БИТИРУВ МАЛАКАВИЙ ИШИ

Σχετικά έγγραφα
«Автомобилларда юк ва пассажирлар ташиш асослари» фанидан КАСБГА ЎҚИТИШ (ТВИТ) йўналиши учун амалий машғулотлар

Комплекс ўзгарувчили функциялар назарияси

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ КИМЁ-ТЕХНОЛОГИЯ ИНСТИТУТИ

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ҚОРАҚАЛПОҚ ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ. Математика, амалий математика ва физика йўналишлари учун

Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги. Наманган муҳандислик педагогика институти. Зироат мухандислиги кафедраси

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАъЛИМ ВАЗИРЛИГИ. ТОШКЕНТ МОЛИЯ ИНСТИТУТИ Р. Муминова С. Турдахунова ОЛИЙ МАТЕМАТИКА

«Олий математика» фанидан бахорги мавсум учун маърузалар туплами

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИНИНГ ДАВЛАТ СТАНДАРТИ. Телекоммуникациялар тармоқлари МАЪЛУМОТЛАР УЗАТИШ ХИЗМАТЛАРИНИНГ СИФАТ КЎРСАТКИЧЛАРИ ВА НОРМАЛАРИ

АНДИЖОН МАШИНАСОЗЛИК ИНСТИТУТИ. МАШИНАСОЗЛИК факультети. ЕР УСТИ ТРАНСПОРТ ТИЗИМЛАРИ кафедраси БИТИРУВ МАЛАКАВИЙ ИШИ БЎЙИЧА

УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА УРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ БЕРДОҚ НОМИДАГИ ҚОРАҚАЛПОҚ ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТАМАХСУС ТАъЛИМ ВАЗИРЛИГИ БУХОРО МУҲАНДИСЛИК ТЕХНОЛОГИЯ ИНСТИТУТИ

ELEKTRONIKA va MPT fanidan KURS ISHI. Bipolyar tranzistorlarda kuchaytirgichlar

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ТОШКЕНТ ДАВЛАТ АВИАЦИЯ ИНСТИТУТИ ФУКАРО АВИАЦИЯСИ ФАКУЛЬТЕТИ ФИЗИКА ВА КИМЁ КАФЕДРАСИ

БИТИРУВ МАЛАКАВИЙ ИСҲИ

ЎЗБЕКИСТОН ДАВЛАТ СТАНДАРТИ. Ахборот технологияси АХБОРОТНИНГ КРИПТОГРАФИК МУҲОФАЗАСИ Криптографик модулларга хавфсизлик талаблари.

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ХАЛҚ ТАЪЛИМИ ВАЗИРЛИГИ АБДУЛЛА ҚОДИРИЙ НОМЛИ ЖИЗЗАХ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТИ

АНДИЖОН МАШИНАСОЗЛИК ИНСТИТУТИ МАШИНАСОЗЛИК факультети ЕР УСТИ ТРАНСПОРТ ТИЗИМЛАРИ кафедраси БИТИРУВ МАЛАКАВИЙ ИШИНИ БАЖАРИШ БЎЙИЧА ТУШИНТИРИШ ХАТИ

Алгоритмларни блок-схема ва дастур кўринишида тавсифлаш учун масалалар тўплами

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ ЎРТА МАХСУС КАСБ-ҲУНАР ТАЪЛИМИ МАРКАЗИ. М. Мелибаев

ХИСОБЛАШ ТАШКИЛИЙ ВА ТЕХНОЛОГИК

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ АЛОҚА ВА АХБОРОТЛАШТИРИШ АГЕНТЛИГИ ТОШКЕНТ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ УНИВЕРСИТЕТИ САМАРҚАНД ФИЛИАЛИ

Тикувчилик буюмларини лойиҳалаш ва технология асослари

ТЕЛЕКОММУНИКАЦИЯ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ йўналиши

KURS ISHI. Qizdirish qurilmalari fanidan

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛЛИГИ ТОШКЕНТ АРХИТЕКТУРА - ҚУРИЛИШ ИНСТИТУТИ БИНО ВА ИНШООТЛАР ҚУРИЛИШИ ФАКУЛЬТЕТИ

Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини механизациялаш

МАВЗУ: Миссионерлик ва прозелитизм

FAO AquaCrop Model 4.0: сувдан самарали фойдаланиш ва қишлоқ хўжалик экинлар ҳосилини башоратлаш

Ф.А.Акилов, Р.Б.Нуруллаев, Ж.Х.Мирхамидов, Х.Б.Худайбердиев, Р.С.Азизова ХАМШИРАЛИК ИШИ

«ТЕХНОЛОГИК ЖАРАЁНЛАРНИ АВТОМАТЛАШТИРИШ ВА МОДЕЛЛАШТИРИШ»

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ХАЛҚ ТАЪЛИМИ ВАЗИРЛИГИ РЕСПУБЛИКА ТАЪЛИМ МАРКАЗИ КИМЁ ФАНИДАН УЗВИЙЛАШТИРИЛГАН ЎҚУВ ДАСТУРИНИ ЖОРИЙ ЭТИШ БЎЙИЧА ТАВСИЯЛАР

Менежмент кафедраси. «АТК фаолиятини ташкил этиш ва режалаштириш» фанидан

«Биофизика» фанидан оралиқ назорат учун ўргатувчи-назорат қилувчи тест саволлари

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ СОҒЛИҚНИ САҚЛАШ ВАЗИРЛИГИ САМАРҚАНД ДАВЛАТ МЕДИЦИНА ИНСТИТУТИ БИОФИЗИКА, ИНФОРМАТИКА ВА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ КАФЕДРАСИ

Ηράκλειο Κρήτης, 22 Ιουνίου 2018 (Παρασκευή)

Minion Pro Condensed A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U

Ενότητα 1: ΡΩΣΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ. Computer.gr copyright Σοφία Στρίκα 1

КА КО КОД НАС ЦР КВЕ И ДА ЉЕ ЛЕ ТЕ

Μνήµη τής ευρέσεως τής τιµίας κεφαλής τού Αγίου Προφήτου, Προδρόµου καί Βαπτιστού Ιωάννου. 2. hlas Byz. / ZR Byzantská tradícia: Am, Vi

ОД НОС КТИ ТО РА И ИГУ МА НА П РЕ М А Х И Л А Н Д А Р СКОМ И СТ У Д Е Н И Ч КОМ

ПИТАЊЕ РАШЧИТАВАЊА ЈЕДНОГ МЕСТА У ЖИТИЈУ СВЕТОГ СИМЕОНА ОД СВЕТОГ САВЕ (IX H 8 [Š 10])

АФЕКТИВНО ВЕЗИВАЊЕ ДЕЛИНКВЕНТНИХ АДОЛЕСЦЕНАТА

НЕ ПРО ПИ СНИ МИ ГРАН ТИ. Не дав но ми је у ру ке до шла бро шу ра у ко јој сам, из ме ђу оста лог, про читао

ΡΩΣΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ ΓΡΑΦΗ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΓΡΑΦΙΚΗ

NATIONAL INTEREST ЧАСОПИС ЗА НАЦИОНАЛНА И ДРЖАВНА ПИТАЊА

КУЛ ТУ РА ПАМ ЋЕ ЊА И БРИ ГА ЗА ЖР ТВУ

ΠΡΕΣΒΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤO ΚΙEBO

ТЕ МАТ: 80 ГО ДИ НА ДА НИ ЛА КИ ША ( )

КОД Х И П ЕР БО РЕ ЈА Ц А: ЛОМ ПАР И ЦР ЊАН СКИ

М И ЛО РА Д ЂУ РИ Ћ Бра ће Рибникарa 56/401, Но ви Сад, Ср би ја m i lo r a d dju r

школска 2017/2018. година

оп љ ње I полу од т 11. у т полуп е к оп е к у е око т оу л т е a = у л =. 12. т оу лу ABC д то је = =, полуп е к оп о к у R=. у т т е то т оу л.

ШЕФ ДР ЖА ВЕ У СР БИ ЈИ КРАЉ НА СПРАМ П РЕД СЕД Н И К А РЕ П У БЛ И К Е *

А. КУДРАТОВ., Т. ГАНИЕВ МЕХНАТ МУХОФАЗАСИ

СПОРТ СКИ УЗО РИ УЧЕ НИ КА И УЧЕ НИ ЦА ОСНОВ Н Е Ш КО Л Е

ттсöттсöттўтссчсчøѓūţşѓф

Sobota pred syropôstnou nedeľou apostichá

CA R M I NA F I GU R A TA У БА РО К У: Ж Е ФА РО ВИ Ћ И ОР ФЕ Л И Н

СВЕ КО Л И К И ПО Л А РИ Т Е Т И

И Д Е А Л Н Е Д Р Ж А ВЕ

ОГРА НИ ЧЕ ЊА ПО КРЕ ТА ПРА ВО И КЊИ ЖЕВ НОСТ ПРИ МЕР СО ФО КЛА *

НОВИ САД Година XIII Број 10 ГЛАСИЛО МАТИЦЕ СРПСКЕ ЗА КУЛТУРУ УСМЕНЕ И ПИСАНЕ РЕЧИ

СН Е Ж А Н А БО Ж А Н И Ћ s b o z a n m a i l.c o m. ЂУ РА Х А Р Д И h a r d i dju r m a i l.c o m

ХЕ ГЕЛ И БЕ КЕТ: ТЕ О РИ ЈА И УМЕТ НИЧ КА

МАТИЦА СРПСКА ОДЕЉЕЊЕ ЗА ДРУШТВЕНЕ НАУКЕ З Б О Р Н И К МАТИЦЕ СРПСКЕ ЗА ДРУШТВЕНЕ НАУКЕ

ПО ВРЕ ДЕ ПРО ПИ СА ЕВРОП СКЕ УНИ ЈЕ О ЗА Ш Т И Т И Ж И ВОТ Н Е СРЕ Д И Н Е I 1

л ление е и и е е е с ы е и 17 В е е ие А I П М Ы

MATICA SRPSKA JOURNAL OF STAGE ARTS AND MUSIC

ВЛА ДАР И ДВОР У СРЕД ЊО ВЕ КОВ НОЈ СР БИ ЈИ 1

МАТИЦА СРПСКА ОДЕЉЕЊЕ ЗА ДРУШТВЕНЕ НАУКЕ

НОВИ САД Година XIV Број 11 ГЛАСИЛО МАТИЦЕ СРПСКЕ ЗА КУЛТУРУ УСМЕНЕ И ПИСАНЕ РЕЧИ

К К 31.4 :.. К,,. И ;.., -, - ( ): А.. /..,... :, ,. И К, - -,. К К 31.4 ISBN..,.. 2

MATICA SRPSKA JOURNAL OF STAGE ARTS AND MUSIC

MATICA SRPSKA JOURNAL OF STAGE ARTS AND MUSIC

Εγχειρίδιο χρήσης. Πάντα δίπλα σας M110. Απορίες; Ρωτήστε τη Philips

164 (4/2017) Уредништво

Εγχειρίδιο χρήσης. Πάντα δίπλα σας MT3120. Απορίες; Ρωτήστε τη Philips

692.66:

