Ελληνικό Στατιστικό Ινστιτούτο Πρακτικά 18 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Στατιστικής (2005) σελ.49-54 ΤΑ ΣΧΕΔΙΑ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΦΟΙΤΗΣΗ ΤΟΥΣ. ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΜΙΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Αθανασιάδης Ηλίας Πανεπιστήμιο Αιγαίου athanasiadis@rhodes.aegean.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να παρουσιάσει τα σχέδια των νέων του νησιού της Ρόδου, που φοιτούσαν στην τελευταία τάξη Λυκείου το 2005, μετά την αποφοίτησή τους από τη Β/θμια Εκπαίδευση. Οι απαντήσεις των νέων αυτών κινήθηκαν σε τρεις άξονες: αν προτίθενται να σπουδάσουν, αν προτίθενται να εργαστούν και αν εκφράζουν την επιθυμία να παραμείνουν ή να φύγουν από το νησί. Οι απαντήσεις και οι αιτιολογήσεις τους, σε συνδυασμό με άλλα χαρακτηριστικά τους, οδηγούν, με βοήθεια μεθόδων της Ανάλυσης Δεδομένων, σε μια ταξινόμηση των νέων και τη δημιουργία ομάδων, μεγαλύτερων ή μικρότερων, με κοινά χαρακτηριστικά. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η διαφοροποίηση της στάσης τελειοφοίτων μαθητών Λυκείου ενός νησιού, όπως η Ρόδος, όταν διατυπώνουν τα σχέδιά τους για τη ζωή μετά την αποφοίτηση υπήρξε αντικείμενο μιας εμπειρικής έρευνας στις αρχές του 2005. Στην έρευνα αυτή, που διεξήχθη με ερωτηματολόγιο, ανταποκρίθηκε η ολότητα σχεδόν των μαθητών του νησιού της Γ Λυκείου. 1531 μαθητές και μαθήτριες απάντησαν σε μια σειρά ερωτήσεων που αφορούσαν στις σπουδές τους, στην οικογενειακή τους κατάσταση, στο αν μετά το σχολείο σκέπτονται να εργαστούν, αν σκέπτονται να σπουδάσουν και αν σκοπεύουν να μείνουν στον τόπο τους ή να μετακινηθούν από το νησί τους, προβάλλοντας παράλληλα τους λόγους για τις κατ αρχήν αυτές επιλογές τους. Η ποικιλία των απόψεων ενισχύεται από το γεγονός ότι ένα τρίτο των μαθητών φοιτούσε, στη διάρκεια της έρευνας, στο Τεχνικό Λύκειο και λίγο λιγότερο από ένα δέκατο στο Νυχτερινό Λύκειο και επομένως ένα πέμπτο των τελειοφοίτων είχε ηλικία μεγαλύτερη των 18 ετών και από το ότι περισσότεροι από τρεις στους δέκα μαθητές που ανταποκρίθηκαν στην έρευνα δεν φοιτούσαν στην πόλη της Ρόδου. Είναι φανερό ότι οι παραπάνω λόγοι, μαζί με το φύλο, την κοινωνικοοικονομική και την οικογενειακή κατάσταση συντείνουν στο να διαγραφεί ένα φάσμα τυπολογιών μαθητών, που μια αντιπροσωπευτική έρευνα είναι σε θέση να αναδείξει. Ένας πιθανός επιπλέον παράγοντας που δίνει το στίγμα του σε, ορισμένες - 49 -
τουλάχιστον, απαντήσεις των τελειοφοίτων Λυκείου είναι ότι αυτοί έχουν γεννηθεί και ζήσει, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, σ ένα νησί του Αιγαίου Πελάγους, τέταρτο σε έκταση μεταξύ των ελληνικών νησιών και με πληθυσμό μεγαλύτερο των 100.000 κατοίκων. 2. ΔΕΔΟΜΕΝΑ-ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η παρουσίαση των ευρημάτων της έρευνας αρχίζει με την παράθεση ορισμένων στοιχείων των μαθητών του δείγματος. Στον Πίνακα 1 αποτυπώνεται ο τόπος φοίτησης των μαθητών. Οι μαθητές στην πρωτεύουσα του νησιού είναι υπερδιπλάσιοι από τους υπόλοιπους. Πίνακας 1. Κατανομή των μαθητών ως προς την πόλη φοίτησης Ρόδος 1048 68,45 Άλλες πόλεις 483 31,55 Ο επόμενος πίνακας πληροφορεί ότι στην τρίτη τάξη Λυκείου, όσο τουλάχιστο αφορά στο δείγμα, οι μαθητές του Ενιαίου Λυκείου είναι λίγο περισσότεροι από τους μισούς. Πίνακας 2. Κατανομή των μαθητών ως προς το είδος Λυκείου Ενιαίο Λύκειο 816 53,30 Τ.Ε.Ε. 524 34,23 Μουσικό Λύκειο 39 2,55 Νυχτερινό Λύκειο 128 8,36 Δεν απάντησαν 24 1,57 Όπως φαίνεται στον Πίνακα 3 ο αριθμός των μαθητών ήταν λίγο μεγαλύτερος από τον αντίστοιχο των κοριτσιών. Πίνακας 3. Κατανομή των μαθητών ως προς το φύλο Αγόρι 759 49,58 Κορίτσι 749 48,92 Δεν απάντησαν 23 1,50 Η ηλικία των μαθητών της έρευνας φαίνεται στον επόμενο πίνακα: - 50 -
