00-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:25 ÂÏ 7 ΠPOΛOΓOΣ Tο συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί μια προσέγγιση του μαθήματος των Λατινικών της Γ Λυκείου του Προσανατολισμού Aνθρωπιστικών Σπουδών, σύμφωνα με το νέο Πρόγραμμα Σπουδών 2015-2016 και με βάση τις σύγχρονες αρχές που διέπουν τη διδασκαλία του στο Eνιαίο Λύκειο. Σε καθεμιά από τις ενότητες που εμπεριέχονται στο παρόν βιβλίο περιλαμβάνονται: Mετάφραση στα νέα ελληνικά του πρωτότυπου κειμένου. Διεξοδική γραμματική αναγνώριση των λέξεων του κειμένου. Eστίαση στις ιδιοτυπίες των λέξεων με συγκεκριμένες επισημάνσεις σ αυτές. Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων. Aρχικοί χρόνοι όλων των ρημάτων του κειμένου. Συντακτική ανάλυση του κειμένου. Aναλυτική παρουσίαση των δευτερευουσών προτάσεων του κειμένου. Aσκήσεις στη θεωρία του κειμένου. Aπαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου. Kριτήριο αξιολόγησης σε κάθε ενότητα. Eπιπλέον, περιλαμβάνονται Kριτήρια αξιολόγησης στο σύνολο της ύλης, ενώ στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν: Eυρετήριο με το σύνολο των αρχικών χρόνων των ρημάτων όλων των κειμένων ανά συζυγία. Παράρτημα με την κλίση όλων των αντωνυμιών, καθώς και των σημαντικότερων ανώμαλων ρημάτων που περιέχονται στην ύλη. Oι απαντήσεις όλων των κριτηρίων. Kατερίνα Mπουκόρου Mαρία Mπουκόρου
00-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:25 ÂÏ 8
00-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:25 ÂÏ 9 ΠEPIEXOMENA Κείμενο 3 (III): Η περιπέτεια της Ανδρομέδας....................... 11 Κείμενο 5 (V): Ένας «λάτρης» του Βιργιλίου........................ 22 Κείμενο 6 (VI): Οι νόμοι....................................... 32 Κείμενο 7 (VII): Ετοιμασίες για ξεχειμώνιασμα...................... 40 Κείμενο 11 (XI): Η Ρώμη και η Καρχηδόνα......................... 50 Κείμενο 13 (XIII): Πώς η γνώση νίκησε τη δεισιδαιμονία.............. 62 Κείμενο 14 (XIV): Ένα φοβερό όνειρο............................. 72 Κείμενο 15 (XV): Τα ήθη των Γερμανών........................... 86 Κείμενο 20 (XX): Πίσω από τις κουρτίνες ή Πώς ο Κλαύδιος έγινε αυτοκράτορας............................................. 97 Κείμενο 21 (XXI): Πώς πήρε το όνομά του το Pisaurum............... 109 Κείμενο 24 (XXIV): Το πάθημα ενός ψεύτη......................... 121 1ο Επαναληπτικό Kριτήριο (Ενότητες 3-24)....................... 135 Κείμενο 25 (XXV): Πώς ένα σύκο στάθηκε αφορμή να καταστραφεί η Καρχηδόνα.............................................. 138 Κείμενο 27 (XXVII): Το πνεύμα ωριμάζει όπως οι καρποί.............. 152 Κείμενο 29 (XXIX): Ο Οκταβιανός, ο παπουτσής και το κοράκι.......... 167 Κείμενο 31 (XXXI): Η γενναιότητα δεν βγαίνει πάντα σε καλό.......... 182 Κείμενο 34 (XXXIV): Ο Σκιπίωνας ο Αφρικανός και οι λήσταρχοι........ 196 Κείμενο 36 (XXXVI): Μια απόπειρα δωροδοκίας..................... 210 Κείμενο 38 (XXXVIII): Η μοίρα της Καικιλίας....................... 225 2ο Επαναληπτικό Kριτήριο (Ενότητες 25-38)...................... 238 Κείμενο 42 (XLII): Ο Κικέρωνας και η συνωμοσία του Κατιλίνα......... 241 Κείμενο 43 (XLIII): Η οργή της μάνας............................. 255 Κείμενο 44 (XLIV): Η ζωή των τυράννων.......................... 271 Κείμενο 45 (XLV): Μια επιστολή στα ελληνικά αναπτερώνει το ηθικό των πολιορκημένων.................................. 285 3ο Επαναληπτικό Kριτήριο (Ενότητες 42-45)...................... 302 Διαγώνισμα εφ όλης της ύλης (Ενότητες 3-45)..................... 305 Eυρετήριο αρχικών χρόνων των ρημάτων της ύλης με αλφαβητική σειρά ανά συζυγία.............................. 308 Παράρτημα: Α. Αντωνυμίες............................................... 315 Β. Ρήματα.................................................. 321 Απαντήσεις................................................. 351
00-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:25 ÂÏ 10
