ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ Εισαγωγή 1. Προβληματισμός... 1 2. Μεθοδολογία... 5 3. Ιστορική και συγκριτική προσέγγιση... 11 α. Ιστορική προσέγγιση... 11 β. Συγκριτική προσέγγιση... 16 i. Γαλλία... 16 ii. Γερμανία... 20 iii. Αυστρία... 32 Ελβετία... 38 v. Σουηδία... 40 vi. Μεγάλη Βρετανία... 41 vii. Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής... 46 Συμπεράσματα... 49 ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ Η δογματική της αρχής της δημοσιότητας 4. Η αρχή της δημοσιότητας και το συνταγματικό πλαίσιο της δικαστικής λειτουργίας. Προλεγόμενα... 51 α. Η άμεση θεμελίωση της αρχής της δημοσιότητας στο άρθρο 93 του Συντάγματος... 54 i. Νομοθετική θεμελίωση... 54 ii. Η σημασία της άμεσης συνταγματικής θεμελίωσης
XII της αρχής της δημοσιότητας στο κείμενο του Συντάγματος. H αρχή της δημοσιότητας ως θεσμική εγγύηση (νομική φύση)... 57 iii. Συνέπειες της νομικής φύσης της αρχής της δημοσιότητας ως θεσμικής εγγύησης... 62 Το πρόβλημα της διττής νομικής φύσης της αρχής της δημοσιότητας ως θεσμικής εγγύησης και ατομικού δικαιώματος... 65 v. Η αρχή της δημοσιότητας εξειδίκευση της αρχής της διαφάνειας;... 67 vi. Η θεσμική εγγύηση της μυστικότητας της δίκης... 71 vii. Ο περιορισμός της δημοσιότητας χάριν της προστασίας των χρηστών ηθών... 74 β. Η δημοκρατική αρχή... 76 i. Έννοια... 76 ii. Η δημοκρατική αρχή ως θεμέλιο της αρχής της δημοσιότητας έναντι των τρίτων... 78 iii. Η αρχή της δημοσιότητας και το ζήτημα της δημοκρατικής νομιμοποίησης... 80 γ. Η αρχή του κράτους δικαίου... 87 i. Έννοια... 87 ii. Η αρχή του κράτους δικαίου θεμέλιο της αρχής της δημοσιότητας... 90 ii. 5. Η αρχή της δημοσιότητας και τα ατομικά δικαιώματα που θίγονται ή διεκδικούν εφαρμογή... 93 α. Το δικαίωμα δικαστικής προστασίας... 93 i. Η θεμελίωση της αρχής της δημοσιότητας στο άρθρο 20 1 του Συντάγματος... 93 Η θεμελίωση της αρχής της δημοσιότητας σε διατάξεις διεθνούς δικαίου... 100 iii. Ο περιορισμός της δημοσιότητας χάριν της προστασίας της δημόσιας τάξεως και της εθνικής ασφάλειας (άρθρο 6 1 ΕΣΔΑ)... 107 Ο περιορισμός της δημοσιότητας χάριν των συμφερόντων της δικαιοσύνης (άρθρο 6 1 ΕΣΔΑ)... 119
XIII β. Η ελευθερία της πληροφορίας... 120 i. Γενικά... 120 ii. H πολιτική δίκη ως κρατική πηγή πληροφοριών... 123 Γενικά... 123 Το δικαίωμα άντλησης πληροφοριών των τρίτων και των διαδίκων από την εκκρεμή διαδικασία και τα δικαστικά αρχεία... 124 Η δημοσίευση της δικαστικής απόφασης στο νομικό τύπο... 136 iii. H πολιτική δίκη ως ιδιωτική πηγή πληροφοριών... 141 Πληροφορίες με περιεχόμενο τον ιδιωτικό και οικογενειακό βίο... 141 Πληροφορίες που εμπίπτουν στο επαγγελματικό απόρρητο... 153 γ. Η ελευθερία του τύπου... 163 i. Γενικά... 163 ii. Ο τύπος και η δημοσιότητα της δίκης... 168 Η έμμεση (δια του τύπου) δημοσιότητα... 168 Η κριτική από τoν τύπο της δικαστικής εξουσίας και ο περιορισμός της ελευθερίας έκφρασης κατ άρθρο 10 2 ΕΣΔΑ «προς διασφάλισιν του κύρους και της αμεροληψίας της δικαστικής εξουσίας»... 187 δ. Η ελευθερία (;) των λοιπών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. 197 i. Γενικά... 197 ii. Η ραδιοτηλεόραση και η δημοσιότητα της δίκης... 204 Η ραδιοτηλεοπτική μετάδοση της δίκης... 204 Η κριτική της δικαιοσύνης και οι επεμβάσεις στο έργο της δια της ραδιοτηλεόρασης... 227 ε. Η προστασία του ιδιωτικού βίου... 230 i. Γενικά... 230 ii. Η προστασία του ιδιωτικού βίου των διαδίκων ως λόγος αποκλεισμού της αρχής της δημοσιότητας στην πολιτική δίκη... 237 στ.ειδικά η προστασία της οικογένειας και της ανηλικότητας.. 248 i. Γενικά... 248 Ο οικογενειακός βίος... 248
