SKILLS IN FASHION Μελέτη καταγραφής της παρούσας κατάστασης & των χαρακτηριστικών των επιχειρήσεων ένδυσης στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας-Βουλγαρίας www.skillsinfashion.eu www.skillsinfashion.eu The project co-funded by the European Union (ERDF) and National Funds of Greece and Bulgaria under the European Territorial Cooperation Programme (Greece Bulgaria 2007-2013)
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Μελέτη καταγραφής της παρούσας κατάστασης και των χαρακτηριστικών των επιχειρήσεων ένδυσης στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας-Βουλγαρίας
ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο γενικός στόχος του έργου Skills in fashion είναι η βελτίωση της ποιότητας και η διευκόλυνση της κινητικότητας του ανθρώπινου δυναμικού στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας-Βουλγαρίας μέσω πιλοτικών συμβουλευτικών δράσεων και ενεργειών ηλεκτρονικής υποστήριξης. Η βιομηχανία ένδυσης αναπτύχθηκε σημαντικά στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας-Βουλγαρίας κάνοντας χρήση των ανταγωνιστικών της πλεονεκτημάτων. Η Ελλάδα παραμένει το διοικητικό κέντρο σχεδιασμού, μάρκετινγκ και προώθησης ενώ η Βουλγαρία αποτελεί την κύρια παραγωγική βάση. Ωστόσο, ο κλάδος έχει ανάγκη από έμπειρα στελέχη μεσαίου και ανώτερου επιπέδου, καθώς επίσης και από υπηρεσίες από εξωτερικούς συνεργάτες, ενώ η κινητικότητα των εργαζομένων αποτελεί μια αποτελεσματική λύση. Η μελέτη με τίτλο: Ανάλυση της παρούσας κατάστασης και των χαρακτηριστικών των επιχειρήσεων (ενέργεια 3.1 του Πακέτου Εργασίας 3) υλοποιεί το πρώτο αναγκαίο βήμα ώστε να περιγραφεί η σημερινή κατάσταση του κλάδου ένδυσης στη διασυνοριακή περιοχή. Ο κύριος στόχος του πρώτου μέρους της μελέτης είναι να αναλυθεί η κατάσταση της βιομηχανίας ένδυσης στη περιοχή της Βόρειας Ελλάδας Νότιας Βουλγαρίας. Επίσης, να αναλυθεί η τυπολογία των μορφών των επιχειρήσεων ώστε να καθοριστούν οι ανάγκες τους και οι στρατηγικές τους προοπτικές.
ΜΕΡΟΣ Α : ΕΛΛΑΔΑ Μελέτη καταγραφής της παρούσας κατάστασης και των χαρακτηριστικών των επιχειρήσεων ένδυσης στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας-Βουλγαρίας
ΜΕΡΟΣ Α : ΕΛΛΑΔΑ 1. Ο τομέας ένδυσης στην Ελλάδα Η βιομηχανία ένδυσης αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς μεταποιητικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Είναι ένας παραδοσιακός κλάδος ο οποίος αναπτύχθηκε έντονα τις δεκαετίες του 70, του 80 και του 90 βασιζόμενος κυρίως στο χαμηλό εργατικό κόστος και στις εξαγωγές προς την Ευρώπη. Στα τέλη της δεκαετίας του 90 και κυρίως μετά το 2000, ξεκίνησε η σταδιακή πτώση στους περισσότερους οικονομικούς δείκτες του κλάδου. Αυτό προκλήθηκε εξαιτίας σημαντικών αλλαγών που συνέβησαν στο διεθνές περιβάλλον και επηρέασαν αρνητικά και την ελληνική βιομηχανία ένδυσης. Οι σημαντικότερες αιτίες ήταν η απελευθέρωση του εμπορίου στα προϊόντα ένδυσης κλωστοϋφαντουργίας, η δυναμική ανάπτυξη νέων χωρών παραγωγής στην Ασία, η ένταξη της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (Π.