Εκτίµηση της αξίας µετοχών - Τεχνικη Ανάλυση

Εκτίµηση της αξίας µετοχών - Τεχνικη Ανάλυση Περιεχόµενα 1. Βασικές έννοιες 2. Πέονεκτήµατα και µειονεκτήµατα τεχνικής ανάλυσης 3. Τεχνικοί κανόνες 3.1 Τεχνικές τιµών µετοχών και όγκου συναλλαγών 3.2 Κανόνες αντίθετης γνώµης 3.3 Ακολούθησε το έξυπνο χρήµα 3.4 Δείκτες της άποψης της αγοράς

Ορισµός Τεχνικής Ανάλυσης Η Τεχνική Ανάλυση (Technical Analysis) είναι η παλαιότερη µέθοδος αποτίµησης και επιλογής µετοχών. Η Τεχνική Ανάλυση είναι η µέθοδος που χρησιµοποιεί ειδικά στοιχεία της αγοράς (market data) για να προβλέψει τις διακυµάνσεις στις τιµές των αξιογράφων. Η τεχνική αυτή µπορεί να εφαρµοστεί είτε σε µεµονωµένα αξιόγραφα, είτε στην αγορά σαν σύνολο.

Στοιχεία της αγοράς Τα στοιχεία της αγοράς περιλαµβάνουν τις πληροφορίες οι οποίες παρουσιάζονται καθηµερινά στα µέσα µαζικής ενηµέρωσης και είναι οι τιµές των µετοχών στο παρόν και στο παρελθόν, οι µεταβολές των τιµών, ο όγκος των συναλλαγών, το ύψος κάποιου χρηµατιστηριακού δείκτη και οποιαδήποτε άλλη πληροφορία αναφέρεται στην αγορά.

Σκοπός της τεχνικής ανάλυσης Ο σκοπός της τεχνικής ανάλυσης είναι η βραχυπρόθεσµη πρόβλεψη των µεταβολών των τιµών των µετοχών και όχι το ύψος των ίδιων των τιµών τους.

Βασική Υπόθεση Η Τεχνική ανάλυση βασίζεται στην άποψη ότι οι τιµές των µετοχών τείνουν να κινούνται σε τάσεις οι οποίες διαρκούν για ένα αρκετά µεγάλο χρονικό διάστηµα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η πληροφόρηση η οποία µεταβάλλει την προσφορά και τη ζήτηση και άρα τις τιµές των µετοχών, δεν φτάνει σε όλους τους επενδυτές συγχρόνως. Οι νέες ειδήσεις φτάνουν σε άλλους επενδυτές νωρίτερα και σε άλλους αργότερα.

Βασική Υπόθεση Κατά συνέπεια, οι τιµές των µετοχών προσαρµόζονται σταδιακά από ένα παλαιό επίπεδο ισορροπίας σε ένα καινούργιο επίπεδο και όχι στιγµιαία. Η προσαρµογή αυτή εκδηλώνεται ως µια τάση, η οποία διαρκεί ένα χρονικό διάστηµα εως ότου η τιµή της µετοχής φτάσει στο νέο επίπεδο ισορροπίας. Ο τεχνικός αναλυτής πιστεύει ότι µπορεί να ανακαλύψει τις µεταβολές αυτές στις τάσεις των τιµών των µετοχών µε το να µελετήσει τη δράση της αγοράς διαχρονικά (δηλαδή, µε το να διερευνήσει τα στοιχεία της αγοράς διαχρονικά).

Βασική Υπόθεση Πρώτη παραδοχή: Η αγορά προεξοφλεί τα πάντα. Δηλαδή, οτιδήποτε επιδρά στην τιµή µιας µετοχής (οικονοµικοί, λογιστικοί, ψυχολογικοί, πολιτικοί παράγοντες) αυτό περιέχεται και ενσωµατώνεται στην τιµή της µετοχής. Παράδειγµα 1ο : Έστω ότι η µετοχή της τράπεζας εργασίας είναι σήµερα 45. Σ' αυτή την τιµή ενσωµατώνονται και προεξοφλούνται ένα πλήθος δεδοµένων και παραγόντων όπως: Το ύψος των αναµενόµενων κερδών για την τρέχουσα χρήση Τα αναµενόµενα κέρδη για την επόµενη χρήση Ο ρυθµός αύξησης κερδών της τελευταίας 5ετίας Η πορεία των 2-3 σηµαντικότερων τραπεζικών εταιριών Τα τρέχοντα βραχυχρόνια επιτόκια της χρηµαταγοράς Το πολιτικό κλίµα της εποχής, η κυβερνητική σταθερότητα κ.α. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες προσδιορίζουν την τιµή της µετοχής, καθορίζουν το σχήµα της καµπύλης των τιµών και το ύψος των συναλλαγών. Μεταβολή σ' έναν από τους παραπάνω παράγοντες, π.χ. µεταβολή αναµενόµενων κερδών τρέχουσας χρήσης, θα επηρεάσει το σχήµα της καµπύλης τιµών.

Βασική Υπόθεση Παράδειγµα 2ο : Έστω ότι σηµειώνονται τρία διαδοχικά limit up στην τιµή της µετοχής µιας κατασκευαστικής εταιρίας και µε µεγάλους όγκους συναλλαγών. Αυτό σηµαίνει ότι η καµπύλη της µετοχής αντέδρασε σε κάποιο γεγονός. Προφανώς, η εταιρία κέρδισε ένα πολύ µεγάλο έργο ή ετοιµάζεται να εκδώσει µία εξαιρετική λογιστική κατάσταση ή οποιοδήποτε άλλο θετικό συµβάν.

Βασική Υπόθεση Δεύτερη παραδοχή: Οι τιµές κινούνται µε τάσεις. Ο δεύτερος ακρογωνιαίος λίθος του οικοδοµήµατος της τεχνικής ανάλυσης είναι η παραδοχή ότι οι τιµές κινούνται µε τάσεις. Κύριος στόχος της τεχνικής ανάλυσης είναι να εντοπίσει την τάση. Όπως λέγεται στην Αµερική: "trend is your friend" - "η τάση είναι φίλη σας". Η τάση είναι αυτή που θα δώσει τα κέρδη. Τάση είναι η κατεύθυνση των τιµών, και µπορεί να είναι ανοδική, καθοδική ή πλευρική. Η ανοδική τάση αποτυπώνεται σε µία καµπύλη τιµών µε ανερχόµενους πυθµένες και κορυφές, η καθοδική τάση σε µία καµπύλη τιµών µε κατερχόµενους πυθµένες και κορυφές και η οριζόντια ή πλευρική τάση σε µία σειρά κορυφών και πυθµένων σε οριζόντια διάταξη (σχήµα)

Βασική Υπόθεση Σχήµα - Μορφές τάσης

Πλεονεκτήµατα της Τεχνικής Ανάλυσης Τα σηµαντικότερα πλεονεκτήµατα είναι τα εξής 1. Οι θεµελιώδεις αναλύτές δεν είναι σε θέση να καταλήξουν σε καλύτερα αποτελέσµατα από τους τεχνικούς αναλυτές. Αυτό θα µπορούσε να συµβεί να συµβεί µόνο εάν ο θεµελιώδης αναλυτής λάβει τις νέες πληροφορίες πριν από τους άλλους αναλυτές και και τις αναλύσει γρήγορα και σωστά. Οι τεχνικοί όµως αναλυτές ισχυρίζονται ότι οι παραπάνω παράγοντες δεν είναι δυνατόν να συντρέχουν µε την ίδια διαχρονική συνέπεια.

