ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Τα Γλυπτά του Παρθενώνα Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Πασίγνωστα πια είναι τα «πάθη» των μαρμάρων του Παρθενώνα, οι αλλεπάλληλοι βανδαλισμοί, που έχουν υποστεί 200 χρόνια τώρα από διάφορους εντιμότατους, λόρδους και μη: τον ξεριζωτή τους, πρώτα πρώτα, απ τον Παρθενώνα, τον λόρδο Thomas Bruce Elgin, που ο Μπάυρον, στο γνωστό ποίημά του «Η Κατάρα της Αθηνάς», αποκαλεί «ληστή και καταστροφέα χειρότερο απ τους Τούρκους, τους Γότθους, τον Ηρόστρατο». Και οραματίζεται πως η Αθηνά καταριέται εκείνον κι όλη τη γενιά του για την ιεροσυλία. Φαίνεται όμως πως η κατάρα της θεάς έχει συμπαρασύρει και τα ίδια τα θύματα, τα μάρμαρα. Χάρη στον Άγγλο ιστορικό William Saint-Clair μαθεύτηκε τώρα urbi et orbi 1 πως ο Έλγιν είχε άξιο συνεχιστή έναν άλλο λόρδο, τον Joseph Duveen, ο οποίος, με το επιχειρηματικό - μεταπρατικό δαιμόνιό του, αποφάσισε να «εξωραΐσει» τα «παλιωμένα» μάρμαρα. Και, με τη συνωμοτική ευλογία της διεύθυνσης του Βρετανικού Μουσείου, έβαλε εν κρυπτώ και παραβύστω 2, ανίδεους εργάτες (οπλισμένους με χάλκινα και σιδερένια εργαλεία και με καρβίδιο του πυριτίου, που είναι σκληρό σαν το διαμάντι) να ξύσουν την γκριζοκίτρινη πατίνα των μαρμάρων και να τα λειάνουν, σαν να τα περνούσαν από κλίβανο λοιμοκαθαρτηρίου. Αποτέλεσμα, όχι μόνο να αλλοιωθεί το χρώμα τους, αλλά και να χαθούν μάζες απ την επιφάνειά τους και να νοθευθεί η ταυτότητά τους. Αλλά η δίκοπη κατάρα τέλος δεν έχει. Οι εντιμότατοι και πρακτικότατοι διευθυντές του Βρετανικού Μουσείου σκέφτηκαν πως είναι κρίμα κι άδικο να μένει «αναξιοποίητη» η μεγάλη και ευάερη αίθουσα που τους χάρισε ο Ντυβήν και να στέκουν άχρηστα τα μάρμαρα που αγόρασαν απ τον Έλγιν. Για τον λόγο αυτό, όπως αποκάλυψε η αγγλική «Guardian», βάλθηκαν να νοικιάζουν όχι μόνο την ελληνική, αλλά και τις ρωμαϊκές και αιγυπτιακές αίθουσες του Μουσείου σε «πλούσια και υπεύθυνα μέλη της βρετανικής 1 urbi et orbi: Στη γη και την οικουµένη. 2 ΕΚΦΡ Εν κρυπτώ και παραβύστω= στα κρυφά και στα µυστικά. neoellinikiglossa.gr Σελίδα 1 από 7
κοινωνίας», για να δίνουν εκεί δεξιώσεις, δείπνα, πάρτι και άλλες ψυχαγωγικές και τερψιλαρύγγιες συνάξεις. Και μάλιστα, για να είναι «συμβατοί» με το περιβάλλον, εορταστές και γκαρσόνια (μπορούν να) φοράνε αρχαιοελληνικά, ρωμαϊκά ή αιγυπτιακά κοστούμια, ενώ «κατάλληλη» μουσική άρπας ή απαλής τζαζ από κουαρτέτο εγχόρδων συνοδεύει το φαγοπότι τους. Έτσι, ο καρνάβαλος είναι πλήρης και οι μασκαράδες πανευτυχείς Βέβαια, οι «ευαίσθητοι» ωρύονται πως μπορεί τα μάρμαρα να κινδυνεύουν απ αυτό το χαροκόπι, αν λ.