МАТИЦА СРПСКА ОДЕЉЕЊЕ ЗА ДРУШТВЕНЕ НАУКЕ З Б О Р Н И К МАТИЦЕ СРПСКЕ ЗА ДРУШТВЕНЕ НАУКЕ

МАТИЦА СРПСКА ОДЕЉЕЊЕ ЗА ДРУШТВЕНЕ НАУКЕ З Б О Р Н И К МАТИЦЕ СРПСКЕ ЗА ДРУШТВЕНЕ НАУКЕ

Садржај 1. УВОД ЕНЕРГИЈА ВЕТРА КОМПОНЕНТЕ ВЕТРОТУРБИНЕ МОГУЋНОСТИ КОРИШЋЕЊА ЕНЕРГИЈЕ ВЕТРА У СР БИЈИ ОСНОВНЕ КОНЦЕПЦИЈ


şrlşseşsisşsşigisisisssşş^îîs o o 1^я I ļ o QĹ U- Q LXJ CĹ LU Cü co UJ i^lifesï^ïï

Фактори ризика за инфекцију сифилисом код давалаца крви Јужнобачког округа

Σ Λ Σ Φ ΨΑΛΤΟΤΡΑΓΟΥ Α

ZBORNIK MATICE SRPSKE ZA FILOLOGIJU I LINGVISTIKU LIV/2

TO ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΓΛΩΣΣΙΚΩΝ ΠΡΟΚΛΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΥΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΚΤΟΡΑ

ΦΕΡΕ ΕΙΣ ΠΕΡΑΣ ΕΩΣ ΚΑΙ 50+1 ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΓΙΝΕΙΣ ΕΝΑΣ ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΠΡΑΚΤΟΡΑΣ

ИНГЛИЗ ТИЛИ. 1-қисм М. А. РУСТАМОВ. Тошкент 2015 А К А Д E М И Я ЎЗБEКИСТОН РEСПУБЛИКАСИ ИЧКИ ИШЛАР ВАЗИРЛИГИ

Предварително съобщение

,, 2015

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ. 8 ος 11 ος αι.

Εκτεταμένη τεκμηρίωση χρήστη

Стање оралног здравља код деце оболеле од астме

СЛУЖБЕНИ БИЛТЕН број / јануар 2018.

И. В. Яковлев Материалы по математике MathUs.ru. Задачник С1

ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΚΑΤΣΙΦΗ Άρχοντος Μουσικοδιδασκάλου ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΚΤΩΗΧΙΑΣ

Бесіктен бездірушілердің көздегені не?

Квалитет живота болесника с венским улкусима

Transcript:

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАъЛИМ ВАЗИРЛИГИ БУХОРО МУХАНДИСЛИК-ТЕХНОЛОГИЯ ИНСТИТУТИ Электротехника» кафедраси. Ro yxatga olindi 013 yil TJA fakulteti dekani dots. S.S. Musaev дотс.мус аев С.С. Himoyaga ruxsat berildi 013 yil Elektrotexnika kafedrasi mudiri dos M.I. Maxmudov дотс.махмудов Гала-Осиѐ атлас-текстил МЧЖнинг электр таъминоти тизимини реконструкция килиш мавзусида БИТИРУВ МАЛАКАВИЙ ИШИ Бажарди -09 МЕЕ гуруҳи толиби Ашуров Б. Раҳбар Абдуллаев Ш. Ҳаѐт фаолияти хавфсизлиги ва экология бўлими бўйича маслахатчи: Бешимов Ю. Ҳисоб тушунтирув ѐзуви: бет Бухоро-013 й

МУНДАРИЖА. 1. Кириш...3. Электр юкламаларни ҳисоблаш...5 3. Корхонанинг ташқи электр таъминотини ҳисоблаш...13 4. Корхонанинг ички электр таъминоти тизимини ҳисоблаш 1- Вариант...15 5. Корхонанинг ички электр таъминоти тизимини ҳисоблаш - Вариант....4 6. Қисқа туташув токларини ҳимоблаш...30 7. Услубий қисм 40 8. Ҳаѐт фаолияти хавфсизлиги ва экология...51 9. Хулоса...73 10. Фойдаланилган адабиѐтлар...74

1. Кириш. Ўзбекистон Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг Ўзбекистон Республикаси Олий мажлиси конунчилик палатаси ва сенатининг кушма мажлисидаги Мамлакатимизни модернизация килиш ва кучли фукаролик жамияти барпо этиш- устувор максадимиздир деб номланган маърузасидан келиб чикиб, энергетика сохасида хам электроэнергетика тизимини модернизация қилиш, ишлаб чиқаришда энергия тежамкор технологияларни жорий этиш бѝйича алоҳида кѝрсатмалар бериб ѝтганлар. Тайѐрланаѐтган мутахасисларга реал иктисодиѐт тармоклари ва сохаларидаги мавжуд талабга алохида эътибор каратган холда, усиб келаѐтган ѐш авлодга таълим ва тарбия бериш сохасидаги моддий техника базани янада мустахкамлаш, ундан окилона ва самарали фойдаланишни таъминлаш, мамлакатимиз мактабларида, касбхунар коллежларида лицейлар ва олий укув юртларида укитиш сифатини тубдан яхшилаш кераклиги уз ифодасини топган.андартлари,укув дастурлари ва укув-услубий адабиѐтларни такомиллаштириш хамда таълим жараѐнига янги ахборот-комуникация ва педагогок техналогияларни, электрон дарсликлар.мультмедия воситаларини кенг жорий килиш дастурда уз ифодасини топган. [1]Битирув малакавий ишини бажаришда электр таъминот тизимини модернизация килиш, энергия истеъмолини камайтириш ва энергия тежашнинг самарали тизимини жорий этиш чораларини амалга ошириш керак. Ушбу кѝрсатмаларни дастур қилиб олишимиз керак. Давлатимиз ѐш мутахассисларга катта умид билдирмокда. Хозирги кунда дунѐда энергия ресурсларнинг нархини ошиб бориши ва Республикамизда маҳсулот бирлигига сарфланаѐтган электр энергиясини ривожланган давлатлардагига нисбатан бир неча марта кѝп экани рақобатбардош маҳсулот чиқаришни қийинлаштирмоқда. Ишлаб чиқариш замонавий хорижий технологик ускуналар асосида модернизация қилинмоқда. Энергия ресурсларни қувватини оширишдан кѝра энергия

тежамкор тадбирлар орқали энергиядан рационал фойдаланиш бир неча марта самарадор экани маълум. Бу эса ѝз навбатида саноат корхоналарининг мавжуд электр таъминоти тизимини энергия тежамкорлик нуқтаи назаридан тадқиқотлар ѝтказиш ва реконструкциялашни тақозо этади. Бундай тадқиқотлар ѝз навбатида юқори малакали тадқиқодчилар гуруҳини ва салмоқли харажатларни талаб этади. Юкори малакали кадрлар тайерлашда, битирув малакавий иши укув жараенининг якунловчи боскичи булиб, олинган назарий билимлар саноат корхоналарида кѝлланиб такомиллашган электр таъминоти тизимини яратишга каратилгандир. Энергия ресурсларни қувватини оширишдан кѝра энергия тежамкор тадбирлар орқали энергиядан рационал фойдаланиш бир неча марта самарадор экани маълум. Бу эса ѝз навбатида саноат корхоналарининг мавжуд электр таъминоти тизимини энергия тежамкорлик нуқтаи назаридан тадқиқотлар ѝтказишни тақозо этади. Ҳозирги кунда республикамизда маҳсулот бирлигига сарфланаѐтган энергия сарфи ривожланган давлатларни ушбу кѝрсаткичларига нисбатан бир неча марта кѝплиги экспортга тайѐр маҳсулотга нисбатан хом-ашѐ чиқариш самаралироқ бѝлишини таъминламоқда. Энергия ресурсларни тежаш орқали маҳсулот таннархини камайтириш ишлаб чиқарилаѐтган маҳсулотимизни ташқи ва ички бозордаги рақобатбардошлигини оширишни асосий омилларидан биридир Узоқ муддатли истиқболга мѝлжалланган, мамлакатимизнинг салоҳияти, қудрати ва иктисодиѐтимизнинг рақобатдошлигини оширишда ҳал қилувчи аҳамият касб этадиган навбатдаги муҳим устивор йѝналиш бу асосий етакчи соҳаларни модернизация қилиш, техник ва технологик янгилаш, транспорт ва инфратузилма коммуникацияларини ривожлантиришга қаратилган стратегик аҳамиятга молик лойиҳаларни амалга ошириш учун фаол инвестиция сиѐсатини олиб боришдан иборат. Корхонада ѝтказиладиган энергия тежаш бѝйича тадқиқотлар самараси асосан энергетик балансларни қай даражада деталлаштирилганига

боғлиқ бѝлади. Энергия оқимининг электр таъминоти схемаси барча элементлари бѝйича аниқланган қувват баланслари ноѝрин сарфланаѐтган электр энергиясини тезроқ аниқлаш имкониятини беради. Электр тармоқлардан техник ва тижорат исрофларни камайтириш ҳар бир элементдаги исрофларни ҳисоблашни ва шулар асосида нобаланс (ҳисобга олинмаган ѐки қайд қилинмаган) энергияни аниқлашни таъминлайди.