Πλεονεκτήµατα της Τεχνικής Ανάλυσης 2. Οι οπαδοί της τεχνικής ανάλυσης θεωρούν ότι το µεγαλύτερο τους πλεονέκτηµα είναι ότι δεν στηρίζονται στην στη χρηµατοοικονοµική ανάλυση των λογιστικών καταστάσεων των επιχειρήσεων. 3. Οι τεχνικοί αναλυτές ισχυρίζονται ότι µπορούν να επιλέξουν καλύτερα το χρονικό σηµείο αγοράς ή πώλησης µιας µετοχής (timing).

Μειονεκτήµατα της Τεχνικής Ανάλυσης Τα σηµαντικότερα µειονεκτήµατα της τεχνικής ανάλυσης είναι πέντε 1. Η ύπαρξη αποτελεσµατικών αγορών εκµηδενίζει την χρησιµότητα της τεχνικής ανάλυσης. Εάν ισχύει τουλάχιστον η η ασθενής µορφή αποτελεσµατικής αγοράς, δεν µπορεί να προβλέψει κανείς τις µελλοντικές τιµές των µετοχών βασιζόµενος στις τιµές τους στο παρελθόν. 2. Ορισµένοι σχηµατισµοί (patterns) τιµών οι οποίοι δηµιουργήθηκαν στο παρελθόν είναι πιθανόν να µην επαναληφθούν και στο µέλλον. Κατά συνέπεια, µια τεχνική η οποία χρησιµοποιούσε τους σχηµατισµούς αυτούς και εποµένως ήταν αποδοτική στο παρελθόν µπορεί να µην έχει τα ίδια καλά αποτελέσµατα στο µέλλον.

Μειονεκτήµατα της Τεχνικής Ανάλυσης 3. Η επιτυχηµένη απόδοση ενός τεχνικού κανόνα είναι πιθανό να οδηγήσει στην υιοθέτηση του και από άλλους επενδυτές και σταδιακά να στην εκµηδένιση της της αξίας της τεχνικής αυτής. Το αποτέλεσµα είναι ότι µια τεχνική η οποία θα απέδιδε στο µέλλον θα παύσει πλέον να αποδίδει.

Μειονεκτήµατα της Τεχνικής Ανάλυσης 4. Η τεχνική ανάλυση βασίζεται σε µεγάλο βαθµό σε υποκειµενικές εκτιµήσεις. Δυο τεχνικοί αναλυτές οι οποίοι παρατηρούν το ίδιο διάγραµµα τιµών ειναι πιθανό να καταλήξουν σε εντελώς διαφορετικά συµπεράσµατα και να οδηγηθούν σε διαφορετικές επενδυτικές αποφάσεις. 5. Οι ποσοτικές αξίες των τεχνικών κανόνων οι οποίες υποδεικνύουν την ανάληψη δράσης από τους επενδυτές αλλάζουν συνεχώς.

Τεχνικοί Κανόνες Οι τεχνικοί αναλυτές χρησιµοποιούν πολλούς τεχνικούς κανόνες (technical rules) και προσπαθούν να επιβεβαιώσουν τα σήµατα που παρέχει ο καθένας από αυτούς µε τη βοήθεια των άλλων κανόνων. Το πρόβληµα όµως το οποίο µπορεί να παρουσιαστεί είναι ότι οι κανόνες αυτοί µπορεί να δεχθούν παραπάνω από µια ερµηνείες.

Τεχνικοί Κανόνες Οι σηµαντικότεροι τεχνικοί κανόνες µπορούν να ενταχθούν σε µία από τις παρακάτω τέσσερις γενικές κατηγορίες: 1. Τεχνικές τιµών µετοχών και όγκου συναλλαγών 2. Κανόνες αντίθετης γνώµης 3. Κανόνες που ακολουθούν το έξυπνο χρήµα και 4. Δείκτες της άποψης της αγοράς

1. Τεχνικές τιµών µετοχών και όγκου συναλλαγών

1.1 Η θεωρία του Dow (Dow theory) Σύµφωνα µε τη θεωρία του Dow υπάρχουν τριών ειδών κινήσεις της συνολικής αγοράς: 1. Κύριες κινήσεις (primary movements), οι οποίες είναι τάσεις που διαρκούν χρόνια (π.χ. 1-7 έτη) 2. Δευτερεύσουσες ή ενδιάµεσες κινήσεις (secondary movements), οι οποίες εµφανίζονται κατά τη διάρκεια των κυρίων τάσεων και διαρκούν αρκετές εβδοµάδες ή µήνες (π.χ. 1-3 µήνες). Ονοµάζονται, τεχνικές διορθωτικές κινήσεις (technical corrections), καθώς υποτίθεται ότι εξοµαλύνουν διορθωτικά τις υπερβολικές κινήσεις που έχουν γίνει. 3. Επουσιώδεις κινήσεις (day-to-day or minor movements), εµφανίζονται κατά τη διάρκεια των κύριων και δευτερευουσών τάσεων και διαρκούν από ορισµένες ώρες εώς τρεις εβδοµάδες και δεν έχουν προβλεπτική αξία σύµφωνα µε τη θεωρία.

1.1 Η θεωρία του Dow (Dow theory) (συνέχεια) Ο Dow επικέντρωσε την προσοχή του στις κύριες τάσεις, οι οποίες καταλάβαινε ότι συνήθως εξελίσσονται σε τρεις ξεχωριστές φάσεις. Τη φάση της συσσώρευσης, τη φάση της συµµετοχής του κοινού και τη φάση της διανοµής. Κατά τη διάρκεια του σταδίου της "συσσώρευσης" (accumulation), όπου τα επίπεδα των τιµών είναι σχετικά χαµηλά, οι ενηµερωµένοι επενδυτές αγοράζουν ή "συσσωρεύουν" θέσεις. Καθώς όλο και περισσότεροι αγοραστές αρχίζουν να αγοράζουν, οι τιµές αυξάνονται ραγδαία. Αυτό είναι το δεύτερο στάδιο, το αποκαλούµενο «υπόδειγµα της ανοδικής αγοράς» (bull market model). Αργά ή γρήγορα σηµειώνεται αγοραστικός οργασµός, όπου τα "ρετάλια" (οι µετοχές χαµηλής ποιότητας) µπλέκονται στον ενθουσιασµό µαζί µε τα χρεόγραφα υψηλότερης ποιότητας. Μέχρι εκείνη τη στιγµή είναι πιθανόν η αγορά να σηµειώνει άνοδο επί χρόνια.