χ. κάποιος στο τσακίρ κέφι ρίξει κρασί πάνω στα γλυπτά ή παραπατώντας αναποδογυρίσει κάποιο άγαλμα... Οι ακόμα πιο «αισθαντικοί» μάλιστα φρίττουν για την «ακατονόμαστη ύβρη και τον εξευτελισμό» των μαρμάρων, που μετατρέπονται σε «ντεκόρ» για τον σουσουδισμό και το «κιτς» του βρετανικού καθωσπρεπισμού. Δεν ξέρουμε αλήθεια ποιος στάθηκε ο μεγαλύτερος «υβριστής» της Ακρόπολης και ειδικά του Παρθενώνα. Ίσως οι τωρινοί υπεύθυνοι του Μουσείου. Επειδή δεν περιορίστηκαν να είναι «κάπηλοι» (εκμεταλλευτές) των κλεμμένων μαρμάρων, έγιναν και κυριολεκτικά «κάπηλοι» (ταβερνιάρηδες) αυτού που οι ίδιοι ονομάζουν (σε ειδικές εκδόσεις τους), «ένα από τα ύψιστα επιτεύγματα της ανθρωπότητας». Και που απόδειξαν πως όχι μόνο δεν τους ανήκει, αλλά και είναι ανάξιοι να το προστατεύουν και πανάξιοι να το ρεζιλεύουν με μασκαραλίκια... Πλωρίτης, Μ. (1999, 21 Νοεμβρίου). Οι κάπηλοι των μαρμάρων. Το Βήμα. Ανακτήθηκε από http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=116519 neoellinikiglossa.gr Σελίδα 2 από 7
Β. ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α. (μονάδες 25) Το τμήμα σας προετοιμάζει ερευνητική εργασία για τον Παρθενώνα. Σε συνάντηση της ομάδας με θέμα τις καταστροφές που έχει υποστεί ο ναός ενημερώνετε με ένα σύντομο σημείωμα (100 έως 120 λέξεις) τα υπόλοιπα μέλη για το περιεχόμενο του κειμένου του Μάριου Πλωρίτη. ΘΕΜΑ B1. (μονάδες 10) «Βέβαια, οι ευαίσθητοι ωρύονται... για τον σουσουδισμό και το κιτς του βρετανικού καθωσπρεπισμού»: Με αφορμή τις παρατηρήσεις αυτές, να σχολιάσετε σε μία παράγραφο (100 έως 120 λέξεις) τη χρήση αρχαιολογικών χώρων και μνημείων για τη διοργάνωση σύγχρονων κοινωνικών εκδηλώσεων. ΘΕΜΑ Β2. (μονάδες 5) Να εντοπίσετε τους τρόπους και τα μέσα πειθούς που χρησιμοποιούνται από τον συγγραφέα στη β παράγραφο του κειμένου, δίνοντας ένα παράδειγμα για την κάθε περίπτωση. ΘΕΜΑ Β3. (μονάδες 10) [α] «ιεροσυλία», «άξιο», «νοθευθεί», «συνάξεις», «επιτεύγματα»: Να αντικαταστήσετε καθεμία από τις λέξεις αυτές του κειμένου με μία συνώνυμή της. (μονάδες 5) [β] «αλλεπάλληλοι», «συμβατοί», «πλήρης», «τωρινοί», «περιορίστηκαν»: Για καθεμία από τις λέξεις αυτές του κειμένου να γράψετε από μια αντίθετη. (μονάδες 5). ΘΕΜΑ Β4. (μονάδες 10) [α] Να δικαιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στην α παράγραφο του κειμένου. (μονάδες 6). [β] Ποιο ύφος κυριαρχεί στο κείμενο; Πόσο αποτελεσματικό το θεωρείτε, αν λάβετε υπόψη τον σκοπό της συγγραφής του; (μονάδες 4) neoellinikiglossa.gr Σελίδα 3 από 7
ΘΕΜΑ Γ. (μονάδες 40) Ευαισθητοποιημένοι από το κείμενο του Μάριου Πλωρίτη, αποστέλλετε επιστολή στον διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου (500 έως 600 λέξεις), με την οποία διαμαρτύρεστε για την κατακράτηση των γλυπτών του Παρθενώνα από τη Μεγάλη Βρετανία και ζητάτε την επιστροφή τους στη χώρα μας. neoellinikiglossa.gr Σελίδα 4 από 7
