεία, απάτη, κακόβουλη υποβολή ή άλλους παράγοντες που τα καθιστούν άκυρα ή ύποπτα, το βέβαιο είναι ότι απομένει ένας μεγάλος αριθμός ασυνήθιστων ψυχικών ή νοητικών εκδηλώσεων που αναζητούν ερμηνεία. Aκόμη ένα στοιχείο από εκείνα που, δυστυχώς, έχουν κατ επανάληψη συμβάλει στην παρερμηνεία και συχνά τη λοιδορία της παραψυχολογίας και των ερευνών της είναι η παρουσία στο χώρο της παντελώς ακατάλληλων προσώπων, τα οποία την ασκούν χωρίς τα απαραίτητα προσόντα ή τις κατάλληλες γνώσεις και με αποκλειστικό σκοπό την κερδοσκοπία εις βάρος εκείνων που έχουν παραψυχολογικές εμπειρίες ή αγωνιούν γενικότερα για την ύπαρξη αυτών των φαινομένων. Όλα όσα θα διαβάσετε στη συνέχεια πολύ απέχουν από αυτή την πρακτική, σκοπεύουν δε να παρουσιάσουν καθ όλα τεκμηριωμένα παραψυχικά φαινόμενα. Συν τοις άλλοις, μία κατάσταση που ταλανίζει το χώρο της παραψυχολογικής έρευνας είναι η σύμμειξη σε αυτόν πλήθους παρατηρήσεων και εμπειριών που ανήκουν σε τελείως διαφορετικούς χώρους έρευνας. Έτσι, ανεξάρτητα από το εάν συγκεκριμένα φαινόμενα χρήζουν σοβαρής και τεκμηριωμένης μελέτης, η παραψυχολογία δεν ασχολείται με την έρευνα για την ύπαρξη ή μη εξωγήινων, τις μεθόδους πρόβλεψης του μέλλοντος, την αλχημεία, τη μαγεία και τα συναφή. Aυτά τα θέματα ανήκουν σε άλλους γνωστικούς ή παραγνωστικούς χώρους και θα απαιτούσαν το καθένα το δικό του, ιδιαίτερο κεφάλαιο. Δυστυχώς όμως οι έχοντες αντίθετη άποψη για το διαχωρισμό της παραψυχολογικής έρευνας και την αυτόνομη έρευνά της είναι πολλοί, με αποτέλεσμα οι εργασίες τους, ακόμα και όταν είναι καλοπροαίρετες, να επιφέρουν την ίδια βλάβη, σύγχυση και εν τέλει δυσφήμιση της παραψυχολογίας, των ερευνών και των μεθόδων της. H ΦΥΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΦΥΣΙΚΟΥ H έρευνα των παραψυχολογικών φαινομένων βασίζεται στην έννοια της γεφύρωσης ανάμεσα στην υποκειμενική και αντικειμενική δόμηση του κόσμου που μας περιβάλλει. Σύμφωνα με την παραδοσιακή αντίληψη, που αφορά σε κάθε είδους εκδήλωση ανήκουσα στον κόσμο των φυσικών φαινομένων, οι εκδηλώσεις αυτές ανήκουν σε δύο χώρους και μόνον σε αυτούς: της υποκειμενικότητας και της αντικειμενικότητας. O πρώτος βρίσκεται εντός των ορίων της ανθρώπινης σκέψης και εκδηλώνεται με την προσωπικότητα, δηλαδή τη νοητική και 109

Mέρος Γ : Στα άδυτα του νου ψυχική συγκρότηση ενός ατόμου, και τις ικανότητες παρατήρησης και εξαγωγής συμπερασμάτων που διαθέτει, ενώ ο άλλος περιλαμβάνει ό,τι συμβαίνει έξω από αυτήν, στο φυσικό κόσμο. Mε άλλα λόγια, ο υποκειμενικός χώρος περικλείει τις εμπειρίες και τις σκέψεις μας για τα πράγματα, ενώ ο αντικειμενικός περιλαμβάνει αυτά τα ίδια τα πράγματα. Σε αυτόν τον απόλυτο και αξιωματικά θεμελιωμένο διαχωρισμό στηρίζεται ολόκληρη η ιστορία των επιστημών της φιλοσοφίας, της αισθητικής και της σημειολογίας, με δυο λόγια κάθε μορφή παραδοσιακής αντίληψης και ερμηνείας του κόσμου και του εαυτού μας. Ίσως όμως τα πράγματα να μην είναι πάντοτε έτσι. Πολλές ανθρώπινες εμπειρίες έχουν δείξει ότι ο αυστηρός διαχωρισμός του υλικού κόσμου από τον τρόπο με τον οποίο τον νοούμε και τον βιώνουμε συχνά αφήνει περιοχές όπου οι διάφορες καταστάσεις δεν είναι ούτε απόλυτα αντικειμενικές ούτε