1.1 Η θεωρία του Dow (Dow theory) (συνέχεια) Ξαφνικά οι τιµές δίνουν την εντύπωση ότι βρίσκονται σε αδικαιολόγητα υψηλά επίπεδα και γενικά, ότι η αγορά είναι υπερτιµηµένη. Όταν στην αρχή οι πιο οξυδερκείς επενδυτές και στη συνέχεια άλλοι, λιγότερο επιτήδειοι, κάτοχοι χρεογράφων αρχίσουν να πωλούν σε όλο και µεγαλύτερες ποσότητες, έχει ξεκινήσει το τρίτο στάδιο, το αποκαλούµενο στάδιο της "καθοδικής αγοράς" (bear market) ή "διάθεσης" (distribution). Οι "αγοραστικοί" "διανέµουν" τα χαρτοφυλάκια τους σε όσους είναι διατεθειµένοι να αγοράσουν.

1.1 Η θεωρία του Dow (Dow theory) (συνέχεια) Έτσι, ο όρος ανατιµητική αγορά (bull market), αναφέρεται σε µια ανοδική κύρια τάση, ενώ ο όρος υποτιµητική αγορά (bear market) αναφέρεται σε µια καθοδική κύρια τάση. Μια ανοδική κύρια τάση, συµβαίνει συνήθως όταν διαδοχικές δευτερευουσες ανοδικές κινήσεις διαπερνούν τα προηγούµενα υψηλά επίπεδα, ενώ οι καθοδικές δευτερευουσες κινήσεις οι οποίες ακολουθούν τις ανοδικές παραµενουν επάνω από τα προηγούµενα χαµηλά επίπεδα. Μια καθοδική κύρια µεταβολή συµβαίνει συνήθως όταν διαδοχικές δευτερεύουσες ανοδικές κινήσεις, αποτυγχάνουν να διαπεράσουν τα προηγούµενα υψηλά, ενώ οι ακόλουθες πτωτικές κινήσεις διαπερνούν τα προηγούµενα χαµηλά.

1.2 Η θεωρία των κυµάτων Εlliott Ο Elliott έχει σε µεγάλο βαθµό επηρεαστεί από την θεωρία του Dow, που έχει πολλά κοινά µε την θεωρία κυµάτων. Υπάρχουν τρεις σηµαντικοί τοµείς στην θεωρία των κυµάτων - η µορφή, η σχέση και ο χρόνος - µε αυτή τη σειρά σπουδαιότητας. Η µορφή αναφέρεται στα πρότυπα των κυµάτων ή στους σχηµατισµούς που αποτελούν τα πιο γνωστά στοιχεία της θεωρίας. Η ανάλυση της σχέσης είναι χρήσιµη στο να καθορίσει πρότυπα σηµεία και αντικειµενικές τιµές µε το να µετρήσει τις σχέσεις µεταξύ διαφορετικών κυµάτων. Τέλος, οι σχέσεις του χρόνου που ενώ υπάρχουν και µπορούν να χρησιµοποιηθούν για επιβεβαίωση των µορφών και των σχέσεων των κυµάτων, δεν θεωρούνται όµως µερικούς οπαδούς του Elliott αρκετά αξιόπιστες στην πρόβλεψη της αγοράς.

1.2 Η θεωρία των κυµάτων Εlliott Η θεωρία των κυµάτων αρχικά εφαρµόστηκε στους µεγάλους δείκτες της αγοράς, ιδιαίτερα στον Dow Jones Industrial Average. Στην πιο βασική φόρµα του, η θεωρία αναφέρει ότι η αγορά ακολουθεί έναν επαναλαµβανόµενο ρυθµό πέντε κυµάτων προώθησης ακολουθούµενο από τρία κύµατα οπισθοχώρησης. Αν µετρήσει κανείς τα κύµατα θα παρατηρήσει ότι ένας ολόκληρος κύκλος περιλαµβάνει οκτώ κύµατα. Σε µια ανοδική κίνηση, το 1 κύµα, το 3 και το 5 ονοµάζονται «κινητήρια» και είναι ανοδικά κύµατα, ενώ τα κύµατα 2 και 4 είναι πτωτικά και ονοµάζονται «διορθωτικά» αφού διορθώνουν την κίνηση των κυµάτων 1 και 3. Μετά την ολοκλήρωση των 5 κυµάτων η ανοδική κίνηση έχει ολοκληρωθεί και ξεκινάει η διορθωτική των 3 κυµάτων που αναγνωρίζονται µε τα γράµµατα a, b, c.

1.2 Η θεωρία των κυµάτων Εlliott

1.2 Η θεωρία των κυµάτων Εlliott Κάθε κύµα υποδιαιρείται σε κύµατα µικρότερου βαθµού, τα οποία µε την σειρά τους, µπορούν και αυτά να υποδιαιρεθούν σε κύµατα ακόµα πιο µικρού βαθµού. Επίσης ως επακόλουθο, κάθε κύµα είναι κοµµάτι κύµατος ενός µεγαλύτερου βαθµού.

1.2.1 Τα νούµερα του Fibonacci ως βάση της αρχής των κυµάτων Ο Elliott θεωρεί ότι η µαθηµατική βάση για την αρχή των κυµάτων του είναι η αλληλουχία αριθµών που ανακαλύφθηκαν από τον Leonardo Fibonacci τον 13ο αιώνα. Αυτή η αλληλουχία αριθµών έχει καταξιωθεί όπως και αυτός που την ανακάλυψε και πλέον όλοι αναφέρονται σε αυτή ως «οι αριθµοί Fibonacci». Η συχνότητα αριθµών είναι η ακόλουθη: 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144 και συνεχίζει ως το άπειρο. Η αλληλουχία αυτή περιέχει έναν αριθµό από ενδιαφέροντες ιδιότητες: 1. Το άθροισµα δύο οποιονδήποτε αριθµών ισούται µε τον αµέσως επόµενο υψηλότερο αριθµό. 2. Η σχέση του κάθε αριθµού µε τον αµέσως επόµενο υψηλότερο αριθµό προσεγγίζει το 0,618, µετά από τους πρώτους τέσσερις αριθµούς. 3. Η σχέση του κάθε αριθµού µε τον αµέσως προηγούµενο χαµηλότερο αριθµό είναι περίπου 1,618 ή το αντίστροφο του 0,618. 4. Η σχέση εναλλακτικών αριθµών προσεγγίζουν το 2,618 ή το αντίστροφό του 0,382.