Γ. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α. Ο Μάριος Πλωρίτης σε άρθρο µε τίτλο «Οι κάπηλοι των µαρµάρων», που δηµοσίευσε στην εφηµερίδα «Το Βήµα» καυτηριάζει τις βλάβες που επέφεραν στα γλυπτά του Παρθενώνα οι Βρετανοί. Αρχικά, ο λόρδος Έλγιν αφαίρεσε βίαια τα γλυπτά από τον ναό. Έπειτα, ο λόρδος Ντυβήν, χρησιµοποιώντας ανειδίκευτους εργάτες και ακατάλληλα µέσα, επιχείρησε να τα συντηρήσει µε αποτέλεσµα την αλλοίωση της µορφής τους. Τέλος, η διεύθυνση του Βρετανικού Μουσείου εκχωρεί τις αίθουσες όπου φιλοξενούνται τα γλυπτά για τη διοργάνωση εκδηλώσεων, γεγονός που, όπως πολλοί ισχυρίζονται, τα απειλεί µε καταστροφή και εξευτελισµό. Ο αρθρογράφος καταλήγοντας συµπεραίνει πως τις σηµαντικότερες βλάβες στα γλυπτά του Παρθενώνα επέφεραν οι υπεύθυνοι του Βρετανικού Μουσείου, αποδεικνύοντας πως δε δικαιούνται να τα κατέχουν. (113 λέξεις) ΘΕΜΑ B1. Τα µνηµεία και οι αρχαιολογικοί χώροι µπορούν να χρησιµοποιούνται για τη διοργάνωση σύγχρονων κοινωνικών εκδηλώσεων, αλλά υπό προϋποθέσεις. Ειδικότερα, µέσω των εκδηλώσεων αυτών επιτυγχάνεται η εξοικείωση της σύγχρονης κοινωνίας µε το πολιτισµικό της παρελθόν, αναπτύσσεται το ενδιαφέρον των πολιτών για την προστασία τους, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζονται πόροι για τη συντήρησή τους. Ωστόσο, για να µην κινδυνεύσουν οι χώροι αυτοί και τα µε καταστροφή ή µε εξευτελισµό, όπως συνέβη µε τα γλυπτά του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο, πρέπει τα µέτρα ασφαλείας να είναι αυστηρά και οι εκδηλώσεις να επιλέγονται µε µεγάλη προσοχή, ώστε να µην προσβάλουν την ιστορία και την αισθητική του χώρου. Εποµένως, είναι ωφέλιµη η διοργάνωση σύγχρονων εκδηλώσεων στους µνηµειακούς χώρους, αρκεί να γίνεται µε περίσκεψη. (117 λέξεις) ΘΕΜΑ Β2. Οι τρόποι και τα µέσα πειθούς που χρησιµοποιούνται στη β παράγραφο του κειµένου είναι: 1) Επίθεση στο ήθος του αντιπάλου: «ο Έλγιν είχε άξιο συνεχιστή έναν άλλο λόρδο τα παλιωµένα µάρµαρα». neoellinikiglossa.gr Σελίδα 5 από 7
2) Επίκληση στη λογική µε επιχείρηµα («Και, µε τη συνωµοτική ευλογία εργάτες» - «να ξύσουν ταυτότητάς τους») και τεκµήριο («οπλισµένους σαν το διαµάντι»). ΘΕΜΑ Β3. [α] «ιεροσυλία»: ύβρη / βεβήλωση «άξιο»: ικανό / αντάξιο «νοθευθεί»: αλλοιωθεί / χαλκευθεί «συνάξεις»: συγκεντρώσεις / συναθροίσεις «επιτεύγµατα»: κατορθώµατα / επιτεύξεις. [β] «αλλεπάλληλοι»: συνεχείς / αδιάκοποι «συµβατοί»: ασύµβατοι / αταίριαστοι «πλήρης»: µερικός / ελλιπής «τωρινοί»: αλλοτινοί / παλαιότεροι «περιορίστηκαν»: επεκτάθηκαν / απλώθηκαν. ΘΕΜΑ Β4. [α] «πάθη»: µεταφορά «Η Κατάρα της Αθηνάς»: τίτλος ποιήµατος «ληστή και καταστροφέα Ηρόστρατο»: ευθύς λόγος. [β] Το ύφος του κειµένου είναι ειρωνικό (π.