.Корхонанинг электр юкламаларини хисоблаш. Корхона газлама ва сочик тайѐрлашга ихтисослашган бѝлиб, асосий технологик ускуналар умумсаноат электр ускуналари хисобланади. Корхонананинг асосий электр истемолчиси технологик цехлардаги электр юритмалар ҳисобланади. Иккинчи ѝринда электр ѐритиш электр энергиясини истемол қилади. Бундан ташқари бош бинода умумсаноат ускуналари, компрессорлар, вентиляторлар, кѝтариш ускуналари мавжуд. Корхонанинг асосий асосий цехларининг электр истеъмоли бѝйича коэффициентларини маълумотномадан корхона сохасига ва цехларни турига караб цехларнинг талаб коэффициентлари (К т ) хамда кувват коэффициентлари (cос φ) оламиз. Олинган маълумотларни куйидаги 1- жадвалга киритамиз. 1-жадвал Цехнинг номи Р ѝр, квт К т, - сосφ 1. Бѝяш цехи 80 0,8 0,83. Тѝқув цехи 30 0,79 0,86 3. Тикув цехи 65 0,8 0,8 4. Йигирув цехи 105 0,85 0,89 5. Маъмурият биноси 15 0,71 0,93 6. Сочиқ цехи 45 0,7 0,88 7. Омборхона 15 0,65 0,86 8. Қозонхона 10 0,73 0,85 9. Жаъми 365 Истеъмолчиларни юкламасини талаб коэффициенти усулида хисоблаймиз. Хисобий актив юклама куйидаги ифодадан аникланади:

Р хис =Р ўр К т ; бу ерда Р ѝр -цехнинг урнатилган куввати, квт Хисобий реактив юклама: Q хис P хис tg; Кувват коэффициенти кийматидан син м ни аниклаймиз: sin 1 cos ; еритиш Истемолчиларнинг табиий тг φ м ни топамиз: tg sin ; cos Еритишнинг хисобий юкламаси бирлик юзага сарфланадиган куввати оркали хисобланади. Яъни: Р ёр =Р 0 Ф ц ; бу ерда Ф= а б -цехнинг еритиладиган майдони, м ; Р 0-1 м еритиладиган юзага тугри келадиган кувват, Вт/м Цехнинг умумий хисобий юкламаси технологик ускуналарнинг ва еритиш ускуналарининг хисобий кувватларининг йигиндиси оркали хисобланади. Яъни: Цехнинг умумий реактив куввати: Цехнинг умумий тула куввати: П Σ =П хис +П ёр ; Қ Σ =Қ хис +Қ ёр ; S P Q ; Колган истеъмолчилар учун хисоблашлар шу тарзда бажарилади ва олинган натижаларни куйидаги 3-жадвалга киритамиз. Еритишнинг хисобий юкламаси бирлик юзага сарфланадиган еритиш куввати оркали хисобланади. Яъни: Р ёр =Р 0 Ф ц ;

бу ерда Ф= а б -цехнинг еритиладиган майдони, м ; Р 0-1 м еритиладиган юзага тугри келадиган кувват, Вт/м Цехнинг умумий хисобий юкламаси технологик ускуналарнинг ва еритиш ускуналарининг хисобий кувватларининг йигиндиси оркали хисобланади. Яъни: П Σ =П хис +П ёр ; Цехнинг умумий реактив куввати: Қ Σ =Қ хис +Қ ёр ; Цехнинг умумий тула куввати: S P Q ; Хисоблашларни буяш цехи мисолида бажариб натижаларни - жадвалга киритамиз. Электр юкламаларни талаб коэффициенти усулида хисоблаймиз Актив юкламани хисоблаймиз Р хис =Р ўр К т = 80 0,8 =65,6 кбт Реактив юкламани хисоблаймиз Q[ хис Pхис tg; =65,6 0,67=44,1 кбап Ёритишнинг хисобий актив юкламаси Р ёр =Р 0 Ф ц =14 450 =6,3 кбт бу ерда Ф - цехнинг майдони, По - нисбий еритиш куввати Ёритишнинг хисобий реактив юкламаси Қ ёр = Р ёр тгφ =6,3 0,33 =,1 кбап Йигинди хисобий актив юклама П Σ =П хис +П ёр = 65,6+6,3=71,9 квт Йигинди хисобий пеактив юклама Қ Σ =Қ хис +Қ ёр =44,1+,1=46, квар Йигинди хисобий юклама: S P Q 71.9 16. 85.4 ква

Колган истеъмолчилар учун хам хисоблашлар шу тарзда бажарилади ва натижалар -жадвалга киритилади Истеъмолчи цехлар Р ѝр, квт Кт cос φ Р кх, квт Қ кх, кбар Ф, м Р о, Вт м П ѐ, квт Қ ѐ, ква р Р х, квт -жадвал Қ х, кбар С х, кба Бѝяш цехи 80 0,8 0,83 65,6 44,1 450 14 6,3,1 71,9 46, 85,4 Тѝқув цехи 30 0,79 0,86 3,7 14,1 450 14 6,3,1 30,0 16,1 34,1 Тикув цехи 65 0,8 0,8 5 36,3 450 18 8,1,7 60,1 39,0 71,6 Йигирув цехи 105 0,85 0,89 89, 45,7 1800 16 8,8 9,5 118,1 55, 130,3 Маъмурият биноси 15 0,71 0,93 10,6 4,1 450 0 9,0 3,0 19,7 7, 0,9 Сочиқ цехи 45 0,7 0,88 31,5 17 600 1 7,,4 38,7 19,4 43,3 Омборхона 15 0,65 0,86 9,75 5,79 500 8 4,0 1,3 13,8 7,1 15,5 Қозонхона 10 0,73 0,85 7,3 4,5 5 10,3 0,7 9,6 5,3 10,9 Худудни ѐритиш 0,95 3800 0, 4,8 1,6 4,8 1,6 5,0 Жаъми 365 366,5 197,0 416,1 Заводнинг умумий куввати ΣП= 366,5 квт; ΣҚ=197 квар; ΣС=416,1 ква Трансформатордаги актив кувват исрофи Ртр S кор 0,0 416.1 0,0 8. 3кВт Трансформатордаги реактив кувват исрофи Q S 0, 1 416,1 0,1 =41,6 кбар тр кор Компенсацияланадиган реактив кувват Q ку Р ( tg tg ) м =366,5 (0,54-0.33) = 76,07 кбап кор т бу ерда тг φт ва тг φм - табиий ва мейерий кувват коэффициенти Q Q КОР tg T 0.54 ; tg М 0, 33 PКОР Корхонанинг реактив куввати коплангандан кейнги Тула куввати: S КОР КОР QКОР 385. 9кВА

3. Корхонанинг электр юкламалар картограммасини хисоблаш. Электр таъминоти тизимини лойихалашда корхонанинг электр юкламалар картограммаси хисобланади. Корхона юкламаларини тасвирий кѝринишда корхона бош планида ифодаланиши электр юкламалар картограммаси дейилади. Бунда хар бир цехнинг электр юкламалар доиралар куринишида корхонанинг бош планида курсатилади. Еритиш юкламмаси эса доира ичидаги сектор куринишида берилади.картограмма оркали корхона худудида юкламалар кандай тартибда таксимланганини аниклаш мумкин. Бу картограммадан асосан бош пасайтирувчи подстанция еки бош таксимлаш ускунасини урнини аниклаш максадида фойдаланилади. Электр юкламалар картограммасида хар бир цехнинг актив истеъмол куввати доира юзасига келтирилади. Р Σн =π м р бу ерда м-кувватни юзага утказиш коэффициенти (модул) булиб, у куйидагича аникланади: m P n r б ; бу ерда р б -модулни аниклаш учун куввати асос килиниб олинаетган цехга чизилган доиранинг радиуси. Бунда талаба доираларнинг бир-бири билан кесишмаслиги ва яккол куринишини хисобга олиб куввати асос килиниб олинадиган цехга айлана чизади. Сунгра унинг радиусини хисоблаб модулни хисобланади. Шу модул асосида куйидаги ифода билан хар бир цехнинг истеъмол кувватини ифода этувчи доираларнинг радиуслари аникланади: r n P n ; m Хар бир истеъмолчи цехнинг еритиш юкламаси доирада сектор куринишида ифодаланади. Бу секторнинг бурчаги куйидагича аникланади:

Р Р ёрn n 360 0 ; Электр юкламалар маркази куйидагича аникланади. Корхона худуди чегараси буйлаб тугри бурчакли координаталар системаси утказилади. Хар бир цехнинг Х ва У уклари буйича координаталари аникланади ва 6- жадвалга киритилади. Хар бир цехнинг истеъмол куввати Х ва У координатаси билан купайтирилади ва бу купайтманинг Х ѝки буйича ва У ѝки бѝйича йигиндилари хисобланади. Корхона юкламаларини корхона бош планида график куринишда ифодалаш электр юкламалар картограмаси дейилади.бунда электр юкламалар маркази хисобланиб бош таксимлаш ускунаси ѝрни аникланади Юкламалар доиралар шаклида еритиш юкламаси эса сектор куринишида берилади. Кувват модул оркали график куринишга утади М=1 деб оламиз. Корхона бош планига координаталар системасини киритамиз ва электр юкламалар марказини хисоблаймиз Йигинди хисобий кувватни Х координатага купайтирамиз П х =П хис Х = 71,9 135=9706,5 кбт м Йигинди хисобий кувватни У координатага купайтирамиз П й = П хис Й = 71,9 130 =9347,0 кбт м Еритиш сектори бурчаги α ни аниклаймиз Р Р r ёрn 0 0 360 3 n Хисобий юклама доирасининг радиусини хисоблаймиз P n m 71.9 1 3,14 n 4. 8 м

Колган цехлар учун хам хисоблашлар шундай бажарилади ва хисоблаш натижалари куйидаги жадвалга киритилади. Истеъмолчи цехлар Р х, квт Р ѐр, квт Х м Й м Р х Х квт м Р х Й квт м 3-жадвал. 1 Бѝяш цехи 71,9 6,3 135 130 9706,5 9347,0 4,8 3 Тѝқув цехи 30,0 6,3 135 115 4050,0 3450,0 3,1 76 3 Тикув цехи 60,1 8,1 135 100 8113,5 6010,0 4,4 49 4 Йигирув цехи 118,1 8,8 60 10 7083,0 14166,0 6,1 88 р м α град 5 Маъмурият 19,7 9,0 130 15 554,5 94,8,5 165 биноси 6 Сочиқ цехи 38,7 7, 15 5 580,5 967,5 3,5 67 7 Омборхона 13,8 4,0 55 0 756,3 75,0,1 105 8 Қозонхона 9,6,3 175 135 1671,3 189,3 1,7 85 Жаъми 361,7 34515,5 35799,5 Электр юкламалар маркази координаталарини аниклаймиз ( P n Х n ) 34515.5 Х 0 95.43м; P 361.7 n ( P n Yn ) 35799.5 Y0 98.98м; P 361.7 n Топилган координаталар асосида электр юкламалар маркази нуктасини корхона бош планида кѝрсатамиз. Шу нуктага иложи борича якинрок масофада корхонанинг бош таксимловчи ускунасини урнатамиз.