Ο.Ε.) γεγονός που την οδήγησε αργότερα σε εκρηκτικούς ρυθμούς ανάπτυξης, η ένταξη χωρών της πρώην Ανατολικής Ευρώπης στην Ευρωπαϊκή Ένωση και τέλος, η στασιμότητα της κατανάλωσης σε πολλές ευρωπαϊκές αγορές. Η συρρίκνωση της βιομηχανίας ένδυσης ήταν μεγαλύτερη κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, κυρίως για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις. Μετά το 1995 καταγράφηκε σημαντική κάμψη στην παραγωγή και την απασχόληση κυρίως λόγω της μεταφοράς παραγωγικών δραστηριοτήτων στις γειτονικές χώρες των Βαλκανίων ώστε να αξιοποιηθεί το χαμηλό εργατικό κόστος. Η δεκαετία του 2000, υπήρξε αντιθέτως πολύ δημιουργική για τις επιχειρήσεις που ήταν επικεντρωμένες στην εγχώρια αγορά. Η μεγάλη αύξηση της εγχώριας ζήτησης σε συνδυασμό με τον προσανατολισμό των επιχειρήσεων σε εμπορικές δραστηριότητες, οδήγησε τις πωλήσεις των εγχώριων brands σε μεγάλη αύξηση. Ωστόσο, απ το 2009 και μετά, η συνεχιζόμενη επιδείνωση της ελληνικής οικονομίας επηρέασε αρνητικά τις επιχειρήσεις που λειτουργούσαν με προσανατολισμό την εγχώρια αγορά σε ακόμη μεγαλύτερη έκταση απ ότι τις εξαγωγικές επιχειρήσεις. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 2001 2011 η ελληνική βιομηχανία ένδυσης έχασε πάνω από 50.000 θέσεις εργασίας. Ο αριθμός των απασχολουμένων μειώθηκε κατά 68%, από 75.351 εργαζόμενους το 2001 σε 23.914 εργαζόμενους το 2011, ενώ ο αριθμός των επιχειρήσεων μειώθηκε κατά 64%. Οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά 57,6%, από 1.306 εκ. το 2001 σε 553 εκ. το 2011. Αντίθετα, οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 35,4%. Το θετικό εμπορικό ισοζύγιο των 242 εκ. μετατράπηκε σε αρνητικό με αξία -887 εκ.. Την τριετία 2009 2011, εξαιτίας της εγχώριας οικονομικής κρίσης, η αξία της παραγωγής ενδυμάτων στην Ελλάδα μειώθηκε κατά 70%, ο κύκλος εργασιών κατά 47% και οι λιανικές πωλήσεις κατά 42%.
2. Βόρεια Ελλάδα Για πολλά χρόνια η περιοχή της Θεσσαλονίκης υπήρξε το πιο σημαντικό κέντρο στον τομέα ένδυσης κλωστοϋφαντουργίας στην νοτιοανατολική Ευρώπη. Σήμερα, η βόρεια Ελλάδα και κυρίως η περιοχή της Θεσσαλονίκης παραμένει ο πιο σημαντικός πόλος στην Ελλάδα από άποψη απασχόλησης και κυρίως εξαγωγών. Πάνω από το 52% των απασχολουμένων βρίσκονται στην περιοχή αυτή και πάνω από το 90% των εξαγωγών του κλάδου πραγματοποιείται από την βόρεια Ελλάδα. 3. Η δραστηριότητα των ελληνικών επιχειρήσεων στην Βουλγαρία Η μεταφορά των παραγωγικών δραστηριοτήτων από την Ελλάδα στις γειτονικές χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης, ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 90. Η Βουλγαρία ήταν η χώρα η οποία προσέλκυσε το μεγαλύτερο αριθμό ελληνικών επιχειρήσεων και παραμένει σήμερα ο πιο σημαντικός παραγωγικός εταίρος για την Ελλάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της μελέτης που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του έργου Skills in Fashion στα τέλη του 2012, το 73% της παραγωγής ενδυμάτων γίνεται εκτός Ελλάδας. Εντός της Ελλάδας σε συνεργεία φασόν πραγματοποιείται το 12,8% και μόνο το 10,2% γίνεται εντός των επιχειρήσεων. Η Βουλγαρία είναι με διαφορά η κύρια χώρα παραγωγής ενδυμάτων για την Ελλάδα με ποσοστό 57%. Ακολουθούν η Π.