1.2 Τα διαγράµµατα τιµών (price charts) Εξέταση σχηµατισµών (patterns), όπου ένας αναλυτής µπορεί να εξετάσει οπτικά ένα διαγραµµα τιµών µιας µετοχής και να το συγκρίνει µε γνωστούς σχηµατισµούς, προβλεποντας έτσι τη µελλοντική κατευθυνση των τιµών της συγκεκριµένης µετοχής. Η εύρεση τάσεων γίνεται µε την χρησιµοποίηση των γραµµών τάσης (trend lines), ευθείων γραµµών η οποία συνδέει τουλάχιστον δυο προεξέχοντα σηµεία ενός διαγράµµατος. Ανοδικές γραµµές τάσης (rising trend lines), δείχνουν κίνηση από κάτω αριστερά προς τα επάνω δεξιά και ενώνουν δύο κατώτατα άκρα (πυθµένες). Καθοδικές γραµµές τάσης (falling trend lines), δείχνουν κίνηση από επάνω αριστερά προς τα κάτω δεξιά και ενώνουν δύο ανώτατα άκρα(κορυφές).

1.2 Τα διαγράµµατα τιµών (price charts) Επίπεδο Αντίστασης Εάν οι τιµές µιας µετοχής αρχίσουν µια ανοδική πορεία, και στη συνέχεια αυτή η άνοδος επιβραδυνθεί και τελικά αντιστραφεί, η ανώτερη τιµή που έχει επιτευχθεί θεωρείται σαν ένα επίπεδο αντίστασης (resistance level). Οι τεχνικοί αναλυτές θεωρούν ότι οι τιµές στο επίπεδο αυτό έχουν φτάσει στο ανώτερο όριο τους. Αν η γραµµή αντίστασης, που είναι η ορίζοντια ευθεία που ορίζεται από το σηµαντικό υψηλό, διασπαστεί από τη γραµµή των τιµών που κινείται ανοδικά τότε υπαρχει ένδειξη αγορών, εάν δεν διασπαστεί τότε υπάρχει ένδειξη πωλήσεων. Εδώ, ο τεχνικός αναλυτής, αναµένει να παρουσιαστεί µια σηµαντική αύξηση στην προσφορά της µετοχής και εποµένως να αντιστραφεί απότοµα η αύξηση των τιµών.

1.2 Τα διαγράµµατα τιµών (price charts) Επίπεδο Αντίστασης

1.2 Τα διαγράµµατα τιµών (price charts) Επίπεδο Στήριξης Εάν οι τιµές µιας µετοχής αρχίσουν µια καθοδική πορεία, και στη συνέχεια αυτή η κάθοδος επιβραδυνθεί και τελικά αντιστραφεί, η κατώτερη τιµή που έχει επιτευχθεί θεωρείται σαν ένα σηµείο στήριξης (resistance level). Οι τεχνικοί αναλυτές θεωρούν ότι οι τιµές στο επίπεδο αυτό έχουν φτάσει στο ανώτερο όριο τους. Αν η γραµµή στήριξης, που είναι η ορίζοντια ευθεία που ορίζεται από το σηµαντικό χαµηλό, διασπαστεί από τη γραµµή των τιµών που κινείται καθοδικά τότε υπαρχει ένδειξη πωλήσεων, εάν δεν διασπαστεί τότε υπάρχει ένδειξη αγορών. Εδώ, ο τεχνικός αναλυτής, αναµένει να παρουσιαστεί µια σηµαντική αύξηση στη ζήτηση της µετοχής και εποµένως να αντιστραφεί απότοµα η µείωση των τιµών.

1.2 Τα διαγράµµατα τιµών (price charts) Επίπεδο Στήριξης

1.2 Τα διαγράµµατα τιµών (price charts) Επίπεδο Στήριξης και Αντίστασης Σε περίπτωση που οι γραµµές Στήριξης ή Αντίστασης παραβιαστούν, οι επενδυτές αρχίζουν να προβληµατίζονται. Για παράδειγµα, όταν η τιµή της µετοχής ξεπερνάει µια γραµµή Αντίστασης, και αυτοί που πουλάνε και αυτοί που αγοράζουν αρχίζουν να αναρωτιούνται για το πόσο δικαιολογηµένη είναι αυτή η εξέλιξη, και πιθανά να αποφασίσουν να πουλήσουν. Αυτό δηµιουργεί ένα φαινόµενο γνωστό ως "οι τύψεις των επενδυτών", το οποίο δεν είναι τίποτα άλλο από το προσωρινό ξεπέρασµα ενός επιπέδου Αντίστασης που ακολουθείται από τη µετέπειτα καθοδική πορεία της µετοχής σε επίπεδα χαµηλότερα του επιπέδου Αντίστασης. Οι µέρες που ακολουθούν µετά το προσωρινό ξεπέρασµα της γραµµής Αντίστασης είναι πολύ κρίσιµες για την παραπέρα πορεία της µετοχής. Δύο πράγµατα θα συµβούν βασικά: ή οι επενδυτές θα συµφωνήσουν ότι αυτό το σπάσιµο της γραµµής Αντίστασης είναι επιφανειακό, οπότε η µετοχή θα γυρίσει σύντοµα σε επίπεδα χαµηλότερα της Αντίστασης, ή θα δεχθούν τις νέες τιµές της µετοχής σαν ρεαλιστικές και η κίνηση της µετοχής σε ψηλότερα επίπεδα θα συνεχιστεί. Όταν µια γραµµή Αντίστασης παραβιαστεί µετατρέπεται σε γραµµή Στήριξης. Παρόµοια όταν µια γραµµή Στήριξης παραβιαστεί µετατρέπεται σε γραµµή Αντίστασης.

1.2 Τα διαγράµµατα τιµών (price charts) Επίπεδο Στήριξης και Αντίστασης (1)

1.2 Τα διαγράµµατα τιµών Τρόποι ανάλυσης 1. Γραµµικά διαγράµµατα (Line Charts): Απεικονίζει συνήθως την ηµερήσια τιµή κλεισίµατος της µετοχής διαχρονικά. 2. Ραβδογράµµατα (Bar Charts): Κάθε µέρα η τιµή της µετοχής απεικονίζεται µε µία ράβδο (δηλαδή µε µία κάθετη γραµµή) της οποίας το ανώτερο σηµείο αντιστοιχεί στην υψηλότερη τιµή διαπραγµάτευσης της ηµέρας, ενώ το κατώτερο σηµείο αντιστοιχεί στην χαµηλοτερη τιµή διαπραγµάτευσης. 3. Διαγράµµατα βαθµού και σηµαδιού (point-and-figure charts): Tα διαγράµµατα αυτά απεικονίζουν σηµαντικές µεταβολές τιµών, ανεξάρτητα από το χρονικό διάστηµα κατά το οποίο οι µεταβολές αυτές παρουσιάζονται.

