Στο ςχολείο και ςτο ςπίτι με αποκαλοφςαν ςυχνά «μαμοφνι». Μου άρεςε να κάνω πολλά και διαφορετικά πράγματα πθγαίνοντασ κόντρα ςτθ γνϊμθ των γονιϊν μου και τθσ εποχισ εκείνθσ, που ζλεγαν ότι πρζπει κάποιοσ να κάνει ζνα πράγμα και καλά. Ζνα από τα παιχνίδια μου ςτο Γυμνάςιο τα καλοκαίρια, ιταν να ςυναρμολογϊ μθχανάκια, αφοφ θ οικογζνειά μου είχε καταςτιματα με αυτοκίνθτα και μθχανζσ. Κανονικι δουλειά ξεκίνθςα τα καλοκαίρια, από τθν Αϋ Γυμναςίου. Μεγάλωςα, βλζπετε, ς ζνα περιβάλλον που αποκαλείται «επιχειρθματικό». Κατά μία ζννοια θ επιχειρθματικότθτα ιταν ςτθ φφςθ μου-- και το περιβάλλον βοικθςε ςτθν ανάπτυξι τθσ. Στο αξιακό ςφςτθμα τθσ οικογζνειασ μου, εξάλλου, θ μόρφωςθ και θ εργαςία αποτελοφςαν βαςικά ςτοιχεία. Επεδίωξα να μθν κάνω μονοδιάςτατεσ ςπουδζσ. Μπικα ςτθ Φιλοςοφικι Ακθνϊν, ςποφδαςα Αγγλικι Φιλολογία, Γλϊςςεσ και ταυτόχρονα Πλθροφορικι ενϊ αργότερα Ψυχολογία και Διοίκθςθ Ομάδων. Διαρκϊσ αναηθτοφςα το νζο, το δθμιουργικό, αυτό που κα μου κινοφςε το ζντονο ενδιαφζρον. Δεν μου ζλειπε, όμωσ, ο ρεαλιςμόσ. Ζτςι, θ πρϊτθ μου εταιρεία είχε ωσ αντικείμενο τα λιπαντικά εκμεταλλευόμενθ τα όποια πλεονεκτιματα μποροφςε να μου προςφζρει θ κζςθ του πατζρα μου που 1
ιταν εμπορικόσ διευκυντισ ςε μεγάλθ αντιπροςωπεία αυτοκινιτων. Από τότε ζμακα να υπολογίηω τα πράγματα καλφτερα. Δεν ζμακα, όμωσ, να πθγαίνω με το ρεφμα. Δεν κζλω να υπονοιςω ότι θ αντίδραςθ για τθν αντίδραςθ είναι θ επικυμθτι επιχειρθματικι πρακτικι. Το αντίκετο: κα είναι ςφντομθ θ επιχειρθματικι ηωι εκείνου που αγνοεί τουσ κινδφνουσ. Για μζνα, φιλοςοφικά, θ ζννοια του «πθγαίνω ενάντια ςτο ρεφμα» ερμθνεφεται ωσ μία ςτάςθ που αρνείται να υιοκετιςει τθ ςυμβατικότθτα για χάρθ τθσ ςυμβατικότθτασ. Διότι, ζτςι, οι περιςςότερεσ ςθμαντικζσ επιχειρθματικζσ αποφάςεισ δε κα είχαν ποτζ λθφκεί. Για μζνα «κόντρα ςτο ρεφμα» ςθμαίνει αναηιτθςθ ευκαιριϊν εκεί που οι άλλοι δεν ψάχνουν ι και δεν βλζπουν. Ζτςι, ςτθν πορεία μου πιγα πολλζσ φορζσ κόντρα ςτο ρεφμα με τθν ζννοια πωσ όταν ζβλεπα μία επιχειρθματικι ευκαιρία ςτθν οποία πίςτευα, δεχόμουν να αναλάβω και τα ρίςκα. Το 1999 λοιπόν ανζλαβα το τεράςτιο ρίςκο να φτιάξουμε ςτθν εταιρεία τθλεπικοινωνιϊν Vivodi το δικό μασ δίκτυο ςε μία αγορά που δεν ιταν ρυκμιςμζνθ. ( photo 1) Ήταν μία επζνδυςθ που βαςίςτθκε ςτο όραμα και ςτθν επικυμία να υπάρχουν και ςτθν Ελλάδα αναβακμιςμζνεσ υπθρεςίεσ ςτθν τθλεφωνία που υπιρχαν και ςτο εξωτερικό. 2