4. Корхонанинг ташки электр таъминотини хисоблаш. Худуднинг ташки электр таъминоти энергосистема богловчи электр узатиш йули ва бош пасайтирувчи подстанция еки бош таксимлаш ускунасини уз ичига олади. Ташки электр таъминоти хисоблашларни хаво ЭУЙ ни хисоблашдан бошлаймиз. Бунда дастлаб 10 кб ли хаво ЭУЙни танлаймиз. ЭУЙ нинг хисобий токи Sюк 385.9 I хис 11.А; n 3 U ном 3 10 ЭУЙ нинг шикастланиш токи I ш n S юк 3 U ном 385.9.4А; 3 10 Танланган ЭУЙ нинг паспорт параметрлари АС- 50; Идд=15 А; Ро=0,65 Ом/км; Хо=0,4 Ом/км; Ко=8 м.с./км ЭУЙ нинг кучланиш исрофи U л 3 I x ( R0 cos X 0 sin) lл 43. 4В Кучланиш исрофининг фоиз киймати U кл 43.4 U % 100% 0,43%; U 10000 ном Кучланиш исрофи меъѐрий қийматидан ошмаганлиги сабабли ҳисоблашларни давом этирамиз. ЭУЙ нинг кувват исрофи Ркл I x R0 3 l = 3 11, 0,65 3 =0,73 кбт кл Кучланиш исрофининг киймати мейерий курсаткичдан кам булгани учун хисоблашларни давом эттирамиз ЭУЙ нинг техник-иктисодий курсаткичларини хисоблаш ЭУЙ даги энергия исрофи ΔА эуй = ΔП эуй т =0,73 3411 =48,1 квт соат ЭУЙ нинг амортизация ажратмаси

U 4 0,03 =0,67 млн сум а K эуй а ЭУЙ учун амортизация коэффициенти φ а =0,03; ЭУЙ нинг жорий ремонт ва хизмат курсатиш ажратмаси У ж =К эуй φ ж = 4 0,004 =0,096 млн сум ЭУЙ учун жорий ремонт коэффициенти φ ж =0,004; ЭУЙ исрофлари киймати U ис Р А 0,73 00000 +48,1 100 =0,394 млн сум бу ерда α-электр энергия туловининг асосий ставкаси жорий йил учун α=00000 сум/квт. β-кушимча ставка жорий йил учун β= 100 сум/квт.соат ЭУЙ нинг эксплуатация харажатлари У = Уа + Уж + ΔУп=0,67+0,096+0,394=1,16 млн сум ЭУЙ нинг келтирилган йиллик харажатлари 3 эуй = У + К эуй 0,1 =1,16+0,1 4 =4,04 млн сум Корхонанинг ташки электр таъминотининг техник-иктисодий курсаткичларини куйидаги жадвалга киритамиз. 5-жадвал Ускуна К ΔР номи млн.сѝм квт У а У жр ΔУ У З млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм ЭУЙ 4,000 0,73 0,67 0,096 0,394 1,16 4,04 Жаъми 4,000 0,78 0,67 0,096 0,394 1,16 4,04

5. Корхонанинг ички электр таъминотини хисоблаш(1-вариант). Корхонанинг ички электр таъминоти тизими корхона худудидаги юкори ва паст кучланишли кабел йѝлларини, хамда цех трансформатор подстанциялари ва таксимлаш пунктларини ѝз ичига олади. Дастлаб корхонанинг электр таъминотидаги цех подстанциялариниг юкламалари ва кабел йуллари схемаларини танланади. Берилган топширикга асосан электр таъминотининг иккита вариантини таклиф этамиз. Бунда куйидаги талабларни хисобга оламиз: 1. Электр истеъмолчиларни энергия таъминотининг узлуксизлиги буйича ишончлилиги категорияси таъминланиши керак.. Электр узатиш йулларида кувват ва кучланиш исрофи мейерий курсаткичлардан ошмаслиги керак. 3. Минимал техник-иктисодий курсаткичлар таъминланиши лозим. Электр таъминотининг ишончлилиги радиал еки магистрал электр тармоклардан фойдаланиб таъминланади. Бундан ташкари икки трансформаторли подстанциялардан фойдаланилади. И ва ИИ категория истеъмолчилари икки мустакил манбадан таъминланиши керак. Кучланиш исрофи буйича куйидаги талаб куйилади: бош пасайтирувчи станциядан то истеъмолчигача йигинди кучланиш исрофи 5 % дан ошмаслиги лозим. Агар бу талаб бажарилмаса тармок кучланиши оширилади еки кабел йулининг кундаланг кесим юзаси каттарок килиб олинади. Тахминий техник-иктисодий курсаткичлар вариант танлаш пайтида куйидагича топилади: кабел йулларининг умумий узунликлари аникланиб, маълумотномадан нархлари аникланади ва шу нархлар асосида келтирилган йиллик харажатлар ва бошка техник иктисодий курсаткичлар аникланади.электр таъминоти схемасининг биринчи вариантида одатда корхонанинг мавжуд электр таъминоти схемаси кѝриб чикилади. Бунда барча истеъмолчилар бевоста бош пасайтирувчи подстанцияга еки бош

таксимловчи курилмага уланади. Иккинчи вариантда эса таклиф этиладиган вариант схемаси кѝриб чикилади. Корхонанинг ички электр таъминотини хисоблаш бош таксимлаш ускунасидан то цех таксимлаш ускуналаригача булган тармокларни ва цех подстанцияларини хисоблашни уз ичига олади. Корхонанинг ички электр таъминоти икки вариантда кѝриб чикамиз. Цех подстанциясини хисоблаш. Корхонанинг ички электр таъминоти тизими цех подстанцияларига трансформаторлари юкламаларини хисоблашдан бошланади. Бунда захирада булган трансформаторлар сони иккитадан ортик булмаслиги лозим. Яъни Цех подстанцияларидаги трансформаторларнинг куввати факат икки хил булиши мумкин. Шу меъзонга асосланиб цех юкламалари гурухланади ва одатда куввати катта булган цехларга цех подстанциялари урнатилади. Корхона ички электр таъминотининг биринчи вариантида куйидаги электр таъминоти схемасини кѝриб чикамиз. Цех подстанцияларининг трансформаторлари куввати юкланиш коэффициенти оркали хисобланади:унга кура 1-категория истеъмолчилари учун β=0,65-0,75, -категория учун β =0,75-0,85, ва 3-категория учун эса β=0,85-0,95 ораликда булиши керак. Подстанциялардаги трансформаторларни юкланиш коэффициентини куйидаги ифодадан аникланади: S n S ЮК НТ Юкланиш коэффициенти меъерий кийматига тугри келган трансформатор номинал куввати аникланади. Цех подстанциясини истемолчиларини куйидагича гурухлаймиз: ТП-1 1,,3,4,5,6,7,8 цехлар; ΣП= 36 квт; ΣҚ=195 квар;

ΣС=411 ква. Трансформаторни типини реактив кувватни коплангандан кейин якуний танлаймиз. Копловчи ускуналарни хисобий куввати куйидаги ифодадан аникланади: Q ку Р ( tg tg ) 36(0,54 0,38) 76.07кВар; кор т м бу ерда тг φ м -цех подстанциясининг табиий кувват коэффициентига мос келувчи тг φ булиб, унинг киймати куйидаги ифодадан топилади: tg т Q Р тп тп 195 36 0,54 Корхонанинг мейерий кувват коэффициенти cос φ м =0,95 булиб у тг φ м =0,38 кийматига тугри келади. Копланадиган кувватнинг хисобий кийматига караб куввати 80 квар булган ККУ-0,38-1 конденсаторли копловчи ускунадан битта танлаймиз. Цех подстанциясининг реактив кувватни коплаганда кейинги умумий тула куввати: S ' тп P тп ( Q тп Q ку ) 379.7кВА; бу ерда Қ ку -копловчи курилмалар йигинди куввати, квар. S n S ЮК НТ 379.7 0,6 1630 Трансформатордаги исрофлар куйидагича хисобланади: актив кувват исрофи: Р n( P Р ТР к 0 ) (7.6 0,6.7) 5.03кВт; Трансформаторлардаги энергия исрофи куйидаги ифодадан хисобланади: A ТР n ( Pк Р0 Т вкл ) 9300.3кВт соат;

Цех подстанцияларини танлаш хисоблари натижаларини 6-жадвалга киритамиз 6-жадвал ТП Трансформатор П тп Қ тп С тп β ΔП к ΔП о У к И о К номери сони ва типи квт квап кба - квт квт % % млн.c ТП-1 1хТМ-630/10 36 195 411 0,65 7,6,7 5,5 6 Жаъми 6 Реактив кувватни коплашга оид натижалар куйидаги 7-жадвалга киритилади. 7-жадвал ТП Трансформатор номери сони ва типи Қ хкй Копловчи ускуна ΔП ис ΔА тр кбап типи квт квт с ТП-1 1хТМ-630/10 76,07 ККУ-0,38-1 80 квар 5,03 9300,3 Жаъми 5,03 9300,3 Цех подстанциясининг техник-иктисодий курсаткичлари барча подстанцияларнинг исрофлари ва нархлари йигиндиси асосида бир марта хисобланади. Бу кийматлар 6- жадвалдан олинади. Исрофлар нархи: U ис Р А 5.03 00000 9300.3 100 3.936млн. сум; U a Амортизация ажратмаси: K 60,064 3.968млн. сум; тп a U жр бу ерда K тп бу ерда U a - амортизация ажратмаси. жр 6 0,04.480млн. сум; U жр - жорий ремонт ажратмаси.

Йиллик ажратмалар У = ΔУ ис +У а +У жр =3,936+3,968+,480=10,384 млн.сѝм Цех подстанцияларининг келтирилган йиллик харажатлари: З пс = У + Е н ΣК пс =10,384+0,1 6=17,84 млн.сѝм. Хисоблаш натижалари куйидаги 7-жадвалга киритилган: 7-жадвал. Ускуна К ΔР номи млн.сѝм квт У а У жр ΔУ У З млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм ТП 6,000 5,03 3,968,480 3,936 10,384 17,84 Кабел йулларини хисоблаш. Корхонанинг ички электр таъминотини лойихалашда кабел йуллари рухсат этилган кизиш меъзони асосида танланади. Бунда кабел йули истемолчиларини йигинди юкламаси асосида хисобий ва шикастланиш токи аникланади. Кабелнинг рухсат этилган давомли токи шикастланиш токидан катта булиши керак. Масалан КЛ-1 кабел йули учун истемолчи сифатида ТП-1 еки 1- цех булгани учун кабел йулининг умумий куввати шу цехнинг кувватидан иборат булади. Яъни С кл1 = 85,4 ква Кабел йулининг хисобий токи: Радиал линиялар учун хисобий ва шикастланиш токлари куйидагига хисобланади: I хис n S юк 3 U ном 85.4 61.7А; 3 0.4 Шикастланиш токи параллел линиялардан бири узилган хол учун хисобланади: I хис Sюк 85.4. ав 13.5А; 3 U 3 0,4 ном бу ерда С юк -1-цехнинг тѝла юкламаси, н-параллел линиялар сони.