Πίνακας 4: Κατανομή των μαθητών ως προς την ηλικία. 17-18 1117 72,96 18-19 161 10,52 19-24 149 9,73 >24 100 6,53 Δεν απάντησαν 4 0,26 Βλέπουμε ότι ένα σημαντικό μέρος των μαθητών φοιτά στην τελευταία τάξη Λυκείου σε ηλικία μεγαλύτερη των 18 ετών. Εξετάζοντας τώρα τις απαντήσεις που δόθηκαν στο κυρίως θέμα τις έρευνας διαπιστώνουμε ότι οι μισοί περίπου μαθητές, απ όσους απάντησαν σε σχετικές ερωτήσεις, δηλώνουν ότι σκέπτονται να εργαστούν παράλληλα με τις σπουδές τους. Αυτό συμβαδίζει με το σημαντικό αριθμό των μαθητών των Τ.Ε.Ε. και του Νυχτερινού Λυκείου. Ακολουθεί, σε ποσοστό, η δήλωση των μαθητών ότι επιθυμούν να σπουδάσουν, ενώ 12,76% προτίθεται να εργαστεί. Πίνακας 5: Ποσοστιαία κατανομή των προθέσεων των μαθητών μετά την αποφοίτησή τους από το Λύκειο. % Μόνο σπουδές 36,20 Μόνο εργασία 12,76 Εργασία και σπουδές 49,61 Κανένα από τα δύο 1,43 Σύνολο 100,00 Από τους μαθητές που δηλώνουν απαντώντας σε ξεχωριστές ερωτήσεις, ότι θέλουν μετά το Λύκειο να μείνουν στον τόπο τους, 54,28% προβάλλουν το λόγο ότι θέλουν να μείνουν κοντά στους δικούς τους, 37,87% ότι θέλουν να μείνουν κοντά στους φίλους τους, 23,80% προβάλλουν οικονομικούς λόγους και 5,33% δηλώνουν ότι φοβούνται τη μοναξιά. Από τους μαθητές που δηλώνουν απαντώντας σε ξεχωριστές ερωτήσεις, ότι μετά το Λύκειο θα ήθελαν να πάνε σε άλλο μέρος, 47,42% προβάλλουν το λόγο ότι θα ήθελαν να γνωρίσουν άλλους ανθρώπους, 70,99% ότι θα ήθελαν να αποκτήσουν άλλες εμπειρίες και 4,45% επειδή θα ήθελαν να είναι ανεξάρτητοι. Πέρα όμως από τις απλές απαντήσεις στις ερωτήσεις, ενδιαφέρον είναι να διερευνηθεί πώς το δείγμα των 1531 μαθητών διαφοροποιείται από το σύνολο των απαντήσεων και πώς κατά το πλείστον κοινές απαντήσεις, μπορούν να οδηγήσουν σε συγκρότηση ομάδων μαθητών. Για το σκοπό αυτό αναλύσαμε το κωδικοποιημένο σώμα του ερωτηματολογίου με δύο μεθόδους της Ανάλυσης Δεδομένων, την Παραγοντική Ανάλυση Πολλαπλών Αντιστοιχιών και την Ιεραρχική Ταξινόμηση, με τη βοήθεια του λογισμικού SPAD 4.5. - 51 -
ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΟΛΥΔΙΑΣΤΑΤΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ Η Παραγοντική Ανάλυση Πολλαπλών Αντιστοιχιών παρέχει τα κριτήρια διαφοροποίησης του σώματος των μαθητών. To πρώτο κριτήριο διαφοροποίησης (ο πρώτος παραγοντικός άξονας, με λ1=0,1401 και τ1=5,34%) αποτυπώνει κυρίως την αντίθεση δύο κατηγοριών μαθητών: Αφενός μαθητών Ενιαίου Λυκείου, 17-18 ετών που επιθυμούν να σπουδάσουν, έχουν γονείς αποφοίτους ΑΕΙ και φοιτούν κυρίως σε λύκεια μικρότερων πόλεων της Ρόδου. Αυτοί θα επιθυμούσαν μετά το Λύκειο να φύγουν από τη Ρόδο. Αφετέρου μαθητών Τ.Ε.Ε. και Νυχτερινού Λυκείου, ηλικίας άνω των 18 ετών, με γονείς οι οποίοι έχουν το πολύ αποφοιτήσει από το Γυμνάσιο, φοιτούν στις δύο μεγαλύτερες πόλεις του νησιού, Ρόδο και Αρχάγγελο και δηλώνουν ότι θα παραμείνουν στο νησί για να εργαστούν. Το δεύτερο κριτήριο διαφοροποίησης (ο δεύτερος παραγοντικός άξονας, με λ2=0,1001 και τ2=3,81%) ορίζεται από την αντίθεση μαθητών Νυχτερινού Λυκείου μεγαλύτερης ηλικίας από μαθητές Τ.Ε.Ε. μέχρι 19 ετών. Η Ιεραρχική Ταξινόμηση υποδεικνύει το σχηματισμό επτά ομάδων μαθητών οι οποίες διατάσσονται και συνδέονται μεταξύ τους με τον τρόπο που φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα: Ομάδα 7: 29% των μαθητών Ομάδα 6: 7% των μαθητών Ομάδα 5: 9% των μαθητών Ομάδα 4: 3% των μαθητών Ομάδα 3: 2% των μαθητών Ομάδα 2: 1% των μαθητών Ομάδα 1: 49% των μαθητών Διάγραμμα Ιεραρχικής Ταξινόμησης Μαθητών Γ Λυκείου της Ρόδου. - 52 -