Γ.Δ.Μ. με 20%, η Κίνα με 10%, η Αλβανία με 7% και με 6% διάφορες άλλες χώρες. Στην Βουλγαρία το 50% της παραγωγής πραγματοποιείται σε επιχειρήσεις ιδιόκτητες από Έλληνες και το υπόλοιπο 50% σε συνεργεία φασόν. Όσον αφορά την μεταφορά της παραγωγικής δραστηριότητας στην Βουλγαρία, το 43% των επιχειρήσεων ξεκίνησε την περίοδο 1995 2000. Κατά την πενταετία 2001 2005 ξεκίνησε να παράγει στην Βουλγαρία το 28,5% των επιχειρήσεων ενώ 28,5% αυτών ξεκίνησε μετά το 2006. 4. Αξιολόγηση της συνεργασίας Η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών επιχειρήσεων αξιολογεί θετικά την συνεργασία της με την Βουλγαρία (είτε η παραγωγή γίνεται σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις, είτε σε συνεργεία φασόν). Το 73% του δείγματος αξιολόγησε την συνεργασία στην Βουλγαρία θετικά, 9% θεώρησε την συνεργασία πολύ θετική και 18% την εκτίμησε ως μέτρια. Καμία από τις επιχειρήσεις δεν χαρακτήρισε την συνεργασία αρνητική.
5. Τα κύρια πλεονεκτήματα της συνεργασίας Όπως ήταν αναμενόμενο, το φθηνό εργατικό κόστος και η γειτνίαση είναι τα κύρια πλεονεκτήματα στην επιλογή της Βουλγαρίας ως χώρας παραγωγής απ τις ελληνικές επιχειρήσεις ένδυσης. Ειδικότερα, στο σύνολο των απαντήσεων στην πρώτη θέση βρίσκεται με ποσοστό 37,5% το χαμηλό εργατικό κόστος και η κοντινή απόσταση από την Ελλάδα. Ακολουθεί στην τρίτη θέση το καλό επίπεδο παραγωγής με ποσοστό 12,5%, η δυνατότητα εξεύρεσης μεγάλων συνεργείων ραφής με ποσοστό 8% βρίσκεται στην τέταρτη θέση και τέλος, το 4,2% αξιολογεί θετικά το επιχειρηματικό περιβάλλον στη Βουλγαρία. Πλεονεκτήματα παραγωγής στη Βουλγαρία 6. Τα κύρια προβλήματα Σύμφωνα με την άποψη των ελληνικών επιχειρήσεων που συμμετείχαν στην έρευνα, τα πιο σημαντικά προβλήματα που εντοπίζονται στη Βουλγαρία είναι: η δυσκολία εξεύρεσης εξειδικευμένου προσωπικού, τα ποιοτικά προβλήματα στην παραγωγή και οι χρονικές καθυστερήσεις. Οι τρεις αυτές κατηγορίες μοιράστηκαν το ίδιο ποσοστό, 30,8% απ την αξιολόγηση των επιχειρήσεων. Στην τέταρτη θέση βρίσκεται το πρόβλημα εξεύρεσης συνεργείων ραφής. Σημαντικό αποτέλεσμα από την έρευνα είναι ότι δεν αναφέρθηκε οποιαδήποτε διαμαρτυρία για φορολογικά και νομοθετικά ζητήματα ή θέματα γραφειοκρατίας. Τα θέματα αυτά θεωρούνταν τα σημαντικότερα προβλήματα πριν 10 χρόνια. Όπως φαίνεται έχουν γίνει σημαντικά βήματα στους τομείς αυτούς απ την βουλγαρική πλευρά. Προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις στη Βουλγαρία
ΜΕΡΟΣ Β : ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Μελέτη καταγραφής της παρούσας κατάστασης και των χαρακτηριστικών των επιχειρήσεων ένδυσης στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας-Βουλγαρίας
