Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 Μιχαήλ Ζουμπουλάκης- Χρήστος Κόλλιας
Ανάλυση της λειτουργίας της αγοράς ΑΓΟΡΑ: σύνολο δραστηριοτήτων αγοράς & πώλησης (πληροφόρηση κίνητρο) εμπορευμάτων (τι-που-πόσοπως) σε συνθήκες σπανιότητας Το πρόβλημα συντονισμού 2 εφικτές λύσεις 1.Συντονισμός βάσει εντολών: Έθιμα - Καταναγκασμός Σχέδιο 2.Συντονισμός βάσει κανόνων συμπεριφοράς: ΑΓΟΡΑ Το «αόρατο χέρι»: Η κοινωνική τάξη επιτυγχάνεται αυτόνομα μέσα από αντικρουόμενες ατομικές επιδιώξεις ΕΓΩΙΣΜΟΣ & ΣΥΜΠΑΘΕΙΑ Ανταγωνιστικές αγορές: έχουν πάρα πολλούς ενεργούς αγοραστές και πωλητές και συντονίζουν μέσω των τιμών τις οικονομικές τους δραστηριότητες Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 2
Θεωρία της ζήτησης ορθολογικότητα: ορθή χρήση μέσων για επίτευξη σκοπών (όχι απλά εγωισμός) Ισο-οριακή αρχή: επιλογές στο όριο (οριακό όφελος = οριακή ζημία) Κάθε καταναλωτής έχει δεδομένες ατομικές προτιμήσεις, περιορισμένο εισόδημα και επιλέγει χωρίς αλληλεξάρτηση Μια καμπύλη ζήτησης δείχνει, για κάθε πιθανή τιμή, την ποσότητα του αγαθού ή της υπηρεσίας που οι αγοραστές θέλουν και μπορούν να πληρώσουν Αντίστροφη σχέση τιμής και ζητούμενης ποσότητας: όσο χαμηλότερη τιμή ενός αγαθού, τόσο μεγαλύτερη η ζήτηση του Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 3
Προσδιοριστικοί παράγοντες της ζήτησης Ο νόμος της ζήτησης ισχύει μόνον όταν οι άλλοι παράγοντες παραμένουν σταθεροί 1)Διαθέσιμο εισόδημα των καταναλωτών 2)Προτιμήσεις (μόδα, διαφήμιση) 3)Τιμές υποκατάστατων και συμπληρωματικών αγαθών 4)Πλούτος (αποταμιεύσεις, ιδιοκτησίες κλπ) 5)Δυνατότητα δανεισμού 6)Οικονομικό κλίμα συγκυρία Όταν αυτοί οι παράγοντες μεταβάλλονται η αντίστροφη σχέση τιμής/ποσότητας δεν ισχύει Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 4
Πηγή: Bowles-Edwards-Roosevelt Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 5
Θεωρία της προσφοράς ορθολογικότητα: ορθή χρήση μέσων για επίτευξη σκοπών Ισο-οριακή αρχή: επιλογές στο όριο (οριακό όφελος / ζημία) Οι 2 σκοποί του παραγωγού: ποσότητες ικανές που μεγιστοποιούν το κέρδος Συντελεστές παραγωγής: κεφάλαιο, εργασία, φυσ. πόροι, επιχειρηματικότητα Συνάρτηση παραγωγής: Q = f(k, L, N, X) Συνολικό προϊόν (TP), Μέσο προϊόν AP=TP/L, Οριακό προϊόν MP=ΔTP/ΔL Νόμος προσφοράς: όσο χαμηλότερη τιμή ενός αγαθού, τόσο μικρότερη η προσφορά του Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 6
Προσδιοριστικοί παράγοντες της προσφοράς Ο νόμος της προσφοράς ισχύει μόνον όταν οι άλλοι παράγοντες παραμένουν σταθεροί 1) Τεχνολογικές καινοτομίες παραγωγής 2) κόστος συντελεστών παραγωγής 3) Αριθμός δυνητικών ανταγωνιστών 4) Εισοδηματική και δημοσιονομική πολιτική (Φόροι και επιδοτήσεις) 5)Αβεβαιότητα (διεθνής συγκυρία) Όταν αυτοί οι παράγοντες μεταβάλλονται η θετική σχέση τιμής/ποσότητας δεν ισχύει Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 7
Φθίνουσες αποδόσεις: όταν ένας παραγωγικός συντελεστής μένει σταθερός Πηγή: Salvatore 1992 Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 8
Αποδόσεις κλίμακας: όταν αυξάνονται όλοι οι παραγωγικοί συντελεστές Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 9