XIV Η ανηλικότητα... 251 ii. Η προστασία του οικογενειακού βίου των διαδίκων ως λόγος αποκλεισμού της αρχής της δημοσιότητας στην πολιτική δίκη... 254 iii. Η προστασία του ανηλίκου ως λόγος αποκλεισμού της αρχής της δημοσιότητας στην πολιτική δίκη... 255 Συμπεράσματα συνταγματικής επισκόπησης... 261 ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ Η λειτουργία της αρχής της δημοσιότητας στην πολιτική δίκη 6. Το ειδικότερο περιεχόμενο της αρχής της δημοσιότητας στην πολιτική δίκη... 269 Η διάκριση ανάμεσα στην αρχή της προσιτής δίκης (δημοσιότητα έναντι των διαδίκων) και δημοσιότητας έναντι των διαδίκων... 269 α. Η αρχή της προσιτής δίκης (δημοσιότητας έναντι των διαδίκων).... 271 i. Γενικά... 271 ii. Η μυστικότητα της διάσκεψης... 272 iii. Τα αντικειμενικά όρια της αρχής της προσιτής δίκης (δημοσιότητας έναντι των διαδίκων) και οι συνέπειες παραβίασής της... 280 Η αρχή της προσιτής δίκης (δημοσιότητας έναντι των διαδίκων) στις γαμικές διαφορές καθώς και στις διαφορές γονέων τέκνων... 293 v. Η αρχή της προσιτής δίκης (δημοσιότητας έναντι των διαδίκων) στη διαδικασία έκδοσης διαταγής πληρωμής και διαταγής απόδοσης μισθίου... 297 vi. Η αρχή της προσιτής δίκης (δημοσιότητας έναντι των διαδίκων) στη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων και της προσωρινής διαταγής - σημειώματος.. 299 Ασφαλιστικά μέτρα... 299 Προσωρινή διαταγή Σημείωμα... 302 Ασφαλιστικά μέτρα για την προστασία της πνευ-
XV ματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων (άρ. 64 του Ν. 2121/1993)... 303 vii. Η αρχή της προσιτής δίκης (δημοσιότητας έναντι των διαδίκων) στην εκούσια δικαιοδοσία... 310 viii. Η αρχή της της προσιτής δίκης (δημοσιότητας έναντι των διαδίκων) στη διαιτητική διαδικασία. Το ζήτημα της εμπιστευτικότητας (confidentiality)... 313 Γενικά (εσωτερική και διεθνής διαιτησία)... 313 Η έννοια της εμπιστευτικότητας (confidentiality). 316 Εσωτερική διαιτησία... 325 Διεθνής διαιτησία... 328 β. Η αρχή της δημοσιότητας της δίκης έναντι των τρίτων... 329 i. Γενικά... 329 ii. Τα αντικειμενικά όρια της αρχής της δημοσιότητας έναντι των τρίτων... 343 1. Τα αντικειμενικά όρια... 343 Α. Γενικά... 343 Β. Προδικασία... 345 Γενικά... 345 Τα άρθρα 111 και 112 ΚΠολΔ... 346 Οριοθέτηση του σταδίου της προδικασίας και δημοσιότητα των επί μέρους διαδικαστικών πράξεων αυτής... 348 Εισαγωγή νομοθετικών ρυθμίσεων της ηλεκτρονικής δίκης και δημοσιότητα της προδικασίας έ- ναντι των τρίτων... 351 Γ. Κύρια διαδικασία. Η αρχή της δημοσιότητας κατά τη συζήτηση στο ακροατήριο και κατά τη διεξαγωγή των υπόλοιπων αποδεικτικών μέσων... 352 Έναρξη κύριας διαδικασίας εξέταση μαρτύρων διαδίκων δικαστική ομολογία... 352 Αυτοψία... 366 Πραγματογνωμοσύνη... 368 Έγγραφα... 370 Δικαστικά τεκμήρια ένορκες βεβαιώσεις... 373 Λήξη κύριας διαδικασίας... 375 Δ. Αναγκαστική εκτέλεση... 377