ΜΕΡΟΣ Β: ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 1. Ο τομέας ένδυσης στη Βουλγαρία Η βιομηχανία ένδυσης αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς μεταποιητικούς κλάδους της Βουλγαρίας. Οι επιχειρήσεις του κλάδου είναι κυρίως μικρού και μεσαίου μεγέθους ενώ ο αριθμός τους έχει παρουσιάσει μια δυναμική πορεία κατά την τελευταία δεκαετία. Το 2003 ήταν 3.598, ο αριθμός τους αυξήθηκε στις 4.924 το 2009, με μια μείωση στις 4.477 το 2010. Η απασχόληση στον βουλγαρικό τομέα ένδυσης επίσης παρουσίασε μια δυναμική κατά την περίοδο 2000-2012. Από το 2000 έως το 2004 υπήρξε μια συνεχόμενη αύξηση της απασχόλησης, σταθερή σε υψηλό επίπεδο μέχρι το 2006 και με τάση μείωσης από το 2007 έως το 2012. Παρόλ αυτά, ο κλάδος αποτελεί τον μεγαλύτερο εργοδότη στον τομέα μεταποίησης της Βουλγαρίας. Το 2007 ήταν η χρονιά που παρουσίασε τον υψηλότερο κύκλο εργασιών ο κλάδος ένδυσης. Παρά την μείωση του δείκτη απασχόλησης κατά τα έτη 2008-2011, δεν ήταν ανάλογη και η πτώση του κύκλου εργασιών. Το 2011 άγγιξε το 99,4% και σχεδόν ανάκτησε το επίπεδο του 2005. Το 2009, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις του κλάδου συγκέντρωσαν το 9% του κύκλου εργασιών και το 14,4% της προστιθέμενης αξίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στον τομέα της μεταποίησης. Το 2010 υπήρξε μια ασήμαντη μείωση, της τάξης του 8,92% στον κύκλο εργασιών και του 14,04% στην προστιθέμενη αξία. Ο κλάδος βρίσκεται δεύτερος στην κατάταξη μετά τον κλάδο Παρασκευής προϊόντων διατροφής. Δείκτες Κύκλου Εργασιών 'Ετος 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012* Δείκτης 57,15 66,97 77,92 91,59 98,82 100 115,18 126,93 111,60 96,48 94,57 99,40 95,80 Η υψηλότερη βουλγαρική παραγωγή ενδυμάτων καταγράφηκε το 2007, ακολουθούμενη από μια σταθερή πτώση κατά την διάρκεια της κρίσης την περίοδο 2008-2010 και μια ελαφριά ανάκαμψη το 2011. Από το 2005 έως το 2011 καταγράφηκε σταθερή αύξηση της τιμής παραγωγής. Αυτή η αύξηση φαίνεται να αντισταθμίζει την μείωση στην παραγόμενη ποσότητα και έτσι να κρατάει τον κύκλο εργασιών σε περίπου σταθερά επίπεδα. Η αξία εξαγωγών ενδυμάτων παραμένει σταθερή και καταγράφει πρόοδο μέχρι το 2007. Μεταξύ 2008-2010 καταγράφεται πτώση. Βουλγαρικές Εξαγωγές 2001-2010 Έτος 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Εξαγωγές σε εκατ. 1245,34 1376,25 1568,94 1631,45 1615,68 1697,71 1698,43 1551,77 1328,62 1401,63 Δείκτης 100,00 110,51 125,98 131,00 129,74 136,32 136,38 124,61 106,69 112,55