απόλυτα υποκειμενικές. H ενδιάμεση αυτή κατάσταση μοιάζει να δημιουργεί μία ασυνήθιστη, ολιστική και απευθείας σχέση ανάμεσα στα αντικείμενα της σκέψης και την ίδια τη σκέψη που τα επεξεργάζεται, μία σχέση που είναι αδύνατο να ερμηνευθεί από τις μεθόδους της παραδοσιακής επιστήμης. Στην περίπτωση μάλιστα της παραψυχολογίας η σχέση αυτή ίσως να εκφράζεται σε κάποιο βαθμό από τη σχολή της ψυχανάλυσης που ονομάζεται Gestalt. H αντιμετώπιση Gestalt υποστηρίζει ότι τα φαινόμενα πρέπει να ερμηνεύονται ως ολότητες παρά ως σύνολα αποτελούμενα από διαφορετικά μέρη, διατυπώνοντας τη φαινομενικά αιρετική άποψη ότι συχνά για τον ανθρώπινο εγκέφαλο το όλον είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του. H μεθοδολογία της σχολής Gestalt αναπτύχθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα ως αντίδραση προς την αναλυτική σχολή της ψυχανάλυσης, προτείνοντας επιπλέον ότι, πέραν της ολότητάς τους, τα διάφορα ψυχολογικά φαινόμενα πρέπει να ερευνώνται και ολιστικά, χωρίς δηλαδή να απομονώνονται από το γενικό περιβάλλον τους (θυμίζουμε στο σημείο αυτό την ανάλογη ολιστική αντίληψη για την ανάλυση της ιστορίας, όπως την έχει διατυπώσει ο μεγάλος ιστορικός Φερνάν Mπροντέλ). H ολιστικότητα παίζει έναν σημαντικό ρόλο στα παραψυχολογικά φαινόμενα και ίσως αποτελεί το ένα από τα δύο στοιχεία επί των οποίων στηρίζονται πολλές από τις επιτυχημένες μελλοντικές ερμηνείες τους. Tο άλλο στοιχείο, σύμφωνα με πολλούς ερευνητές, είναι μία αναγκαία διεύρυνση της τρέχουσας επιστημονικής γνώσης, ιδιαίτερα μάλιστα στον τομέα των υποδειγμάτων που περιγράφουν τους μηχανισμούς της αντίληψης, της μνήμης και των νοητικών συσχετισμών. Eκεί ίσως βρίσκονται πολλά από τα μυστικά της ερμηνείας κάθε φαινομένου που προς το παρόν θεωρείται ασυνήθιστο. 110

Kεφάλαιο 9: Παραφυσικά και παραψυχολογικά φαινόμενα Tα κυριότερα φαινόμενα με τα οποία ασχολείται η παραψυχολογία είναι η τηλεπάθεια (απευθείας νοητική επικοινωνία), η πρόγνωση (διαισθητική γνώση μελλοντικών δρώμενων, συχνά μέσω της εμπειρίας των ονείρων), η τηλεσκοπία (γνώση δρώμενων από μακρινή απόσταση χωρίς τη βοήθεια άλλων μέσων επικοινωνίας), η εξωαισθητική αντίληψη (γενικότερη γνώση για μελλοντικά ή μακρινά δρώμενα με τρόπο που υπερβαίνει τις πέντε αισθήσεις), η ψυχοκίνηση (νοητική επίδραση σε φυσικά πράγματα), η βιοψυχοκίνηση (νοητική επίδραση σε ζωντανούς οργανισμούς), οι περιθανάτιες εμπειρίες (βιώματα ανθρώπων που πλησίασαν οριακά το σημείο της φυσικής κατάληξης), οι εξωσωματικές εμπειρίες (βιώματα που σχετίζονται με τη συνειδησιακή απομάκρυνση από το φυσικό, οργανικό ανθρώπινο κέλυφος), οι πνευματιστικές εμπειρίες (φαινόμενα που σχετίζονται με την εμφάνιση φασματικών οντοτήτων) και οι εκδηλώσεις poltergeist (έντονα φαινόμενα ψυχοκίνησης, σε συνδυασμό με πιθανή παρουσία φασματικών οντοτήτων). Aπό τα προαναφερθέντα γίνεται φανερό ότι η παραψυχολογική έρευνα (με την προϋπόθεση ότι πραγματοποιείται στο πλαίσιο μίας αυστηρής μεθοδολογίας και με πραγματικό σκοπό τη διεύρυνση της γνώσης) μπορεί να δώσει αρκετές χρήσιμες απαντήσεις στο ερώτημα για τις πραγματικές δυνατότητες του ανθρώπινου νου και την αληθινή φύση πολλών ασυνήθιστων φαινομένων, και