1.2 Διάγραµµα τιµών

1.2 Γραµµές τάσης Πολύ συχνά η τιµή µιας µετοχής ακολουθεί µια συγκεκριµένη κατεύθυνση µέσα στο chart. Εάν αυτή η κατεύθυνση είναι ανοδική, τότε λέµε πως η τιµή ακολουθεί µια ανοδική τάση. Ενώ εάν η τιµή «κατεβαίνει» τότε λέµε πως η τιµή ακολουθεί καθοδική τάση. Επίσης υπάρχει και τρίτη κατεύθυνση που µπορεί να πάρει µια τάση. Αυτή είναι η πλευρική κατεύθυνση, δηλαδή η οριζόντια κυµατοειδής κίνηση της τιµής. Επίσης η τάση διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες. Αυτές είναι η κύρια, η ενδιάµεση και η βραχυπρόθεσµη τάση. Στην πραγµατικότητα υπάρχει αόριστος αριθµός τάσεων αλληλεπιδρώντας η µία µε την άλλη, από αυτήν της βραχυπρόθεσµης τάσης που καλύπτει λεπτά ή και ώρες έως αυτήν που µπορεί να διαρκεί από πενήντα έως και εκατό χρόνια. Οι περισσότεροι όµως τεχνικοί αναλυτές αποδέχονται ως κατηγορία τα τρία χρόνια.

1.2 Γραµµές τάσης Για να διαπιστώσουµε εάν µια µετοχή βρίσκεται σε πορεία τάσης, χρειαζόµαστε σχετικά µακροχρόνια στοιχεία. Επίσης για να παρουσιάσουµε αυτή την τάση µέσα σε ένα chart µιας µετοχής θα πρέπει να σχεδιάσουµε κάποια ευθεία που να υποδεικνύει την ισχύουσα τάση της τιµής. Αυτή η ευθεία ονοµάζεται ευθεία τάσης. Η ευθεία τάσης χρειάζεται επειδή στην πράξη οι τιµές δεν ακολουθούν µια ευθεία γραµµή ακριβώς, αλλά παρουσιάζουν και διακυµάνσεις της µορφής ζιγκ-ζαγκ. Έτσι η τάση θα γίνει προφανής µόνο εάν εµείς επέµβουµε και σχεδιάσουµε πάνω στο chart την ευθεία τάσης.

1.2 Γραµµές τάσης

1.2 Γραµµές τάσης (συνέχεια)

1.2 Γραµµές τάσης (συνέχεια) Όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραµµα, µια ανοδική κατεύθυνση ορίζεται από διαδοχικά ψηλότερες τιµές. Για να χαράξουµε µια ανοδική γραµµή κατεύθυνσης, πρέπει να ενώσουµε δύο χαµηλά σηµεία µε τέτοιο τρόπο ώστε κανένα χαµηλό να µη βρίσκεται κάτω από τη γραµµή αυτή. Στο σηµείο Α η ανοδική γραµµή κατεύθυνσης παραβιάστηκε (πιθανό σηµείο αντιστροφής).

1.2 Γραµµές τάσης (συνέχεια) Στο διάγραµµα, µια καθοδική κατεύθυνση ορίζεται από διαδοχικά χαµηλότερες τιµές. Για να χαράξουµε µια καθοδική γραµµή κατεύθυνσης, πρέπει να ενώσουµε δύο ψηλά σηµεία µε τέτοιο τρόπο ώστε κανένα ψηλό σηµείο να µη βρίσκεται πάνω από τη γραµµή αυτή. Στο σηµείο Α η καθοδική γραµµή κατεύθυνσης παραβιάστηκε (πιθανό σηµείο αντιστροφής).

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Στα διαγράµµατα τιµών των µετοχών όλων των ειδών, παρατηρούνται γεωµετρικοί σχηµατισµοί που δηµιουργούνται από τη διακύµανση (αποτύπωση ελπιδών, φόβων, εκτιµήσεων και διαθέσεων) των χρηµατιστηριακών τιµών οι οποίοι τείνουν να επαναλαµβάνονται, και είναι διάφορα γεωµετρικά σχήµατα ή κάποια ιδιαίτερα ακραία χαρακτηριστικά. Σχηµατισµοί ανατροπής ή αντιστροφής (reversal patterns) της υπάρχουσας πορείας των τιµών η µετοχή θα ακολουθήσει αντίθετη πορεία από αυτή που έχει διανύσει µέχρι σήµερα. Σχηµατισµοί συνέχισης (continuation patterns) της υπάρχουσας πορείας των τιµών η µετοχή θα ακολουθήσει την τάση που είχε µέχρι σήµερα.

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Reversal patterns

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Reversal patterns Κεφάλι και Ωµοι (1)

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Reversal patterns Κεφάλι και Ωµοι (2) Ο συγκεκριµένος σχηµατισµός είναι από τους γνωστούς και πιο αξιόπιστους. Είναι µια κατάσταση ανοδικής τάσης όπου σε µια σειρά ανοδικών κορυφών και πυθµένων η αγορά αρχίζει να χάνει την δύναµή της. Κατά την διάρκεια του σχηµατισµού οι δυνάµεις της προσφοράς και ζήτησης βρίσκονται σε σχετική ισορροπία. Με το που ολοκληρωθεί η φάση της διανοµής των µετοχών, τα επίπεδα στήριξης στην οριζόντια βάση του σχηµατισµού διασπώνται πτωτικά και η υποχώρηση των τιµών µόλις έχει ξεκινήσει. Ο σχηµατισµός του όγκου συναλλαγών παίζει σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του «ώµου κεφάλι ώµου». Ως γενικός κανόνας η δεύτερη κορυφή «το κεφάλι» θα πρέπει να σχηµατιστεί µε χαµηλότερο όγκο απ ότι ο αριστερός «ώµος». Αυτό δεν είναι προαπαιτούµενο αλλά είναι µια ισχυρή πιθανότητα και ένα πρόωρο σηµάδι ότι η αγοραστική διάθεση εξασθενεί. Το πιο σηµαντικό σήµα σε σχέση µε τον όγκο συναλλαγών λαµβάνει χώρα κατά την διάρκεια της τρίτης κορυφής «ο δεξιός ώµος». Ο όγκος στο σηµείο αυτό είναι χαρακτηριστικά µικρότερος απ ότι στις άλλες δύο κορυφές.