χ. «Οι εντιµότατοι και πρακτικότατοι διευθυντές του Βρετανικού Μουσείου», «για τον σουσουδισµό και το κιτς του βρετανικού καθωσπρεπισµού»). Η χρήση της ειρωνείας είναι αποτελεσµατική ως προς την επίτευξη του σκοπού του κειµένου (απόδειξη της ανικανότητας των Βρετανών να κατέχουν τα γλυπτά), γιατί γελοιοποιεί και εποµένως απαξιώνει τους Βρετανούς στα µάτια των Ελλήνων αναγνωστών. ΘΕΜΑ Γ. Αναφορά στον χώρο και τον χρόνο: Αθήνα, 10-10-2017 Προσφώνηση: Αξιότιµε Διευθυντά του Βρετανικού Μουσείου 1 (πρόλογος): Περίσταση επικοινωνίας (ανάγνωση άρθρου Μάριου Πλωρίτη). Δ1 (κατακράτηση των γλυπτών): 1801 αφαίρεση από τον λόρδο Έλγιν 1816 αγορά από τη βρετανική κυβέρνηση και παραχώρηση στο Βρετανικό Μουσείο αιτήµατα επαναπατρισµού: Αλέξανδρος Ραγκαβής (1842), Μελίνα Μερκούρη (1982). Σκοπός: συµβολή του Διευθυντή µε το κύρος του στην προσπάθεια επαναπατρισµού των γλυπτών. Σύνδεση µε Ζ1: Η ελληνική πλευρά δίκαια διαµαρτύρεται για την κατακράτηση των γλυπτών του Παρθενώνα. neoellinikiglossa.gr Σελίδα 6 από 7
2 (Ζ1Α): Παράνοµη πράξη 1) Χρηµατισµός Οθωµανών αξιωµατούχων - αγοραπωλησία αρχαιοτήτων - συναλλαγή µε κατοχικές δυνάµεις. 2) Αίτηµα επαναπατρισµού αδικαιολόγητη κατακράτηση από το Βρετανικό Μουσείο. 3 (Ζ1Β): Βλάβες 1) Βίαιη αφαίρεση από το συνεργείο του Έλγιν Αλλοίωση της ταυτότητάς τους από το συνεργείο του λόρδου Ντυβήν. 2) Εξευτελισµός από τη διοργάνωση ψυχαγωγικών εκδηλώσεων στις αίθουσες όπου φιλοξενούνται στο Βρετανικό Μουσείο 4 (Ζ1Γ): Δυνατότητα φιλοξενίας στην Ελλάδα 1) Νέο Μουσείο της Ακρόπολης: επιστροφή των γλυπτών στον φυσικό τους χώρο (δεν ευσταθεί το «µόνιµο» επιχείρηµα των Βρετανών περί υποβάθµισης των γλυπτών στην Ελλάδα) - ο τρόπος έκθεσης των γλυπτών (φωτισµός, θέση κτλ.) υπερτερεί του αντίστοιχου στο Βρετανικό Μουσείο. 2) Οι Έλληνες αρχαιολόγοι, συντηρητές κτλ. µπορούν να διασφαλίσουν την προστασία των γλυπτών: εξειδικευµένη εργασία στα έργα του Βράχου της Ακρόπολης. 5 (Ζ2Β): Δικαίωµα διεκδίκησης 1) Τα γλυπτά αποτελούν τµήµα της πολιτιστικής της κληρονοµιάς: ενότητα ελληνικού πολιτισµού (δεν ευσταθεί το επιχείρηµα των Βρετανών για την ένταξη των γλυπτών στην παγκόσµια πολιτιστική κληρονοµιά µετά την παρακµή της Αρχαίας Αθήνας). 2) Η κατακράτηση των γλυπτών προσβάλλει την εθνική αξιοπρέπεια των Ελλήνων: οι Έλληνες είναι διαχρονικά φίλοι και σύµµαχοι των Βρετανών. 6 (επίλογος): 1) Συµπέρασµα Ζ: το αίτηµα επαναπατρισµού των γλυπτών του Παρθενώνα είναι και δίκαιο και βάσιµο. 2) Σκοπός: η συµβολή του Διευθυντή του Βρετανικού Μουσείου στην προσπάθεια επαναπατρισµού των γλυπτών θα είναι καθοριστική και θα εκτιµηθεί ιδιαίτερα από τους Έλληνες. Επιφώνηση: Με εκτίµηση Υπογραφή: Α.Α., µαθητής Λυκείου, Ελλάδα neoellinikiglossa.gr Σελίδα 7 από 7