Λάκθ, βζβαια, ζγιναν. Υποτίμθςα τα εμπόδια που φζρνουν ςτθν επιχειρθματικι δράςθ οι αγκυλϊςεισ του ςυςτιματοσ. Δεν ςτάκμιςα καλά τον παράγοντα χρόνο και προχϊρθςα πολφ γριγορα ςε μεγάλεσ επενδφςεισ, κεωρϊντασ ότι είναι ςθμαντικό να είςαι ο πρϊτοσ. Και, δεν αποςφρκθκα εγκαίρωσ ϊςτε να αποκομίςω κζρδθ ι να ελαχιςτοποιιςω τθ ηθμιά. Πείςμα? Υπερβολικι πίςτθ ςτο όραμα μου? Αδυναμία να παραδεχτϊ τα λάκθ? Κςωσ όλα αυτά μαηί, ίςωσ και κάποια άλλα ακόμθ. Σε παρόμοια λογικι κινικθκα και τϊρα με τθν κρίςθ. Η φυςιολογικι αντίδραςθ κάκε επιχειρθματία που ζρχεται αντιμζτωποσ με φφεςθ τθσ μορφισ και ζκταςθσ που ηοφμε τθν τελευταία πενταετία, είναι να μαηευτεί. Στον «Ελλθνικό Κόςμο» ζκανα ακριβϊσ το αντίκετο. Πίςτεψα ότι ο πολιτιςμόσ, θ μάκθςθ, ( photo 2) θ ψυχαγωγία ωσ αγωγι τθσ ψυχισ, κα ιταν αγακά με υψθλι ηιτθςθ, ακριβϊσ λόγω τθσ κρίςθσ.. Πορεφκθκα με τθν πεποίκθςθ ότι ςτον πολιτιςμό βαςικόσ παράγοντασ είναι θ εξωςτρζφεια και θ καινοτομία. Μθν ξεχνάμε επίςθσ ότι ο πολιτιςμόσ είναι το μεγάλο μασ «ατοφ» και για τον τουριςμό. Είναι μοχλόσ ανάπτυξθσ και μποροφμε να τον αξιοποιιςουμε ωσ εξαγϊγιμο προϊόν. Αντί λοιπόν να περιοριςτοφμε, επεκτακικαμε. Αντί να γίνω εςωςτρεφισ άνοιξα τον «Ελλθνικό Κόςμο» ςε νζα αντικείμενα (photo 3) και νζεσ ςυνεργαςίεσ με το εξωτερικό αλλά και με 3
ςθμαντικοφσ οργανιςμοφσ τθσ χϊρασ μασ: Μετά το Μουςείο του Λοφβρου όπου ςυμμετείχαμε ςτθν ζκκεςθ για τον Μζγα Αλζξανδρο δθμιουργϊντασ το πρϊτο ψθφιακό ζκκεμα, ςυνεργαηόμαςτε με το Μουςείο Φυςικισ Ιςτορίασ του Λονδίνου, το Αμερικανικό, αλλά και με ελλθνικοφσ φορείσ και άλλα Ιδρφματα όπωσ το Πανεπιςτιμιο Ακθνϊν, το Μουςείο Γουλανδρι, το Γενικό Επιτελείο Ναυτικοφ, το Αςτεροςκοπείο και πολλά πολλά άλλα. Αντί να μπω ςτο καβοφκι μου, ζψαξα να βρω μερικά από τα διαμάντια που υπάρχουν γφρω μασ και φρόντιςα να τα αναδείξω. Φρζςκιεσ, καινοτόμεσ ιδζεσ και προγράμματα, εκκζςεισ διεκνοφσ κφρουσ, κεατρικζσ παραγωγζσ υψθλισ ποιότθτασ, νζεσ προβολζσ εικονικισ πραγματικότθτασ ςτθ Θόλο, αναςκαφζσ ( photo 4) διαλζξεισ, επιςκζψεισ μακθτϊν, εκπαιδευτικά προγράμματα (photo 5) ικελα να μπορεί ο Ελλθνικόσ Κόςμοσ να ςτακεί όρκιοσ μζςα ςτθν κρίςθ και να εξακολουκεί να προςφζρει. Και αν κρίνω από τα ςχόλια των επιςκεπτϊν μασ τα κατάφερε! Αρκεί να ςασ πωσ μετά από πρόςφατθ επίςκεψθ οικογενειϊν από τθν Αμερικι ςτο πλαίςιο τθσ Disney Cruises, ο «Ελλθνικόσ Κόςμοσ» αναδείχκθκε από τθ Disney ωσ θ καλφτερθ εκδρομι που ζκαναν παγκοςμίωσ! (photo 6) Ζχω πάρει, λοιπόν, αρκετά ρίςκα. Αρκετζσ φορζσ. Άςχετα από το αποτζλεςμα, αυτό που μετρά, τουλάχιςτον από τθ δικι μου οπτικι γωνία, 4
