Παγκόσµια Περιβαλλοντικά Προβλήµατα

Παγκόσµια Περιβαλλοντικά Προβλήµατα Κων/νος Αµπελιώτης, Επικ. Καθηγητής Γραφείο 3.1, Τηλ. 210-9549363 E-mail: kabeli@hua.gr Πως θα γίνει το µάθηµα; 13 παραδόσεις Κάθε Παρασκευή 10-13 Οι παραδόσεις θα τοποθετούνται στην πλατφόρµα ασύγχρονης τηλεκπαίδευσης του Χαροκοπείου Πανεπιστηµίου eclass.hua.gr 1

Βασικό εγχειρίδιο Αλ. Γεωργόπουλος (2005). Γη, ένας µικρός και εύθραυστος πλανήτης, Εκδόσεις Gutenberg Άλλη ελληνική βιβλιογραφία Tyler Miller (1995). Βιώνοντας στο Περιβάλλον, Τόµοι Ι και ΙΙ, Εκδόσεις ΙΩΝ Ι. Γεντεκάκης (2003). Ατµοσφαιρική Ρύπανση, Εκδόσεις Τζιόλα Ε. Φλογαίτη (1998). Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, Κεφ. 1-3, Εκδόσεις Ελληνικά Γράµµατα 2

Τι θα δούµε στο εξάµηνο; Περιβάλλον και κοινωνία Πληθυσµός Αστικοποίηση Φυσικοί πόροι-παραγωγή τροφής- Ρύπανση Ατµοσφαιρική ρύπανση Γιατί µας ενδιαφέρει το περιβάλλον; Το περιβάλλον είναι το βασικό σύστηµα υποστήριξης της ζωής πάνω στη γη Το περιβάλλον µας παρέχει τους απαραίτητους φυσικούς πόρους Οι περισσότερες ανθρώπινες δραστηριότητες επηρεάζουν το περιβάλλον, συνήθως αρνητικά 3

Τα σηµάδια της καταστροφής του περιβάλλοντος είναι πλέον ορατά και πανθοµολογούµενα Έχουν άµεσες επιπτώσεις στους ανθρώπους και την κοινωνία γενικότερα Η πορεία του κόσµου Λίθινη εποχή Άνθρωπος συλλέκτης Απόλυτη εξάρτηση από το περιβάλλον Αγροτική επανάσταση (10.000 π.χ.) Άνθρωπος καλλιεργητής Μικρής κλίµακας παρέµβαση στο περιβάλλον, απόλυτα ενσωµατωµένη στους φυσικούς κύκλους 4

Βιοµηχανική επανάσταση (1800 µ.χ.) Ανάπτυξη βιοµηχανίας και τεχνολογίας ραστική παρέµβαση στο περιβάλλον Μετά το Β Παγκόσµιο πόλεµο (1945 µ.χ.) Άγρια οικονοµική ανάπτυξη Περιβάλλον: ανεξάντλητος πόρος και ατελείωτος αποδέκτης αποβλήτων Τη δεκαετία του 1960 γίνεται εµφανής η οικολογική κρίση και αναπτύσσονται τα πρώτα µαζικά κοινωνικά κινήµατα Η Σιωπηλή Άνοιξη (R. Carson, 1962) 5

Το θεωρητικό υπόβαθρο The Tragedy of the Commons (1968) The Population Bomb (1970) Φταίει ο υπερπληθυσµός -> Ανάγκη για περιορισµό του -> Μηδενική αύξηση Είσαστε κτηνοτρόφοι Έχετε 1 πρόβατο ο καθένας, το οποίο είναι η µοναδική πηγή εισοδήµατός σας Ο βοσκότοπος είναι κοινός Πως θα αυξήσετε το εισόδηµά σας; 6

Tragedy of the Commons (1968) Garret Hardin (1968), Αµερικάνος οικολόγος Κοινός τόπος εκµετάλλευσης Πρέπει να υπάρχουν όρια στην ατοµική ελευθερία. Η επιβίωση όλων εξαρτάται από κοινά συµφωνηθέντες περιορισµούς Ποια είναι τα «κοινά»; Μεγάλες εκτάσεις γης, ο αέρας, οι υδάτινοι πόροι κ.ά. δεν ανήκουν σε κάποιον, δηλαδή δεν υπάρχει τυπικός ιδιοκτήτης Άρα, χρησιµοποιούνται χωρίς φειδώ απ όλους και χωρίς κανένας να είναι υπόλογος 7

Science and Survival (1966) B. Commoner, Αµερικάνος βιολόγος Η οικολογική κρίση πηγάζει από τα στρεβλά πρότυπα οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης The Limits to Growth (1972) Έκθεση προς το Club of Rome Ερευνητική οµάδα ΜΙΤ Υπολογιστικό µοντέλο: World 3 Βασισµένο στη συστηµική θεωρία Μελέτη εκθετικής αύξησης 5 αλληλένδετων παραµέτρων παγκόσµιου ενδιαφέροντος 8

Τα Όρια της Ανάπτυξης Συγκρότηση παγκόσµιου µοντέλου Βιοµηχανοποίηση Αύξηση πληθυσµού Υποσιτισµός Καταστροφή µη ανανεώσιµων φυσ. πόρων Υποβάθµιση του περιβάλλοντος Μοντέλο: ατελές και µε απλουστεύσεις Βασική προϋπόθεση: Εκθετική αύξηση των παραµέτρων Εκθετική αύξηση 9