Κόστος παραγωγής Συνολικό κόστος: Σταθερό + μεταβλητό κόστος c(y)= F + c v (y) Στόχος κάθε επιχείρησης είναι για οποιοδήποτε δεδομένο επίπεδο προϊόντος y να παράγει στο μικρότερο δυνατό συνολικό κόστος Tο c(y) δείχνει το μικρότερο δυνατό συνολικό κόστος της επιχείρησης για παραγωγή y μονάδων προϊόντος. Το ζήτημα: Με δεδομένα τα w 1, w 2 και y, ποιος είναι ο λιγότερο δαπανηρός συνδυασμός εισροών; Καμπύλη μέσου μεταβλητού κόστους είναι η γραφική απεικόνιση της συνάρτησης AVC = TVC/y της επιχείρησης. Καμπύλη μέσου σταθερού κόστους είναι η γραφική απεικόνιση της συνάρτησης AFC = F/y της επιχείρησης. Καμπύλη οριακού κόστους είναι η γραφική απεικόνιση της συνάρτησης MC= ΔTVC/Δy, δείχνει το ρυθμό μεταβολής του μεταβλητού κόστους παραγωγής καθώς το επίπεδο προϊόντος μεταβάλλεται. Η κάθε επιχείρηση θα παράγει ποσότητα έτσι ώστε η αγοραία τιμή να ισούται με το οριακό κόστος (p = MC). Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 10
$ Συνολικό σταθερό και μεταβλητό κόστος c(y) c( y) F cv ( y) c v (y) F F Η. Varian, Μικροοικονομική 2008 Εκδόσεις Κριτική. y 11
$/μονάδα προϊόντος καμπύλη μέσου συνολικού κόστους καμπύλη μέσου μεταβλητού κόστους καμπύλη μέσου σταθερού κόστους ATC(y) = AFC(y) + AVC(y) ATC(y) AVC(y) 0 Varian, Μικροοικονομική, Κριτική 2008 AFC(y) y
Το πρώτο Υπόδειγμα ισορροπίας: Το «ψαλίδι» του Marshall 1890 Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 13
Υπερβάλλουσα /ελλειμματική Π-Ζ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗ (clearing) όταν οι προτεινόμενες τιμές εξισώνουν την προσφερόμενη με τη ζητούμενη ποσότητα = Ισορροπία Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 14
Προβλήματα με το «αόρατο χέρι» (Αποτυχίες αγοράς- Εξωτερικότητες) Οι ατομικές επιδιώξεις δεν οδηγούν σε κοινωνικά ωφέλιμες καταστάσεις όταν υπάρχουν εξωτερικές επιδράσεις ή έλλειψη πληροφόρησης Όταν η παραγωγή / κατανάλωση του Α επηρεάζει την παραγωγή / κατανάλωση του Β. Το κόστος ή το όφελος δεν εξατομικεύεται στον παραγωγό ή στον καταναλωτή, αλλά διαχέεται στην κοινωνία=κοινωνική διάσταση λένε οι τιμές αλήθεια; 1. μεγάλο κοινωνικό κόστος (κοινά αγαθά, π.χ. λίμνη, δάσος, βοσκοτόπια «η τραγωδία των κοινών») 2. μικρό ιδιωτικό όφελος (δημόσια και κοινωφελή αγαθά, π.χ. δρόμοι, αστικές συγκοινωνίες, παιδεία, υγεία) Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 15
Προβλήματα με το «αόρατο χέρι» (αποτυχίες αγοράς- πληροφόρηση) 3. αμφισβητούμενη ποιότητα (π.χ. δωρεάν σεμινάρια) μη πειστικά μηνύματα: η τιμή δεν αποτελεί κριτήριο ποιότητας 4. συναλλακτικά αντικίνητρα: ηθικός κίνδυνος (π.χ. ασφάλειες αυτοκινήτων-ζωής, δανεισμός) 5. δυσμενής επιλογή: τιμές που διώχνουν ποιοτικά αγαθά (πχ. μεταχειρισμένα αυτοκίνητα) Η περίπτωση του τηλεοπτικού προγράμματος: δημόσιο αγαθό +εξωτερικότητες+ δυνατότητα ιδιωτικοποίησης Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 16
Δομικές αποτυχίες αγοράς 6. δομή της αγοράς - ολιγοπωλιακή ισχύς (π.χ. φάρμακα) 7. Αναντιστοιχία αναγκών & εισοδημάτων κοινωνικές ανισότητες, φτώχεια (απόλυτη: λιγότερο από $1,90 ημερησίως ή σχετική: όταν το ποσοστό των ατόμων σε μια χώρα που ζουν με εισόδημα κατώτερο ενός συγκεκριμένου ποσοστού του διάμεσου εισοδήματος (συνήθως 60%) στην κάθε χώρα Μ. Ζουμπουλάκης - Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας- Εισαγωγή στην Οικονομική Σκέψη 3 17