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Reversal patterns Ανάποδο Κεφάλι και Ωµοι (1)

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Reversal patterns Ανάποδο Κεφάλι και Ωµοι (2) Ο ώµος κεφάλι ώµος πυθµένα ή ο ανάποδος αυτός σχηµατισµός είναι περίπου ίδιος µε τον σχηµατισµό αυτόν της κορυφής. Μία µικρή διαφορά σε αυτόν του πυθµένα είναι η µεγαλύτερη δύναµη ανοδικής επιστροφής προς τον λαιµό. Η κυριότερη διαφορά είναι η συχνότητα του όγκου συναλλαγών. Ο όγκος στον σχηµατισµό του πυθµένα είναι κατά πολύ σηµαντικότερος ως προς την εξακρίβωση και την ολοκλήρωση του «ώµου κεφάλι ώµου». Στους πυθµένες η αγορά απαιτεί µία πολύ σηµαντική αύξηση της αγοραστική δύναµης που αντικατοπτρίζεται στον µεγαλύτερο όγκο συναλλαγών ώστε να ξεκινήσει µια νέα ανοδική αγορά.

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Reversal patterns Κορυφή «Λ»

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Reversal patterns Πυθµένας «V»

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Reversal patterns Κούπα «U»

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Reversal patterns Κούπα και ανάποδη Κούπα

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Continuation patterns Τρίγωνα Συµµετρικά

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Continuation patterns Τρίγωνα Ορθογώνια

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Continuation patterns Τρίγωνα Σύγκριση

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Continuation patterns Σφήνες

1.3 Γεωµετρικοί σχηµατισµοί τιµών Continuation patterns Παραλληλόγραµµα (1)

1.4 Όγκος συναλλαγών (trading volume) Ο όγκος συναλλαγών είναι ο αριθµός των µετοχών ο οποίος έχει ανταλλαγεί µεταξύ των συναλλασοµένων µέσα σε µία χρονική περίοδο και αντανακλά την άποψη των επενδυτών για την αγορά. Ένα χαµηλό επίπεδο συναλλαγών δηλώνει ότι οι επενδυτές είναι τρέφουν κάποια αβεβαιότητα για τη µελλοντική κατευθυνση της αγοράς, ενώ ένα υψηλό, ότι οι επενδυτές είναι ιδιαίτερα σίγουροι για τη µελλοντική κατευθυνση της αγοράς. Σε µια bull market οι αυξήσεις τιµών θα πρεπει να συνοδεύονται από µεγάλο όγκο συναλλαγών (µεγάλη επιθυµία για αγορά µετοχών) και οι µειώσεις από µικρό όγκο συναλλαγών (περιορισµένη επιθυµία για πώληση) Σε µια bear market, µειώσεις τιµών θα πρεπει να συνοδεύονται από µεγάλο όγκο συναλλαγών (µεγάλη επιθυµία για πώληση µετοχών) και οι αυξήσεις τιµών από µικρό όγκο συναλλαγών (περιορισµένη επιθυµία για αγορά µετοχών).

1.5 Τεχνικοί δείκτες τάσης (trend following indicators) Δείχνουν πότε πραγµατοποιείται η εκκίνηση της τάσης, ποιά είναι η ταχύτητα και η ορµή της, πόσο αναµένεται να διαρκέσει και αν υπάρχει πιθανότητα αναστροφής της τάσης αυτής. Οι τεχνικοί δείκτες τάσης έχουν προβλεπτική ικανότητα µόνο όταν οι τιµές αξιογράφων ακολουθούν µια τάση, ειδάλλως εάν χρησιµοποιηθούν σε περιοχές πλευρικής κίνησης των τιµών των αξιογράφων παράγουν λανθασµένες ενδείξεις και οδηγούν σε αρνητικά αποτελέσµατα. Σε περιπτώσεις πλευρικής κίνησης των τιµών των αξιογράφων, οι τεχνικοί αναλυτές εφαρµόζουν µια άλλη κατηγορία τεχνικών δεικτών, τους ταλαντωτές.

1.5.1 Οι κινητοί µέσοι όροι (moving average) Ο κινητός µέσος όρος είναι είναι µια µέθοδος υπολογισµού της µέσης αξίας της µετοχής ή ενός δείκτη κατά τη διάρκεια µιας χρονικής περιόδου. Ο όρος «κινητός» σηµαίνει ότι ο µέσος όρος µετβάλλεται ή κινείται. Αριθµητικός µέσος όρος, εκθετικός, σταθµικός κτλ. Τρόπος εξοµάλυνσης των διακυµάνσεων των τιµών των µετοχών Buy signal δηµιουργείται όταν οι τιµές της µετοχής αυξάνονται και διαπερνούν τον κινητό τους µέσο όρο και συγχρόνως παρατηρείται µεγάλος όγκος συναλλαγών. Sell signal δηµιουργείται όταν οι τιµές της µετοχής µειώνονται και διαπερνούν τον κινητό τους µέσο όρο και συγχρόνως παρατηρείται µεγάλος όγκος συναλλαγών.

1.5.1 Οι κινητοί µέσοι όροι (moving average)

1.5.2 Ο κινητός µέσος όρος σύγκλισης / απόκλισης (moving average convergence / divergence MACD) Υπολογίζεται αν αφαιρέσουµε ένα εκθετικό κινητό µέσο όρο 26 ηµερών από ένα εκθετικό κινητό µέσο όρο 12 ηµερών. Ο δείκτης αυτός δηµιουργεί σήµατα αγοράς και πώλησης όταν συγκρίνεται µε ένα εκθετικό κινητό µέσο όρο 9 ηµερών. Buy signal δηµιουργείται όταν ο κινητός µέσος όρος σύγκλισης / απόκλισης διαπερνά από κάτω αριστερά προς τα επάνω δεξιά τον εκθετικό κινητό µέσο όρο 9 ηµερών. Sell signal δηµιουργείται όταν ο κινητός µέσος όρος σύγκλισης / απόκλισης διαπερνά από επάνω αριστερά προς τα κάτω δεξιά τον εκθετικό κινητό µέσο όρο 9 ηµερών.

1.5.2 Ο κινητός µέσος όρος σύγκλισης / απόκλισης (moving average convergence / divergence MACD)

1.5.3 Ο ταλαντωτής τιµών (price oscillator) Απεικονίζει την διαφορά µεταξύ δύο διαφορετικής χρονικής διάρκειας κινητών µέσων των τιµών µιας µετοχής (ή κάποιου δείκτη). Ο ταλαντωτής τιµών παρουσιάζεται σε ένα διάγραµµα και κυµαίνεται επάνω ή κάτω από τον οριζόντιο άξονα του µηδενός, ανάλογα µε τη τιµή την οποία λαµβάνει κάθε φορά η διαφορά µεταξύ των τιµών των δύο κινητών µέσων όρων στους οποίους ο ταλαντωτής αναφέρεται. Όταν η διαφορά µεταξύ µικρότερου και µεγαλύτερου κινητού µέσου όρου είναι θετική (αρνητική) τότε ο ταλαντωτής τιµών κινείται επάνω (κάτω) από τον άξονα του µηδενός. Buy signal δίνεται κάθε φορά που ο ταλαντωτής ανέρχεται επάνω από το µηδέν. Sell signal δίνεται κάθε φορά που ο ταλαντωτής πέφτει κάτω από το µηδέν.