Танланган ЭУЙ симининг рухсат этилган давомли токи шикастланиш токидан катта булиши керак. Маълумотномадан шу кийматга якин ва катта кесим юзасини танлаймиз. Симнинг типи, кесим юзаси, актив ва реактив солиштирма каршилиги езиб оламиз. Кабел йѝли типи: АВВГ-3Х35+1х16 Солиштирма каршилиги: Р 0 =0,9 Ом/км; Рухсат этилган давомий токи: И дд =135 А; Солиштирма нархи: 4,43 млн.сум/км. Хисобланаетган кабел йѝли учун шикастланиш токи хисобланади ва симнинг рухсат этилган давомли токи билан таккосланади. Шикастланиш токи шу линиядан окиб утиши мумкин булган энг катта кувват окими билан хисобланади. 8-жадвал. КЙ Истеъмолчи цехлар номери У ном П л Қ л С л И ҳис И ав кв квт квар ква А А 1 КЙ- 1 Бѝяш цехи 0,4 71,9 46, 85,4 61,7 13,5 КЙ- Тѝқув цехи 0,4 30,0 16,1 34,1 4,6 49, 3 КЙ- 3 Тикув цехи 0,4 60,1 39,0 71,6 51,8 103,5 4 КЙ- 4 Йигирув цехи 0,4 118,1 55, 130,3 94, 188,3 5 КЙ- 5 Маъмурият биноси 0,4 19,7 7, 0,9 15,1 30, 6 КЙ- 6 Сочиқ цехи 0,4 5,5 6,5 58,8 4,5 84,9 7 КЙ- 7 Омборхона 0,4 13,8 7,1 15,5 11,,4 8 КЙ- 8 Қозонхона 0,4 9,6 5,3 10,9 7,9 15,8 Линиянинг актив ва реактив каршиликлари куйидагича хисобланади: Р л =Р 0 Л л =0,9 0,0=0,018 Ом; Олинган натижалар асосида ЭУИ даги кувват ва кучланиш исрофлари хисобланади.

Актив кувват исрофи: Рл I x R0 3 l =3 61,7 0,9 0,0= 0,1 квт л Кучланиш исрофи: Кучланиш исрофининг фоиз микдори: U л n 3 I x ( R0 cos X 0 sin ) lл 1. 746В Кучланиш исрофининг нисбий киймати: U кл 1.746 U % 100% 100% 0.44%; U 380 ном Барча кабел йуллари учун хисоблашлар шу тарзда бажарилиб натижалар куйидаги жадвалга киритилади. 9-жадвал И ав И дд А А Кабел кесим Ро юзаси ва Ом/ типи км Л кл Р кл ΔП л ΔУ К о К л км ом квт % млн с млн с 1 13,5 135 хаввг- 3х35+1х16 0,9 0,0 0,018 0,1 0,44 4,43 0,085 49, 65 хаввг- 3х10+1х6 3,1 0,04 0,15 0,3 1,19 1,903 0,076 3 103,5 115 хаввг- 3х5+1х16 0,44 0,06 0,06 0,1 0,55 3,605 0,16 4 188,3 00 хаввг- 3х70+1х35 0,44 0,05 0,0 0,59 0,88 8,814 0,441 5 30, 4 хаввг- 3х4+1х,5 7,74 0,1 0,99 0,64 5,7 1,108 0,133 6 84,9 90 хаввг- 3х16+1х10 1,98 0,15 0,97 1,61 4,97,605 0,391 7,4 4 хаввг- 3х4+1х,5 7,74 0,01 0,077 0,03 0,33 1,108 0,011 8 15,8 4 хаввг- 3х4+1х,5 7,74 0,05 0,387 0,07 1,16 1,108 0,055 Жаъми 3,58 1,408

Кабел йѝлларини техник иктисодий кѝрсаткичларининг техникиктисодий курсаткичларини хисоблаш. Кабел йѝлларини техник иктисодий кѝрсаткичларини барча кабеллар учун бир марта хисоблаймиз. Кабел йѝлларини исрофларини 9 жадвалдан олиб хисоблаймиз. Кабел йѝлларида энергия исрофи: ΔА кл =ΔР кл т=3,58 3411=105,6 квт соат. U ис Кабел йѝлларидаги энергия исрофининг киймати: Р А 3,58 00000+105,6 100=1,936 млн. сѝм. Кабел йѝлларининг амортизация ажратмаси U 1,408 0,03=0,03 млн.сѝм. а K кй а бу ерда а -амортизация ажратмаси; К -кабел йули нархи. Жорий ремонт ажратмаси: U 1,408 0,0=0,08 млн сѝм. жр K эуй жр бу ерда φ а -жорий ремонт ажратмаси; Ииллик ажратмалар: У = ΔУ ис +У а +У жр =1,936+0,03+0,08=1,997 млн. сѝм. Кабел йулларининг келтирилган йиллик харажатлари: З кл = У + Е н ΣК кл =1,997+0,1 1,408=,166 млн. сѝм. Кабел йѝлларининг техник иктисодий кѝрсаткичларини куйидаги жадвалга киритамиз. Ускуна номи К млн.сѝм ΔР квт У а млн.сѝм У жр млн.сѝм ΔУ млн.сѝм У млн.сѝм 10-жадвал З млн.сѝм КЙ 1,408 3,58 0,03 0,08 1,936 1,997,166

Цех подстанцияларнинг умумий келтирилган йиллик харажатлари билан кабел йулларининг умумий йиллик харажатларини кушиб ички электр таъинотининг 1-вариантининг умумий йиллик келтирилган харажатлари хисобланиб 11-жадвалга киритилади. 1-вариантнинг техник-иктисодий курсаткичлари 11-жадвал Ускуна К ΔР номи млн.сѝм квт У а У жр ΔУ У З млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм ТП 6,000 5,03 3,968,480 3,936 10,384 17,84 КЙ 1,408 3,58 0,03 0,08 1,936 1,997,166 Жаъми 63,408 8,61 4,000,508 5,87 1,381 19,990

6. Корхонанинг ички электр таъминотини хисоблаш(-вариант). -вариантнинг хисоблашлари хам худди 1-вариантдагидек бажарилади(яъни цехларнинг қуввати катта бѝлгани учун улардаги ТП лар ҳисобланмайди) ва вариантларнинг техник иктисодий солиштирилиб хар томонлама афзал вариант аникланади. курсаткичлари Шунинг учун бу хисоблашлар батафсил келтирилмайди ва факат натижалар жадваллар куринишида келтирилади.корхонанинг ички электр таъминотининг оптимал схемаси вариантларни техник иктисодий курсаткичларини таккослаш оркали аникланади. ТП-1 1,,3,4,5,6,7,8 цехлар; ΣП= 36 квт; ΣҚ=195 квар; ΣС=411 ква. Трансформаторни типини реактив кувватни коплангандан кейин якуний танлаймиз. Копловчи ускуналарни хисобий куввати куйидаги ифодадан аникланади: Q ку Р ( tg tg ) 36(0,54 0,38) 88.7кВар; кор т м бу ерда тг φ м -цех подстанциясининг табиий кувват коэффициентига мос келувчи тг φ булиб, унинг киймати куйидаги ифодадан топилади: tg т Q Р тп тп 195 36 0,54 Корхонанинг мейерий кувват коэффициенти cос φ м =0,95 булиб у тг φ м =0,38 кийматига тугри келади. Копланадиган кувватнинг хисобий кийматига караб куввати 80 квар булган ККУ-0,38-1 конденсаторли копловчи ускунадан 1 та танлаймиз. Цех подстанциясининг реактив кувватни коплаганда кейинги умумий тула куввати: S ' тп P тп ( Q тп Q ку ) 380кВА; бу ерда Қ ку -копловчи курилмалар йигинди куввати, квар.

S n S ЮК НТ 380 0,76 50 Трансформатордаги исрофлар куйидагича хисобланади: актив кувват исрофи: Р n( P Р ТР к 0 ) (3,7 0,76 1,05) 6.37кВт; Трансформаторлардаги энергия исрофи куйидаги ифодадан хисобланади: A ТР n ( Pк Р0 Т вкл ) 3950кВт соат; Цех подстанциясини танлаш хисоблари натижаларини 1-жадвалга ѐзамиз. Т П Трансформатор П хис Қ хис С хис β П к П о У к И о К номер сони, типи квт квап кба - квт квт % % млн.c ТП-1 хтм-50/10 36 195 411 0,8 3,7 1,05 4,5,3 38,5 Жаъми 38,5 Реактив кувватни коплашга оид натижалар куйидаги 13-жадвалга киритилади. ТП номери Трансформатор сони, типи Қ хкй кбап ТП-1 хтм-50/10 76,07 Копловчи ускуна типи ККУ-0,38-1 80 квар ΔП ис квт 13-жадвал ΔА тр квт с 6,37 3950,0 Жаъми 6,37 3950,0 Цех подстанциясининг техник-иктисодий курсаткичлари барча подстанцияларнинг исрофлари ва нархлари йигиндиси асосида бир марта хисобланади. Бу кийматлар 6- жадвалдан олинади. U ис Исрофлар нархи: Р А 6.3700000 3950100 4.568млн. сум;

U a Амортизация ажратмаси: K 38,5 0,064,464млн. сум; тп a U жр Жорий ремонт ажжратмаси: K тп жр 38,5 0,04 1,540млн. сум; Йиллик ажратмалар У = ΔУ ис +У а +У жр =4,568+,464+1,540=8,57 млн.сѝм Цех подстанцияларининг келтирилган йиллик харажатлари: З пс = У + Е н ΣК пс =8,57+0,1 38,5=13,19 млн.сѝм. Хисоблаш натижалари куйидаги 14-жадвалга киритилган: 14-жадвал. Ускуна номи К млн.сѝм ΔР квт Уа млн.сѝм Ужр млн.сѝм ΔУ млн.сѝм У млн.сѝм З млн.сѝм ТП 38,500 6,37,464 1,540 4,568 8,57 13,19 Кабел йулларини хисоблаш. Кабел йѝлларини токларини хисоблаш бѝйича натижалар куйидаги жадвалда келтирилган. КЙ номери Истеъмолчи цехлар У ном кв П л квт Қ л квар С л ква 15-жадвал. 1 КЙ- 1 Бѝяш цехи 0,4 71,9 46, 85,4 61,7 13,5 КЙ- Тѝқув цехи 0,4 30,0 16,1 34,1 4,6 49, 3 КЙ- 3 Тикув цехи 0,4 60,1 39,0 71,6 51,8 103,5 4 КЙ- 4 Йигирув цехи 0,4 118,1 55, 130,3 94, 188,3 5 КЙ- 5 Маъмурият 0,4 19,7 7, 0,9 15,1 30, биноси 6 КЙ- 6 Сочиқ цехи 0,4 38,7 19,4 43,3 31,3 6,5 7 КЙ- 7 Омборхона 0,4 13,8 7,1 15,5 11,,4 8 КЙ- 8 Қозонхона 0,4 9,6 5,3 10,9 7,9 15,8 9 КЙ- 9 ТП-1 10 361,7 115,4 379,7 11,0 1,9 И ҳис А И ав А