01-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:29 ÂÏ 11 KEIMENO 3 (III) H περιπέτεια της Aνδρομέδας Kείμενο Ce pheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat. Neptu nus ira tus ad oram Aethiopiae urget beluam marı nam, quae incolis nocet. Oraculum incolis respondet: «regia hostia deo placet!». Tum Ce pheus Andromedam ad scopulum adligat; belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus calceis penna tis advolat; puellam videt et stupet forma puellae. Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. Ce pheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent. Mετάφραση Ο Κηφέας και η Κασσιόπη έχουν κόρη την Ανδρομέδα. Η Κασσιόπη, περήφανη για την ομορφιά της, συγκρίνεται (συγκρίνει τον εαυτό της) με τις Νηρηίδες. Ο Ποσειδώνας οργισμένος (επειδή οργίστηκε) στέλνει στην ακτή της Αιθιοπίας θαλάσσιο κήτος, το οποίο αφανίζει (βλάπτει) τους κατοίκους. Το μαντείο απαντά στους κατοίκους: «Βασιλικό σφάγιο (για θυσία) αρέσει στον θεό». Τότε ο Κηφέας δένει την Ανδρομέδα σε βράχο το κήτος κινείται (κατευθύνεται) προς την Ανδρομέδα. Ξαφνικά, ο Περσέας καταφθάνει πετώντας με τα φτερωτά του υποδήματα (σανδάλια) βλέπει την κοπέλα και θαμπώνεται από την ομορφιά της (κοπέλας). Ο Περσέας σκοτώνει με το δόρυ του το κήτος και ελευθερώνει την Ανδρομέδα. Ο Κηφέας, η Κασσιόπη και οι κάτοικοι της Αιθιοπίας χαίρονται πάρα πολύ. ΓPAMMATIKH KEIMENOY Γραμματική αναγνώριση των λέξεων Ce pheus: ονομαστική ενικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού β κλίσης Cepheus -i et: παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος Cassiope: ονομαστική ενικού, γένους θηλυκού του ιδιότυπου στην κλίση ουσιαστικού α κλίσης Cassiope -es Andromedam: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης Andromeda -ae (Andromede -es) filiam: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης filia -ae habent: γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 2ης συζυγίας habeo Cassiope: ονομαστική ενικού, γένους θηλυκού του ιδιότυπου στην κλίση ουσιαστικού α κλίσης Cassiope -es
01-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:29 ÂÏ 12 12 Λατινικά, Γ Λυκείου superba: ονομαστική ενικού, γένους θηλυκού, θετικού βαθμού του τριγενούς και τρικατάληκτου επιθέτου β κλίσης superbus -a -um forma : αφαιρετική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης forma -ae sua : αφαιρετική ενικού, γένους θηλυκού της κτητικής αντωνυμίας γ προσώπου για έναν κτήτορα suus -a -um cum (πρόθεση + αφαιρετική): δηλώνει τη σύγκριση/συνοδεία Nymphis: αφαιρετική πληθυντικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης Nympha -ae (Nymphe -es) se: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού, γ προσώπου της προσωπικής αντωνυμίας ego, tu, (ille) comparat: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 1ης συζυγίας comparo Neptu nus: ονομαστική ενικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού β κλίσης Neptunus -i ira tus: ονομαστική ενικού, γένους αρσενικού, θετικού βαθμού της επιθετικοποιημένης μετοχής παθητικού παρακειμένου του αποθετικού ρήματος της 3ης συζυγίας irascor ad (πρόθεση + αιτιατική): δηλώνει την κατεύθυνση, την κίνηση σε τόπο oram: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης ora -ae Αethiopiae: γενική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης Aethiopia -ae urget: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 2ης συζυγίας urgeo beluam: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης belua -ae marı nam: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού του τριγενούς και τρικατάληκτου επιθέτου β κλίσης marinus -a -um quae: ονομαστική ενικού, γένους θηλυκού της αναφορικής αντωνυμίας qui, quae, quod incolis: δοτική πληθυντικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού α κλίσης incola -ae nocet: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 2ης συζυγίας noceo Oraculum: ονομαστική ενικού, γένους ουδετέρου του ουσιαστικού β κλίσης oraculum -i incolis: δοτική πληθυντικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού α κλίσης incola -ae (αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο το ρήμα noceo όσο και το respondeo συντάσσονται με πτώση δοτική) respondet: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 2ης συζυγίας respondeo regia: ονομαστική ενικού, γένους θηλυκού του τριγενούς και τρικατάληκτου επιθέτου β κλίσης regius -a -um hostia: ονομαστική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης hostia -ae deο: δοτική ενικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού β κλίσης deus -i placet: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 2ης συζυγίας placeo Tum: χρονικό επίρρημα Ce pheus: ονομαστική ενικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού β κλίσης Cepheus -i Andromedam: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης Andromeda -ae (Andromede -es)
01-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:29 ÂÏ 13 Kείμενο 3: H περιπέτεια της Aνδρομέδας 13 ad (πρόθεση + αιτιατική): δηλώνει τον εντοπισμό σε τόπο scopulum: αιτιατική ενικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού β κλίσης scopulus -i adligat: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 1ης συζυγίας adligo belua: ονομαστική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης belua -ae ad (πρόθεση + αιτιατική): δηλώνει κατεύθυνση σε πρόσωπο Andromedam: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης Andromeda -ae (Andromede -es) se: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού, γ προσώπου της προσωπικής αντωνυμίας ego, tu, (ille) movet: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 2ης συζυγίας moveo Repente: τροπικό επίρρημα Perseus: ονομαστική ενικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού β κλίσης Perseus -i calceis: αφαιρετική πληθυντικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού β κλίσης calceus -i penna tis: αφαιρετική πληθυντικού, γένους αρσενικού, θετικού βαθμού του τριγενούς και τρικατάληκτου επιθέτου β κλίσης pennatus -a -um advolat: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 1ης συζυγίας advolo puellam: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης puella -ae videt: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 2ης συζυγίας video et: παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος stupet: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ελλειπτικού ρήματος της 2ης συζυγίας stupeo forma : αφαιρετική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης forma -ae puellae: γενική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης puella -ae Perseus: ονομαστική ενικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού β κλίσης Perseus -i hasta : αφαιρετική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης hasta -ae beluam: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης belua -ae delet: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 2ης συζυγίας deleo et: παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος Andromedam: αιτιατική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης Andromeda -ae (Andromede -es) liberat: γ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής του ρήματος της 1ης συζυγίας libero Ce pheus: ονομαστική ενικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού β κλίσης Cepheus -i Cassiope: ονομαστική ενικού, γένους θηλυκού του ιδιότυπου στην κλίση ουσιαστικού α κλίσης Cassiope -es et: παρατακτικός συμπλεκτικός σύνδεσμος incolae: ονομαστική πληθυντικού, γένους αρσενικού του ουσιαστικού α κλίσης incola -ae