XVI 2. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στις γαμικές διαφορές καθώς και στις διαφορές γονέων τέκνων.. 385 3. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στη διαδικασία έκδοσης διαταγής πληρωμής και διαταγής α- πόδοσης μισθίου... 385 4. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στη διαδικασία έκδοσης προσωρινής διαταγής σημειώματος.. 387 5. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στην ε- κούσια δικαιοδοσία... 390 6. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στη διαιτητική διαδικασία... 403 Εσωτερική διαιτησία... 403 Διεθνής διαιτησία... 406 7. Η κατά νόμο δημοσίευση της δικαστικής απόφασης στην πολιτική δίκη. Η καθιερωμένη πρακτική των δικαστηρίων μας ως προς τη δημοσίευση της απόφασης. 408 8. Η δημοσίευση της μειοψηφίας στις δικαστικές αποφάσεις... 418 iii. Οι αντικειμενικοί λόγοι αποκλεισμού της δημοσιότητας έναντι των τρίτων... 422 Γενικά... 422 Η προστασία των χρηστών ηθών... 425 Η προστασία της δημόσιας τάξης και της εθνικής ασφάλειας... 425 Η προστασία του οικογενειακού και ιδιωτικού βίου... 427 Το επαγγελματικό απόρρητο... 431 Η διαδικασία αποκλεισμού της δημοσιότητας (συζήτηση απόφαση μέσα προσβολής)... 432 v. Οι υποκειμενικοί λόγοι αποκλεισμού της δημοσιότητας... 437 Γενικά... 437 Η εξουσία διαπίστωσης πληρότητας της δικαστικής αίθουσας... 438 Η εξουσία επιβολής ποινών και απομάκρυνσης των θορυβούντων, οπλοφορούντων και των εμ-
XVI 2. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στις γαμικές διαφορές καθώς και στις διαφορές γονέων τέκνων.. 385 3. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στη διαδικασία έκδοσης διαταγής πληρωμής και διαταγής α- πόδοσης μισθίου... 385 4. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στη διαδικασία έκδοσης προσωρινής διαταγής σημειώματος.. 387 5. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στην ε- κούσια δικαιοδοσία... 390 6. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στη διαιτητική διαδικασία... 403 Εσωτερική διαιτησία... 403 Διεθνής διαιτησία... 406 7. Η κατά νόμο δημοσίευση της δικαστικής απόφασης στην πολιτική δίκη. Η καθιερωμένη πρακτική των δικαστηρίων μας ως προς τη δημοσίευση της απόφασης. 408 8. Η δημοσίευση της μειοψηφίας στις δικαστικές αποφάσεις... 418 iii. Οι αντικειμενικοί λόγοι αποκλεισμού της δημοσιότητας έναντι των τρίτων... 422 Γενικά... 422 Η προστασία των χρηστών ηθών... 425 Η προστασία της δημόσιας τάξης και της εθνικής ασφάλειας... 425 Η προστασία του οικογενειακού και ιδιωτικού βίου... 427 Το επαγγελματικό απόρρητο... 431 Η διαδικασία αποκλεισμού της δημοσιότητας (συζήτηση απόφαση μέσα προσβολής)... 432 v. Οι υποκειμενικοί λόγοι αποκλεισμού της δημοσιότητας... 437 Γενικά... 437 Η εξουσία διαπίστωσης πληρότητας της δικαστικής αίθουσας... 438 Η εξουσία επιβολής ποινών και απομάκρυνσης των θορυβούντων, οπλοφορούντων και των εμ-