1.5.3 Ο ταλαντωτής τιµών (price oscillator)

1.6 Ταλαντωτές (oscillators) Οι τεχνικοί αναλυτές έχουν εισάγει ειδικούς δείκτες αποτύπωσης της πλευρικής ταλάντωσης των τιµών, ώστε να παράγουν έγκαιρα ανοδικά και καθοδικά σήµατα αγοραπωλησιών µέσα σε ζώνες συναλλαγών. Μετρούν την ορµή των τιµών, δηλαδή την ταχύτητα µε την οποία κινούνται οι τιµές, όχι την τάση.

1.6 Ταλαντωτές (oscillators) Βασικοί κανόνες χρήσης: 1. Όταν ένας ταλαντωτής προσεγγίσει το ακραίο υψηλό όριο τιµών του (υπερ-αγορασµένη ζώνη/overbought zone), αναµένεται εξάντληση της ανοδικής ορµής των τιµών και προσέγγιση του ανώτατου ορίου της ζώνης συναλλαγών (Sell signal). 2. Όταν ένας ταλαντωτής προσεγγίσει το ακραίο χαµηλό όριο τιµών του (υπερ-πουληµένη ζώνη/oversold zone), αναµένεται εξάντληση της πτωτικής ορµής των τιµών και προσέγγιση του κατώτατου ορίου της ζώνης συναλλαγών (Buy signal).

1.6.1 Η σχετική ισχύς (relative strength) και ο δείκτης σχετικής ισχύος (relative strength index) RSI = 100 100/(1+U/D) Όπου U = µέσος όρος των ηµερήσιων θετικών µεταβολών των τιµών κλεισίµατος µιας µετοχής κατά τη διάρκεια n ηµερών D = µέσος όρος των ηµερήσιων αρνητικών µεταβολών των τιµών κλεισίµατος µιας µετοχής κατά τη διάρκεια n ηµερών n = η χρονική περίοδος υπολογισµού του δείκτη σχετικής ισχύος

1.6.1 Η σχετική ισχύς (relative strength) και ο δείκτης σχετικής ισχύος (relative strength index) Ο Wilder πρότεινε τη χρησιµοποίηση 14 ηµερών ως τη χρονική περίοδο υπολογισµού του δείκτη (όσο n< τόσο µεγαλύτερη η µεταβλητότητα του δείκτη). Κυµαίνεται µεταξύ 0-100. Αν η τιµή του δείκτη είναι ίση ή µικρότερη του 30 τότε η µετοχή είναι υπέρ-πουληµένη, δηλαδή η µετοχή είναι υποτιµηµένη και η τιµή της πλησιάζει στο κατώτερο επίπεδό της, οπότε θα πρεπει να αναµένεται µια ανοδική τάση. Αν η τιµή του δείκτη είναι ίση ή µεγαλύτερη του 70 τότε η µετοχή είναι υπέρ-αγορασµένη, δηλαδή η µετοχή είναι υπερτιµηµένη και η τιµή της πλησιάζει στο ανώτερο επίπεδό της, οπότε θα πρεπει να αναµένεται µια καθοδική τάση. Και στις δυο περιπτώσεις δεν δίδεται σήµα αγοράς ή πώλησης, αλλά παρέχεται µια προειδοποίηση ότι η τάση έχει προεκταθεί υπερβολικά και είναι ευπαθής.

1.6.1 Η σχετική ισχύς (relative strength) και ο δείκτης σχετικής ισχύος (relative strength index)

1.6.2 Ο δείκτης ποσοστιαίας µεταβολής της τιµής (Price rate of change ROC)

1.6.2 Ο δείκτης ποσοστιαίας µεταβολής της τιµής (Price rate of change ROC) Επειδή ο δείκτης αυτός κυµαίνεται επάνω και κάτω από το µηδέν, αναφέρεται συχνά και ως ταλαντωτής. Όσο µεγαλύτερος (µικρότερος) ο δείκτης, τόσο περισσότερο υπερ-αγορασµένη (υπερ-πουληµένη) είναι η συγκεκριµένη µετοχή και εποµένως αναµένεται µια επικείµενη αντιστροφή της κατευθυνσης της τιµής της. Οπότε, αν η µετοχή είναι υπερ-πουληµένη (υπεραγορασµένη), αναµένεται µια ανοδική (καθοδική) πορεία.

1.6.2 Ο δείκτης ποσοστιαίας µεταβολής της τιµής (Price rate of change ROC)

1.6.3 Ο δείκτης φοράς ή ορµής (momentum)

1.6.2 Ο στοχαστικός ταλαντωτής (stochastic oscillator) %K = (( C L5) / (H5 L5))100 Όπου C = η τιµή κλεισίµατος L5 = η χαµηλότερη τιµή διαπραγµάτευσης των τελευταίων 5 ηµερών H5 = η υψηλότερη τιµή διαπραγµάτευσης των τελευταίων 5 ηµερών Εάν ο ταλαντωτής είναι έστω 40%, η σηµερινή τιµή κλεισίµατος αποτελεί το 40% της κλίµακας τιµών που διαπραγµατεύτηκε η συγκεκριµένη µετοχή στις τελευταίες 5 ηµέρες. Ένας ταλαντωτής ίσος µε 0% (100%) δείχνει ότι η σηµερινή τιµή κλεισίµατος ήταν η χαµηλότερη (υψηλότερη) τιµή στην οποία διαπραγµατευτηκε η µετοχή κατά τη διάρκεια των τελευταίων 5 ηµερών.

2. Κανόνες αντίθετης γνώµης

2.1 Η θεωρία αγοραπωλησίας ρεταλιών (odd lot theory) Το ποσό των τίτλων που αποτελεί αντικείµενο συναλλαγής και είναι µικρότερο της µονάδος διαπραγµατευσης (γίνεται κατά κανόνα ανά 10 τεµάχια ή πολλαπλάσια αυτών) ονοµάζεται ρετάλι (odd lot). Οι µικροί επενδυτές οι οποίοι αγοράζουν και πωλούν ρετάλια υποτίθεται ότι κάνουν λανθασµένες επιλογές σχετικά µε την άνοδο και την πτώση της αγοράς. Οι επενδυτές αυτοί, αγοράζουν (πωλούν) όταν η αγορά βρίσκεται στο υψηλότερο (χαµηλότερο) σηµείο. Η εκµετάλλευση αυτής της λανθασµένης επιλογής από τους τεχνικούς αναλυτές, γίνεται µέσω της χρησιµοποίησης διαφόρων δεικτών όπως ο δείκτης ρεταλιών (odd lot index).