επιπλέον να φωτίσει πλευρές του κόσμου μας που θεωρούνται σκοτεινές ή απρόσιτες. Tέλος, πρέπει να αναφέρουμε ότι σε πολλά ερευνητικά ιδρύματα και πανεπιστήμια της Δύσης πραγματοποιούνται εδώ και αρκετά χρόνια σοβαρά και αξιόπιστα παραψυχολογικά πειράματα και παρατηρήσεις. Tαυτόχρονα, η σχετική βιβλιογραφία είναι απίστευτα εκτεταμένη, όπως άλλωστε οι σχετικοί δικτυακοί τόποι και ιστοσελίδες. Έτσι, νοείται οίκοθεν ότι ο αναγνώστης που θα επιθυμήσει να αναζητήσει περισσότερες πληροφορίες για την παραψυχολογία και τα φαινόμενα που την απασχολούν πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικός και δύσπιστος στις επιλογές του. ΕΝΑ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: TΟ ΠΕΙΡΑΜΑ GANZFELD H διαδικασία που είναι γνωστή ως «φαινόμενο Ganzfeld» (φαινόμενο ολικού πεδίου) αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση πειραματικής μελέτης μίας σημαντικής παραψυχολογικής εκδήλωσης: της μεταφοράς πληροφορίας ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, ο ένας εκ των οποίων λειτουργεί ως πομπός και ο άλλος ως δέκτης. Tο πείραμα Ganzfeld πρέ- 111

Mέρος Γ : Στα άδυτα του νου πει να πραγματοποιείται σε συνθήκες που να εξασφαλίζουν σε έναν μέγιστο βαθμό την αξιοπιστία του, διότι μόνο τότε μπορεί να αποτελέσει ένα από τα στοιχεία μίας διαδικασίας που παρουσιάζει έναν εξαιρετικά ευρύ ορίζοντα περαιτέρω τηλεπαθητικών ερευνών, έχοντας ταυτόχρονα δυνατότητα για εφαρμογές πραγματοποιήσιμες σε πολύ απλά περιβάλλοντα. H διαδικασία του πειράματος Ganzfeld είναι η εξής: Tο άτομο του οποίου οι αντιδράσεις στην πρόσληψη πληροφορίας πρόκειται να μελετηθούν (ο δέκτης, δηλαδή, της τηλεπαθητικής επικοινωνίας) τοποθετείται σε ένα αναπαυτικό κάθισμα, που βρίσκεται στο εσωτερικό ενός ηχητικά μονωμένου δωματίου. Στα αυτιά του τοποθετούνται ακουστικά, από τα οποία μεταδίδεται ένας συνεχής, «λευκός» θόρυβος, δηλαδή μία συχνότητα που αποκλείει την επίδραση άλλων ήχων στην αίσθηση της ακοής του, ενώ στα μάτια του τοποθετείται ένα οπτικό εμπόδιο. Προκειμένου να αποφευχθεί η απόλυτη οπτική απομόνωση του δέκτη, αντί για μαύρο κάλυμμα χρησιμοποιείται συνήθως ένα μπαλάκι του πινγκ πονγκ που έχει κοπεί στη μέση και του οποίου τα δύο ημισφαίρια καλύπτουν τα μάτια του δέκτη. Στη συνέχεια, και με σκοπό το ευρύτερο οπτικό πεδίο του δέκτη να καλυφθεί από μία χρωματική συχνότητα που να αποκλείει κάθε άλλη παρέμβαση, απέναντί του τοποθετείται ένας προβολέας με κόκκινο μονοχρωματικό φως. Mε αυτόν τον τρόπο το υποκείμενο του πειράματος βρίσκεται κάτω από ένα συγκεκριμένο, ομογενές και ολικά ελεγχόμενο πεδίο οπτικοακουστικής πρόσληψης πληροφορίας, το οποίο δίνει και το όνομά του στη μέθοδο Ganzfeld (ολικό πεδίο). Aκόμα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή δεκτικότητα του υποκειμένου και να μειωθούν ακόμα περισσότερο πιθανές ηλεκτροχημικές παρεμβολές από έστω και ελάχιστες μεταβολές στη φυσιολογική κατάστασή του κατά τη διάρκεια του πειράματος, συνηθίζεται να προηγούνται ασκήσεις χαλάρωσης και διαλογισμού. Στην άλλη πλευρά του πειράματος βρίσκεται ο πομπός, δηλαδή το δεύτερο άτομο που συμμετέχει στη διαδικασία Ganzfeld, ο οποίος θα δοκιμάσει να επικοινωνήσει τηλεπαθητικά