Барча кабел йуллари учун хисоблашлар шу тарзда бажарилиб натижалар куйидаги жадвалга киритилади. И ав А И дд А 1 13,5 135 49, 65 3 103,5 115 4 188,3 00 5 30, 4 6 6,5 90 7,4 4 8 15,8 4 Кабел кесим юзаси ва типи хаввг- 3х35+1х16 хаввг- 3х10+1х6 хаввг- 3х5+1х16 хаввг- 3х70+1х35 хаввг- 3х4+1х,5 хаввг- 3х16+1х10 хаввг- 3х4+1х,5 хаввг- 3х4+1х,5 Р о Ом/ км Л кл км Р кл ом ΔП л квт ΔУ % 9-жадвал К о млн с К л млн 0,9 0,06 0,055 0,63 1,31 4,43 0,55 3,1 0,05 0,156 0,8 1,48 1,903 0,095 0,44 0,03 0,013 0,11 0,8 3,605 0,108 0,44 0,03 0,013 0,35 0,53 8,814 0,64 7,74 0,08 0,619 0,4 3,8 1,108 0,089 1,98 0,09 0,178 0,5, 1,903 0,171 7,74 0,07 0,54 0,,34 1,108 0,078 7,74 0,1 0,99 0,17,79 1,108 0,133 9 1,9 165 хасб-3х50 0,6 0,04 0,05 0,01 0,005 0,58 0,83 Жаъми,70,016 с Кабел йѝлларини техник иктисодий кѝрсаткичларини барча кабеллар учун бир марта хисоблаймиз. Кабел йѝлларини исрофларини 16 жадвалдан олиб хисоблаймиз. Кабел йѝлларида энергия исрофи: ΔА кл =ΔР кл т=,70 3411=94,7 квт соат. Кабел йѝлларидаги энергия исрофининг киймати: U ис Р А,70 00000+94,7 100=1,463 млн. сўм. Кабел йѝлларининг амортизация ажратмаси U,016 0,03=0,046 млн.сѝм. а K кй а

Жорий ремонт ажратмаси: U,016 0,0=0,040 млн сѝм. жр K эуй жр Ииллик ажратмалар: У = ΔУ ис +У а +У жр = 0,046+0,040+1463=1,550 млн. сѝм. Кабел йулларининг келтирилган йиллик харажатлари: З кл = У + Е н ΣК кл =1,550+0,1,016=1,79 млн. сѝм. Кабел йѝлларининг техник иктисодий кѝрсаткичларини куйидаги жадвалга киритамиз. 17-жадвал Ускуна К ΔР номи млн.сѝм квт У а У жр ΔУ У З млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм КЙ,016,70 0,046 0,040 1,463 1,550 1,79 Цех подстанцияларнинг умумий келтирилган йиллик харажатлари билан кабел йулларининг умумий йиллик харажатларини кушиб ички электр таъинотининг -вариантининг умумий йиллик келтирилган харажатлари хисобланиб 18-жадвалга киритилади. -Вариантнинг техник-иктисодий курсаткичлари 18-жадвал Ускуна К ΔР номи млн.сѝм квт У а У жр ΔУ У З млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм млн.сѝм ТП 38,500 6,37,464 1,540 4,568 8,57 13,19 КЙ,016,70 0,046 0,040 1,463 1,550 1,79 Жаъми 40,516 9,07,510 1,580 6,03 10,1 14,984 Кѝриб чикилган корхона ички электр таъминотининг икки варианти техник иктисодий кѝрсаткичларини таккослаб корхонанинг рационал электр таъминоти тизимини аниклаймиз.

19-жадвал. К млн.сѝм ΔР квт Уа млн.сѝм Ужр млн.сѝм ΔУ млн.сѝм У млн.сѝм З млн.сѝм 1-вариант 63,408 8,609 4,000,508 5,87 1,381 19,990 -вариант 40,516 9,071,510 1,580 6,03 10,1 14,984 Жадвалдан кѝринадики вариант техник иктисодий кѝрсаткичлари 1 вариант техник иктисодий кѝрсаткичларидан 5,006 млн сѝмга кам чикган. Шунинг учун корхона ички электр таъминоти тизими учун - вариант схемасини таклиф этамиз.

7. Киска туташув токларини хисоблаш. Киска туташ режими, асосан асбоб-ускуналарни изоляциясини электр тешилиши, электр тармокни хизматчиларининг нотѝгри амали ва бошка сабаблар натижасида юз беради. Натижада к.т. юз берган тармок кисмига уланган юкланмани электр истеъмоли узилади. Тармок кескин пасайиши натижасида асихрон двигатель тухтаб колади ва бошка истеъмолчилар ишга яроксиз бѝлади. Киска туташиш пайдо бѝлиш пайтидан бошлаб электр тармокда уткинчи жараѐннинг ток ва кучланишлари икки ташкил килувчилардан иборат бѝлади. биринчи даврий ташкил килувчиси, иккинчиси эса нодаврий ташкил килувчисидир. Мана ташкил килувчиларнинг бѝлган томонларда 0,15-0, сѝнади. Лекин гармоник ташкил килувчии киска туташув сабаблари бартараф бѝлмагунча йѝколмайди. Демак, К.Т. токининг киска туташнинг зарба ток дейилади. Электр таъминоти тармоќларда коммутацион аппаратларни, кабелларнинг томири ва симлари кесим юзасини аппаратлар ва кабеллар ва бошќа ќурилма ва ускуналар электр таъминотини ишончлилигини таъминлайди. Шикастланиш режимлари вужудга келадиган ѝта кучланиш ва ѝтган токларда чидамли бѝлиб, шу режимларда хам ѝз вазифасини бажара олиши керак, яъни ѝчиргич контактларни ажратиш ѐкиб кѝшиши керак, бошка ускуна-асбоблар хам шикастланиш режимига чидамили бѝлиши керак. Шунинг учун ћар бир коммутацион аппарат ѝчиргич, ажратгич, айиргич, автоматик ѝчиргич магнит ишга туширгич КТТ токларига чидамли бѝлиб, уларни танлаши КТТ токларини ћисобга асосланади. Симлар ва кабелларни электродинамик ва термодинамик чидамлилигиги текширилади. Электродинамик чидамлик Бу К.Т зарба токи ѝтганда шиналар, таянч изоляторлар ва барча ток ѝтувчи конструкцияларнинг фазалар ѝзаро зарба механик кучига чидамлилигига айтилади. Мана шу зарба куч пайдо

ќиладиган эгилувчан моментига конструкция эгилмасдан бардош бериши керак. Термодинамик чидамлилик ѝчиргичнинг ток ѝтадиган кисми шина, кабеллар ва симларнинг КТ зарба токининг иситиш хароратига чидамлилигига айтилади. Киска туташ зарба токлари номинал токлардан ѝнлаб, хатто вакт ичида харорат 300 0 С гача алюминий учун 00 0 С чидаши мумкин. Давомий вакт ичида факат 110 0 С гача механик чидамлилигини йѝкотмайди. Демак юкорида баѐн этилганлардан хулоса шуки, хар бир ток ѝтувчи подстанцияларнинг элементи, маълумотномаларда келтирилган раќамлар билан такоссланиши, текширилиши лозим. Хисоблаш схемаси. Киска туташ токларини хисоблаш учун хисоб схемаси тузилади. Хисоб схемаси тармокли меъѐрий ишлаш режими асосида каршиликлар аникланади. Кейин алмаштириш схемаси тузилади ва бу схемасида киска туташ нукталари кѝрсатилади. Юкори кучланишли факат индуктив каршилик хисобига олинади. Агар ЭУЙ нинг узунлиги катта бѝлса, тахминан Х А >Х А /3 бѝлганда актив каршилик хисобга олинади. Реактив ќаршиликлар тармокнинг элементлари учун куйидагича олинади. А) Система учун, яъни синхрон генераторлар учун, солиштирма каршилик Х С =0,15. Б) Трансформаторлар учун фоиз хисобига берилган киска туташ кучланишга реактив кувват баравар олинади: У К% =Х Т. В) Хаво ЭУЙ учун агар кучланиш 1000 В ошик бѝлса Х 0 =0,4Ом/км. Г) Кабель ЭУЙ учун 6-0 кв-ли кучланиш бѝлганда Х 0 =0,08 Ом/км. Киска туташув токларини хисоблаш подстанциялар ва таксимлаш ускуналаридаги комутация ва химоя аппаратларини танлаш учун бажарилади. Бунинг учун хисобий ва келтирилган схема чизилади. Унда киска туташув нукталари, электр таъминотининг асосий элементлари, келтирилган схемада эса бу элементларнинг каршиликлари курсатилади. Киска туташув токларининг хисобий схемасида лойихаланаетган тармок подстанциясининг каршиликлари ва ЭУИ хамда энерготизим

элементлари курсатилади. Бу хисобий схемада асосан электр узатиш йули хамда трансформаторнинг каршиликлари курсатилади. К.Т.токларини хисоблашда куйидаги соддалаштиришларни кабул киламиз: 1. Факат электр узатиш йулларини ва трансформаторларни каршиликлари хисобга олинади.. Киска туташув факат уч фазали ва симметрик деб кабул киламиз. 3.Асосан комутацион аппаратларни танлаш учун хисоблашлар бажарилади. 4. Элементларни актив каршиликларини хисобга олинмайди. Киска туташув токларининг куйидаги кийматларини хисоблаймиз: И п -Уч фазали киска туташув токининг даврий ташкил этувчисининг эффектив киймати; и уд -Киска туташувнинг зарба токи, коммутация аппаратларини динамик тургунликка текшириш учун; И 0, -Киска туташув токини тѝла кийматини 0, секунддаги кийматини, ѝчиргични токни узиш кобилиятини текшириш учун; И -Киска туташув токининг баркарорлашган киймати, электр аппаратларни термик тургунликка текшириш учун; С кз -Киска туташув куввати, ѝчиргични кувватни ѝчириш кобилиятини текшириш учун; Дастлаб элементларнинг каршиликларини хисоблаймиз. Трансформаторнинг актив каршилиги: R тр P U к ур Sн. т трансформаторнинг индуктив каршилиги ; ом; X тр Uк Uн 100 Sн. т. ом;

бу ерда ΔП к ва У к -к.т. кувват исрофи ва кучланиши С ном -трансформаторнинг номинал тула куввати ЭУИ нинг актив ва реактив каршилиги Р эуй = Р 0 эуй л эуй Х эуй = Х 0 эуй л эуй Бу элементлардаги кучланиш к.т. нуктасидаги кучланишдан фарк килса, каршиликлар к.т. нуктаси кучланишига келтирилади. Уч фазали симметрик киска туташувда киска туташув токининг даврий ташкил этувчиси эффектив киймати куйидаги ифодадан топилади: I " п бу ерда Э -К.Т. нуктаси Э.Ю.К. булиб у куйидаги ифодадан топилади: U кз Екз 3 З -кискатуташув занжири йигинди каршилиги булиб к.т.т. кз йулидаги барча каршиликларни йигиндисидан иборат булади. E Z кз кз ; Z кз R кз jx кз ; Зарба токи: i уд I " п k уд ; киламиз. бу ерда к -зарба токи коэффициенти булиб уни 1,8 деб кабул Киска туташув куввати: S кз 3 I U ; кз п