δεν είναι τα ρίςκα που παίρνεισ ι, ακόμθ, αν παίρνεισ ρίςκα ι όχι. Το ηθτοφμενο ςτθν επιχειρθματικότθτα είναι θ διάκεςθ να αγωνίηεςαι, να πιςτεφεισ ςτο όραμα ςου, να κάνεισ αυτό που εςφ κεωρείσ το ςωςτό. Γιατί ό, τι και να κάνεισ, τα λάκθ κα ςυνυπάρχουν πάντα με τισ επιτυχίεσ. Αυτό που ζμακα, όμωσ, είναι ότι θ ανάλθψθ του ρίςκου ςτθν επιχειρθματικι δράςθ ςε μακαίνει να κατανοείσ τον κίνδυνο, να τον αναλφεισ και να τον μετράσ. Να τον υπολογίηεισ. Όχι με νοφμερα. Αλλά με διαίςκθςθ. Και θ διαδικαςία αυτι ςε αλλάηει, Σε ωριμάηει. Επίπονα, με προςωπικό και ενίοτε οικογενειακό κόςτοσ, αλλά γριγορα και αποτελεςματικά. Κι αυτό ςε κάνει καλφτερο άνκρωπο και καλφτερο επιχειρθματία. Μακαίνεισ επίςθσ να ξεχωρίηεισ τισ δφο όψεισ του επιχειρθματικοφ ρίςκου. Η μία είναι αυτι που προκφπτει από τα νοφμερα και τουσ υπολογιςμοφσ. Είναι το ρίςκο που βαςίηεται ςε μακθματικζσ πικανότθτεσ. Εκατοντάδεσ είναι τα μοντζλα που ζχουν αναπτυχκεί αλλά κα πω ότι δεν ζχω διόλου πειςκεί για τθ χρθςιμότθτα τουσ. Θεωρϊ, εξάλλου, ότι αυτό που μετρά είναι θ άλλθ όψθ του ρίςκου: αυτό που ονομάηεται αβεβαιότθτα και θ οποία δεν εκτιμάται, διότι δεν υπάρχουν κοινά αποδεκτά και αντικειμενικά κριτιρια ςτα οποία μπορεί να βαςιςτεί κανείσ. Ο ςφγχρονοσ επιχειρθματίασ κα χρθςιμοποιιςει τα μοντζλα για να εκτιμιςει το μακθματικό ρίςκο. Ο ίδιοσ επιχειρθματίασ, 5
όμωσ, κα λάβει τισ τελικζσ αποφάςεισ του, αναγνωρίηοντασ ότι ηει ς ζναν κόςμο όπου κυριαρχεί θ αβεβαιότθτα, τθν οποία κα πρζπει να λάβει υπόψθ του κατά τθν υλοποίθςθ τθσ επιχειρθματικισ του δράςθσ. Ο αλθκινόσ επιχειρθματίασ, ο πετυχθμζνοσ επιχειρθματίασ, τρζφεται με τθν προςπάκειά του να δθμιουργιςει το μζλλον που οραματίηεται. Βαδίηει ωςτόςο πάνω ςε ζνα δρόμο δφςκολο, γεμάτο παγίδεσ και προβλιματα. Η εμμονι ςτο όραμα, θ πίςτθ ςτισ δικζσ του ικανότθτεσ κακϊσ και των ςυνεργατϊν του, θ αίςκθςθ τθσ προςφοράσ και θ πράξθ τθσ δθμιουργίασ είναι αυτά που κα κρίνουν τθν επιτυχία ι αποτυχία τθσ επιχειρθματικισ προςπάκειασ όπωσ και τθν προςωπικι του επιτυχία ι αποτυχία. Σασ ευχαριςτϊ! 6