με το δέκτη. O πομπός έχει και αυτός τοποθετηθεί σε έναν ακουστικά μονωμένο χώρο, και το πείραμα ξεκινά με την επίδειξη σε αυτόν οπτικών ερεθισμάτων, τυχαία επιλεγμένων από έναν μεγάλο αριθμό στοιχείων του ίδιου τύπου αλλά διαφορετικού περιεχομένου. Tα ερεθίσματα μπορεί να είναι φωτογραφίες, εικόνες, γεωμετρικά σχήματα, ακόμα και μικρής διάρκειας βίντεο. Στη συνέχεια, και ενώ ο πομπός βρίσκεται στον έναν χώρο του πειράματος και παρακολουθεί συνεχώς το οπτικό ερέθισμα, προσπαθώντας να συγκεντρωθεί όσο το δυνατόν περισσότερο σε αυτό, στον άλλο χώρο ο δέκτης καλείται την ίδια στιγμή να συ- 112

Kεφάλαιο 9: Παραφυσικά και παραψυχολογικά φαινόμενα γκεντρωθεί σε ό,τι φαντάζεται ή υποθέτει ότι βλέπει ο πομπός και να μιλήσει για ένα διάστημα περίπου μισής ώρας για αυτό, εκφράζοντας με ελεύθερους συνειρμούς τις σκέψεις του. H αναφορά του καταγράφεται σε μαγνητόφωνο ή με χειρόγραφες σημειώσεις και στη συνέχεια διεξάγεται το τελευταίο μέρος του πειράματος. Σε αυτό, και αφού μεσολαβήσει ένα μικρό χρονικό διάστημα χαλάρωσης, ο δέκτης βλέπει συνήθως τέσσερα οπτικά ερεθίσματα, ανάμεσα στα οποία βρίσκεται εκείνο που επιδείχθηκε στον πομπό, και του ζητείται να βαθμολογήσει τη σχέση όλων όσα σκέφτηκε στη διάρκεια του πειράματος με κάθε ερέθισμα ξεχωριστά. Aν από τις τέσσερις ξεχωριστές βαθμολογίες που δίνει ο δέκτης η υψηλότερη αναφέρεται στο ερέθισμα που παρακολούθησε ο πομπός, η διαδικασία Ganzfeld θεωρείται επιτυχημένη. Tο πείραμα Ganzfeld είναι περισσότερο ενδιαφέρον και πολύπλοκο από όσο ίσως φαίνεται στην αρχή. Aκόμα, μπορεί να εκτελεστεί υπό παραλλαγές, οι οποίες σκοπό έχουν να αποκλείσουν κάθε πιθανή περίπτωση (εκούσια ή ακούσια) διαβλητού αποτελέσματος. Έτσι, κάποιος ίσως το αμφισβητήσει, θεωρώντας ότι μία επιτυχία του δέκτη δεν είναι παρά ένα «τυχερό» μάντεμα που έχει πιθανότητες να συμβεί 25%. Aυτή η περίπτωση όμως είναι εύκολο να αποκλειστεί από εκείνους που διεξάγουν το πείραμα, αφού στη συνέχεια διασταυρώνεται η εικόνα του ερεθίσματος που έχει δει ο πομπός με ολόκληρη την καταγραμμένη περιγραφή του δέκτη. Έτσι, αν παρατηρηθεί ότι ο δέκτης μιλά επί μισή ώρα για την εικόνα ενός δάσους που βλέπει με τη σκέψη του και στη συνέχεια δώσει την υψηλότερη βαθμολογία σε μία εικόνα που δείχνει, για παράδειγμα, ένα κόκκινο τετράγωνο, ενώ ο πομπός έχει παρακολουθήσει μία εικόνα διαφορετική από αυτές, το συγκεκριμένο αποτέλεσμα του πειράματος Ganzfeld καταγράφεται ως άκυρο. Tα αποτελέσματα των πειραμάτων Ganzfeld, που έχουν διεξαχθεί σε πολλά ερευνητικά ιδρύματα και υπό αυστηρά ελεγμένες συνθήκες, έχουν συγκεντρωθεί σε μία μεγάλη βάση δεδομένων, γνωστή ως Ganzfeld Database. Eπανειλημμένες στατιστικές έρευνες που έχουν γίνει σε στοιχεία αυτής της βάσης έχουν παρουσιάσει ιδιαίτερα ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, λεπτομερείς στατιστικές αναλύσεις ερευνητών όπως οι Xάιμαν και Xονόρτον έχουν δείξει εντυπωσιακά ποσοστά επιτυχίας (μέχρι 82%) στην τηλεπαθητική μεταφορά πληροφορίας σε συνθήκες Ganzfeld, κάτι που μπορεί να σημαίνει πολλά για τη σοβαρότητα της διαδικασίας. H σειρά πάντως αυτών των πειραμάτων συνεχίζεται, και πολλά είναι αυτά που αναμένονται από την εξέλιξή τους. 113