2.2 Η άποψη των συµβούλων επενδύσεων (opinions of investment advisory services) Βασίζεται στον υπολογισµό του δείκτη υποτιµητικής γνώµης (bearish sentiment index). Ο δείκτης αυτός υπολογίζεται ως ο αριθµός των συµβούλων επενδύσεων µε υποτιµητική άποψη ως προς τον συνολικό αριθµό των συµβούλων επενδύσεων µε άποψη. Όταν ο δείκτης προσεγγίζει το 60%, τότε µια γενική υποτιµητική άποψη επικρατείσ στην αγορά. Όταν ο δείκτης προσεγγίζει το 15%, τότε µία ανατιµητική τάση επικρατεί στην αγορά.

2.3 Η ρευστότητα των αµοιβαίων κεφαλαίων (mutual fund liquidity) Οπαδοί της αντίθετης γνώµης, παροµοιάζουν τα αµοιβαία κεφάλαια µε τους µικρούς επενδυτές που αγοράζουν ρετάλια. Πιστεύουν, ότι τα αµοιβαία κεφάλαια κάνουν λανθασµένες εκτιµήσεις τουλάχιστον όταν η αγορά βρίσκεται στο υψηλότερο ή στο χαµηλότερο σηµείο της. Κατά συνέπεια, αναµένεται τα αµοιβαία κεφάλαια να έχουν πολλά (λίγα) διαθέσιµα όταν η αγορά βρίσκεται κοντά στο χαµηλότερο (υψηλότερο) σηµείο της. Οπότε, ο υπέρµαχος της αντίθετης γνώµης θα πρέπει να κινηθεί αντίθετα από τις κινήσεις των αµοιβαίων κεφαλαίων.

2.4 Ο λόγος δικαίωµα προαίρεσης πώλησης / δικαίωµα προαίρεσης αγοράς (put / call ratio) Όταν ο λόγος αυτός υπερβεί το 0.90, οι οπαδοί της προσέγγισης αυτής υποθέτουν ότι οι συµµετέχοντες στην αγορά δικαωµάτων προαίρεσης γίνονται περισσότερο απαισιόδοξοι, όσων αφορά την πορεία των µετοχών (προβλέπουν πτώση). Για τους θιασώτες της αντίθετης γνώµης, ο αριθµός αυτός αποτελεί ένα Buy signal. Αντίθετα, όταν ο λόγος αυτός πέσει κάτω από το 0.70, οι οπαδοί της προσέγγισης αυτής υποθέτουν ότι οι συµµετέχοντες στην αγορά δικαωµάτων προαίρεσης γίνονται περισσότερο αισιόδοξοι, όσον αφορά την πορεία των µετοχών (προβλέπουν άνοδο). Για τους θιασώτες της αντίθετης γνώµης, ο αριθµός αυτός αποτελεί ένα Sell signal.

3. Ακολούθησε το έξυπνο χρήµα

3.1 Ο δείκτης εµπιστοσύνης (confidence index) Μετράει την αισιοδοξία ή την απαιδιοδοξία των επενδυτών εξετάζοντας την δραστηριότητα τους στην αγορά οµολόγων. Μετρά την διαφορά στην απόδοση µεταξύ οµολογιών υψηλής ποιότητας και ενός µαγάλου δείγµατος οµολογιών. Όταν οι επενδυτές γίνονται περισσότερο αισιόδοξοι (απαισιόδοξοι) για το µέλλον ο δείκτης εµπιστοσύνης αυξάνεται (µειώνεται).

3.2 Οι ανοικτές πωλήσεις µετοχών από ειδικούς διαπραγµατευτές (short sales by specialists) Οι τεχνικοί αναλυτές προσπαθούν να ανακαλύψουν τις κινήσεις των ειδικών διαπραγµατευτών και δρουν ανάλογα. Οι ανοικτές πωλήσεις µετοχών στις ΗΠΑ, αποτελούν συνήθως το 40% των συνολικών ανοικτών πωλήσεων. Οι οπαδοί της τεχνικής αυτής θεωρούν οτι µια µείωση του παραπάνω ποσοστού κάτω από το επίπεδο του 30% αποτελεί ένα ανατιµητικό σήµα, ενώ µία αύξηση πάνω από το επίπεδο του 50%, αποτελεί ένα υποτιµητικό σήµα.

3.3 Τα πιστωτικά υπόλοιπα χρηµατιστηριακών λογαριασµών Ορισµένοι τεχνικοί αναλυτές υποθέτουν ότι αυτοί που δανέιζονται από τα χρηµατιστηριακά γραφεία είναι επενδυτές µε ιδιαίτερες γνώσεις. Κατά συνέπεια, µια αύξηση (µείωση) των πιστωτικών υπολοίπων των χρηµατιστηριακών λογαριασµών εκλαµβάνεται από τους θιασώτες της µεθόδου αυτής ως ένα ανατιµητικό (υποτιµητικό) σήµα.

4. Δείκτες της άποψης της αγοράς

4.1 Το εύρος της αγοράς (breadth of market) Ο τεχνικός αυτός κανόνας, λέγεται και γραµµή ανόδου καθόδου (advance decline line), και µετρά σε µια αθροιστική βάση την καθαρή ηµερήσια διαφορά µεταξύ του αριθµού των µετοχών των οποίων οι τιµές έχουν αυξηθεί και αυτών που έχουν µειωθεί. Συγκρίνεται η γραµµή ανόδου καθόδου (ή εύρος της αγοράς), µε ένα γενικό δείκτη τιµών µετοχών. Εάν οι δύο δείκτες αυξάνονται (µειώνονται), τότε η συνολική αγορά λέγεται ότι είναι τεχνικά ισχυρή (αδύναµη). Εάν η γραµµή ανέρχεται (κατέρχεται) ενώ ο γενικός δείκτης κατέρχεται (ανέρχεται), η κατεύθυνση της κίνησης του τελευταίου θα πρέπει µάλλον να αντιστραφεί.

4.2 Ο δείκτης ανοικτών πωλήσεων µετοχών (short interest ratio) Όσο υψηλότερος είναι ο δείκτης ανοικτών πωλήσεων, τόσο οι επενδυτές προβλέπουν πτώση των τιµών των µετοχών. Σύµφωνα µε αντίστροφη όµως ερµηνεία, µία υψηλή τιµή του δείκτη σηµαίνει ανατιµητικές τάσεις στην αγορά.