Киска туташув токларини хисобий ва келтирилган схемалари куйида келтирилган. Киска туташув токларини хисоблаш учун хисобий схема. Киска туташув токларини хисоблаш учун келтирилган схема. Киска туташув занжиридаги каршиликларни хисоблаймиз ЭУЙ нинг реактив каршилиги Хэуй=Хо Л=0,4 3=1, ом ЭУЙ нинг актив каршилиги Рэуй=Ро Л=0,65 3=1,95 ом 10 кб Кабель йулининг актив каршилиги Ркл=Ро Л=0,6 0.04=0.05 ом 10 кв кабель йулининг реактив каршилиги Хкл=Хо Л=0.08 0.04=0.016 ом Цех подстанцияси трансформаторининг актив каршилиги R тр Pк U S н. т ур 3.7 10 50 1000 5.9ом;

X тр Цех подстанцияси трансформаторининг реактив каршилиги U к U 100 S н н. т. 4.5 10 18ом; 100 50 0,4 кв кабель йулининг актив каршилиги Ркл=Ро Л=0.44 0.08=0.035 ом 0,4 кв кабель йулининг реактив каршилиги Хкл=Хо Л=0.08 0.08=0.006 ом Белгиланган нукталардаги киска туташув токларини хисоблаймиз бунда К у =1,8 деб кабул киламиз 1 -нуктадаги киска туташув токи Киска туташув занжири каршилиги Хл= 1, ом Рл= 1,95 ом З кз =Р кз + жх кз = 1,95 +ж 1,=,9 ом 1 -нуктадаги киска туташув Э.Ю.К.и Е U кз 3 10 кз 5. 78 3 кв Киска туташув токининг даврий ташкил этувчиси И п = Э кз /З кз = 5,78/,9 =,54 ка Зарба токининг киймати i уд " I k,54 1,414 1,8 =6,46 ка п уд 0, сек.дан кейинги К.Т.Т.нинг даврий ташкил этувчиси I " I 0,1/ 0, 0, п,54 0,71 = 1,79 ка Киска туташув куввати S кз 3 U кз I 0, = 1,73 1,79 5,78 =17,9 МБА

-нуктадаги киска туташув токи Киска туташув занжири каршилиги Хк=Хл + Х кл1 = 1,+ 0,016= 1,16 ом, Рк =Рл +Р кл1 =1,95+0,05= 1,975 ом З кз =Р кз + жх кз = 1,975 +ж 1,16 =,319 ом -нуктадаги киска туташув Э.Ю.К.и Е U кз 3 10 кз 5. 78 3 кв Киска туташув токининг даврий ташкил этувчиси И п = Э кз /З кз = 5,78/,319 =,49 ка Зарба токининг киймати i уд " I k,49 1,414 1,8 =6,344 ка п уд 0, сек.дан кейинги К.Т.Т.нинг даврий ташкил этувчиси " I I 0,1/ 0,,49 0,71 = 1,770 ка 0, п Киска туташув куввати S кз 3 U кз I 0, = 1,73 1,770 5,78 =17,694 МБА 3 -нуктадаги киска туташув токи

Киска туташув занжири каршилиги Реактив каршилик Х кз Х эуй К1 Х кл1 К1 Х тр К1 1, 0.04 +0,016 0.04 + 18 0.04 = 0,031 ом актив каршилик R кз Rэуй К1 Rкл 1 К1 Rтр К1 1,95 0.04 +0,05 0.04 + 5,9 0.04 = 0,013 ом З кз =Р кз + жх кз = 0.013 +ж 0.031 = 0.033 ом 3 -нуктадаги киска туташув Э.Ю.К.и Е U кз 3 0,4 кз 0, 3 3 кв Киска туташув токининг даврий ташкил этувчиси И п = Э кз /З кз = 0.3/ 0.033 =6,950 ка Зарба токининг киймати i уд " I k 6,950 1,414 1,8 =17,691 ка п уд 0, сек.дан кейинги К.Т.Т.нинг даврий ташкил этувчиси I " I 0,1/ 0, 0, п 6,950 0,71 =4,934кА S кз Киска туташув куввати 3 U кз I 0, = 1,73 4,934 0.3 = 1,97 МБА 4 -нуктадаги киска туташув токи К 4 З эуй З кл З тр З кл Киска туташув занжири каршилиги Реактив каршилик Х Х К Х К Х К Х 1, 0.04 +0,016 0.04 + 18 0.04 + кз эуй 1 кл1 1 тр 1 кл 0.006= 0.037 ом

актив каршилик R R К R К R К R 1,95 0.04 +0,05 0.04 + 5,9 0.04 + кз эуй 1 кл1 1 тр 1 кл 0.035= 0.048 ом тула каршилик З кз =Р кз + жх кз = 0.048+ж 0.037= 0.061 ом 4 -нуктадаги киска туташув Э.Ю.К.и Е Uкз 3 0,4 кз 0, 3 3 кв Киска туташув токининг даврий ташкил этувчиси И п = Э кз /З кз = 0.3/ 0.061 = 3,814 ка Зарба токининг киймати i уд " I k 3,814 1,414 1,8 =9,710 ка п уд 0, сек.дан кейинги К.Т.Т.нинг даврий ташкил этувчиси " I I 0,1/ 0, 3,814 0,71 =,708 ка 0, п Киска туташув куввати S кз 3 U кз I 0, = 1,73,708 0.3 = 1,08 МБА Барча нукталар бѝйича ҳисобланган натижаларни куйидаги жадвалга киритамиз. 0 - жадвал Нукта номери Е кз И п И 0, и уд С кз кв ка ка ка МВА К 1 5,78,54 1,79 6,46 17,9 К 5,78,49 1,770 6,344 17,694 К 3 0,31 6,950 4,934 17,691 1,97 К 4 0,31 3,814,708 9,710 1,08

Подстанция ва таксимлаш ускуналаридаги асбоб-ускуналарини танлаш. Подстанциянинг асбоб ускуналарини танлашда куйидаги соддалаштиришларни кабул киламиз: 1. Факат коммутация ва ѝлчов аппаратларини танлаймиз;. Коммутация аппаратларини динамик ва термик тургунликка чидамлигини уч фазали киска туташув билан текширамиз; 3. Кириш ва секциялараро учиргичларни бир хил шартлар асосида танлаймиз; 4. Чикишдаги барча ѝчиргичларни бир хил шартлар асосида танлаймиз. 5. Химоя воситаларидан факат разрядник ва ерга улагичларни танлаймиз. 6. Подстанциянинг асбоб ускуналарини жадвал кѝринишида танлаймиз. Подстанция асбоб-ускуналарини танлаш жадвали. 1-жадвал. Ускуна номи Типи Сони Танлаш шарти Хисобий Маълумотлар Паспорт Утар Умах 10 кв 10,5 кв,3 А 630 А Ажраткич РВ-10- У1 Ихис Ином Ип Иѝт иуд Ипст И Ит.с Скт Сѝ,54 ка 5 ка 6,46 ка 64 ка 1,79 ка 0 ка 17,9 МВА 5000 МВА Утар Умах,3 кв 1500 кв Юклама учиргич ВНП-10-630-31,5 Ихис Ином,54 А 5 А 6,46 ка 0 ка Ип Иѝт 1,79 ка 4 ка

Саклагич ПКТ-10 Автомат учиргич АВМ-4 1 Ток ТШЛтрансформа 10-У тори Автомат учиргич АЕ-000 4 иуд Ипст И Ит.с Скт Сѝ Утар Умах Ихис Ином Ип Иѝт иуд Ипст И Ит.с Скт Сѝ Утар Умах Ихис Ином Ип Иѝт иуд Ипст И Ит.с Скт Сѝ Ихис1 Ином 1 Ип Иѝ.т иуд Ипст И Ит Ухис Уном1 иуд Ипст Скт Сѝ 10 ка 10,5 ка 100 МВА 100 МВА 6,46 кв 80 кв 17,9 А 400 А 10 ка 10,5 ка,3 ка 500 ка,49 ка 31,5 ка 6,344 МВА 80 МВА 1,770 кв 30 кв 17,69 А 4000 А 10 ка 10,5 ка,3 ка 630 ка,49 ка 5 ка 6,344 МВА 64 МВА 1,770 А 0 А 17,69 4 ка 5000 ка 0,38 ка 0,38 ка 3,0 ка 63 ка 6,950 В 5 В 17,69 ка 64 ка 4,934 МВА 0 МВА

9. Автоматик равишда бошкаришнинг асосий турлари мавзусини муаммоли ўқитиш технологияси асосида ўқитиш. Муаммоли таълим технологиялари ѝқувчи фаолиятини фаоллаштириш ва жадаллаштиришга асосланган. Муаммоли таълимнинг бош мақсади ѝқувчиларнинг муаммони тѝлиқ тушуниб етишига эришиш ва уларни ҳал эта олишга ѝргатиш. Муаммоли таълимнинг асосий ғояси билимларни ѝқувчига тайѐр ҳолда бериш эмас, улар томонидан дарс мавзусига тегишли муаммолар бѝйича ѝқув-тадқиқотларни бажариш асосида ѝзлаштирилишини таъминлашдан иборатдир. Муаммоли таълим машғулотларини ташкил этиш босқичлари 1. Муаммоли таълимнинг назарий асослари. Гуруҳ иши. Тақдимот. Муаммоли таълим даражалари, босқичлари, функциялари, методларини гуруҳларда ѝрганиш 3. Мавзуга оид слайдлар тақдимоти 4. Фанлар кесимида муаммоли вазиятлар тайѐрлаш ва амалда қѝллаш, натижавийлигини кузатиш ва баҳолаш 5. Машғулотнинг якуни Муаммоли таълим жараѐнининг босқичлари - Муаммоли вазият ҳосил қилиш - Муаммони ечиш тахминларини шакллантириш - Ечимнинг тѝғрилигини текшириш (олинган ечим билан боғлиқ ахборотни тизимлаштириш орқали) Муаммоли вазиятни ечишда қѝлланиладиган усуллар: 1.Муаммони турли нуқтаи назардан ѝрганиш, таҳлил қилиш.солиштириш, умумлаштириш 3.Фактларни аниқлаш ва қиѐслаш 4.Вазиятга боғлиқ хулосалар чиқариш. 5.Ўқувчиларнинг ѝзлари аниқ саволлар қѝйиши ва б...