Δίπλα από κάθε ομάδα αναγράφεται και το ποσοστό των μαθητών που την αποτελούν. Παρουσιάζουμε στη συνέχεια τα κύρια χαρακτηριστικά των ομάδων. Η Ομάδα 1 αποτελείται από μαθητές που φοιτούν στο Ενιαίο Λύκειο. Οι γονείς τους είναι τουλάχιστον απόφοιτοι Λυκείου. Η Ομάδα 2 αποτελείται από μαθητές που φοιτούν σε ιδιωτικό σχολείο, ο πατέρας των οποίων είναι ως επί το πλείστον απόφοιτος ΑΕΙ. Η Ομάδα 3 αποτελείται κυρίως από μαθητές που φοιτούν κυρίως στο Μουσικό Λύκειο. Οι τρεις πρώτες ομάδες χαρακτηρίζονται από το επιπρόσθετο στοιχείο ότι οι μαθητές σε σημαντικό βαθμό θέλουν, μετά την αποφοίτησή τους από το Λύκειο, να φύγουν από το νησί. Την Ομάδα 4 αποτελούν μαθητές που φοιτούν σε Νυχτερινό Λύκειο με ηλικία άνω των 24 ετών. Έχουν πολλά αδέλφια και ήδη εργάζονται. Στην Ομάδα 5 οι μαθητές φοιτούν σε Νυχτερινό Λύκειο ή Τ.Ε.Ε. με ηλικία μεγαλύτερη των 19 ετών. Οι γονείς τους είναι απόφοιτοι του Δημοτικού. Μετά το Λύκειο θέλουν να μείνουν στον τόπο τους για προσωπικούς λόγους. Η Ομάδα 6 αποτελείται από μαθητές που δεν έχουν αδέλφια και συχνά ζουν μαζί με τη μητέρα τους μόνο. Τέλος οι μαθητές της Ομάδας 7 φοιτούν σε Τ.Ε.Ε. στη Ρόδο ή στον Αρχάγγελο. Είναι κυρίως κορίτσια, 18-21 ετών, έχουν πολλά αδέλφια και οι γονείς τους έχουν τελειώσει κυρίως το Δημοτικό ή το Γυμνάσιο. Διαπιστώνουμε ότι ο διαχωρισμός των τριών πρώτων ομάδων από τις υπόλοιπες συμβαδίζει με το πρώτο κριτήριο διαφοροποίησης όπως αυτό περιγράφτηκε παραπάνω. 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Από όσα προηγήθηκαν προκύπτει ότι οι μαθητές που φοιτούν στο Ενιαίο Λύκειο συχνά επιθυμούν, μετά την αποφοίτησή τους, να σπουδάσουν και, αλλάζοντας περιβάλλον, να φύγουν από το νησί. Αντίθετα οι τελειόφοιτοι του Νυχτερινού Λυκείου και του Τ.Ε.Ε. εκφράζουν κυρίως την επιθυμία να παραμείνουν στο νησί, συχνά για οικογενειακούς λόγους και να εργαστούν ή να συνεχίσουν να εργάζονται. - 53 -
ABSTRACT The aim of this paper is to present the plans of the Senior High School graduates in the island of Rhodes after they graduated in 2005. The intentions of these young people were classified on the basis of two criteria. The first criterion was whether they intended to stay in the island or leave. Their replies and the reasons they provided, in combination with some other characteristics of theirs, helped us classify them in smaller and larger groups with common characteristics. The method we used for this classification was Data Analysis. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Αθανασιάδης, Η. (1995). Παραγοντική Ανάλυση Αντιστοιχιών και Ιεραρχική Ταξινόμηση. Εκδόσεις Νέων Τεχνολογιών, Αθήνα. Αλεξίου, Θ. (2002). Εργασία, εκπαίδευση και κοινωνικές τάξεις:το ιστορικόθεωρητικό πλαίσιο. Παπαζήσης, Αθήνα. Δαφέρμος, Ο. (1999). Εργασία και Εκπαίδευση. Μεταίχμιο, Αθήνα. White, J. (1997). Education and the end of work: a new philosophy of work and learning.cassell, London. - 54 -