01-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:29 ÂÏ 14 14 Λατινικά, Γ Λυκείου Aethiopiae: γενική ενικού, γένους θηλυκού του ουσιαστικού α κλίσης Aethiopia -ae valde: ποσοτικό επίρρημα προέρχεται από το επίθετο validus -a -um gaudent: γ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του ημιαποθετικού ρήματος της 2ης συζυγίας gaudeo Γραμματικές ιδιοτυπίες 1. 2. 3. 4. 5. Cepheus: Το ουσιαστικό Cepheus -i ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Κλίνεται ως εξής: Cepheus Cephei/Cepheos Cepheo Cepheum/Cephea Cepheu Cepheo Cassiope: Το ουσιαστικό Cassiope -es ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Κλίνεται ως εξής: Cassiope Cassiopes Cassiopae Cassiopen/Cassiopam Cassiope Cassiope/Cassiopa Andromedam: Το ουσιαστικό Andromeda -ae ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Κλίνεται ως εξής: Andromeda/Andromede Andromedae/Andromedes Andromedae Andromedam/Andromeden Andromeda/Andromede Andromeda/Andromede filia -ae: filia filiae filiae filiarum filiae filiis/filiabus filiam filias filia filiae filia filiis/filiabus Nympha -ae: Nympha/Nymphe Nymphae Nymphae/Nymphes Nympharum Nymphae Nymphis Nympham/Nymphen Nymphas Nympha/Nymphe Nymphae Nympha/Nymphe Nymphis
01-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:29 ÂÏ 15 Kείμενο 3: H περιπέτεια της Aνδρομέδας 15 6. 7. 8. deus -i: deus dei/dii/di dei deorum/deum deo deis/diis/dis deum deos deus/dive dei/dii/di deo deis/diis/dis Perseus: Το ουσιαστικό Perseus -i ως κύριο όνομα δεν σχηματίζει κατά κανόνα πληθυντικό αριθμό. Κλίνεται ως εξής: Perseus Persei/Perseos Perseo/Persei Perseum/Persea/Perseon Perseu Perseo puella -ae: puella puellae puellae puellarum puellae puellis/puellabus puellam puellam puella puellae puella puellis/puellabus Παραθετικά επιθέτων επιρρημάτων 1. superba: Το επίθετο superbus -a -um σχηματίζει τους ακόλουθους βαθμούς σύγκρισης: superbus -a -um, superbior -ior -ius, superbissimus -a -um. Στην πτώση που απαντά το επίθετο στο κείμενο η παραθετική αντικατάσταση λαμβάνει την ακόλουθη μορφή: superba, superbior, superbissima. Επίρρημα: superbe, superbius, superbissime. 2. iratus: Η μετοχή iratus -a -um επιθετικοποιημένη σχηματίζει τους ακόλουθους βαθμούς σύγκρισης: iratus -a -um, iratior -ior -ius, iratissimus -a -um. Στην πτώση που απαντά η επιθετικοποιημένη μετοχή στο κείμενο η παραθετική αντικατάσταση λαμβάνει την ακόλουθη μορφή: iratus, iratior, iratissimus. Επίρρημα: irate, iratius, iratissime. 3. marinam: Το επίθετο marinus -a -um δεν σχηματίζει βαθμούς σύγκρισης. 4. regia: Το επίθετο regius -a -um ως παράγωγο του rex -gis δεν σχηματίζει βαθμούς σύγκρισης. 5. repente: Το επίρρημα repente δεν σχηματίζει βαθμούς σύγκρισης. 6. pennatis: Το επίθετο pennatus -a -um σχηματίζει τους ακόλουθους βαθμούς σύγκρισης: pennatus -a -um, pennatior -ior -ius, pennatissimus -a -um. Στην πτώση που απαντά το επίθετο στο κείμενο η παραθετική αντικατάσταση λαμβάνει την ακόλουθη μορφή: pennatis, pennatioribus, pennatissimis. Επίρρημα: pennate, pennatius, pennatissime. 7. valde: Το επίρρημα valde δεν σχηματίζει βαθμούς σύγκρισης.
01-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:29 ÂÏ 16 16 Λατινικά, Γ Λυκείου Aρχικοί χρόνοι ρημάτων (Tα ρήματα που επισημαίνονται με γκρι πλαίσιο κλίνονται στο Παράρτημα) habeo, habui, habitum, habere (2) = έχω comparo, comparavi, comparatum, comparare (1) = συγκρίνω irascor, suscensui (iratus sum), irasci (3, αποθετικό) = οργίζομαι urgeo, ursi,, urgere (2, ελλειπτικό) = στέλνω, ρίχνω noceo, nocui, nocitum, nocere (2) = βλάπτω respondeo, respondi, responsum, respondere (2) = απαντώ placeo, placui, placitum, placere (2) = αρέσω, μου αρέσει adligo, adligavi, adligatum, adligare (1) = δένω moveo, movi, motum, movere (2) = κινώ advolo, advolavi, advolatum, advolare (1) = καταφθάνω πετώντας video, vidi, visum, videre (2) = βλέπω stupeo, stupui,, stupere (2, ελλειπτικό) = θαμπώνομαι deleo, delevi, deletum, delere (2) = καταστρέφω, σκοτώνω libero, liberavi, liberatum, liberare (1) = ελευθερώνω gaudeo, gavisus sum, gavisum, gaudere (2, ημιαποθετικό) = χαίρομαι Συντακτική ανάλυση ΣYNTAKTIKO KEIMENOY 1. Ce pheus et Cassiope Andromedam filiam habent: Κύρια πρόταση κρίσεως. habent: ρήμα, Ce pheus, Cassiope: υποκείμενα του ρήματος, Andromedam: αντικείμενο στο habent, filiam: κατηγορούμενο στο Andromedam. 2. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat: Κύρια πρόταση κρίσεως. comparat: ρήμα, Cassiope: υποκείμενο του ρήματος, se: αντικείμενο στο comparat (δηλώνει άμεση ή ευθεία αυτοπάθεια, καθώς η αντωνυμία που λειτουργεί αυτοπαθητικά αναφέρεται στο υποκείμενο της πρότασης στην οποία βρίσκεται), superba: επιρρηματικό κατηγορούμενο του τρόπου ή παράθεση στο Cassiope, cum Nymphis: εμπρόθετη αφαιρετική της σύγκρισης (ή της παραβολής), forma : απρόθετη αφαιρετική του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου σε εξάρτηση από το superba, το οποίο δηλώνει ψυχικό πάθος, sua : επιθετικός προσδιορισμός στο forma. 3. Neptu nus ira tus ad oram Aethiopiae urget beluam marı nam: Κύρια πρόταση κρίσεως. urget: ρήμα, Neptu nus: υποκείμενο του ρήματος, ira tus: επιρρηματική αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος (η πράξη που δηλώνεται από τη μετοχή είναι προτερόχρονη της πράξης του ρήματος), beluam: αντικείμενο στο urget, marı nam: επιθετικός προσδιορισμός στο beluam, Neptu nus: υποκείμενο της μετοχής ira tus, ad oram: εμπρόθετη αιτιατική που δηλώνει κίνηση, κατεύθυνση σε τόπο στο urget, Aethiopiae: γενική κτητική στο oram.
01-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:29 ÂÏ 17 Kείμενο 3: H περιπέτεια της Aνδρομέδας 17 4. quae incolis nocet: Δευτερεύουσα αναφορική πρόταση, προσδιοριστική στο beluam. Λειτουργεί ως παράθεση στο beluam. nocet: ρήμα, quae: υποκείμενο του ρήματος, incolis: αντικείμενο στο nocet, σε πτώση δοτική, καθώς το ρήμα noceo, που έχει την έννοια της βλάβης, δέχεται αντικείμενο σε πτώση δοτική. 5. Oraculum incolis respondet: Κύρια πρόταση κρίσεως. respondet: ρήμα, Oraculum: υποκείμενο του ρήματος, incolis: έμμεσο αντικείμενο στο respondet, «regia hostia deo placet!»: έμμεσος ευθύς λόγος σε θέση άμεσου αντικειμένου στο respondet. 6. «regia hostia deo placet!»: Κύρια πρόταση κρίσεως. placet: ρήμα, hostia: υποκείμενο του ρήματος, regia: επιθετικός προσδιορισμός στο hostia, deo: αντικείμενο στο placet. 7. Tum Ce pheus Andromedam ad scopulum adligat: Κύρια πρόταση κρίσεως. adligat: ρήμα, Ce pheus: υποκείμενο του ρήματος, Andromedam: αντικείμενο στο adligat, ad scopulum: εμπρόθετη αιτιατική του τόπου που δηλώνει το πλησίον στο adligat, Τum: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου στο adligat. 8. belua ad Andromedam se movet: Κύρια πρόταση κρίσεως. movet: ρήμα, belua: υποκείμενο του ρήματος, se: αντικείμενο στο movet (δηλώνει άμεση ή ευθεία αυτοπάθεια), ad Andromedam: εμπρόθετη αιτιατική που δηλώνει κατεύθυνση σε πρόσωπο στο movet. 9. Repente Perseus calceis penna tis advolat: Κύρια πρόταση κρίσεως. advolat: ρήμα, Perseus: υποκείμενο του ρήματος, Repente: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου-χρόνου στο advolat, calceis: αφαιρετική (οργανική) του μέσου ή του οργάνου στο advolat, penna tis: επιθετικός προσδιορισμός στο calceis. 10. puellam videt: Κύρια πρόταση κρίσεως. videt: ρήμα, Perseus: (εννοούμενο) υποκείμενο του ρήματος, puellam: αντικείμενο στο videt. 11. et stupet forma puellae: Κύρια πρόταση κρίσεως. stupet: ρήμα, Perseus: (εννοούμενο) υποκείμενο του ρήματος, forma : απρόθετη αφαιρετική του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο stupet, puellae: γενική κτητική στο forma. 12. Perseus hasta beluam delet: Κύρια πρόταση κρίσεως. delet: ρήμα, Perseus: υποκείμενο του ρήματος, beluam: αντικείμενο στο delet, hasta : απρόθετη αφαιρετική (οργανική) του οργάνου στο delet. 13. et Andromedam liberat: Κύρια πρόταση κρίσεως. liberat: ρήμα, Perseus: (εννοούμενο) υποκείμενο του ρήματος, Andromedam: αντικείμενο στο liberat. 14. Ce pheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent: Κύρια πρόταση κρίσεως. gaudent: ρήμα, Ce pheus, Cassiope, incolae: υποκείμενα του ρήματος, Aethiopiae: γενική κτητική στο incolae, valde: επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού στο gaudent.