Κατά τα έτη 2001-2010 οι βουλγαρικές εξαγωγές ενδυμάτων φτάνουν περίπου τα 29,6 δις λέβα αποτελώντας το 14,54% των συνολικών εξαγωγών της χώρας για την περίοδο αυτή και το 23,9% των εξαγωγών μεταξύ των 18 αναλυόμενων κλάδων. Ο κλάδος κατατάσεται πρώτος ανάμεσα στους 18 οι οποίοι παρουσιάζουν εξαγωγική δυναμική. Η τάση που παρατηρείται αναφορικά με την πορεία των εξαγωγών το 2010, συγκρινόμενη με το 2009, είναι πτωτική για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Την ίδια στιγμή παρατηρείται μια αύξηση στο σύνολο των εξαγωγών, γεγονός που δείχνει πως οι μικρές και οι μεσαίες επιχειρήσεις επηρεάζονται σημαντικά από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση συγκρινόμενες με τις μεγάλες επιχειρήσεις. Η πιο σημαντική αύξηση των βουλγαρικών εξαγωγών το 2010 σε σύγκριση με το 2001 καταγράφεται στα προϊόντα Γυναικεία και νεανικά σύνολα, σακάκια, σταυρωτά σακάκια, φορέματα, φούστες, ζιπ-κιλότ, παντελόνια, ολόσωμες φόρμες με τιράντες, παντελόνια ιππασίας και κοντά (πλην μαγιώ), πλεκτά ή κροσέ και Γυναικεία και νεανικά πανωφόρια, παλτό, κάπες, αδιάβροχα (συμπεριλαμβανομένων μπουφάν σκι), αντιανεμικά, και παρόμοια είδη εκτός εκείνων του κωδικού 6204. Οι κύριες αγορές των βουλγαρικών προϊόντων ένδυσης είναι οι: Γερμανία, Ιταλία και Ελλάδα. Τα προϊόντα ένδυσης που εξάγονται περισσότερο στην Ελλάδα είναι αυτά με κωδικό 6106 - Γυναικείες και νεανικές μπλούζες, πουκάμισα και μπλούζες-πουκάμισα, πλεκτά ή κροσέ που καταλαμβάνουν την πρώτη θέση κατά τα έτη 2009-2010. Στην δεύτερη θέση έρχονται τα προϊόντα με κωδικό 6104 - Γυναικεία και νεανικά σύνολα, σακάκια, σταυρωτά σακάκια, φορέματα, φούστες, ζιπ-κιλότ, παντελόνια, ολόσωμες φόρμες με τιράντες, παντελόνια ιππασίας και κοντά (πλην μαγιώ), πλεκτά ή κροσέ, ενώ την τρίτη θέση καταλαμβάνουν τα T- shirts, με κωδικό 6109. 2. Νότια Βουλγαρία Η υψηλότερη συγκέντρωση των επιχειρήσεων ένδυσης παρουσιάζεται στις νοτιοδυτικές και νότιες-κεντρικές περιοχές της Βουλγαρίας. 35,0% 30,0% 25,0% 29,9% 28,7% 25,4% 31,4% 20,0% 15,0% 10,0% 12,4% 6,0% 17,7% 14,2% 9,9% 8,8% 5,8% 10,0% 5,0% 0,0% ΒΔ ΒΚ ΒΑ ΝΔ ΝΚ ΝΑ % εργαζομένων κλάδου % εταιρειών κλάδου
Ο μεγαλύτερος αριθμός επιχειρήσεων συγκεντρώνεται στην νότια-κεντρική περιοχή, ενώ η νοτιοδυτική περιοχή συμβάλλει στο μεγαλύτερο μερίδιο απασχόλησης του κλάδου κατά 29,9% για το 2010. Το 99,67% των 30 επιχειρήσεων που πήραν μέρος στην έρευνα παράγουν στην Βουλγαρία τα προϊόντα τους, ενώ λιγότερο από 1% παράγει στο εξωτερικό τα έτη 2011 και 2012. Ο κύριος εντολέας είναι η Ελλάδα με ποσοστό 66% για το 2011 και 65,5% για το 2012. Επόμενη αγορά είναι η Ιταλία με ποσοστό 9% για το 2011 και 9,5% για το 2012. Ακολουθεί το Ηνωμένο Βασίλειο με ένα σταθερό ποσοστό 8,3% ενώ μικρότερα ποσοστά εξαγωγών σημειώνονται προς άλλες χώρες της Ε.Ε. Παραγωγή προς: 2011 2012 1 Ελλάδα 66 % 65,5% 2 Ιταλία 9% 9,5% 3 Ηνωµένο Βασίλειο 8,3% 8,3% 4 Ολλανδία 7% 7% 5 Γερµανία 6% 6% 6 Άλλες χώρες Αυστρία, Δανία, Γαλλία, Βέλγιο, Μεξικό 3,7% 3,7 3. Η συνεργασία των βουλγαρικών επιχειρήσεων με τις ελληνικές Η αναδόμηση της βουλγαρικής οικονομίας ξεκίνησε την δεκαετία του 90. Πολλές μεγάλες κρατικές μεταποιητικές επιχειρήσεις έκλεισαν και ένα μεγάλο μέρος του εργατικού τους δυναμικού απασχολήθηκε στην ελαφριά βιομηχανία και συγκεκριμένα