Παράµετροι σε αλληλεξάρτηση Ο πληθυσµός απαιτεί τροφή Η παραγωγή τροφής απαιτεί βιοµηχανοποίηση Η βιοµηχανοποίηση απαιτεί πόρους Οι απορριπτόµενοι πόροι δηµιουργούν ρύπανση Η ρύπανση εµποδίζει την αύξηση του πληθυσµού και της τροφής Βασικό σενάριο Οι ρυθµοί ανάπτυξης παραµένουν αναλλοίωτοι Εκκίνηση µε τιµές του 1900 Ο πληθυσµός αυξάνει Η καταστροφή επέρχεται λόγω έλλειψης διαθέσιµων φυσικών πόρων Ο πληθυσµός µειώνεται λόγω έλλειψης τροφής 10

Σενάριο Νο 2 ιπλασιασµός των πόρων του 1900 Η καταστροφή επέρχεται λόγω ρύπανσης που θανατώνει ανθρώπους και φυσικούς πόρους Σενάριο Νο 3 Η τεχνολογία θα σώσει την κατάσταση Η ρύπανση µειώνεται στο 25% της τιµής βάσης ξεκινώντας από το 1975 ιπλασιασµός της στρεµµατικής απόδοσης Η τεχνολογία παρατείνει το χρόνο ζωής αλλά η καταστροφή επέρχεται όπως και στο βασικό σενάριο 11

Συµπεράσµατα της µελέτης (1972) Εάν οι σηµερινοί ρυθµοί ανάπτυξης (των 5 παραµέτρων) συνεχισθούν αναλλοίωτοι, τα όρια του πλανήτη θα ξεπεραστούν κάποια στιγµή µέσα στα επόµενα 100 χρόνια Το πρόβληµα; Εκθετική ανάπτυξη σε έναν πεπερασµένο κόσµο 12

Σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήµατα Παγκόσµια προβλήµατα της ατµόσφαιρας Ελάττωση στρατοσφαιρικού όζοντος Φαινόµενο θερµοκηπίου Όξινη βροχή Ρύπανση σε αστικά περιβάλλοντα Ατµοσφαιρική ρύπανση Ηχορρύπανση Ρύπανση εσωτερικών χώρων Ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία Σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήµατα Αποψίλωση δασών (ιδιαίτερα τροπικών) Βοηθούν στη διατήρηση του κλίµατος Προστατεύουν το έδαφος από τη διάβρωση Αποτελούν το ενδιαίτηµα για χιλιάδες είδη χλωρίδας και πανίδας Απώλεια βιοποικιλότητας Ξηρασία - ερηµοποίηση Έλλειψη-Ρύπανση πόσιµου νερού 13

ιαστάσεις της περιβαλλοντικής κρίσης Παγκόσµιες Περιφερειακές ιακρατικές Τοπικές Εργασιακές - Οικιακές Τα σύγχρονα περιβαλλοντικά προβλήµατα είναι συµπτώµατα της κακοποίησης του περιβάλλοντος από τον άνθρωπο 14

Αίτια περιβαλλοντικής κρίσης Η επικράτηση του εγώ έναντι του εµείς Εξέλιξη της τεχνολογίας Αύξηση του πληθυσµού Αύξηση στην κατά κεφαλή κατανάλωση των φυσικών πόρων Η άποψη ότι το περιβάλλον αποτελεί κοινόχρηστο και ανεξάντλητο αγαθό Η στενόµυαλη και βραχυχρόνια αντιµετώπιση του περιβάλλοντος από ανθρώπους, εταιρείες και κυβερνήσεις 15

Γινόµαστε περισσότεροι και θέλουµε να ζήσουµε καλύτερα Οι παράµετροι του προβλήµατος Η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστηµάτων Η φύση της εκθετικής αύξησης Η αδράνεια Ο µεσολαβών χρόνος Η µη αναστρεψιµότητα 16

Φέρουσα ικανότητα Ο µέγιστος αριθµός ατόµων ενός είδους, τον οποίο το φυσικό περιβάλλον µπορεί να στηρίζει επ αόριστο Εκθετική αύξηση Πάρτε ένα χαρτί και διπλώστε το 40 φορές Πόσο θα ήταν το τελικό πάχος; 17

Αδράνεια Η τάση ενός συστήµατος να συνεχίζει να κινείται προς την κατεύθυνση που κινούνταν, ακόµα και όταν έχει σταµατήσει να επενεργεί το αίτιο που προκαλούσε την κίνηση αυτή Μεσολαβών χρόνος Η χρονική διαφορά ανάµεσα στη στιγµή που µια αιτία αρχίζει να προκαλεί αποσταθεροποιητικά αποτελέσµατα, και τη στιγµή που αυτά γίνονται φανερά 18

Μη αναστρεψιµότητα Ορισµένες περιβαλλοντικές µεταβολές είναι µη αναστρέψιµες Παραδείγµατα Ερηµοποίηση Απώλεια ζωικών και φυτικών ειδών Συµπέρασµα Η αλόγιστη ανθρώπινη συµπεριφορά προς το περιβάλλον θέτει σε κίνδυνο: Την υγεία µας και τη ζωή µας Τα υλικά µας αγαθά Τα φυσικά οικοσυστήµατα του πλανήτη 19