01-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:29 ÂÏ 18 18 Λατινικά, Γ Λυκείου Δευτερεύουσες προτάσεις κειμένου 1. quae incolis nocet: Δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση στο beluam. Εισάγεται με την αναφορική αντωνυμία quae και εκφέρεται με οριστική (nocet), δηλώνοντας ένα πραγματικό γεγονός, χρόνου ενεστώτα επειδή αναφέρεται στο παρόν. Λειτουργεί δε ως παράθεση στο beluam. ΑΣΚΗΣΕΙΣ* 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. superba: Να δηλωθεί ο παραθετικός προσδιορισμός με δευτερεύουσα πρόταση. ira tus: Να μετατραπεί σε δευτερεύουσα πρόταση. belua ad Andromedam se movet Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat: Να δοθoύν ισοδύναμοι τύποι με άρση της αυτοπάθειας. Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat Tum Ce pheus Andromedam ad scopulum adligat: Να μεταφερθoύν οι παραπάνω προτάσεις στην παθητική σύνταξη. ad oram: Να δοθεί ο τοπικός προσδιορισμός έτσι, ώστε να δηλώνει με άλλον τρόπο: α. την κίνηση σε τόπο β. τη στάση σε τόπο γ. την τοπική αφετηρία. quae incolis nocet: Να γίνει σύμπτυξη της δευτερεύουσας πρότασης σε μετοχή. puellam videt et stupet forma puellae Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat: Kαι στις δύο περιόδους λόγου να μετατραπεί η πρώτη από τις δύο προτάσεις σε μετοχική και να συνδεθεί με τη δεύτερη. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣXOΛIKOY BIBΛIOY I. Να συμπληρωθούν και να τονιστούν οι σωστοί τύποι της οριστικής του ενεστώτα: Nos filiam habémus. Beluae incolis nόcent. Vos puellam vidétis. Ego forma puellae stúpeο. Tu beluam hasta déles. Ille valde gáudet. Deis hostiae plácent. Nos scopulum vidémus. * Oι απαντήσεις στις Aσκήσεις βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.
01-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:29 ÂÏ 19 Kείμενο 3: H περιπέτεια της Aνδρομέδας 19 Tu Andromedam vídes. Vos filiam habétis. II. III. IV. V. Να συμπληρωθούν οι σωστοί τύποι των ουσιαστικών και επιθέτων: Νymphae Cassiopen (αιτ.) non amant. Belua Neptu ni incolis nocet. Incolae (αρσ.) barbari sunt. Deo regiam hostiam dant (do = δίνω). Perseus calceos (πληθ.) penna tοs habet. Να τονιστούν τα ονόματα: Ce pheus, Cassiope, Andromeda, Perseus, Aethiopia. Cépheus, Cassíope, Andrómeda, Pérseus, Aethiópia. Να γίνει συντακτική αναγνώριση των τύπων: ad oram, puellae, hasta. ad oram: Εμπρόθετη αιτιατική που δηλώνει κίνηση σε τόπο στο ρήμα urget. puellae: Γενική κτητική στο forma. hasta : Απρόθετη αφαιρετική (οργανική) του οργάνου στο delet. Να μεταφραστεί στα λατινικά η πρόταση: Ο Περσέας καταφθάνει πετώντας στην Αιθιοπία και ελευθερώνει την κόρη του Κηφέα. Perseus in/ad Aethiopiam advolat et filiam Cephei liberat. ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ* A. ΚΕΙΜΕΝΟ Ce pheus et Cassiope Andromedam filiam habent. Cassiope, superba forma sua, cum Nymphis se comparat. Neptu nus ira tus ad oram Aethiopiae urget beluam marı nam, quae incolis nocet. Oraculum incolis respondet: «regia hostia deo placet!». Tum Ce pheus Andromedam ad scopulum adligat; belua ad Andromedam se movet. Repente Perseus calceis penna tis advolat; puellam videt et stupet forma puellae. Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat. Ce pheus, Cassiope et incolae Aethiopiae valde gaudent. Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Να μεταφραστεί το παραπάνω κείμενο. (μονάδες 40) 2. α. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: Cassiope: τη γενική ενικού forma : την αφαιρετική πληθυντικού Oraculum: την ίδια πτώση στον αντίθετο αριθμό deo: τη δοτική ενικού και πληθυντικού * Oι απαντήσεις στο Kριτήριο αξιολόγησης βρίσκονται στο τέλος του βιβλίου.