στον κλάδο ένδυσης. Την ίδια περίοδο, πολλές ελληνικές επιχειρήσεις μετέφεραν την παραγωγική τους δραστηριότητα από την Ελλάδα προς τις γειτονικές χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Η Βουλγαρία ήταν η χώρα που προσέλκυσε τον μεγαλύτερο αριθμό ελληνικών επιχειρήσεων και παραμένει για την Ελλάδα ο πιο σημαντικός παραγωγικός εταίρος. Σύμφωνα με την μελέτη που διεξήχθη στα πλαίσια του έργου SKILLS IN FASHION στα τέλη του 2012, το 99% της παραγωγής πραγματοποιείται στην Βουλγαρία. Περίοδος συνεργασίας Το 48% των ερωτώμενων βουλγαρικών επιχειρήσεων ξεκίνησε την συνεργασία με ελληνικές εταιρείες την περίοδο 1994-2000. Κατά την διάρκεια των ετών 2001-2006, το 32% των βουλγαρικών επιχειρήσεων στη διασυνοριακή περιοχή είχε ήδη καθιερώσει συνεργασίες με ελληνικές επιχειρήσεις. Τα τελευταία 6 χρόνια από το 2007 έως το 2012, το 20% των ερωτώμενων επιχειρήσεων έχει εργαστεί σε συνεργασία με ελληνικές.
4. Αξιόλογηση της συνεργασίας Η πλειοψηφία των βουλγαρικών επιχειρήσεων (48%) αξιολογεί ως μεσαίου επιπέδου την συνεργασία με τις ελληνικές επιχειρήσεις και θεωρεί σημαντικό παράγοντα της συνεργασίας τις καλές και σωστές σχέσεις. 38% των επιχειρήσεων την αξιολογεί θετική, 7% ως πολύ θετική και μόνο ένα 7% την εκτιμά ως αρνητική. 5. Τα κύρια πλεονεκτήματα της συνεργασίας Τα κύρια πλεονεκτήματα της ελληνοβουλγαρικής συνεργασίας στην διασυνοριακή περιοχή τα οποία επισημάνθηκαν από τις εταιρείες είναι: Γειτνίαση ευκολία πρόσβασης για το 40% των επιχειρήσεων Καλό επιχειρηματικό περιβάλλον για το 26% των επιχειρήσεων Καλό επίπεδο παραγωγής για το 19% Φθηνό κόστος εργασίας για το 15% 6. Τα κυριότερα προβλήματα Τα κυριότερα προβλήματα για τις βουλγαρικές επιχειρήσεις που πήραν μέρος στην έρευνα είναι: γραφειοκρατία και νομοθεσία για το 35%, δυσκολία εξεύρεσης εξειδικευμένου προσωπικού για το 33%, φορολογικά θέματα για το 16% και χρονικές καθυστερήσεις για το 7%. Κάποιες φορές χρειάζεται πάνω από 6 μήνες για την εκπαίδευση νέων εργαζομένων, γεγονός που επηρεάζει την παραγωγή και την ποιότητα των προϊόντων. Το 35% των επιχειρήσεων αντιμετωπίζει την σκληρή γραφειοκρατία και έχει προβλήματα με την μονίμως μεταβαλλόμενη νομοθεσία. 16% αντιμετώπισε προβλήματα σχετικά με τους φόρους. Εξαιτίας των καθυστερήσεων πληρωμής από τους πελάτες δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν στις φορολογικές υποχρεώσεις της εταιρείας. Το 13% των βουλγαρικών επιχειρήσεων επισήμανε προβλήματα με τις ελληνικές επιχειρήσεις όσον αφορά τους όρους παράδοσης και τις καθυστερήσεις πληρωμής των παραγόμενων προϊόντων ένδυσης παρά τις υπογεγραμμένες συμβάσεις και τις προθεσμίες. 