Муаммоли вазиятни ҳал этиш даражалари - Ўқитувчи муаммони қѝяди ва ѝзи ечади - Ўқитувчи муаммони қѝяди ва ва унинг ечимини ѝқувчилар билан биргаликда топади - Ўқувчилар ѝзлари муаммони қѝядилар ва унинг ечимини топадилар

Маъруза машғулотининг ѝқитиш технологияси Вақти соат Талабалар сони: 0-30 нафар Ўқув машғулотининг шакли Кириш, визуал маъруза Маъруза машғулотининг режаси 1) Узилган таъсир занжири бѝйича автомат равишда бошқариш; ) Автомат равишда ростлаш; 3) Автомат равишда созлаш; Ўқув машғулотининг мақсади: Автоматик равишда бошкаришнинг асосий турлари тѝғрисида талабаларда назарий билимларни ҳамда тѝлиқ тасаввурни шакллантириш. Педагогик вазифалар: Ўқув фаолиятининг натижалари: - Узилган таъсир занжири бѝйича Талаба: автомат равишда бошқаришни - Узилган таъсир занжири бѝйича тушунтириш; автомат равишда бошқаришни - Автомат равишда ростлашни тушунтира оладилар; тушун-тириш; - Автомат равишда ростлаш тѝғрисида яққол тушунчага эга бѝладилар; Ўқитиш услуби ва техникаси Визуал маъруза, блиц-сѝров, баѐн қилиш. Ўқитиш воситалари Маърузалар матни, проектор, тарқатма материаллар. Ўқитиш шакли Жамоа, гуруҳ ва жуфтликда ишлаш. Ўқитиш шарт-шароити Проектор, компьютер билан жиҳозланган аудитория.

Маъруза машғулотининг технологик харитаси Босқичлар, Фаолият мазмуни вақти Ўқитувчи талаба 1-босқич. Кириш (10 мин.) -босқич. Асосий (60 мин.) 1.1. Мавзу, унинг мақсади, ѝқув 1.1. Эшитади, машғулотидан кутилаѐтган натижалар ѐзиб олади. маълум қилинади..1. Талабалар эътиборини жалб этиш.1. Эшитади. ва билим даражаларини аниқлаш Навбат билан бир- учун тезкор савол-жавоб ѝтказади. бирини такрорламай - Узилган таъсир занжири бѝйича атамаларни айтади. автомат равишда бошқариш Ўйлайди, тѝғрисида нималарни биласиз? жавоб беради. - Автомат равишда ростлаш Жавоб беради ва тѝғрисида нималарни биласиз? тѝғри жавобни.. Ўқитувчи визуал эшитади. материаллардан фойдаланган ҳолда.. Схема ва маърузани баѐн этишда давом этади. жадваллар (Иловалар) электр энергия мазмунини исрофларини тавсифловчи муҳокама катталиклар тушунчаларини қилади. шарҳлайди. Саволлар бериб,.3. Мавзу юзасидан фаоллаштирувчи асосий жойларини саволларни ѝртага ташлайди: ѐзиб олади. - Узилган таъсир занжири бѝйича.3. Эслаб автомат равишда бошқаришни қолади, тушунтиринг? ѐзади. 44

3-босқич. Якуний (10 мин.) - Автомат равишда ростлаш қандай Ҳар бир саволга амалга оширилади? жавоб беришга - Автомат равишда созлаш қандай ҳаракат қилади. шакллантирилади? Таърифни ѐзиб олади, мисоллар.4. Талабаларга мавзунинг асосий келтиради. тушунчаларига эътибор қилишни ва ѐзиб олишларини таъкидлайди. 3.1. Мавзуга якун ясайди ва талабалар 3.1. Эшитади, эътиборини асосий масалаларга аниқлаш-тиради. қаратади. Фаол иштирок этган 3.. Топшириқни талабаларни рағбатлантиради. ѐзиб Мустақил иш учун вазифа олади. беради.(илова) Автомат равишда бошқаришнинг асосий шакллари (турлари) қуйидагича: 1) узилган таъсир занжири бѝйича автомат равишда бошқариш; ) автомат равишда ростлаш; 3) автомат равишда созлаш; Бошқаришнинг охирги икки тури бошқарув объектининг киришига тескари боғланиш занжирлари орқали ахборот берилишини кѝзда тутади. Бундай бошқарув турига мос тизимларни биринчи турли бошқарувдан фарқ қилиш учун ёпиқ бошқарув тизими дейилади. 1. Узилган таъсир занжирли автомат бошқариш бошқарув вазифалари билан баҳоланади, аммо бошқариш ишлаб чиқаришнинг ҳақиқий холатининг бориши билан боғлиқ бѝлмайди ва маълум охирги натижа олишни кѝзлайдиган узилган цикл бѝйича бажарилган бѝлади (масалан, моторни ишга тушириш, реверслаш ва тѝхтатиш) ѐки ҳолатини қатъий кетма-кетликда алмаштиришни мѝлжаллайди. 45

Узилган АБТ ни бошқариш учун объект ҳақида фақат априор (даслабки) ахборот ишлатилади. 1.1-расмда энг оддий узилган тизимни функционал (вазифавий) схемаси кѝрсатилган. Функционал схема функционал (маълум вазифани бажарувчи) элементлардан иборат булиб, схема бу элементларни ѝзаро мақсадли боғланишини, тизимдаги таъсирларни, уни координатларини кѝрсатади. х 0 F F у u х 0 u БК БО К БО a) б) у 1-расм.Очиқ тизимнинг функционал схемалари Тизимнинг киришига белгиловчи (топшириқ) таъсир х 0 берилади ва бошқарувчи қурилма (БҚ) ѐрдамида у бошқарувчи у таъсирга ѝзгартирилади. Бошқарув таъсир у натижасида БО объектнинг ҳолатини баҳоловчи координата (чиқишдаги қиймат) у ѝзгаради (1.а-расм). Тѝлқинлантирувчи таъсир Ф борлиги туфайли бошқарилувчи й координатани ҳақиқий қиймати у исталганидан фарқ қилади, яъни хато пайдо бѝлади ва у анча катта бѝлиши мумкин. Бу хатони камайтириш учун узилган тизимда тѝлқинлантирувчи таъсир бѝйича ростлаш (1.1, б-расм) қѝлланилади. Тѝлқинлатирувчи таъсир бѝйича ростлаш асосида (Понселе принципи) тѝлқинлантирувчи таъсирни ѝлчаб бошқарувчи қурилмага 5 бошқариш учун узатилади. Натижада бошқарувчи у таъсир тѝлқинлантирувчи таъсирни ҳам ҳисобга олган ҳолда шаклланади ва бошқарув БО объектнинг киришига тѝлқинлантирувчи таъсирни компенсация қилиш (бѝладиган таъсирга нисбатан оғиш туфайли ҳосил бѝлган хатони тузатиш), бошқариладиган қийматга бѝладиган таъсирнинг олдини олиш учун қѝлланади. Бу ҳолда автомат бошқарув тизими бу 46

тѝлқинлантирувчи таъсирга инвариант (бефарқ) бѝлади. Инвариантлик шарти тѝлиқ ѐки қисман, яъни маълум кичик қийматгача аниқлик билан бажарилган бѝлиши мумкин. Бу дегани ростланадиган қийматни тѝлқинлантирувчи таъсирдан оғишини тѝлиқ олди олинади ѐки у маълум миқдорда рухсат этилганлик чегарасида бѝлади.. Автоматик ростлашда бошқарувчи таъсир тескари боғланиш қурилмалари ѐрдамида жараѐнни ҳақиқий боришини ҳисобга олиб шакллантирилади. Объект координаталарининг холати ҳақидаги (информация) ахборот тескари боғланиш каналлари (йѝллари) орқали бошқарувчи қурилма киришига берилади, унда ѝзгартирилиб топшириқ таъсир билан солиштирилади. Тескари боғланиш сигнали х 0 ишорасига нисбатан (+) ѐки (-) бѝлиши мумкин. Амалиѐтда кѝпроқ манфий ишорали тескари боғланиш ишлатилади, бу дегани БҚ киришидаги оғиш (хато) миқдори =х 0 -у тенгликда аниқланади. Демак х 0 ва у солиштирилиб аниқланган қийматига қараб бошқарувчи қурилма БҚ орадаги фарқни камайтириш учун топшириқ ишлаб чиқади ва бу у сигнал БО ни шу йѝналишда ҳаракат қилишга мажбур этади. Тескари боғланиш принципи (яъни оғиш-хато бѝйича бошқариш) универсаллиги ва таъсирчанлиги туфайли бошқариладиган қийматни берилган қонун бѝйича ѝзгартиришга имкон беради ва бу оғишни ҳосил бѝлишига сабабчи бѝлган тѝлқинлантирувчи таъсирнинг хусусиятига боғлиқ бѝлмаган ҳолда амалга оширилади. Бу услуб универсаллига туфайли ҳар хил динамик хусусиятларга эга, ҳатто беқарор тизимларни ҳам бошқаришга имкон беради. Оғиш бѝйича бошқариш принципи узилган тизимларга нисбатан ѐпиқ тизимларда берилган объект учун ҳаракат қонунини юқори аниқлик билан амалга оширишга имкон яратади. Бошқарувчи қурилма ростловчи тескари боғланиш билан биргаликда ростлагични ташкил этади. Бошқариш объекти ростлагич билан биргаликда автомат ростлаш тизимини (АРТ) беради. 47

х 0 БК u () F БО y -расм.тескари боғланишли ѐпиқ тизимнинг функционал схемаси АРТ тескари боғланишлари тизимини статик ва динамик характеристикаларини шакллантиришга ѐрдам қилади. Бу характеристикалар эса АРТ бажарадиган вазифаси, ҳамда технологик жараѐн томонидан қѝйиладиган талаблар асосида аниқланади. Автомат ростлаш тизимини ҳеч бѝлмаганда ростланадиган координатани ҳақиқий ва берилган (топшириқ) қийматларини солиштириш учун хизмат қиладиган битта тескари боғланишга эга бѝлиши зарур. Бундай тескари боғланиш бош тескари боғланиш деб аталади, чунки у тизим чиқишини кириши билан улайди ва барча асосий элементларни ѝраб олади. Битта бош тескари боғланишга эга тизимларни бир контурли деб аталади. Айрим АРТ, сони ростланадиган қийматлар билан белгиланадиган бош тескари боғланишлардан ташқари бир неча қѝшимча (маҳаллий) тескари боғланишларга ҳам эга бѝлиши мумкин. Бундай боғланишлар тизимда битта ѐки бир нечта элементларнинг чиқишини кириши билан улайди. Бош тескари боғланишдан ташқари яна бир ѐки бир нечта қѝшимча тескари боғланишларга эга АРТ кўп контурли деб аталади. Таъсир сигналини узатилиш хусусиятига қараб тескари боғланишлар бикр (қаттиқ, мустаҳкам) ва қайишқоқ боғланишларга бѝлинади. Бикр тескари боғланиш тизимнинг жорий ҳолатида, ҳамда ѝткинчи жараѐнида ишлайди. У таъсирларни йиғадиган тугунларга назоратли қийматларга боғлиқ сигналларни узатади. Бикр тескари боғланишини амалга оширадиган восита бѝлиб, ҳар хил ѝлчагич қурилмалар (датчиклар) ҳизмат қилишади ва улар сигналларни солиштириш тугунига узатишади. 7 48