XVI 2. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στις γαμικές διαφορές καθώς και στις διαφορές γονέων τέκνων.. 385 3. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στη διαδικασία έκδοσης διαταγής πληρωμής και διαταγής α- πόδοσης μισθίου... 385 4. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στη διαδικασία έκδοσης προσωρινής διαταγής σημειώματος.. 387 5. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στην ε- κούσια δικαιοδοσία... 390 6. Η αρχή της δημοσιότητας έναντι των τρίτων στη διαιτητική διαδικασία... 403 Εσωτερική διαιτησία... 403 Διεθνής διαιτησία... 406 7. Η κατά νόμο δημοσίευση της δικαστικής απόφασης στην πολιτική δίκη. Η καθιερωμένη πρακτική των δικαστηρίων μας ως προς τη δημοσίευση της απόφασης. 408 8. Η δημοσίευση της μειοψηφίας στις δικαστικές αποφάσεις... 418 iii. Οι αντικειμενικοί λόγοι αποκλεισμού της δημοσιότητας έναντι των τρίτων... 422 Γενικά... 422 Η προστασία των χρηστών ηθών... 425 Η προστασία της δημόσιας τάξης και της εθνικής ασφάλειας... 425 Η προστασία του οικογενειακού και ιδιωτικού βίου... 427 Το επαγγελματικό απόρρητο... 431 Η διαδικασία αποκλεισμού της δημοσιότητας (συζήτηση απόφαση μέσα προσβολής)... 432 v. Οι υποκειμενικοί λόγοι αποκλεισμού της δημοσιότητας... 437 Γενικά... 437 Η εξουσία διαπίστωσης πληρότητας της δικαστικής αίθουσας... 438 Η εξουσία επιβολής ποινών και απομάκρυνσης των θορυβούντων, οπλοφορούντων και των εμ-
XVII vi. φανισθέντων με ανάρμοστο τρόπο και αντίθετο προς την τάξη και την ευπρέπεια της συνεδρίασης. 439 Η εξουσία απομάκρυνσης των ανηλίκων ακροατών της δίκης... 450 Οι συνέπειες της παραβίασης της αρχής της (άμεσης) δημοσιότητας έναντι των τρίτων... 452 Οι συνέπειες της παραβίασης της αρχής της δημοσιότητας της διαδικασίας... 452 Οι συνέπειες της παραβίασης της αρχής της δημοσιότητας της δικαστικής απόφασης... 454 γ. Η έμμεση δημοσιότητα.... 454 i. Γενικά. Η διάκριση άμεσης και έμμεσης δημοσιότητας. 454 ii. Η δια του τύπου έμμεση δημοσιότητα της δίκης.... 459 iii. Η ραδιοτηλεοπτική μετάδοση της δίκης... 460 Η μετάδοση της δίκης μέσω του διαδικτύου... 461 Το επιτρεπτό της μετάδοσης της δίκης μέσω του διαδικτύου... 461 Το επιτρεπτό της υποκατάστασης της αρχής της δημοσιότητας δια της έμμεσης δημοσιότητας της μετάδοσης της δίκης μέσω του διαδικτύου... 464 δ. Η κριτική της δίκης και των δικαστικών αποφάσεων... 466 ε. Η αρχή της δημοσιότητας και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.... 468 ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ Η αρχή της δημοσιότητας ως θεμελιώδης αρχή της πολιτικής δίκης 7. Σχέση και αλληλεπίδραση με τις άλλες θεμελιώδεις δικονομικές αρχές... 473 α. Η αρχή της δημοσιότητας ως θεμελιώδης αρχή... 473 i. Γενική θεωρία περί δικονομικών αρχών... 473 ii. Ειδικά η αρχή της δημοσιότητας ως θεμελιώδης αρχή της πολιτικής δίκης... 476 β. Η αρχή της δημοσιότητας σε σχέση με τις συναφείς θεμελιώδεις αρχές.... 479
XVIII i. Η αρχή της δημοσιότητας σε σχέση με την αρχή της προφορικότητας.... 479 ii. Η αρχή της δημοσιότητας σε σχέση με την αρχή της εκατέρωθεν ακρόασης.... 486 iii. Η αρχή της δημοσιότητας και η αρχή της δίκαιης δίκης.... 487 Συμπεράσματα δικονομικής προσέγγισης... 492 ΠΕΜΠΤΟ ΜΕΡΟΣ Τελικές Παρατηρήσεις Συμπεράσματα... 499 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ... 503 ΛΗΜΜΑΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ... 553