5% των βουλγαρικών επιχειρήσεων αναζήτησε συνεργεία φασόν για να αναθέσει κάποιες εργασίες ώστε να προλάβει τις προθεσμίες. Ωστόσο τα δυνητικά συνεργεία φασόν δεν έχουν επιπρόσθετη ικανότητα να παράγουν μεγάλη ποσότητα προϊόντων σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Προβλήματα που προκλήθηκαν από την ύφεση: Τα πιο σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις γενικότερα εξαιτίας της τρέχουσας οικονομικής κατάστασης είναι: Υψηλό κόστος δανεισμού 36%, μείωση πωλήσεων 34%, δυσκολία στην χρηματοδότηση νέων παραγγελιών 18%, δυσκολία πρόσβασης σε τραπεζικά δάνεια 6%, δυσκολία ασφάλισης εξαγωγών-εισαγωγών 6%. Άλλα προβλήματα: Χαμηλές τιμές παραγωγής στον κλάδο ένδυσης. Μεταβαλλόμενες παραγγελίες για παραγωγή παρά τις υπογεγραμμένες συμβάσεις. Παλαιωμένος εξοπλισμός και μηχανήματα σε συνδυασμό με υψηλές τιμές εκσυγχρονισμού τους. Η τήρηση των απαιτήσεων των ευρωπαϊκών προδιαγραφών για την καθιέρωση ενός brand είναι χρονοβόρα, με υψηλό κόστος και χρειάζεται έμπειρο, εξειδικευμένο προσωπικό. Eποχιακή έλλειψη εργατικού δυναμικού διότι ένα μεγάλο μέρος του βουλγαρικού εργατικού πληθυσμού έρχεται στην Ελλάδα κατά την διάρκεια του καλοκαιριού ως εποχιακό προσωπικό. Επίσης, η διατήρηση του παλαιού εξοπλισμού και η αβεβαιότητα της αγοράς.
ΜΕΡΟΣ Γ : ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μελέτη καταγραφής της παρούσας κατάστασης και των χαρακτηριστικών των επιχειρήσεων ένδυσης στη διασυνοριακή περιοχή Ελλάδας-Βουλγαρίας
ΜΕΡΟΣ Γ: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Ο τομέας ένδυσης είναι ένας από τους πιο σημαντικούς μεταποιητικούς κλάδους για την ελληνική και την βουλγαρική οικονομία. Ο κλάδος είναι ένας από τους μεγαλύτερους εργοδότες και στις δύο χώρες και ειδικότερα στην Βουλγαρία. Οι περισσότερες επιχειρήσεις του κλάδου είναι πολύ μικρού, μικρού και μεσαίου μεγέθους. Έτσι είναι πιο ευέλικτες στην παραγωγή και προσαρμόζονται καλύτερα στις τάσεις της αγοράς. Η βόρεια Ελλάδα και η περιοχή της νοτιοδυτικής και νότιας-κεντρικής Βουλγαρίας παρουσιάζουν την υψηλότερη συγκέντρωση επιχειρήσεων ένδυσης. Η Ελλάδα αποτελεί τον δεύτερο πιο σημαντικό πελάτη για την Βουλγαρία στην ένδυση Η κύρια αγορά για τις ερωτώμενες επιχειρήσεις στην διασυνοριακή περιοχή της Βουλγαρίας είναι η Ελλάδα με ποσοστό 66%. Παράλληλα, το 57% της ελληνικής παραγωγής πραγματοποιείται στην Βουλγαρία. Τα τελευταία δέκα χρόνια η βιομηχανία ένδυσης στη βόρεια Ελλάδα αγωνίζεται να ανακόψει την πτωτική της πορεία. Παρά τη συρρίκνωση και την αναδιάρθρωση, στην περιοχή υπάρχει ακόμη σημαντική επιχειρηματικότητα, εμπειρία και τεχνογνωσία. Την ίδια στιγμή οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στη νοτιοδυτική Βουλγαρία επιβίωσαν βασιζόμενες στο μοντέλο της υπεργολαβίας (φασόν), αναδιοργανώνοντας το εργατικό τους δυναμικό αλλά, πέραν κάποιων εξαιρέσεων, απέτυχαν στην προσπάθεια να επανατοποθετήσουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο. Σημάδια πιθανών μεταβολών στην διεθνή αγορά ένδυσης, με μια λιγότερο ανταγωνιστική Κίνα, μπορεί να αυξήσουν τις ευκαιρίες στην αγορά και για τις δύο περιοχές. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις της βόρειας Ελλάδας μπορούν να συμβάλουν με τις επιχειρηματικές τους ικανότητες, απαραίτητες για την εκμετάλλευση νέων επιχειρηματικών ευκαιριών, ενώ οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις της νότιας Βουλγαρίας μπορούν να παρέχουν την παραγωγική τους ικανότητα. Στη βόρεια Ελλάδα η επικρατούσα θέση των επιχειρηματιών και η τρέχουσα οικονομική κατάσταση εμποδίζουν τις νέες επενδύσεις, ωσότου η οικονομική κατάσταση σταθεροποιηθεί. Σημαντικές βελτιώσεις και εκσυγχρονισμός είναι δύσκολο να γίνουν στο άμεσο μέλλον και ίσως αυτό να είναι ένα εμπόδιο για την ανταγωνιστικότητα των δύο περιοχών. Στην νοτιοδυτική Βουλγαρία η επιχειρηματικότητα και οι ικανότητες διοίκησης είναι απαραίτητες για την βελτίωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στον κλάδο ένδυσης. Η περιορισμένη διαθεσιμότητα όμως αποτελεί σοβαρό εμπόδιο για την ανάπτυξη. Η τρέχουσα οικονομική κρίση στην Ελλάδα επηρεάζει τόσο τις ελληνικές όσο και τις βουλγαρικές μικρομεσαίες επιχειρήσεις ένδυσης. Η μόνη διέξοδος για τις επιχειρήσεις ένδυσης στη βόρεια Ελλάδα και στην νότια Βουλγαρία είναι οι εξαγωγές. Οι αμιγώς εξαγωγικές επιχειρήσεις, καθώς επίσης και τα ελληνικά brands πρέπει να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην αύξηση των εξαγωγών. Η γενικότερη βελτίωση στη βιομηχανίας ένδυσης της βόρειας Ελλάδας μπορεί να είναι πιθανή μόνο εάν οι τοπικές επιχειρήσεις δώσουν νέα ώθηση στον επιχειρηματικό τους ρόλο στην ευρωπαϊκή αγορά παρέχοντας εξειδικευμένα προϊόντα και υπηρεσίες στο χώρο της μόδας. Γρήγορη απόκριση, ευελιξία, αξιοπιστία και εξυπηρέτηση των πελατών, σε συνδυασμό με ανταγωνιστικές τιμές, ποιότητα και design είναι οι καθοριστικοί παράγοντες για τις επιχειρήσεις ένδυσης στην διασυνοριακή περιοχή. Καθοριστικός παράγοντας για τις επιχειρήσεις για να επιτύχουν τους στόχους αυτούς είναι η εξεύρεση εξειδικευμένων στελεχών μεσαίου και ανώτερου επιπέδου στους τομείς της σχεδίασης, εμπορίου, παραγωγής και logistics.
This project is co-funded by the European Union (ERDF) and National Funds of Greece and Bulgaria under the European Territorial Cooperation Programme. The views expressed in this publication do not necessarily reflect the views of the European Commission. Εταίροι Το έργο Skills in Fashion υλοποιείται από τους ακόλουθους εταίρους : Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Πλεκτικής & Ετοίμου Ενδύματος Ελλάδος (ΣΕΠΕΕ) Σύνδεσμος Νέων Επιχειρηματιών και Επιστημόνων Δράμας (ΣΝΕΕΔ) Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Ξάνθης (EBEX) Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης - ΕΝΔΥΣΗ (ΚΕΚ ΕΝΔΥΣΗ) Γνώση Αναπτυξιακή (ΓΝΩΣΗ) Business Incubator - Gotse Delchev, Entrepreneurship Promotion Centre (BI-GD) Local Economic Development Agency Razlog (LEDA) American University in Bulgaria (AUBG) Για περισσότερες πληροφορίες: Θεόφιλος Ασλανίδης, Γενικός Διευθυντής Σ.Ε.Π.Ε.Ε. Ερμού 18A, 54624, Θεσσαλονίκη, Ελλάδα Τηλ: +30 2310 257075, Φαξ: +30 2310 257076 info@greekfashion.gr, www.skillsinfashion.eu