01-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:29 ÂÏ 20 20 Λατινικά, Γ Λυκείου 2. 2. 3. 4. 4. 5. scopulum: τη γενική ενικού και πληθυντικού calceis: τη δοτική και την αιτιατική πληθυντικού Perseus: τη γενική και την αφαιρετική ενικού incolae: τη δοτική ενικού και την αφαιρετική πληθυντικού ira tus: τα τρία γένη της μετοχής στον πληθυντικό αριθμό στην ίδια πτώση Nymphis: τη γενική πληθυντικού (μονάδες 10) β. Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: superba: την παραθετική αντικατάσταση του επιθέτου sua : τον ίδιο τύπο στα άλλα πρόσωπα se: την ίδια πτώση του άλλου αριθμού στα άλλα πρόσωπα penna tis: τον συγκριτικό και τον υπερθετικό βαθμό του επιθέτου marı nam: την ίδια πτώση στον άλλο αριθμό (μονάδες 5) γ. Oraculum incolis respondet: «regia hostia deo placet!»: Να μεταφερθούν όλοι οι όροι της παραπάνω πρότασης από τον έναν αριθμό στον άλλο. (μονάδες 5) Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται για τους ακόλουθους ρηματικούς τύπους: habent: το β πληθυντικό της προστακτικής ενεστώτα comparat: το γ ενικό της οριστικής παρατατικού της παθητικής περιφραστικής συζυγίας urget: το β ενικό της οριστικής του παθητικού παρατατικού nocet: το α πληθυντικό της υποτακτικής ενεστώτα της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας respondet: το β πληθυντικό της προστακτικής ενεστώτα της αντίθετης φωνής movet: την αιτιατική και την αφαιρετική του σουπίνου advolat: το α ενικό της υποτακτικής του παθητικού υπερσυντελίκου videt: το α πληθυντικό της υποτακτικής παρακειμένου liberat: τη γενική ενικού και πληθυντικού του ουδέτερου γένους του γερουνδιακού gaudent: το γ ενικό των συντελικών χρόνων (μονάδες 10) α. Tum Ce pheus Andromedam ad scopulum adligat Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat: Να μεταφερθούν οι παραπάνω προτάσεις στην παθητική σύνταξη. (μονάδες 6) β. puellam videt et stupet forma puellae Perseus hasta beluam delet et Andromedam liberat: Kαι στις δύο περιόδους λόγου να μετατραπεί η πρώτη από τις δύο προτάσεις σε μετοχική και να συνδεθεί με τη δεύτερη. (μονάδες 4) α. Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι ακόλουθες λέξεις: filiam, forma, cum
01-LATIN-C-LYK-MPOYKOROY 22-09-15 12:29 ÂÏ 21 Kείμενο 3: H περιπέτεια της Aνδρομέδας 21 5. 5. 6. 6. Nymphis, se (το 2ο που συναντάτε), ira tus, Aethiopiae, incolis, deo, calceis, valde. (μονάδες 10) β. Να αναλυθεί σε δευτερεύουσα πρόταση η μετοχή ira tus. (μονάδες 4) γ. superba: Να δηλωθεί ο παραθετικός προσδιορισμός με ισοδύναμη νοηματικά δευτερεύουσα πρόταση. (μονάδες 2) α. quae incolis nocet: Να γίνει σύμπτυξη της δευτερεύουσας πρότασης σε μετοχή. (μονάδες 2) β. ad oram: Να δηλωθεί εμπρόθετα η στάση σε τόπο και η τοπική αφετηρία. (μονάδες 2)